Hội nghị quốc tế ở Marseille : Ai trả tiền bảo vệ "thiên nhiên" ?
Hội nghị quốc tế về thiên nhiên khai mạc tại Marseille hôm 03/09/2021 là chủ đề chính của nhiều nhật báo Pháp. Bão lũ lịch sử, khô hạn, cháy rừng cực lớn… "Sự sụp đổ" của các hệ sinh thái đang đe dọa nền kinh tế toàn cầu. Đó là ám ảnh bao trùm hội nghị của IUCN/UICN (International Union for Conservation of Nature/Union internationale pour la conservation de la nature), tổ chức có uy tín hàng đầu trong lĩnh vực môi trường. IUCN là tên viết tắt tiếng Anh).
Bản đồ các khu vực đa đạng sinh học bị đe dọa nghiêm trọng (màu đỏ). AFP/File
Le Monde chạy trang nhất hàng tựa : "Đa dạng sinh học : một hội nghị để giới hạn thảm họa". Tiêu đề trang nhất của nhật báo công giáo La Croix : "Đa dạng sinh học, một tài sản sống". Nhật báo thiên hữu Le Figaro cũng nói đến "Một hội nghị tại Marseille để cứu thiên nhiên". Báo kinh tế Les Echos dành nhiều bài cho chủ đề này, với hồ sơ chính : "Đa dạng sinh học : Chính quyền các nước và các tổ chức phi chính phủ cùng chung một trận tuyến".
Ba chuyện sống còn đằng sau thuật ngữ "Đa dạng sinh học"
Hội nghị quốc tế về Thiên nhiên, do Liên minh Quốc tế Bảo tồn Thiên nhiên (UICN / IUCN) tổ chức bốn năm một lần (bị hoãn lại một năm do đại dịch), có chủ đề chính "Đa dạng sinh học".
"Đa dạng sinh học" trước hết là để nói về các nỗ lực để bảo vệ tương lai của các hệ động - thực vật đứng trước nguy cơ diệt vong, với khoảng một triệu giống loài đã tuyệt chủng trong những thập niên qua.
Theo La Croix, đằng sau thuật ngữ hơi trừu tượng và mang tính chuyên ngành này là các mệnh lệnh hành động khẩn thiết, "ba vấn đề có ý nghĩa sống còn" đối với nhân loại : Khí hậu, y tế và thực phẩm.
Các hệ sinh thái tự nhiên không chỉ là những "giếng cất giữ carbon" quý giá, góp phần làm giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính hâm nóng Trái đất, mà "các hệ sinh thái tự nhiên (…) là giải pháp cần thiết cho các thách thức khí hậu", giúp cho các xã hội con người thích nghi được tốt hơn với biến đổi khí hậu, như điều mà phủ Tổng thống Pháp nhấn mạnh. Bảo vệ Đa dạng Sinh học, bảo vệ thiên nhiên hoang dã, bảo vệ rừng cũng có nghĩa là ngăn ngừa được sự xuất hiện của rất nhiều bệnh truyền nhiễm, các đại dịch, mà đại dịch Covid-19 do virus corona SARS-CoV-2 gây ra là một ví dụ. Có đến 75% các bệnh truyền nhiễm tấn công xã hội con người xuất phát từ động vật. Bảo vệ Đa dạng Sinh học cũng góp phần quan trọng cho An ninh thực phẩm của hành tinh, nơi có đến một tỉ người thường xuyên bị đói.
Gần 50% GDP toàn cầu có đóng góp cơ bản của "Thiên nhiên"
Theo Le Monde vấn đề chủ yếu trong các thương lượng tại Hội nghị ở Marseille lần này là tài trợ như thế nào cho việc bảo tồn thiên nhiên. "Ai trả tiền để bảo vệ thiên nhiên ?" là hồ sơ chính của Le Monde. Diễn đàn Kinh tế Thế giới (Davos) năm 2020 ước tính "hơn một nửa tổng sản phẩm toàn cầu có sự góp phần căn bản hoặc rất căn bản của thiên nhiên", bởi vậy Đa dạng Sinh học và sự suy thoái của các hệ sinh thái gây tổn hại vô cùng lớn cho nền kinh tế thế giới.
Ông Gilles Kleitz, Cơ quan Phát triển Pháp (AFD), ghi nhận, từ hai ba năm trở lại đây, "có một sự lo lắng thực sự từ phía giới tài chính", giới doanh nhân ngày càng thiên về hướng cần phải đưa rủi ro do Đa dạng Sinh học bị hủy diệt gây ra vào các tính toán chiến lược làm ăn. Le Monde điểm lại hàng loạt nghiên cứu, điều tra quan trọng trong lĩnh vực này thời gian gần đây.
Thiên nhiên : 69 tỉ đô để bảo vệ, 4.000 tỉ để phá
Để có chiến lược đúng, cần điểm lại tổng thể tình hình để cân nhắc thiệt hơn. Theo một kết quả nghiên cứu (dài 600 trang) gây sốc, do Bộ Tài chính Anh đặt hàng, nếu như mỗi năm các quốc gia chi ra trung bình 68 tỉ đô la để bảo vệ thiên nhiên, thì ngược lại, có đến 4.000 tỉ được chi để tài trợ cho các hoạt động hủy diệt thiên nhiên, trong đó có các hoạt động như khai khoáng, hay nông nghiệp thâm canh. Le Monde nhấn mạnh là thái độ của Bộ Tài chính Anh ắt hẳn sẽ được lãnh đạo cùng ngành tài chính của các quốc gia khác chú ý và lắng nghe.
Riêng về việc bảo vệ thiên nhiên, báo cáo độc lập Waldron đưa ra số tiền ước tính để bảo vệ thiên nhiên : "từ 722 đến 976 tỉ đô la/năm, từ nay đến 2030, trong đó ba phần tư là để hỗ trợ việc chuyển đổi mô hình kinh tế hiện nay" sang hướng đưa bảo tồn thiên nhiên trở thành một mục tiêu của nền kinh tế. Và "một phần tư của khoản tiền này sẽ được dành để trực tiếp đầu tư cho các khu bảo tồn".
"Bảo tồn thiên nhiên" tạo hàng chục triệu việc làm
Lấy đâu ra khoản kinh phí khổng lồ này ? Theo Le Monde, chỉ nguyên việc phát triển và mở rộng các khu bảo tồn đã góp phần tạo nguồn tài chính. Hiện tại các không gian bảo tồn trên Trái đất chiếm 16% diện tích đất liền và 7,4% diện tích biển. Mục tiêu đang được thúc đẩy hiện nay là nâng diện tích bảo tồn lên 30%. Theo văn phòng McKinsey, nếu tăng đầu tư cho bảo tồn lên từ 24 tỉ đô la hiện nay lên 124 tỉ, sẽ tạo thêm được 30 triệu việc làm trong các ngành du lịch sinh thái và đánh cá bền vững, khoảng nửa triệu việc làm trong ngành bảo tồn.
Riêng về bảo vệ thiên nhiên ở khu vực Địa Trung Hải, đầu tư từ chính quyền các nước và các nhà tài trợ hiện tại chỉ đáp ứng được 12% nhu cầu, theo người sáng lập Vertige Lab. Để thu hút thêm các nguồn đầu tư, các không gian được bảo vệ phải phát triển "các chiến lược thu hút tài chính" riêng, trong đó đặc biệt quan trọng được hy vọng là phần đóng góp của du khách, những người được thụ hưởng tài sản thiên nhiên bảo tồn này.
Tạo cơ chế để doanh nghiệp "trả tiền" cho Thiên nhiên
Bên cạnh đó là phần trách nhiệm đóng góp của các doanh nghiệp. Theo Maelle Pelisson, Business for Nature, cần phải hội nhập các ảnh hưởng đến Đa dạng Sinh học của các doanh nghiệp vào việc đánh giá hoạt động của các doanh nghiệp, để đo lường và xác định phần đóng góp của doanh nghiệp. "Xây dựng hệ quy chiếu và các chỉ báo" để theo dõi, đánh giá và kiểm soát tác động môi trường của các hoạt động doanh nghiệp hiện là một mảng trống trong hiện tại, theo kinh tế gia môi trường Harold Levrel, giáo sư ở AgroParisTech. Đây là điều vốn đã làm đuợc trong lĩnh vực khí hậu và khai thác tài nguyên thiên nhiên. Một khi các tiêu chuẩn này được xác lập, chính quyền các nước có nghĩa vụ phải "xác lập các hành lang pháp lý để chuyển các luồng đầu tư tài chính hướng về các hoạt động có lợi cho môi trường và Đa dạng Sinh học".
Le Monde cũng có bài "Các ''trái phiếu xanh'' còn quá mơ hồ !" của phóng viên Joel Morio chuyên về tài chính, cho biết cụ thể hơn về thực trạng đầu tư tài chính cho bảo vệ Đa dạng Sinh học hiện nay. Theo tác giả, "nhiều công cụ khuyến khích đầu tư đang dần được xác lập", cho dù những lợi hại về mặt kinh tế gắn với Đa dạng Sinh học là đều vẫn còn khá xa lại với giới đầu tư.
Trước thềm thượng đỉnh Đa dạng Sinh học Liên Hiệp Quốc ở Côn Minh
Nhật báo Le Figaro trong một bài viết về chủ đề này lưu ý đến tầm quan trọng của Hội nghị bảo tồn Thiên nhiên tại Marseille, như một "thời điểm quốc tế" có ý nghĩa quan trọng, cho phép các tác nhân khác nhau lên tiếng trước thượng đỉnh Đa dạng Sinh học của Liên Hiệp Quốc tại Côn Minh, Trung Quốc, tháng Tư 2022. Thượng đỉnh được chờ đợi sẽ xác định các mục tiêu bảo tồn thiên nhiên trong thập niên bản lề này.
Nhật báo kinh tế Les Echos có chùm ba bài viết về sự kiện đặc biệt này, với hồ sơ "Đa dạng sinh học : Chính quyền các nước và giới phi chính phủ cùng chung một trận tuyến". Theo Les Echos, trong hội nghị này, tiếng nói của các tổ chức phi chính phủ có ý nghĩa rất quan trọng, khác với các thượng đỉnh về môi trường do Liên Hiệp Quốc tổ chức, tác nhân chính là các quốc gia.
UICN, tổ chức được chính quyền các nước lắng nghe
Les Echos có bài "IUCN, tổ chức được chính quyền các nước lắng nghe" giới thiệu tóm lược về những đóng góp của IUCN, sau hơn 70 năm tồn tại. IUCN (tên viết tắt tiếng Anh) được thành lập năm 1948 tại Pháp, có trụ sở tại Thụy Sĩ. Ông Yann Wehrling, đại sứ Pháp phụ trách các thương thuyết quốc tế về môi trường, ghi nhận ảnh hưởng to lớn của định chế này, cho dù các quyết định đưa ra "hoàn toàn không mang tính cam kết và cưỡng chế". Dấu ấn cụ thể của IUCN là "danh sách đỏ các giống loài và các hệ sinh thái bị đe dọa", "kiểm soát quốc tế đối với việc buôn bán động vật"… cũng như "danh sách xanh các không gian được bảo vệ hay các khái niệm phát triển bền vững" và "các giải pháp dựa trên thiên nhiên"…
Theo bà Maud Lelièvre, chủ tịch Ủy ban Pháp của IUCN, ủy ban lớn thứ hai sau Hoa Kỳ, với 60 thành viên, hội nghị IUCN (với 1.400 thành viên) sẽ thông qua khoảng 20 biện pháp trong đợt làm việc quan trọng này (sẽ diễn ra đến ngày 11/09). Les Echos cũng cho biết thêm, để được tham gia vào định chế bảo vệ môi trường danh giá này, các thành viên đều phải chứng tỏ là đã có các hành động thực sự và hiệu quả, được đông đảo giới bảo vệ môi trường xác nhận.
Afghanistan : Chấm dứt một thời kỳ
Tình hình Afghanistan tiếp tục là một tâm điểm chú ý của báo chí Pháp. Le Figaro phỏng vấn ngoại trưởng Pháp Jean-Yves Le Drian, với chủ đề chính "Khủng hoảng Afghanistan không đồng nghĩa với sự suy yếu của nước Mỹ". Về can thiệp quân sự Mỹ, Libération phỏng vấn nhà chính trị học Bertrand Badie, với một tổng kết lịch sử không chỉ riêng cuộc can thiệp của Hoa Kỳ tại Afghanistan, với hàng tít "Không cuộc can thiệp quân sự nước ngoài nào đạt kết quả".
Về phần mình, Le Monde có bài phân tích của nhà báo Alain Frachon, ghi nhận sự thất bại của học thuyết can thiệp vũ trang của phương Tây. Cuộc rút quân Mỹ khỏi Afghanistan "trong máu và nước mắt, bất công và hỗn loạn" thời Joe Biden "đánh dấu sự chấm dứt của một thời kỳ".
Nước Pháp tựu trường : Đòi hỏi bình đẳng
Hôm qua là ngày tựu trường tại Pháp. Đòi hỏi thu hẹp bất bình đẳng trong nhà trường là chủ đề chính của nhiều báo. "Bình đẳng trong nhà trường, một lời hứa bị bỏ quên" là chủ đề xã luận Le Monde. Bài viết mở đầu với ghi nhận đau xót : "Hãy nói cho tôi biết bạn sống ở khu phố nào, cha mẹ bạn kiếm được bao nhiêu, họ sinh ra ở đâu, tôi sẽ nói với bạn là bạn sẽ thành công trong học tập hay không".
Le Monde nhấn mạnh là, từ 20 năm nay, các cuộc điều tra của Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OCDE) cho thấy, trong khối các nước phát triển, Pháp là một trong những quốc gia mà nguồn gốc xuất thân ảnh hưởng đậm nét nhất đến thành tích học tập trong nhà trường, khác với hình ảnh mà một thời nước Pháp thường tin tưởng là có hệ thống giáo dục bình đẳng, khu vực trường công lớn, việc phân bổ giáo viên không phụ thuộc vào cơ sở đào tạo… Đơn cử một con số : 80% sinh viên của 10% các trường đại học danh tiếng nhất là con cái các gia đình viên chức và giáo viên. Theo Le Monde, đã không có bất cứ chính phủ nào, từ tả đến hữu, thực sự tấn công vào sự bất công lớn này.
Le Monde cũng ghi nhận chính quyền của tổng thống Macron hiện nay đã có nhiều chính sách để giải pháp một số khía cạnh của vấn đề, như tăng gấp đôi số lượng các lớp 1 và lớp 2, thay đổi thành phần học sinh được hưởng học bổng sau phổ thông, hay thay thể trường hành chính ENA, đào tạo giới tinh hoa cho bộ máy Nhà nước, bằng một cơ chế mở rộng hơn cho các thành phần nghèo… Tuy nhiên, theo Le Monde, để giải quyết được vấn đề, tình trạng bất bình đẳng trầm kha này phải được coi là ưu tiên quốc gia.
Xã luận La Croix về ngày tựu trường cũng nêu bật vấn đề cần thu hẹp bất bình đẳng, và hy vọng là nhiệm kỳ tổng thống mới sẽ coi đây là một ưu tiên.
Người Pháp cần làm việc nhiều hơn !
Chủ đề chính của Le Figaro hôm nay là "Tại sao người Pháp sẽ phải làm việc nhiều hơn ?". Nhật báo thiên hữu ủng hộ một trong các chủ trương của tổng thống Pháp là dân Pháp sẽ phải làm việc lâu hơn trước khi được nghỉ hưu, bởi so với dân các nước Châu Âu khác, người Pháp làm việc ít nhất : về hưu sớm hơn hai năm và làm việc ít giờ hơn. Theo Le Figaro, nước Pháp từng được coi là nơi cư dân có năng suất làm việc cao, nhờ làm việc ít, nhưng điều này nay không còn đúng. Le Figaro có bài xã luận "Hãy xắn tay áo lên !".
Bạo lực gia đình tại Pháp : "Một thay đổi văn hóa sâu sắc đã bắt đầu"
Bạo lực gia đình là một chủ đề trang nhất khác của Le Figaro thiên hữu. Theo nhật báo, các biện pháp được đề tại tại hội nghị toàn quốc về bạo lực gia đình, sau hai năm thực hiện chưa mang lại nhiều kết quả. Bạo lực gia dình cũng là chủ đề chính của Libération. Xã luận Libération thiên tả mang tựa đề "Tiếng thét", kêu gọi hành động khẩn cấp, bởi số người cần được hỗ trợ khẩn cấp là 20.000, trong lúc chính quyền mới chỉ cung cấp được 7.800 chỗ tạm trú cho những người có nguy cơ bị bạo lực gia đình đe dọa tính mạng, chủ yếu là phụ nữ.
Nhân dịp sơ kết hai năm hội nghị chống bạo lực gia đình, báo Libération phỏng vấn bộ trưởng phụ trách Bình Đẳng, bà Elisabeth Moreno. Libération nêu ra con số 102 phụ nữ bị giết hại bởi bạo lực gia đình trong năm 2020, con số thấp nhất từ 15 năm nay. Theo bộ trưởng phụ trách Bình Đẳng, đã đến lúc phải chấm dứt hoàn toàn thái độ dung túng với bạo lực gia đình.
Trong bài phỏng vấn mang tựa đề "Một thay đổi văn hóa sâu sắc đã bắt đầu", bộ trưởng Elisabeth Moreno điểm lại các nỗ lực của chính quyền nhằm đẩy lùi nạn bạo lực gia đình, với nhiều biện pháp căn bản sẽ triển khai trong thời gian từ đây đến tháng 11, như cung cấp nhanh chóng các "vòng đeo tay báo động" chống lại gần, 3.000 điện thoại báo động khẩn. Việc phối hợp chặt chẽ giữa tư pháp và cảnh sát cho phép lập danh sách đầy đủ các thủ phạm bạo lực gia đình, để theo dõi và kịp thời can thiệp. Trong bốn năm, đã có bốn luật được thông qua về vấn đề này, trong đó có luật cho phép giảm thời gian có được lệnh bảo vệ, "6 ngày tối đa" sau khi đương sự khiếu nại.
Trọng Thành