Cựu Tổng thống Liên Xô Mikhail Gorbachev qua đời
Anh Vũ, RFI, 31/08/2022
Hãng tin Nga TASS đưa tin, ông Mikhail Gorbachev, lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô cũ, giải Nobel Hòa Bình 1990, đã qua đời ngày 30/08/2022 tại Nga, thọ 91 tuổi. Nhiều chính khách quốc tế đã bày tỏ xúc động trước sự ra đi của một chính trị gia được đánh giá như là nhà kiến tạo kỷ nguyên hòa dịu Đông - Tây sau nhiều thập kỷ chiến tranh lạnh.
Cựu tổng thống Liên Xô Mikhail Gorbachev tới dự lễ kỷ niệm Ngày Chiến Thắng phát xít Đức, tại Quảng trường Đỏ, Moskva, Nga, ngày 09/05/2019. Reuters - Maxim Shemetov
Hãng thông tấn Nga dẫn thông cáo của Bệnh viện trung ương, trực thuộc phủ tổng thống Nga, cho biết tối ngày 30/08/2022, cựu tổng thống Liên Xô Mikhail Gorbachev đã qua đời ở tuổi 91 sau một thời gian dài bị bệnh nặng.
Lãnh đạo Liên bang Xô Viết năm 1985, Mikhail Gorbachev đã khởi xướng hàng loạt các cải cách chính trị và kinh tế nhằm hiện đại hóa và dân chủ hóa một liên bang đang lâm vào khủng hoảng trầm trọng. Được đánh giá có nhiều đóng góp quyết định làm chấm dứt đối đầu Đông- Tây kéo dài gần nửa thế kỷ, năm 1990 ông được trao giải Nobel Hòa bình. Một năm sau đó ông từ chức tổng thống Liên Xô, kéo theo sự sụp đổ của Liên Bang Xô Viết.
Rút khỏi chính trường, Mikhail Gorbachev vẫn tiếp tục các hoạt động ở nước ngoài, thường xuyên kêu gọi Moskva và Washington đối thoại để bảo đảm an ninh thế giới, cắt giảm vũ trang. Đó cũng là những nỗ lực mà ông đã làm thành công với nhiều lãnh đạo phương Tây và đặc biệt là với cựu tổng thống Mỹ Ronald Reagan từ 1985 đến khi Liên Xô tan rã.
Khoảng 10 năm trở lại đây, Mikhail Gorbachev ít khi xuất hiện hay lên tiếng về các vấn đề thời sự quốc tế lớn. Lần gần đây nhất, liên quan đến cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine, hôm 26/02, quỹ Mikhail Gorbachev có ra thông cáo kêu gọi "chấm dứt các hành động thù địch" tại Ukraine và "đối thoại hòa bình ngay lập tức".
Ngay sau khi có tin ông qua đời, nhiều chính khách quốc tế đã bày tỏ xúc động. Tổng thư Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres gọi Mikhail Gorbachev là "nguyên thủ Nhà nước duy nhất đã làm thay đổi dòng chảy lịch sử". Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đăng twitter ca ngợi ông "một con người hòa bình mà sự lựa chọn của mình đã mở ra con đường tự do cho người Nga".
Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, Ursula von der Leyen thì ca ngợi Gorbachev là "một lãnh đạo đáng được tin cậy và tôn trọng và đã mở đường cho một Châu Âu tự do". Trong một thông cáo ra hôm qua, tổng thống Mỹ Joe Biden đánh giá ông là một "lãnh đạo hiếm hoi" can đảm đã cống hiến sự nghiệp vì "một thế giới an toàn và tự do hơn cho hàng triệu người".
Còn tại Moskva, phát ngôn viên điện Kremlin dẫn lời tổng thống Nga Vladimir Putin gửi lời chia buồn sâu sâu sắc đến gia đình và người thân của ông Mikhail Gorbachev.
Được phương Tây ca tụng nhiều, nhưng tại Nga, từ sau khi Liên Xô sụp đổ, vai trò của chính trị của Gorbachev vẫn gây nhiều tranh cãi. Có luồng dư luân cho rằng ông là người có công mang lại tự do ngôn luận, thì cũng không ít người cho rằng ông là người đã phá vỡ sự hùng cường của một liên bang, một điều sỉ nhục đối với nước Nga.
Tại Trung Quốc, Gorbachev không bao giờ được coi là hình mẫu hay được ngưỡng mộ. Thông tín viên Stéphane Lagarde tại Bắc Kinh tường trình :
Không thể nói là Mikhail Gorbachev là đối tượng được ngưỡng mộ tại Trung Quốc sáng nay. Tin cựu lãnh đạo Liên Xô qua đời được truyền thông Nhà nước đưa tin một cách tản mạn. Tân Hoa Xã trở lại với thời điểm quan trọng trong đời ông với bức ảnh minh họa là nụ cười chia sẻ với tổng thống Mỹ Ronald Reagan năm 1987.
Trái lại, không có một bức ảnh nào về chuyến thăm của Gorbachev tại Đại Lễ Đường Nhân Dân Bắc Kinh vào năm 1989, vào thời điểm mà phong trào sinh viên Trung Quốc đang tập họp biểu tình tại quảng trường Thiên An Môn. Một chuyến đi tuy nhiên định hình lịch sử đồng thời giúp lãnh đạo Liên Xô càng vững tin vào chính sách cải tổ và mở cửa với tên gọi nổi tiếng "Perestroika".
Đường lối này được Đặng Tiểu Bình đánh giá là chính sách "phá hoại". Cựu lãnh đạo Trung Quốc còn đánh giá đồng nhiệm Liên Xô là "ngu dốt" bởi vì ông Gorbachev đã đặt cải tổ chính trị lên trước phát triển kinh tế.
Hơn ba thập kỷ sau, Mikhail Gorbachev vẫn ám ảnh của Tập Cận Bình và những người ủng hộ chủ trướng "đại phục hưng dân tộc Trung Hoa". Tờ Hoàn Cầu Thời Báo viết : "Sự tôn thờ ngây ngô, non nớt và mù quáng của Gorbachev đối với hệ thống phương Tây đã dẫn đến việc đại cường Liên Bang Xô Viết đánh mất sự độc lập. Đó là là bài học lớn cho sự lãnh đạo đất nước Trung Quốc".
Anh Vũ
*************************
Mikhail Gorbachev, người chấm dứt Chiến tranh lạnh, qua đời ở tuổi 92
Reuters, VOA, 31/08/2022
Ông Mikhail Gorbachev, người chấm dứt Chiến tranh lạnh không cần đổ máu nhưng không ngăn được sự sụp đổ của Liên Xô, qua đời ngày 30/8 ở tuổi 92, các hãng thông tấn Nga dẫn nguồn tin từ bệnh viện cho biết.
Ông Mikhail Gorbachev, tổng thống cuối cùng của Liên Xô.
Ông Gorbachev, tổng thống cuối cùng của Liên Xô, đạt được các thỏa thuận cắt giảm vũ khí với Hoa Kỳ và các thỏa thuận hợp tác với các cường quốc phương Tây để xóa bỏ Bức Màn Sắt chia cắt Châu Âu từ Đệ nhị Thế chiến và mang lại sự hợp nhất của nước Đức.
Khi các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ lan tràn khắp các nước cộng sản thuộc khối Liên Xô ở Đông Âu năm 1989, ông Gorbachev không dùng vũ lực trấn áp – khác với những nhà lãnh đạo Liên Xô trước đó từng đưa xe tăng đến đập tan các cuộc nổi dậy ở Hungary vào năm 1956 và ở Tiệp Khắc vào năm 1968.
Nhưng các cuộc biểu tình đã thúc đẩy khát vọng tự trị ở 15 nước cộng hòa thuộc Liên bang Xô viết, vốn tan rã trong vòng hai năm sau đó trong tình trạng hỗn loạn.
Ông Gorbachev đã đấu tranh trong vô vọng để ngăn chặn sự sụp đổ đó.
Khi trở thành tổng bí thư Đảng cộng sản Liên Xô năm 1985, lúc 54 tuổi, ông đã đặt ra mục tiêu phục hồi hệ thống bằng cách đưa ra các quyền tự do chính trị và kinh tế hạn chế, nhưng các cải cách của ông đã vượt quá tầm kiểm soát.
Chính sách ‘glasnost’- tự do ngôn luận – của ông cho phép chỉ trích đảng cộng sản và nhà nước, điều vốn là không tưởng trước đó. Chính sách này cũng khiến người theo chủ nghĩa dân tộc mạnh dạn đòi độc lập cho các nước cộng hoà vùng Baltic là Latvia, Lithuania, Estonia và những nơi khác.
Nhiều người Nga không bao giờ tha thứ cho Gorbachev về sự hỗn loạn mà các cải cách của ông đã gây ra. Họ cho rằng đời sống bị xuống cấp để đổi lấy nền dân chủ là cái giá quá đắt.
Sau khi đến thăm Gorbachev trong bệnh viện hôm 30 tháng 6, nhà kinh tế tự do Ruslan Grinberg tuyên bố với mạng lưới truyền hình quốc doanh Zvezda rằng : "Ông ấy đã cho chúng ta tự do – nhưng chúng ta không biết phải làm gì với nó".
************************
Phản ứng quốc tế sau khi ông Gorbachev, lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô, từ trần
Reuters, VOA, 31/08/2022
Ông Mikhail Gorbachev - cựu tổng thống Liên Xô, người đã kết thúc Chiến tranh Lạnh mà không gây đổ máu nhưng không ngăn chặn được sự sụp đổ của Liên Xô - đã qua đời hôm 30/8 ở tuổi 91, các quan chức bệnh viện ở Moscow cho biết.
Ông Mikhail Gorbachev, cựu tổng thống Liên Xô.
Dưới đây là một số phản ứng từ khắp nơi trên thế giới do Reuters tổng hợp :
Tổng thống Nga Vladimir Putin
Hãng thông tấn Interfax dẫn lời phát ngôn viên Dmitry Peskov của ông Putin bày tỏ "lời chia buồn sâu sắc nhất". "Ngày mai, ông [Putin] sẽ gửi một bức điện chia buồn tới gia đình và bạn bè của ông ấy [Gorbachev]", ông Peskov cho biết.
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden
"Ông Mikhail Gorbachev là một người có tầm nhìn nổi bật... Trên cương vị là nhà lãnh đạo của Liên Xô, ông ấy đã làm việc với Tổng thống Reagan để giảm kho vũ khí hạt nhân của hai nước chúng ta ... Sau nhiều thập kỷ đàn áp chính trị tàn bạo, ông ấy đã chấp nhận các cải cách dân chủ".
"Kết quả là một thế giới an toàn hơn và tự do hơn cho hàng triệu người".
Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres
Ông Gorbachev là "một chính khách có một không hai, người đã thay đổi tiến trình lịch sử. Ông ấy đã làm nhiều hơn bất kỳ cá nhân nào khác để đưa Chiến tranh Lạnh kết thúc một cách hòa bình".
"Thế giới đã mất đi một nhà lãnh đạo toàn cầu cao cả, một người theo chủ nghĩa đa phương đầy tâm huyết và người ủng hộ hòa bình không mệt mỏi".
Cựu thủ tướng Đức Angela Merkel
"Ông Mikhail Gorbachev đã viết nên lịch sử thế giới. Ông ấy đã minh chứng về cách thức một chính khách duy nhất có thể thay đổi thế giới trở nên tốt đẹp hơn".
"Tôi vẫn có thể cảm thấy nỗi sợ hãi mà tôi, giống như nhiều người ở Cộng hòa Dân chủ Đức, vào năm 1989, tự hỏi liệu xe tăng có nghiến xích trở lại. Nhưng không có xe tăng nào nghiến xích cả, không có phát súng nào được bắn ra hết…".
"Thế giới đã mất đi một nhà lãnh đạo thế giới độc nhất vô nhị. Mong rằng kỷ niệm về thành tựu lịch sử của ông ấy có thể khiến chúng ta tạm dừng lại một chút, đặc biệt là trong những tuần và tháng khủng khiếp này của cuộc chiến của Nga đánh vào Ukraine".
Thủ tướng Đức Olaf Scholz
"Chúng tôi sẽ không quên rằng chính sách perestroika (tái cấu trúc) đã giúp Nga có thể cố gắng thực hiện việc thiết lập một nền dân chủ, rằng dân chủ và tự do có thể có ở Châu Âu, rằng nước Đức có thể được thống nhất, rằng Bức màn sắt đã biến mất".
"Ông ấy qua đời vào thời điểm không chỉ nền dân chủ ở Nga đã thất bại... mà còn vào lúc nước Nga và Tổng thống Nga Putin đã đào những nấm mồ mới ở Châu Âu và bắt đầu một cuộc chiến khủng khiếp".
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron
Ông Gorbachev là "một con người của hòa bình, người có những lựa chọn đã mở ra con đường tự do cho người Nga. Cam kết của ông ấy đối với hòa bình ở Châu Âu đã thay đổi lịch sử chung của chúng ta".
Chủ tịch EC Ursula Von Der Leyen
"Ông Mikhail Gorbachev là một nhà lãnh đạo đáng tin cậy và được kính trọng. Ông ấy đã đóng một vai trò quan trọng trong việc kết thúc Chiến tranh Lạnh và hạ gục Bức màn Sắt. Nó đã mở ra con đường cho một Châu Âu tự do... Di sản này là một trong những điều chúng tôi sẽ không quên".
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg
"Những cải cách lịch sử của ông Mikhail Gorbachev đã dẫn đến sự tan rã của Liên Xô, giúp chấm dứt Chiến tranh Lạnh và mở ra khả năng hợp tác giữa Nga và NATO. Tầm nhìn của ông về một thế giới tốt đẹp hơn vẫn còn là một tấm gương".
Thủ tướng Anh Boris John
"Tôi luôn ngưỡng mộ lòng dũng cảm và sự chính trực mà ông ấy đã thể hiện trong việc đưa Chiến tranh Lạnh đến một kết thúc hòa bình... Trong thời kỳ Putin gây hấn ở Ukraine, cam kết không mệt mỏi của ông ấy trong việc mở cửa xã hội Xô Viết vẫn là một tấm gương cho tất cả chúng ta".
Thủ tướng Nhật Fumio Kishida
"Ông ấy đã để lại thành tựu to lớn với tư cách là nhà lãnh đạo thế giới ủng hộ việc bãi bỏ vũ khí hạt nhân".
Thủ tướng Australia Anthony Albanese
"Ông Mikhail Gorbachev là một người đàn ông ấm áp, hy vọng, quyết tâm và can đảm to lớn, và trong một thế giới bị chia rẽ sâu sắc, ông ấy có động lực là bản năng hợp tác và đoàn kết".
******************
Gorbachev qua đời : Truyền thông Trung Quốc đưa tin tản mạn
Anh Vũ, RFI, 31/08/2022
Tại Trung Quốc, Gorbachev không bao giờ được coi là hình mẫu hay được ngưỡng mộ. Hoàn Cầu thời báo còn cáo buộc sự "tôn thờ ngây ngô, mù quáng" phương Tây của Gorbachev đã dẫn đến sự sụp đổ của Liên Xô.
Lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình tiếp nguyên thủ Liên Xô Mikhail Gorbachev, tại Đại Lễ đường Nhân dân, Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 16/05/1989. Associated Press - Boris Yurchenko
Thông tín viên Stéphane Lagarde tại Bắc Kinh tường trình :
Không thể nói Mikhail Gorbachev là đối tượng được ngưỡng mộ tại Trung Quốc sáng nay. Tin cựu lãnh đạo Liên Xô qua đời được truyền thông Nhà nước đưa tin một cách tản mạn. Tân Hoa Xã trở lại với thời điểm quan trọng trong đời ông với bức ảnh minh họa là nụ cười chia sẻ với tổng thống Mỹ Ronald Reagan năm 1987.
Trái lại, không có một bức ảnh nào về chuyến thăm của Gorbachev tại Đại lễ đường Nhân dân Bắc Kinh năm 1989, vào thời điểm mà sinh viên Trung Quốc đang tập hợp biểu tình tại quảng trường Thiên An Môn. Một chuyến đi tuy nhiên định hình lịch sử đồng thời giúp lãnh đạo Liên Xô càng vững tin vào chính sách cải tổ và mở cửa với tên gọi nổi tiếng "Perestroika".
Đặng Tiểu Bình đánh giá đường lối này là chính sách "phá hoại". Cựu lãnh đạo Trung Quốc còn coi đồng nhiệm Liên Xô là "ngu dốt", bởi vì theo ông, Gorbachev đã đặt cải tổ chính trị lên trước phát triển kinh tế.
Hơn ba thập kỷ sau, Mikhail Gorbachev vẫn ám ảnh Tập Cận Bình và những người ủng hộ chủ trương "đại phục hưng dân tộc Trung Hoa". Tờ Hoàn Cầu Thời Báo viết : "Sự tôn thờ ngây ngô, non nớt và mù quáng của Gorbachev đối với hệ thống phương Tây đã dẫn đến việc đại cường Liên Bang Xô Viết đánh mất sự độc lập. Đó là bài học lớn cho sự lãnh đạo đất nước Trung Quốc".