Cục diện chiến tranh ở Ukraine cho thấy phương Tây chọn đúng chiến lược
Cuộc phản công lớn của quân đội Ukraine đẩy lùi quân Nga tiếp tục là chủ đề lớn của nhiều báo Pháp. Liên Âu (EU) áp trần giá điện để đối phó với khủng hoảng năng lượng đe dọa toàn châu lục, là chủ đề nổi bật khác. Về Pháp, báo chí nói nhiều đến việc chính quyền bật đèn xanh cho luật về "An tử", hay quyền lựa chọn thời điểm từ giã cõi đời, với trợ giúp y tế, một chủ đề vốn được coi là húy kỵ tại Pháp.
Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu mặc áo mang màu quốc kỳ Ukraine phát biểu trước Nghị Viện Châu Âu ở Strasbourg, miền đông nước Pháp, ngày 14/09/2022. AP - Jean-Francois Badias
Về cuộc phản công của quân đội Ukraine, Le Monde có bài xã luận "Ukraine : thực tế cho thấy chiến lược của phương Tây là đúng". Tờ báo nói đến chiến lược nào của phương Tây ? Le Monde nhận định : "Xu thế mới của cuộc chiến tranh, cho thấy rõ năng lực chiến đấu của người Ukraine, và đồng thời xác nhận sự lựa chọn chiến lược của các đồng minh phương Tây của Kiev là đúng : cụ thể là hỗ trợ mạnh mẽ cho Ukraine, nhưng không vượt quá lằn ranh đỏ để trở thành một bên tham chiến".
So với thời điểm khởi đầu cuộc chiến, tình hình giờ đây đã đảo ngược. Quân đội Ukraine hiện tại "đông hơn, trang bị tốt hơn và quyết tâm hơn nhiều". "Sự trợ giúp quân sự đáng kể chủ yếu từ Hoa Kỳ cho Kiev đã mang lại sự khác biệt trên thực địa", cùng với việc các binh sĩ Ukraine được huấn luyện tốt về năng lực tác chiến, đã tỏ ra đáng gờm trên chiến trường.
Việc phương Tây hỗ trợ mạnh mẽ Ukraine, nhưng không trực tiếp tham chiến, đặt tổng thống Nga, chính quyền Nga đối diện với trách nhiệm của mình. Nga là bên có "trách nhiệm duy nhất", khi gây ra cuộc chiến tranh này. Le Monde đặc biệt chú ý đến các hệ quả của cuộc phản công của Ukraine, bước đầu thành công, đối với xã hội Nga. Một mặt, các thất bại của "chiến dịch quân sự đặc biệt" (tên gọi mà chính quyền Putin dùng để nói về cuộc chiến tranh hạn chế chống Ukraine), với cuộc phản công nói trên, đang thổi bùng nỗi giận dữ của phe chủ trương "chiến tranh tổng lực" chống Ukraine, khiến xung đột Nga chống Ukraine có nguy cơ leo thang vượt tầm kiểm soát.
Nhưng mặt khác, các thất bại của quân đội Nga cho dân chúng Nga thấy rõ thực tế trên chiến trường là "hoàn toàn trái ngược" với các luận điệu tuyên truyền của điện Kremlin. Bài xã luận của Le Monde khép lại với nhận định : "Chính các vũ khí của phương Tây đang góp phần chủ yếu trong việc âm thầm làm sói mòn" niềm tin trong xã hội Nga vào bộ máy tuyên truyền của Moskva.
Ukraine thúc đẩy xây dựng dân chủ ngay trong thời chiến
Cuộc phản công của quân đội Ukraine với sự hỗ trợ của EU, không chỉ đẩy lùi quân Nga mà còn thúc đẩy nỗ lực xây dựng dân chủ tại Ukraine là một hồ sơ khác của Le Monde. "Chống tham nhũng, cải cách tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền : giới chức Ukraine đang nỗ lực chuẩn bị cho giai đoạn kết thúc chiến tranh và tái thiết". Le Monde coi việc xây dựng dân chủ là một "mặt trận" khác đối với chính quyền Kiev.
Le Monde dẫn lại nhận xét của nhà quan sát Sergiy Solodkyy (viện tư vấn New Europe Center), tóm lại ba thời điểm mà người Ukraine đã từng thử nghiệm nhưng thất bại. Lần thứ nhất, sau khi Liên Xô sụp đổ năm 1991, nỗ lực xây dựng dân chủ đã bị tầng lớp đặc quyền ở Ukraine và giới mafia trong các xã hội hậu – Xô viết ngăn cản. Lần thứ hai là cuộc Cách mạng Da cam 2004 đã không lật đổ được tầng lớp tài phiệt. Cuộc cách mạng Maidan 2014 đã có cơ hội dẫn đến dân chủ hóa, nhưng bị Nga can thiệp.
Le Monde ghi nhận một quyết tâm cao tại Kiev hướng đến dân chủ hóa trong bối cảnh chiến tranh. Khắp nơi, mọi người truyền đi câu nói : "chúng ta không thể thất bại một lần nữa". Một ví dụ cho thấy sự thay đổi : thẩm phán Romand Maselko - nổi tiếng trong các nỗ lực chống tham nhũng – vừa được Quốc hội Ukraine bổ nhiệm làm thành viên Hội đồng tư pháp cấp cao, phụ trách cải cách hệ thống tư pháp, có thẩm quyền bổ nhiệm thẩm phán. Đây được coi là một mắt xích quan trọng trong cuộc chiến chống tham nhũng, nhưng là một mắt xích yếu. Theo thẩm phán Romand Maselko, trước chiến tranh, cách nay một năm, ông "không thể tưởng tượng nổi mình được bổ nhiệm vào vị trí này". Chiến tranh chống xâm lược Nga đã thúc đẩy nỗ lực chống tham nhũng tại Ukraine. Nhiều tổ chức xã hội dân sự Ukraine cũng gia tăng hành động để ngăn ngừa việc các nhóm đặc quyền kiếm lợi từ các khoản viện trợ khổng lồ của phương Tây cho Ukraine.
Le Monde khép lại bài viết với kết luận, trong cuộc chiến tranh này, chính trường Ukraine đang thay đổi sâu sắc. Tổng thống Nga Vladimir Putin rốt cuộc sẽ phải gánh thất bại kép : "không chỉ Ukraine đã chứng tỏ một cách dứt khoát họ là một dân tộc độc lập, mà điều tồi tệ hơn đối với chính quyền Putin, đó là dân tộc này có khả năng xây dựng được một Nhà nước dân chủ".
"Cuộc chiến tranh tại Ukraine làm EU thay đổi như thế nào"
Cuộc chiến Ukraine chống xâm lược Nga tác động sâu sắc đến chính Liên Âu là một hồ sơ trang nhất của Le Figaro, với bài "Cuộc chiến tranh tại Ukraine làm EU thay đổi như thế nào". Le Figaro điểm lại những cuộc khủng hoảng lớn nhất với châu lục, từ khủng hoảng tài chính 2008, khủng hoảng nhập cư 2015 dến Brexit hay đại dịch, để lưu ý là cuộc xâm lăng của Nga khiến trọng tâm của khối từ "cặp đôi Pháp – Đức kỳ cựu" dịch chuyển sang các thành viên "trẻ" của EU ở khu vực phía đông của khối, có lập trường triệt để với Nga, như khẳng định của ngoại trưởng Litva Linas Linkevicius, gắn liền "vận mệnh của Châu Âu và nền dân chủ" với vận mệnh của Ukraine, "mà Ukraine thắng có nghĩa là Nga phải bại".
Các nước từng thuộc về Liên Xô (như ba nước cộng hòa Baltic) hay khối cộng sản do Liên Xô đứng đầu (như Ba Lan) đã "có quan điểm thực tế hơn và phản ứng kịp thời hơn" trong cuộc khủng hoảng này, trong lúc cặp Pháp - Đức đã bị "tình thế vượt qua", không chỉ trong giai đoạn đầu xung đột, mà ngay đến tận bây giờ. Vào giai đoạn đầu chiến tranh, tiếng nói của Pháp và Đức được nghe nhiều hơn tại Bruxuelles, trái ngược với hiện tại. Le Figaro nhiều lần dẫn lại nhận định của nghị sĩ Châu Âu đảng Xanh Rebecca Hams, nhấn mạnh đến các ảo tưởng của Pháp và Đức, trong nhiều thập niên, hy vọng có thể "đưa lại được Putin trở về con đường đúng".
Le Figaro dự báo, hai phe – phe "hòa bình bằng mọi giá" và phe "trước hết phải chiến thắng" - sẽ còn tiếp tục đối đầu vào mùa thu này, đặc biệt trong bối cảnh nước Đức đối mặt với suy thoái và nước Pháp với khó khăn về năng lượng. Tuy nhiên, bất luận thế nào, theo Le Figaro, Pháp và Đức vẫn tiếp tục là hai trụ cột của EU, Đức về mặt kinh tế, Pháp về mặt quân sự và ngoại giao. Và các thành viên EU, dù ở Đông hay Tây, Bắc hay Nam, "đều có chung một quyết tâm duy trì một đồng thuận tối thiểu trong thế đối đầu với nước Nga Putin". Le Figaro khép lại bài viết với nhận xét lạc quan : "Châu Âu tiến lên trong khủng hoảng. Và cuộc chiến tranh Ukraine - đã buộc EU phải đổi mới - rút cục sẽ có thể là tốt cho EU".
EU áp giá trần điện, dự kiến thu hơn 100 tỉ euro tiền lãi từ ngành điện
Giá điện tăng vọt đe dọa Châu Âu, trong bối cảnh một mùa đông có nguy cơ thiếu điện đang đến gần. Cuộc khủng hoảng có ý nghĩa sống còn với nền kinh tế Châu Âu buộc Ủy Ban Châu Âu phải mạnh tay. Theo nhật báo kinh tế Les Echos, Ủy ban đang chuẩn bị một kế hoạch đánh thuế mạnh nhắm vào ngành điện lực. Một dự thảo kế hoạch mà Les Echos có được, cho thấy giá trần dự kiến là 180 euro Mgw/h, đối với các loại điện ngoại điện than và điện khí đốt. Nếu giá vượt quá 180 euro, chính quyền các nước sẽ thu lại phần chênh lệch. Liên quan đến các ngành năng lượng hóa thạch (than, dầu, khí…), Ủy ban dự kiến sẽ đưa ra khoản thu đặc biệt 33% lợi nhuận đối với năm tài chính 2022. Kế hoạch năng lượng của Ủy Ban Châu Âu cũng dự kiến sẽ cắt giảm 10% điện tiêu thụ doanh nghiệp và gia đình.
Châu Âu đối mặt với khủng hoảng năng lượng cũng là chủ đề trang nhất của nhật báo công giáo La Croix. Một nội dung chính trong bài diễn văn thường niên về tình hình Liên Hiệp của chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen, đọc trước Nghị Viện Châu Âu ở Strasbourg hôm nay, liên quan đến các biện pháp năng lượng. Mấu chốt của vấn đề là có được các biện pháp vừa đủ mạnh, nhưng phải được sự đồng thuận của các thành viên Châu Âu. Bên cạnh vấn đề giá trần điện, vấn đề giá trần khí đốt mua từ Nga cũng đang gây nhiều bất đồng. Một số ít quốc gia phụ thuộc nặng nề vào khí đốt Nga không muốn ủng hộ sáng kiến này vì sợ bị cắt hoàn toàn khí đốt. La Croix nhấn mạnh đến xu thế khá phổ biến trong hoàn cảnh khó khăn hiện nay, khi nhiều nước tìm cách đặt lợi ích quốc gia lên trên hết, và nghiêng về việc tự ai nấy lo.
Tuy nhiên, theo nghị sĩ Christophe Grudler, thành viên Ủy ban Năng lượng của Nghị Viện Châu Âu, trong nội bộ khối đã tồn tại cơ chế tài chính MIE, cho phép bù lấp các mắt xích còn thiếu trong hệ thống kết nối năng lượng toàn châu lục. Nghị sĩ Christophe Grudler tin tưởng là các nước có thể thu hẹp bất đồng, như trong việc đối phó với đại dịch Covid trước đây, để đạt đồng thuận. Tuy nhiên, thành viên Ủy ban Năng lượng của Nghị Viện Châu Âu này cũng đặc biệt lưu ý trường hợp riêng của Hungary, Budapest bị nghi nghờ là thậm chí có thể ký kết riêng rẽ hợp đồng với tập đoàn Nga Gazprom.
Chiến tranh Ukraine : Trung Quốc tránh công khai đứng về phía Nga
Về thời sự quốc tế, chuyến công du của chủ tịch Trung Quốc ra nước ngoài, lần đầu tiên kể từ 970 ngày, là một hồ sơ trong mục Thế giới của Les Echos. Theo nhật báo kinh tế Pháp, việc ông Tập Cận Bình chọn Kazakhstan và Uzbekistan làm điểm đến đầu tiên cho thấy chính sách đối ngoại của Bắc Kinh là ưu tiên quan hệ với "thế giới ngoài phương Tây". Tuy nhiên, theo đánh giá của Viện tư vấn về rủi ro chính trị quốc tế Eurasia Group, có trụ sở tại New York, việc chủ tịch Trung Quốc không chọn đi Nga trước tiên có thể là không muốn truyền đi một ấn tượng là Bắc Kinh ủng hộ cuộc xâm lăng Ukraine của Nga. Les Echos nhắc lại, ít tuần trước khi Nga phát động cuộc chiến tranh chống Ukraine, tổng thống Nga đã tới Bắc Kinh và ký kết với chủ tịch Trung Quốc một tuyên bố hợp tác "không giới hạn".
Giờ đây, chính quyền Tập Cận Bình cố gắng tỏ ra ít nhiều đóng vai trò "trung lập" trong cuộc xung đột Nga – Ukraine, giảm bớt thái độ ủng hộ công khai với Nga. Viện tư vấn Eurasia Group ghi nhận : trong chuyến công du Moskva mới đây, chủ tịch Quốc hội Trung Quốc Lật Chiến Thư (Li Zhanshu) đã "không đề cập đến vấn đề Ukraine, theo các văn bản chính thức". Nhiều khả năng là Bắc Kinh vẫn tiếp tục chính sách đi dây, "thúc đẩy quan hệ kinh tế và đối tác chiến lược với Nga, nhưng không vi phạm các lệnh cấm vận của phương Tây với Moskva, cũng như không trực tiếp ủng hộ các hoạt động quân sự của điện Kremlin tại Ukraine".
Viễn cảnh ảm đạm của kinh tế Pháp
Thời sự nước Pháp với nhiều chính sách mới của chính phủ là trang nhất nhiều báo. Le Monde nói đến việc tổng thống Macron muốn cải cách nhanh chóng "hệ thống tiền hưu trí", với dự kiến cải cách sẽ có hiệu lực ngay từ mùa hè năm tới 2023. Theo Le Monde, dự án cải cách này có thể sẽ đưa chính phủ và các nghiệp đoàn vào một cuộc xung đột. Les Echos chạy tựa trang nhất : "Tăng trưởng, lạm phát : chân trời u ám".
Dự kiến được chính phủ đưa ra hôm qua ít lạc quan hơn dự kiến đưa ra hồi tháng 7/2022. Dự phóng tăng trưởng giảm mạnh (từ 1,4% còn 1%), trong lúc dự phóng lạm phát tăng mạnh hơn (4,2% với 3,2%). Nhưng theo Les Echos, giới kinh tế còn "bi quan hơn Bộ Tài chính", khi nói đến tỉ lệ tăng trưởng gần như bằng 0, thậm chí suy thoái đến 0,7% trong năm tới (Ngân hàng Barclay).
Dự luật an tử : Đừng để "quyền được chọn cái chết, thành luật buộc phải chết"
Việc chính quyền Pháp mở đường cho việc ra luật về vấn đề "an tử" – một vấn đề hết sức nhạy cảm trong xã hội Pháp - là chủ đề được hầu hết các báo loan tải. Macron mở đường cho luật về an tử là tựa lớn trang nhất Le Figaro. Tổng thống Pháp cũng quyết định sẽ tổ chức thảo luận toàn quốc về chủ đề này ngay từ tháng 10, và kết luận sẽ được đưa ra vào mùa xuân năm tới. Tuy nhiên, theo Le Figaro, dự luật về "an tử", được coi là một cải cách trọng tâm trong nhiệm kỳ hai của ông Macron, đang đối mặt với nhiều hoài nghi.
Về dự luật an tử, bài xã luận của La Croix khẳng định lập trường được Ủy ban Tư vấn Đạo lý Quốc gia (CCNE) đưa ra hôm qua ''có giá trị lịch sử''. Đối với La Croix, Ủy ban CCNE đã dỡ bỏ một trong các trở ngại cuối cùng để Quốc Hội có thể ra luật về vấn đề này. Tuy nhiên, nhật báo công giáo cũng lưu ý đến quan điểm của nhiều thành viên trong Ủy ban, một thay đổi lớn lao như trên – tức việc chủ động chọn cái chết đối với những người không còn khả năng chữa trị - sẽ là phi đạo đức, nếu đồng thời với quyết định này, chính quyền không tăng cường các phương tiện dành cho những khoa chăm sóc người bệnh trong giai đoạn cuối đời.
La Croix cũng cảnh báo là không thể để luật về "quyền được chọn cái chết một ngày nào đó biến thành luật buộc phải chết, đối với những người trong cảnh ngộ mong manh nhất", do các gánh nặng mà việc kéo dài cuộc sống của họ đè nặng lên thân nhân hay cộng đồng.
Godard : Sự ra đi của người khổng lồ của điện ảnh Pháp
Sự ra đi của đạo diễn Godart, người khổng lồ của điện ảnh Pháp, là một chủ đề trang nhất của nhiều nhật báo. Nhật báo Le Monde dành phụ trương hôm nay để tưởng nhớ Godard, người làm nên "cuộc cách mạng trong điện ảnh". Trang nhất Le Figaro nói về Jean-Luc Godard, "huyền thoại cuối cùng của Làn Sóng Mới". La Croix nhắc đến người đạo diễn có khả năng sáng tạo phi thường, đồng thời cũng là một người liên tục đưa ra các thách thức với xã hội đương thời. Theo nhật báo Công giáo, di sản của Godard để lại đã và sẽ tiếp tục gây nhiều tranh luận.
Nhật báo thiên tả Libération dành một phần lớn số báo hôm nay để tưởng nhớ đến đạo diễn Jean-Luc Godard với nhan đề trang nhất "Forever Godard" (Godard sống mãi). "Con người mơ mộng cuối cùng" – bài xã luận của Libération nói đến nhà nghệ sĩ đa tài, triết gia, văn sĩ, nhà cách mạng. Godard là người khởi xướng làn sóng điện ảnh mới ở Pháp đầu những năm 1960. Tác phẩm điện ảnh cuối cùng của ông là "Livre d’image" (năm 2018). Đúng vào lúc chính quyền Pháp bật đèn xanh cho dự luật về an tử, Liberation nói đến việc Godard ở tuổi 91 quyết định chọn thời điểm chết cho mình vào ngày hôm qua, tại đất nước Thụy Sĩ, nơi ông chọn làm quê hương thứ hai trong giai đoạn cuối đời. Godard ra đi nhưng để lại sau ông hàng loạt tác phẩm bậc thầy có ý nghĩa cách mạng đối với thể loại điện ảnh, "đảo lộn tất cả các giá trị đương thời".
Trọng Thành