Đối lập Nga tấn công từ Ukraine : Gậy ông đập lưng ông cho Putin
Dự kiến chiếm thủ đô Kiev trong vòng ba ngày, cuộc chiến xâm lược của Nga đã chuyển sang một bước ngoặt không ai ngờ được, rất đáng lo cho ông chủ điện Kremlin. Cuộc đột kích của đối lập Nga sang Belgorod cho thấy quân Nga khó thể bảo vệ đường biên giới. Những hoạt động này cũng góp phần giúp Ukraine chuẩn bị cuộc phản công.
Thủ lãnh Binh đoàn Tình nguyện Nga, Denis Kapustin (biệt danh "Rex"), gần biên giới giữa Ukraine và Nga ngày 24/05/2023. Reuters – Yacheslav Ratynskyi
Bước ngoặt bất ngờ khiến Kremlin lo sợ
Les Echos nhận thấy "Lãnh thổ Nga ngày càng dễ tổn thương trước những vụ tấn công từ Ukraine". "Chiến dịch quân sự đặc biệt" của Vladimir Putin dự kiến chiếm thủ đô Kiev trong vòng ba ngày, đã chuyển sang một bước ngoặt kỳ lạ và đáng ngại cho Kremlin.
Tờ báo tóm tắt : Những chiến binh người Nga ủng hộ Ukraine đã dùng xe thiết giáp vượt biên giới, chiếm nhiều ngôi làng ở vùng Belgorod. Sau khi tấn công một đồn biên phòng, họ kiểm soát những ngôi làng ở Grayvoron và Kozinka, và hôm sau bị đẩy lùi - theo chính quyền Nga. Cư dân vùng này hoảng loạn, hàng trăm người phải di tản. Bộ Quốc Phòng Nga khẳng định đã "dẹp tan", bộ trưởng Sergueï Choïgou còn nói rằng đã tiêu diệt được "70 kẻ dân tộc chủ nghĩa Ukraine", 4 thiết giáp, 5 xe jeep. Nhưng theo Le Figaro, trong màn sương của chiến tranh đa diện, khó thể biết được sự thật.
Kiev bác bỏ mọi liên can, khẳng định những chiến binh trên đều là "công dân Nga". Hai lực lượng Nước Nga Tự Do (Svoboda Rossii) và Binh đoàn Tình nguyện Nga (RDK) nói rằng chỉ có vài chiến binh bị thương, và vẫn tiếp tục chiến dịch. Cho dù cuộc xâm nhập có kết thúc, việc họ dễ dàng vượt biên giới gây hoảng sợ trên đất Nga, có thể buộc Kremlin phải triển khai thêm một số đơn vị ở vùng biên.
Đối lập vũ trang "hẹn quay lại"
Le Figaro tả lại "Sự trở về được truyền thông rộng rãi của binh đoàn Nước Nga Tự Do". Sau vụ đột kích, lực lượng này cùng với Binh đoàn Tình nguyện Nga đã tự hào trình diện trước báo chí, xung quanh một xe thiết giáp loại BTR tịch thu được của địch. Cuộc họp báo được tổ chức tại một căn cứ quân sự gần biên giới Nga. "Caesar", nhân vật số hai của Nước Nga Tự Do khẳng định đã "diệt trừ được khoảng 60 lính và phá hủy 10 xe của địch", "vô hiệu hóa toàn bộ một đại đội cơ giới Nga".
Theo chiến binh này, chiến thắng chủ yếu là đã "oanh tạc" chế độ Putin bằng một loạt thông tin bất lợi. Caesar nói thêm, trong suốt nửa ngày trời, báo chí nhà nước Nga sững sờ, hoàn toàn im lặng vì chưa nhận được chỉ thị. Denis Kapustine tức "Rex", thủ lãnh Binh đoàn Tình nguyện Nga cho biết lấy ý tưởng từ thời Đệ nhất Thế chiến, họ đã phân phát truyền đơn với dòng chữ "Cư dân vùng Briansk, chúng tôi sẽ thả bom". Cả hai đơn vị đã chiếm được ba ngôi làng có diện tích 40 kilomet vuông trước khi rút lui. Caesar hứa hẹn : "Đó chỉ mới là khởi đầu, chúng tôi sẽ sớm quay lại".
Về nguồn gốc các loại xe dùng để tiến vào đất Nga, họ không muốn nói rõ. Nhiều video cho thấy họ được trang bị những chiếc Humvee và ít nhất ba chiếc xe chở binh lính có khả năng chống mìn. Nhiều nước sở hữu các loại xe quân sự này, nhưng hiện chỉ có Hoa Kỳ thông báo chuyển giao cho Ukraine. Mykhailo Podoliak, cố vấn của tổng thống Zelensky, viết trên Twitter là xe tăng có thể mua được từ nguồn thặng dư ở nhiều nơi. Một cách để mỉa mai câu nói của Vladimir Putin hồi năm 2014 về sự hiện diện của lính Nga ở Donbass : "Rất dễ tìm thấy quân phục Nga ở nguồn thặng dư của quân đội…".
Theo Nước Nga Tự Do, đồn biên phòng bị tấn công sáng thứ Hai chỉ có vài chục lính Nga và hầu như không chống cự. Caesar cho biết phía Nga phải mất nhiều tiếng đồng hồ mới huy động được đợt quân thứ hai để phản công, nhận định phản ứng của Nga là "ngu ngốc, chậm chạp và không thích hợp".
Ukraine chuẩn bị chiến trường trước khi phản công
Về phía Kiev, Le Monde giải thích "Ukraine "dọn đường" ở biên giới trước khi tung ra cuộc phản công như thế nào". Chuyên gia Thibault Fouillet của Quỹ Nghiên cứu Chiến lược (FRS) cho rằng khó thể đoán được ở đâu và khi nào sẽ khởi động. Nhưng điều chắc chắn là quân đội Ukraine đang tích cực chuẩn bị. Từ nhiều tuần qua, hàng ngày đều có những kho xăng dầu, đạn dược, đầu mối đường sắt, cơ sở hạ tầng viễn thông, vị trí của quân Nga bị rốc-kết, đạn pháo và drone Ukraine chiếu cố, cả ở các vùng chiếm đóng lẫn trên đất Nga.
Chiến dịch oanh kích được gọi là "shaping" trong ngôn ngữ quân sự, rất cần thiết cho mọi cuộc tấn công quy mô để uy hiếp địch quân, buộc phải lùi xa tiền tuyến. Kiev được lợi vì Nga có truyền thống dùng xe lửa để tiếp liệu thay vì đường bộ, trong khi đường sắt dễ phá hủy và khó sửa chữa hơn. Ukraine sở hữu Himars có tầm bắn 70 đến 150 kilomet, và lại vừa nhận được hỏa tiễn địa-không Storm Shadow của Anh tầm xa ít nhất 250 kilomet. Tác động của vũ khí mới đã được nhìn thấy tại Luhansk thuộc Donbass, hay một căn cứ không quân ở Berdiansk, gần Mariupol. Bên cạnh đó là những hoạt động phá hoại.
Ngoài lợi ích chiến thuật, việc "dọn sân bãi" còn gây rối loạn, nghi binh với vô số hoạt động khiến Nga không biết phải tập trung đối phó nơi nào. Tuy nhiên phải tiết kiệm đạn : Kiev đã bắn gần 1 triệu quả đạn 155 ly trong 11 tháng chiến đấu, còn Nga đã gia cố vùng giới tuyến. Không loại trừ những bất ngờ như hồi tái chiếm Kharkiv, dù không oanh kích trước nhưng chỉ trong vài ngày quân đội Ukraine đã giải phóng được 500 địa điểm và 12.000 kilomet vuông lãnh thổ.
Wagner "hoàn thành nhiệm vụ" ở Bakhmut ?
Ở phía Nga, Le Figaro đặt vấn đề : Prigozhin, thủ lãnh Wagner, muốn gì nơi nước Nga của Putin ? Những tuyên bố gây sốc liên tiếp của chủ nhân lực lượng lính đánh thuê vừa chiếm được Bakhmut luôn khiến người ta thắc mắc, động cơ và tham vọng chính trị của ông ta là gì. Ảnh hưởng của Prigozhin đang ở mức cao. Theo một thăm dò vào đầu năm về 10 nhân vật được biết nhiều nhất ở Nga, Sergey Shoigu đã rời khỏi "top 10", còn Yevgeny Prigozhin lên hàng thứ hai, tuy bị Vladimir Putin bỏ xa nhưng lại đứng trên nhà đối lập Alexei Navalny.
Theo chuyên gia Arnaud Pertsev, trọng lượng của Yevgeny Prigozhin dựa vào những thành công quân sự, nhưng nếu không thắng được, ông ta sẽ rơi vào thế bất ổn. Tuy nhiên, không chỉ có Wagner, mà còn khoảng 20 tổ chức dân quân khác theo chân để tham gia cuộc chiến ở Ukraine. Trong đó có Patriot, công ty quân sự tư nhân được cho là thuộc bộ trưởng quốc phòng Shoigu, cạnh tranh với Wagner.
Redut, công ty gần tương đương với lực lượng của Yevgeny Prigozhin về số lượng và kinh nghiệm, thì được các thành viên cũ của lực lượng đặc biệt (Spetsnaz) và tình báo quân đội thành lập từ 2018. Hai nhóm mang tính độc lập cao nhất vẫn là Wagner và lực lượng Akhmat của thủ lãnh Chechnya. Dù sao đi nữa, Wagner vừa được Vladimir Putin hợp thức hóa với lời khen ngợi đã "chiếm" được Bakhmut, tuy với cái giá 20.000 mạng lính đánh thuê mà chính Prigozhin đã công nhận.
Nhưng phóng sự của Les Echos cho thấy "Tại Donbass, các quân nhân Ukraine không tin rằng Bakhmut bị chiếm". Người chỉ huy tiểu đoàn 214 OPFOR khẳng định những tuyên bố của "ông đầu bếp" chỉ để tuyên truyền, Wagner không làm chủ hoàn toàn thành phố. Đặc phái viên Le Monde đến với các đơn vị thám báo Ukraine ở Kherson và căn cứ Mykolaiv, dẫn lời tướng Dmytro Marchenko : "Tôi cho rằng tinh thần lính Nga xuống thấp hơn năm ngoái". Qua những cuộc đối thoại mà Ukraine nghe trộm được, lính Nga nói với thân nhân rằng, nếu bị tấn công, họ sẽ không chiến đấu mà chạy sang Crimea.
Chiếm Đài Loan : Giấc mộng Trung Hoa năm 2024, 2027 hoặc 2049
Nhìn sang châu Á, Les Echos nhận định "Giữa Trung Quốc và Đài Loan, không thể tránh được xung đột". Bắc Kinh luôn ám ảnh về việc nuốt chửng "hòn đảo nổi dậy", nhưng việc thống nhất một cách hòa bình ngày càng ít khả thi. Một ngày nào đó, Trung Quốc sẽ tấn công Đài Loan. Tất cả đều cho thấy khả năng kịch bản thảm họa, sẽ dẫn đến đối đầu kinh tế, thậm chí quân sự giữa Bắc Kinh và Hoa Kỳ, có sự can dự của các nước châu Âu, và có thể cả Philippines, Nhật Bản, Úc, Việt Nam và Ấn Độ, vì một chiến thắng của Trung Quốc sẽ giúp nước này thống trị toàn bộ châu Á-Thái Bình Dương.
Tập Cận Bình luôn muốn chiếm Đài Loan với cái cớ vùng đất này là của Trung Quốc, cho dù thực ra Bắc Kinh chỉ kiểm soát từ 1683 đến 1895, thời gian còn lại, Đài Loan nằm trong tay Bồ Đào Nha, Hà Lan rồi Nhật Bản cho đến khi Quốc dân đảng thua Mao Trạch Đông, chạy sang năm 1949. Nhiều khả năng ông Tập sẽ thực hiện "giấc mộng Trung Hoa" bằng vũ lực : chỉ có 6 % trong số 24 triệu người Đài Loan muốn thống nhất với Trung Quốc, 8 % tự coi là người Trung Hoa trong khi đa số thuộc Hán tộc. Và có đến 3/4 cho biết sẵn sàng bảo vệ hòn đảo nếu có chiến tranh. Công thức "nhất quốc, lưỡng chế" dẫn đến việc chà đạp lên dân chủ và Nhà nước pháp quyền ở Hồng Kông là tấm gương cho người Đài Loan.
Có ý kiến cho rằng Trung Quốc sẽ không bao giờ dám đánh Đài Loan, vì sẽ phải trả giá rất đắt về kinh tế do phương Tây trừng phạt, tuy nhiên họ đã lầm khi với cùng lý lẽ này đã loại bỏ khả năng Nga xâm lược Ukraine. Công xưởng thế giới có thể tin rằng phương Tây cần mình hơn. Đô đốc Michael Studeman, phụ trách tình báo Hải quân Mỹ, nhận định "vấn đề không phải là Bắc Kinh có tấn công hay không, mà là khi nào". Trung Quốc cân nhắc dựa theo sức mạnh quân sự, kinh tế của mình, và quyết tâm của phương Tây.
Bắc Kinh muốn chiếm hòn đảo quốc này trước kỷ niệm 100 năm lập quốc vào 2049, hay từ 2027 nhân 100 năm thành lập Giải phóng quân Trung Quốc. Một thời điểm khác gần hơn, là nếu Joe Biden không tái đắc cử tháng 11/2024, ông sẽ trở thành tổng thống "lame duck" (vịt què). Ba tháng sau phải chuyển giao quyền lực, Biden khó thể đưa ra quyết định quan trọng nhất kể từ 1941 : can thiệp quân sự chống lại một cường quốc nguyên tử.
Phong tỏa hay đổ bộ : Bài toán của Bắc Kinh
Có hai phương án : phong tỏa hoặc đưa quân đổ bộ lên đảo quốc. Phong tỏa nghe có vẻ dễ dàng, vì Đài Loan phải nhập cảng 2/3 thực phẩm và hầu như toàn bộ năng lượng, dự trữ hàng hóa thiết yếu chỉ đủ cho vài tuần ; nhưng phương Tây và đồng minh sẽ trừng phạt kinh tế nặng nề. Lịch sử cho thấy việc phong tỏa rất khó khăn và dễ gây leo thang, nhất là tại eo biển có phân nửa số tàu chở container trên thế giới đi qua. Bắc Kinh cũng có thể áp dụng kế "bất chiến tự nhiên thành", liên tục cho máy bay xâm nhập đe dọa, bất ngờ cấm vận... để Đài Bắc mệt mỏi xuôi tay, đặc biệt trong dịp bầu cử tổng thống sắp tới.
Còn lại khả năng cao nhất là xâm lược. Hoặc trút xuống một trận mưa hỏa tiễn, để hòn đảo đã thành bình địa phải đầu hàng. Hoặc tấn công phối hợp từ trên không và trên biển với lực lượng đổ bộ 1,3 triệu quân, xuyên qua eo biển 180 km. Bắc Kinh sở hữu khoảng 500 chiến hạm nhưng chỉ có 7 tàu tấn công đổ bộ loại 071, tuy nhiên có thể trưng dụng hàng trăm tàu khác. Nhiều phương án giả định trên máy tính cho thấy Bắc Kinh có thể chiếm được Đài Loan trong vài tuần, nhưng thua cuộc nếu Mỹ can thiệp mạnh.
Hai bên đều thiệt hại nặng nề, nhất là nếu các hỏa tiễn "sát thủ hàng không mẫu hạm" DF21 phát huy tác dụng như đã khoe. Ngược lại, không ai biết được lính Trung Quốc sẽ "đánh đấm" như thế nào trong một cuộc chiến thực sự. Binh sĩ cuối cùng tham gia cuộc chiến thất bại trước Việt Nam năm 1979 đã về hưu từ lâu. Tuy nhiên, trước tác hại cho sự thịnh vượng của 1,45 tỉ người dân -không phải luôn ngoan ngoãn - và nguy cơ bại trận của Putin ở Ukraine, có thể khiến Tập Cận Bình cân nhắc.
Bên cạnh đó, một cuộc đổ bộ quy mô như vậy cần có sự chuẩn bị rất lớn. Phải chuyển tài sản ở nước ngoài về, phong tỏa tài sản của các nước ở Hoa lục, từ bỏ giao dịch bằng đô la, dự trữ nguyên vật liệu thiết yếu. Việc gia tăng sản xuất hỏa tiễn và đạn dược trong nhiều tháng, hạ thủy các tàu đổ bộ, cấm xuất cảnh những nhân sự thiết yếu... khó thể qua mắt tình báo và vệ tinh. Dịch chuyển các trung tâm bảo trì không quân và hải quân ngoài tầm bắn của hỏa tiễn Đài Loan, triển khai quân và vũ khí gần eo biển, tập trận phối hợp ba binh chủng, tấn công mạng, huy động nhân viên quân sự, trưng dụng xe lửa, máy bay, tàu biển… là những động thái sẽ nhận ra được trước đó sáu tháng.
Thụy My