Nga cảnh báo về những rủi ro ở Biển Đen sau khi rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc Ukraine
Phan Minh, RFI, 19/07/2023
Nga hôm qua 18/07/2023 đã cảnh báo những rủi ro về việc xuất khẩu ngũ cốc qua Biển Đen, sau khi Moskva từ chối gia hạn thỏa thuận cho phép các tàu chở hàng qua lại an toàn từ các cảng của Ukraine.
Theo AFP, cảnh báo được đưa ra vài giờ sau khi Ukraine cho biết một cuộc tấn công của Nga trong đêm đã làm hư hại các cơ sở tại cảng phía nam Odessa, một trong những trung tâm trung chuyển ngũ cốc quan trọng nhất theo thỏa thuận đã ký với Liên Hiệp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ.
Tàu TK Majestic, mang cờ Saint-Kitts-and-Nevis, chở ngũ cốc trong khuôn khổ Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen, đang đợi thả neo tại cảng Bosporus Thổ Nhĩ Kỳ, ngày 15/07/2023. Reuters – Mehmet Caliskan
Phát ngôn viên điện Kremlin, Dmitry Peskov cho biết rằng "nếu không có các bảo đảm an ninh phù hợp hay nếu một thỏa thuận mới cho phép xuất khẩu ngũ cốc được thông qua, mà không có sự tham gia của Moskva, thì cần phải tính đến việc xảy ra các rủi ro".
Ngoài ra, Nga cũng đã thông báo với Thổ Nhĩ Kỳ là trung tâm điều phối giám sát thỏa thuận cũng sẽ bị giải tán sau khi Moskva rút khỏi thỏa thuận. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov nói với đồng nhiệm Thổ Nhĩ Kỳ Hakan Fidan rằng quyết định từ bỏ thỏa thuận cũng có nghĩa là Nga sẽ từ bỏ "các bảo đảm an toàn hàng hải" cho các tàu chở hàng ở Biển Đen.
Mặc dù vậy, tổng thống Volodymyr Zelensky, hôm 17/07, cho biết Ukraine vẫn sẵn sàng tiếp tục xuất khẩu ngũ cốc qua Biển Đen bất chấp việc Nga ngừng tham gia thỏa thuận ngũ cốc.
Về phần mình, chủ tịch Ủy Ban Liên Hiệp Châu Phi Moussa Faki Mahamat, hôm qua, cũng "lấy làm tiếc" về việc Nga rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc.
Phan Minh
************************
Thỏa thuận ngũ cốc Ukraine : Vũ khí để Putin chống trừng phạt phương Tây
Anh Vũ, RFI, 18/07/2023
Được ký cách đây một năm giữa Nga và Ukraine, dưới sự trung gian bảo trợ của Thổ Nhĩ Kỳ và Liên Hiệp Quốc, thỏa thuận về xuất khẩu ngũ cốc Ukraine qua Biển Đen đã nhiều lần được triển hạn. Nhưng lần này, ít giờ trước khi hết hạn ngày hôm qua, 17/07/2023, Kremlin thông báo ngừng tham gia và sẽ chỉ trở lại chừng nào những điều kiện của họ được đáp ứng đầy đủ. Điều gì khiến Moskva quay ngoắt với thỏa thuận liên quan đến an ninh lương thực thế giới ?
Thỏa thuận ngũ cốc Ukraine : Vũ khí để Putin chống trừng phạt phương Tây
Quyết định của Moskva ngay lập tức đã gây nhiều phản ứng lo ngại cũng như phẫn nộ trong cộng đồng quốc tế với hệ quả là giá lương thực trên thế giới đã rục rịch tăng. Tuy nhiên, không ít các nhà quan sát nhận thấy rằng với Kremlin, lương thực cũng là một mặt trận trong cuộc đọ sức giữa Nga và phương Tây.
Cần phải trở lại điểm khởi đầu của thỏa thuận. Từ đầu cuộc xâm lược Ukraine, Hải quân Nga đã phong tỏa các cảng biển Ukraine trong vùng Biển Đen, cửa chính để ngũ cốc Ukraine được xuất khẩu ra thế giới. Việc phong tỏa của Nga không chỉ gây thiệt hại cho kinh tế Ukraine mà còn cả những hệ lụy cho vấn đề lương thực của thế giới. Tháng 07/2022, dưới sự bảo trợ của Liên Hiệp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ, Moskva và Kiev đã đạt được thỏa thuận có tên gọi "sáng kiến ngũ cốc Biển Đen". Thỏa thuận bảo đảm một hành lang an toàn trên Biển Đen để các tầu ngũ cốc của Ukraine có thể xuất khẩu ra thế giới, dưới sự giám sát của các bên liên quan. Thỏa thuận này được ký có thời hạn, đã ba lần được gia hạn. Lần đầu tiên vào tháng 11 với hiệu lực 120 ngày, lần tiếp theo vào tháng 3 và 5 năm nay, kéo dài 60 ngày, tức là đến đêm ngày 17/07 hết hiệu lực.
Tất nhiên thỏa thuận được ký kèm theo các điều kiện của các bên. Các điều kiện mà Moskva đặt chủ yếu nhắm tới các trừng phạt của Phương Tây đối với Nga, như xuất khẩu phân bón, ngũ cốc của Nga và đặc biệt là lệnh cấm tham gia hệ thống thanh toán tài chính quốc tế SWIFT.
Từ nhiều tuần qua, các nhà đàm phán Nga đã đặt điều kiện để gia hạn thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc Ukraine là Liên Hiệp Châu Âu chấp nhận để Rosselkhozbank, ngân hàng nông nghiệp lớn nhất của Nga, được tham gia trở lại hệ thống SWIFT. Thực tế trong thương lượng gia hạn lần này, với sự can thiệp của tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres, Châu Âu đã nhượng bộ một phần, cho phép lập chi nhánh của ngân hàng Nga nói trên để kết nối trở lại với SWIFT. Thế nhưng điều đó không thỏa mãn được Kremlin.
Sau khi thỏa thuận ngũ cốc Ukraine bị Nga đình chỉ, câu hỏi được dư luận quốc tế được đặt ra nhiều là hậu quả sẽ ra sao ? Trước tiên, đó là về mặt kinh tế. Giá cả lương thực sẽ tăng. Tuy nhiên, theo phần đông giới quan sát, cho đến thời điểm này, tác động không còn căng thẳng như hồi đầu chiến tranh. Lần này hầu hết các nước bắc bán cầu đang vào vụ thu hoạch. Ngoài ra, bên cạnh xuất khẩu ngũ cốc qua Biển Đen, để hỗ trợ Kiev, Bruxelles, từ năm ngoái, đã mở cửa để ngũ cốc Ukraine quá cảnh bằng đường bộ hoặc được tiêu thụ ngay tại thị trường Liên Hiệp Châu Âu với ưu đãi miễn thuế. Một một số nước thành viên Liên Âu (Ba Lan, Rumani và Hungary) cảm thấy bị thiệt hại vì nông sản Ukraine tràn sang nên đã có phản ứng bất bình, nhưng Liên Âu đã dàn xếp được.
Theo các nhà phân tích, trên phương diện thuần túy kinh tế, Nga hoàn toàn có lợi ích khi tìm được một thỏa hiệp. Điều mà Moskva muốn đạt được là điều chỉnh các trừng phạt của phương Tây đối với ngân hàng và bảo hiểm, yếu tố sống còn để Nga tiếp tục bán ngũ cốc và nông sản, xa hơn nữa là thông thương các mặt hàng xuất nhập khẩu khác nhằm phá thế cô lập kinh tế vì trừng phạt.
Tổng thống Putin đã tính toán sử dụng vấn đề lương thực như là một thứ vũ khí để đối phó với trừng phạt của phương Tây. Ông Putin vẫn được biết đến như là một người sẵn sàng hy sinh lợi ích kinh tế để có được một thắng lợi chính trị. Chỉ cần phương Tây lùi bước, đối với ông Putin thì đó đã là thắng lợi quan trọng về ngoại giao.
Ở một khía cạnh khác, đòn đánh vào thỏa thuận ngũ cốc Ukraine lần này còn mangdấu ấn của mối quan hệ ngoại giao phức tạp giữa Ankara và Moskva, cụ thể là mối quan hệ giữa hai lãnh đạo Vladimir Putin và Recep Erdogan. Quan hệ hai bên dường như trở nên căng thẳng sau các sự kiện gần đây, như tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đồng ý ủng hộ Thụy Điển gia nhập NATO và nhất là chuyến thămThổ Nhĩ Kỳ của tổng thống Volodymyr Zelensky hôm 07/07. Kết quả liền sau đó là Ankara trả tự do cho các chỉ huy tiểu đoàn Azov. Theo thỏa thuận với Moskva, Thổ Nhĩ Kỳ phải giữ các hàng binh tại Mariupol đó đến hết chiến tranh. Tổng thống Erdogan đã nhiều lần chỉ với một cuộc nói chuyện điện thoại với ông Putin là đã có thể dàn xếp được thỏa thuận ngũ cốc Ukraine. Nhưng lần này rõ ràng tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã không thành công.
Anh Vũ
**************************
Cộng đồng quốc tế lên án Nga đình chỉ thỏa thuận ngũ cốc Ukraine
Anh Vũ, RFI, 18/07/2023
Việc Moskva từ chối gia hạn thỏa thuận về xuất khẩu ngũ cốc Ukraine ngay lập tức đã gây ra những phản ứng lo ngại và phẫn nộ ở khắp nơi. Đại diện ngoại giao của nhiều nước lên án hành động của Nga là "bắt chẹt", "tàn ác" và "không thể chấp nhận được". Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres, người đã nỗ lực dàn xếp để cứu thỏa thuận ngũ cốc đã phản ứng gay gắt trước quyết định của Kremlin.
Ngũ cốc sau thu hoạch ở vùng Odessa, Ukraine, ngày 23/06/2022. © Igor Tkachenko/Reuters
Thông tín viên Carine Nooten tại New York tóm lược :
Ngoại trưởng Pháp Catherine Colonna lên án Nga "bắt chẹt". Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc, bà Linda Thomas-Greenfield thì đánh giá đây là "một hành động tàn ác mới" của Moskva. Với tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres thì đây là sự lăng nhục. Ông đã đấu tranh để tránh cho Nga khỏi các trừng phạt của phương Tây và cũng hiểu rằng việc ngừng thỏa thuận ngũ cốc sẽ làm cho việc phân phối viện trợ nhân đạo trở nên phức tạp.
Ông nói : "Những người đang khó khăn ở khắp nơi và các nước đang phát triển không có sự lựa chọn. Hàng trăm triệu người đang phải đối mặt với nạn đói và người tiêu dùng trên toàn thế giới đang lo đối phó với khủng hoảng giá cả sinh hoạt. Họ sẽ phải trả giá đắt. Quyết định của Nga hôm nay là đòn đánh vào nhu cầu của mọi người trên khắp thế giới".
Thị trường đã có phản ứng, giá lương thực thực phẩm, hôm qua ngay lập tức đã tăng, trong khi nhờ có thỏa thuận ngũ cốc, từ tháng 03/2022, giá các mặt hàng này đã giảm 23%.
Tuần trước, ông Antonio Guterres đã viết thư cho tổng thống Vladimir Putin và đề nghị một chi nhánh chính của Ngân hàng Nông nghiệp Nga, đang bị trừng phạt, được kết nối lại với hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT. Liên Hiệp Châu Âu cũng đã đồng ý. Nhưng thổng thống Nga thậm chí đã không trả lời.
Anh Vũ
************************
Nga tấn công hàng loạt các thành phố miền nam Ukraine
Chi Phương, RFI, 18/07/2023
Vài giờ sau khi thỏa thuận ngũ cốc Ukraine hết hạn, nhiều thành phố phía nam Ukraine, đã bị tấn công trong đêm 17-18/07/2023. Chính quyền Kiev cho biết, tổng cộng 36 drone Shahed và 6 tên lửa Kalibr đã tấn công miền nam Ukraine, đa số đã bị bắn hạ. Tại Odessa, nhiều cơ sở hạ tầng ở cảng Biển Đen đã bị hư hại bởi tên lửa Nga.
Mảnh vỡ của tên lửa hành trình Kalibr bên trong một tòa nhà bị tấn công ở Odessa, Ukraine, ngày 18/07/2023. © Сергій Братчук/Телеграм
Trong đêm thứ Hai, rạng sáng thứ Ba, theo AFP, còi báo động phòng không vang lên khắp các thành phố phía nam Ukraine, từ Odessa, Kharkiv, Kherson hay Zaporijjia. Riêng tại Odessa, thành phố có 3 cảng biển nằm trong danh sách các cảng được xuất khẩu ngũ cốc Ukraine theo thỏa thuận vừa hết hạn ngày hôm qua. Theo thông cáo từ Bộ chỉ huy tác chiến miền nam Ukraine, "6 tên lửa bắn từ Biển Đen nhắm vào Odessa", đã bị lực lượng phòng không tiêu diệt, nhưng mảnh vỡ và sóng xung kích đã làm hư hại hạ tầng cảng và một số tòa nhà ở thành phố cảng. 21 drone Shaheh-136 có gắn chất nổ cũng đã bị phá hủy trong vùng Odessa.
Trên Telegram, chánh văn phòng tổng thống Ukraine Andrii Iermak cho rằng các cuộc tấn công này là một bằng chứng khác cho thấy Nga muốn đe dọa "cuộc sống của 400 triệu người ở những quốc gia phụ thuộc vào nguồn lương thực mà Ukraine xuất khẩu".
Cũng trong đêm thứ Hai, sáng thứ Ba, bộ Quốc Phòng Nga cho biết lực lượng phòng không đã bắn hạ 28 drone Ukraine tại bán đảo Crimea mà Nga sáp nhập vào năm 2014.
Vụ việc xảy ra sau khi Ukraine tấn công cầu Kerch, nối bán đảo Crimea với đất liền Nga. Ngay sau đó, tổng thống Nga Vladimir Putin đã yêu cầu tăng cường biện pháp bảo đảm an ninh đối với cây cầu chiến lược này. Nguyên thủ Nga cho biết 2 người đã thiệt mạng và một người bị thương trong vụ tấn công "khủng bố" vào cầu Crimea mà Ukraine chỉ đạo, và đe dọa đáp trả.
Kể từ khi Nga phát động cuộc xâm lược vào Ukraine, bán đảo Crimea thường xuyên bị tấn công bằng drone không quân và hải quân. Nơi đây là căn cứ hậu phương tiếp viện cho lực lượng Nga để tiến hành "chiến dịch đặc biệt" ở Ukraine.
Chi Phương