Phân nửa số tài phiệt Nga vẫn thủ lợi nhờ chiến tranh Ukraine
Le Monde ngày 03/08/2023 nói về "Các tài phiệt Nga thủ lợi từ chiến tranh Ukraine" qua việc bán kim loại, hóa chất, nhiên liệu… hay làm dịch vụ cho quân đội, dù một số người cố biện bạch để thoát khỏi trừng phạt. Theo điều tra của trang web độc lập Proekt, có ít nhất 81 cái tên trong danh sách 200 người giàu nhất nước Nga (theo bảng xếp hạng Forbes năm 2021) rõ ràng có liên can đến cuộc xâm lăng Ukraine.
Ảnh minh họa : Du thuyền sang trọng "Pelorus" của tỉ phú Nga Roman Abramovich trên sông Neva ở Saint-Petersburg, phía sau là nhà thờ chính tòa Thánh Isaac, ngày 05/06/2008. Associated Press - Dmitry Lovetsky
Chiến tranh và những đồng tiền nhuốm máu
Những công ty của họ thu lợi nhờ bán hàng cho quân đội Nga hoặc các nhà máy vũ khí. Hoàn toàn logic : các tỉ phú làm giàu nhờ mối quan hệ cá nhân với Vladimir Putin đều hưởng lợi từ cuộc chiến. Đó là Guennadi Timshenko (công ty Novatek, Sibur), hai anh em Arkadi và Boris Rotenberg, Yuri Kovalchuk (ngân hàng Rossia). Cũng có các tài phiệt đã giàu lên trong thập niên 90 trước khi Putin lên nắm quyền, như Alexei Mordachov (Severstal), Vladimir Potanin (Nornickel), Vaguit Alekperov (Lukoil), Alicher Usmanov (USM), Vladimir Evtuchenkov (AFK Sistema), Oleg Deripaska (Rusal).
Tập đoàn mỏ Evraz của Roman Abramovich cung cấp nguyên liệu cho các nhà máy xe tăng và hóa chất để sản xuất chất nổ, hỏa tiễn. Vào đầu cuộc xâm lăng, Roman Abramovich không đến dự cuộc họp với ông chủ điện Kremlin, chỉ muốn thủ vai "trung gian hòa giải" giữa Kiev và Moskva để tìm ra "giải pháp hòa bình". Sáng kiến này nhanh chóng thất bại khiến nhà tài phiệt không tránh được hoàn toàn sự trừng phạt của phương Tây.
Mikhail Fridman, cổ đông Alfa Group chọn cách than thở với báo chí Anh ngữ mình là nạn nhân liên đới, thuyết phục được cả đối lập Nga ký tên để nghị bỏ trừng phạt ông ta, và rốt cuộc được Luân Đôn giải tỏa 300.000 bảng Anh. Được biết Alfa Bank và Alfa Assurance của Fridman và đối tác Piotr Aven cung cấp dịch vụ cho các tập đoàn vũ khí Nga. Họ đã rút khỏi các vị trí lãnh đạo sau cuộc xâm lăng, tuy nhiên do không bán lại phần vốn góp, vẫn được hưởng lợi.
Các nhà báo của Proekt lưu ý rằng trong số 81 tài phiệt trên, chỉ có 14 người bị tất cả các đồng minh của Kiev cấm vận ; 34 người chỉ bị một mình Ukraine trừng phạt. Chẳng hạn Mikhail Chelkov, chủ tập đoàn VSMPO-Avisma chuyên về titan, một kim loại thiết yếu trong ngành hàng không mà Airbus hiện vẫn chưa thể bỏ qua.
Ngũ cốc Ukraine : Đã chận đường biển, Nga còn muốn triệt cả đường sông
Trong khi đó, "Nga nhắm vào xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine". Les Echos cho biết các vụ oanh kích đã gây thiệt hại cho những cảng của Ukraine dọc theo sông Danube, đã trở nên vô cùng chiến lược từ khi thỏa thuận ngũ cốc Hắc Hải kết thúc. Kiev và Paris đều tố cáo Moskva muốn nâng giá ngũ cốc thế giới.
Sáng sớm hôm qua, đến lượt cảng Izmail bị tấn công và trước đó hôm 24/07 là thành phố Reni bên cạnh, cùng nằm bên dòng sông dài thứ nhì Châu Âu. Chính quyền Ukraine loan báo "Các thiết bị của cảng và cơ sở hạ tầng kỹ nghệ trên sông Danube" đã bị hư hại, công bố những tấm ảnh kho hàng, hệ thống thang máy, tòa nhà còn bốc khói. Gần 40.000 tấn ngũ cốc chuẩn bị giao cho Trung Quốc, Châu Phi và Israel "đã bị hư hại" trong vụ oanh kích hôm qua. Theo các nhà buôn ngũ cốc được Bloomberg dẫn lời, cảng Izmail vẫn hoạt động, nhưng con kênh dọc theo biên giới Ukraine và Romania không còn an toàn, có thể khiến tàu bè không dám vào các cảng trong khu vực.
Tuy không có thương vong, nhưng ảnh hưởng khá lớn vì từ khi không xuất khẩu được bằng đường biển, dòng sông Danube trở thành con đường chính để đưa ngũ cốc Ukraine ra thế giới.Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan đã gọi điện cho Vladimir Putin để yêu cầu "không nên có biện pháp nào tạo nguy cơ leo thang căng thẳng" trong khu vực. Nước Romania láng giềng, mà dòng Danube là biên giới với Ukraine, tỏ ra lo ngại trước những vụ tập kích ngày càng đến gần lãnh thổ của mình.
Tổng thống Klaus Iohannis tuyên bố : "Những vụ tấn công liên tục vào cơ sở hạ tầng dân sự Ukraine trên dòng Danube ở sát bên Romania là không thể chấp nhận được", tố cáo "tội ác chiến tranh". Về phía Pháp cáo buộc Moskva "một lần nữa gây nguy hại cho an ninh lương thực thế giới". Nga "chỉ tìm kiếm lợi ích cho riêng mình, bất chấp thiệt hại đối với những dân tộc dễ tổn thương qua việc làm tăng giá nông sản, và cản trở những người cạnh tranh chính xuất khẩu sản phẩm của họ". Trước mắt, các vụ tập kích của Nga đã làm giá lúa mì và bắp tăng lên gần 5% trên thị trường Chicago hôm qua.
Nạn đói đe dọa Thượng Karabath vì Azerbaijan phong tỏa
Một nạn nhân gián tiếp của cuộc chiến tranh Ukraine là Armenia. La Croix báo động "Tại Thượng Karabakh, người dân Armenia bị bóp nghẹt". Từ tháng 12/2022, con đường độc đạo nối vùng này với Armenia bị Azerbaijan cắt đứt, chỉ cho phép viện trợ nhân đạo đi vào. Nay thì Azerbaijan phong tỏa toàn bộ, khiến 120.000 cư dân tại đây có nguy cơ lâm vào nạn đói.
Một người dân gởi cho phóng viên bằng WhatsApp những hình ảnh các quầy hàng trống rỗng của một siêu thị thuộc loại tốt nhất Stepanakert, thủ phủ Thượng Karabakh. Giá thịt ngoài chợ đã tăng gấp 10, cà chua gấp 20 lần. Không còn xăng dầu, vài nông dân vận chuyển rau quả bằng ngựa hoặc xe đạp. Đã tám tháng, hành lang Latchine, nơi tiếp nhận 90% thực phẩm tiêu thụ bị phong tỏa. Một hiệp hội cho biết 700 kiện hàng viện trợ đã bị Azerbaijan chận lại ở Goris, thành phố Armenia gần nhất. Lính Nga hầu như chẳng hề can thiệp.
Bị truy tố lần thứ ba, Trump vẫn là ứng cử viên sáng giá
Nhìn sang nước Mỹ, các báo đều dành nhiều đất cho sự kiện cựu tổng thống Donald Trump bị truy tố lần thứ ba vì vai trò trong vụ bạo loạn ngày 06/01/2021. Le Figaro nhận định, vụ truy tố thứ ba cũng là vụ nặng nề nhất về mặt chính trị. Loan báo hôm thứ Ba 01/08 với cáo buộc mưu toan lật ngược kết quả bầu cử năm 2020 đã được chờ đợi từ nhiều tuần qua, là kết quả cuộc điều tra kéo dài hơn 8 tháng của công tố viên đặc biệt Jack Smith. Đây là sự kiện chưa từng có trong lịch sử nước Mỹ.
Cáo trạng dài 45 trang công nhận cựu tổng thống có quyền phản đối cuộc bầu cử vì tự do ngôn luận, nhưng cáo buộc ông Trump vi phạm luật pháp khi cố gắng thay đổi kết quả bằng các phương tiện bất hợp pháp. Cựu tổng thống ra tòa hôm nay tại Washington trước thẩm phán Tanya Chutkan, được chọn ra bằng cách rút thăm. Bà này do Obama bổ nhiệm năm 2014, có tiếng là khắt khe, đã từng chủ tọa khoảng mấy chục vụ liên quan đến những người tham gia sự hiện hôm 06/01/2021. Les Echos nhắc lại, trong hai vụ trước ông Donald Trump đều không nhận tội, tố cáo âm mưu chính trị, "lạm dụng quyền lực".
Trả lời câu hỏi của La Croix về hậu quả đối với việc ông Trump tái ứng cử, nhà nghiên cứu Laurence Nardon của IFRI dự báo, các luật sư của cựu tổng thống sẽ làm mọi cách để kéo dài thời gian, tuy phiên tòa dự kiến diễn ra vào tháng 11 tới. Có khả năng trong kỳ bầu cử tới, một ứng cử viên đang bị nhiều cáo buộc khác nhau nhưng chưa chính thức bị kết án, tố cáo việc "săn lùng phù thủy". Trump sẽ lợi dụng vụ này để vận động tầng lớp cử tri vẫn ủng hộ ông, cho rằng đây là sự trả thù của "Deep State". Chiến lược này hiện mang lại kết quả, Donald Trump luôn dẫn đầu trong các cuộc thăm dò, vượt qua Ron DeSantis, Mike Pence, và thậm chí có thể thắng cử trước Joe Biden. Về phía đảng Dân Chủ, Biden và chính quyền của ông giữ im lặng để tránh bị Cộng Hòa coi là giựt dây cho các cáo buộc trên.
JMJ, luồng gió lạc quan
Tại Lisboa, nơi đang diễn ra Đại hội Thanh niên Công giáo Thế giới (JMJ), Le Figaro trong bài xã luận "Muối của đất" nhận thấy Giáo hoàng Francis khi đặt chân lên Bồ Đào Nha đã bắt đầu chuyến đi với tư cách nguyên thủ hơn là người đứng đầu giáo hội : trước hết ngài gặp gỡ các nhà lãnh đạo chính trị và tôn giáo. Giáo hoàng bày tỏ quan ngại về tương lai của một Châu Âu mất phương hướng, không thể bảo đảm vai trò "người xây dựng những chiếc cầu và kiến tạo hòa bình" ở sườn phía đông (tức Ukraine), và ở Châu Phi, Trung Đông, "ngôi nhà chung" đang bị đe dọa vì môi trường xuống cấp.
Hôm nay diễn ra cuộc tiếp xúc đầu tiên của ngài với giới trẻ - người đối thoại khác, không khí cũng khác. Các thành viên tham gia JMJ Lisboa chưa sinh ra đời lúc Đức giáo hoàng Gioan Phaolô II khởi đầu sáng kiến này cách đây 40 năm. Nhưng cũng như ở Krakow, Madrid, Kohl (Kölle) trước đó, tinh thần lạc quan mang lại một luồng gió mát cho châu lục. Người đứng đầu giáo hội Công giáo nói với chính quyền Bồ Đào Nha, những người trẻ đến đây "không phải để kêu gào phẫn nộ, mà để chia sẻ Tin mừng Phúc Âm".
Vào đầu tuần, một thành viên ngôi sao là cầu thủ Pháp Olivier Giroud đã có phát biểu đơn sơ gây xúc động. Theo Le Figaro, những thanh niên tham gia đại hội vốn đã là nhân tố trong cuộc sống tại đất nước mình, họ là "muối của đất" : tương lai của giáo hội và của thế giới. Riêng đối với nước chủ nhà, La Croix nhắc nhở một "tôn giáo" khác : người Bồ Đào Nha còn là tín đồ của quả bóng tròn. Đất nước này chỉ có 10 triệu dân, nhưng đã có đến ba nhật báo chuyên về thể thao !
Geneviève de Fontenay, khuôn mặt của Miss France từ nửa thế kỷ
Trên lãnh vực văn hóa, Le Figaro, Libération, Les Echos đều có bài viết tưởng niệm bà Geneviève de Fontenay, khuôn mặt gắn bó với các cuộc thi hoa hậu Pháp hơn 50 năm qua, vừa qua đời ở tuổi 90. Sinh ra trong một gia đình công giáo có đến 10 người con, Geneviève Mulmann từ thời trẻ vẫn có tiếng là ăn mặc quý phái, trang nhã. Trở thành "Hoa hậu duyên dáng" năm 1957, cô gái cao 1,77 m có thời gian làm người mẫu cho thương hiệu hàng xa xỉ Balenciaga.
Gặp gỡ Louis de Fontenay, người đã tổ chức lại cuộc thi hoa hậu Pháp (Miss France) sau chiến tranh, trở thành Geneviève de Fontenay, bà xuôi ngược khắp nước Pháp để tổ chức sự kiện. Bà luôn gắn bó với các giá trị truyền thống và bản sắc những vùng miền nước Pháp. Khi người chồng qua đời năm 1981, bà tiếp tục sự nghiệp và từ năm 1987 Miss France được truyền hình trực tiếp, Geneviève de Fontenay là khuôn mặt quen thuộc với nhiều triệu khán giả trong những thập niên qua.
Năm 2002, công ty Miss France được bán lại cho nhà sản xuất Endemol nhưng bà vẫn giữ chức chủ tịch. Không chịu được những thay đổi quá "hiện đại", nhất là khi xuất hiện những tấm hình đầy khiêu khích của Valérie Bègue, hoa hậu năm 2007, Geneviève de Fontenay quyết định ra đi. Được coi là đại diện cho sự trang nhã, lịch thiệp đặc Pháp, người phụ nữ cá tính ấy có những phát biểu thẳng thắn, và mặc dù vẻ ngoài trưởng giả, bà luôn đấu tranh chống lại bất công xã hội.
Trang nhất báo Pháp dành cho các vấn đề xã hội
Tựa chính các nhật báo hôm nay chủ yếu về các vấn đề của nước Pháp. Les Echos quan tâm đến "Sự sụt giảm sinh suất đáng lo ở Pháp", có thể xuống đến mức thấp nhất kể từ Đệ nhị Thế chiến. Le Monde chạy tựa "Cái giá xã hội hết sức cao của nạn nghiện ngập" : Pháp không có ý định hợp pháp hóa cần sa. Bên cạnh đó cơ quan giám sát ma túy nhận định rượu và thuốc lá gây nhiều tác hại cho xã hội hơn cả các loại chất cấm.
Nhân hôm nay tư pháp xét đơn kháng cáo của một cảnh sát ở Marseille về việc bị tạm giam, La Croix có bài phóng sự liên quan với nhận xét trên trang nhất "Ngày nay rất phức tạp khi là cảnh sát". Libération chú ý đến hiện tượng biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến Mont-Blanc với dòng tít "Băng tan gây lo ngại cho vùng thung lũng". Riêng Le Figaro nói về "Bị tư pháp bao vây, Trump luôn tin tưởng sẽ quay lại".
Thụy My