"Tình bạn không giới hạn" của Trung Quốc với Nga có thể bị thử thách ở Châu Phi, nơi các lợi ích kinh tế lâu đời của Bắc Kinh có nguy cơ xung đột với dấu ấn ngày càng tăng của Tập đoàn Wagner bán quân sự của Moscow.
Tổng thống Niger Mohamed Bazoum bị phế truất được một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc mô tả là "một người bạn của Trung Quốc".
Điểm gần đây nhất có khả năng xảy ra xích mích là Niger, nơi các nhà lãnh đạo của cuộc đảo chính quân sự ngày 26/7, theo tường thuật của AP, đã tìm đến Wagner để được giúp đỡ trong việc củng cố quyền lực của họ.
Tin tức đó dường như không được hoan nghênh ở Bắc Kinh, nơi một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao tuần trước đã mô tả tổng thống bị phế truất, Mohamed Bazoum, là "một người bạn của Trung Quốc" và cho biết nước này hy vọng có một giải pháp chính trị cho cuộc khủng hoảng.
Các lợi ích khác nhau không chỉ ở Niger khi Tập đoàn Wagner mở rộng phạm vi hoạt động của mình trên khắp Sahel, thường trao đổi các dịch vụ an ninh của mình để tiếp cận các mỏ khoáng sản phong phú và các nguồn tài nguyên khác của khu vực.
Niger là một trong những nước sản xuất Uranium lớn nhất thế giới.
Trung Quốc cũng có những khoản đầu tư lớn vào khu vực, và các nhà phân tích có nhiều ý kiến khác nhau về cách người Trung Quốc nhìn những người lính đánh thuê Wagner. Trong khi Wagner có thể củng cố an ninh cho phép người Trung Quốc kinh doanh ở các quốc gia nguy hiểm, Bắc Kinh cũng coi trọng sự ổn định và đang cạnh tranh để giành lấy một số nguồn tài nguyên tương tự.
Ưu và Nhược điểm
"Các dự án của Trung Quốc có thể đã được hưởng lợi từ sự hiện diện của Wagner. Nhưng trong một số trường hợp khác, Trung Quốc cũng phải chịu đựng điều đó", bà Yun Sun, giám đốc chương trình Trung Quốc tại Trung tâm Stimson, nói về Wagner ở Châu Phi.
Bà lưu ý rằng đã có nhiều đồn đoán rằng Wagner chịu trách nhiệm về cái chết của 9 công dân Trung Quốc tại một mỏ ở Cộng hòa Trung Phi, hay CAR, vào đầu năm nay. Các nhóm phiến quân CAR và một số quan chức phương Tây nói với New York Times sau vụ việc rằng họ tin rằng Wagner hoặc những người dân địa phương được Wagner hậu thuẫn đứng sau vụ tấn công vũ trang đó.
Nhưng vào tháng trước, Wagner đã đăng trên kênh Telegram của mình nói rằng họ đã giải cứu một nhóm thợ mỏ Trung Quốc ở CAR theo yêu cầu của Tòa đại sứ Trung Quốc.
Ông Alessandro Arduino từ Học viện Lau China và Đại học King's College London, lưu ý rằng an ninh là điều cần thiết đối với sáng kiến cơ sở hạ tầng Vành đai-Con đường của Trung Quốc ở Châu Phi.
"Sự tham gia của Wagner có thể mang lại một giai đoạn ổn định ngắn ngủi được thực thi bằng các biện pháp quân sự — một giải pháp cố hữu tế nhị và nhất thời đối với Trung Quốc. Trên thực tế, nó có khả năng biến thành một mối đe dọa, đặc biệt nếu xung đột nảy sinh về quyền khai thác", ông nói với VOA.
"Trong bối cảnh này, các doanh nghiệp Trung Quốc tham gia khai thác mỏ có thể đạt được các thỏa thuận tạm thời để bảo vệ lực lượng lao động và tài sản của họ, nhưng các thỏa thuận với lính đánh thuê có thể phải đối mặt với sự thay đổi đột ngột, và thậm chí [Tổng thống Nga Vladimir] Putin đã học được bài học đó", ông nói.
Ông Darren Olivier, giám đốc công ty tư vấn nghiên cứu xung đột African Defense Review, nói với VOA : "Thật khó để hoàn toàn chắc chắn Trung Quốc cảm thấy thế nào về Wagner".
Ông nói, về lâu dài, có khả năng Bắc Kinh coi Wagner "là một trở ngại cho tham vọng của chính họ, đồng thời muốn giữ nguyên vị trí tại một số quốc gia có rủi ro cao nhất định vào lúc này, để tiếp tục bảo vệ lợi ích nước ngoài, kể cả của Trung Quốc, cho đến khi các phương pháp tiếp cận thay thế có thể được thực hiện".
Ông Paul Nantulya, một cộng tác viên nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Châu Phi, cho biết không có nguy cơ Trung Quốc thiết lập phiên bản Wagner của riêng mình.
Ông nói : "Trung Quốc muốn chứng tỏ rằng các hoạt động của họ, trên hết là, các hoạt động của họ tôn trọng luật pháp và quy định của địa phương". "Trung Quốc nhạy cảm hơn nhiều về danh tiếng của mình ở Châu Phi so với Nga".
Ông Nantuyla lưu ý rằng các công ty an ninh Trung Quốc hoạt động trên lục địa cung cấp dịch vụ tư vấn, bán thiết bị và đào tạo lực lượng an ninh địa phương nhưng không hoạt động như các nhóm như Wagner có liên quan đến giao tranh ác liệt.
"Chỉ trong một số trường hợp, chẳng hạn như ở Sudan, họ mới tham gia giải cứu con tin và những việc tương tự", ông nói, đồng thời cho biết thêm cũng có một số làm nhiệm vụ hộ tống hàng hải chống cướp biển.
Các nhà phân tích không thấy dấu hiệu nào chứng tỏ lính đánh thuê Wagner sẽ sớm rút khỏi Châu Phi. Mặc dù rõ ràng là sống lưu vong ở Belarus, nhưng thủ lĩnh của Wagner, Yevgeny Prigozhin - người đã hủy bỏ cuộc binh biến vào cuối tháng 6 - đã được nhìn thấy tham dự hội nghị thượng đỉnh Nga-Châu Phi của ông Putin ở St. Petersburg vào tháng trước, giao du với các quan chức Châu Phi.
Nguồn : VOA, 11/08/2023