Ukraine cố gắng đột phá trên dòng sông Dniepr và Hắc Hải
Les Echos và Le Figaro ngày 28/11/2023 nói về mùa đông khắc nghiệt sắp tới cho Ukraine, với thời tiết giá buốt và oanh tạc ồ ạt từ Nga. Kiev đã có bước đột phá, thủy quân lục chiến nay hoạt động suốt dọc dòng sông Dniepr. Trên Hắc Hải, Ukraine giành thắng lợi, buộc hạm đội Nga phải lùi ra xa, mở được hành lang trên biển đến tận Odessa để xuất khẩu ngũ cốc, phá thế phong tỏa.
Lính biên phòng Ukraine trong lúc giải lao tại vị trí ở vùng Sumy, ngày 24/11/2023. AP - Hanna Arhirova
Thả con tin, niềm vui không trọn vẹn ở Israel
Hai cuộc chiến tranh ở Trung Đông và ở Ukraine vẫn là đề tài thời sự quan trọng trên các báo Paris hôm nay. Le Monde nhận thấy "Triển hạn hưu chiến : thế lưỡng nan của Israel", La Croix nói về "Israel-Hamas : Cuộc xung đột dưới khía cạnh luật pháp", Le Figaro lo ngại trước "Nạn bài Do Thái gia tăng hàng ngày tại Pháp".
Các báo đều vui mừng trước việc ba thiếu niên song tịch Pháp-Israel vừa được trả tự do trong đợt thả con tin lần thứ tư hôm qua. Libération cho biết hai chị em Sahar Kalderon 16 tuổi và Erez 12 tuổi nằm trong số những công dân Pháp đầu tiên được thả, nhưng người cha, Ofer, có lẽ vẫn bị giữ tại Gaza – nếu còn sống.
Sáng 07/10 khi những kẻ khủng bố Hamas xông vào kibbutz Nir Oz, mấy cha con chạy vào hầm tránh bom nhưng bị phá cửa, sau đó phải trốn trong bụi rậm. Quân đội Israel rất lâu sau mới đến, không còn tìm thấy họ. Còn cậu bé Eitan Yahalomi 12 tuổi cũng cùng kibbutz, bị bắt đưa lên xe mô-tô trong khi mẹ và hai chị may mắn chạy thoát. Theo Israel, hiện còn 184 con tin trong tay Hamas, trong đó có 14 người ngoại quốc và 80 người mang hai quốc tịch.
Le Monde nhận định, vấn đề con tin giúp Hamas đặt chính quyền Israel trước tình trạng khó xử chưa từng thấy. Giải cứu con tin luôn là ưu tiên được đặt lên hàng đầu trong xã hội Israel, như những người con trong một đại gia đình. Nhưng ai sẽ được chọn trong số 50/240 con tin, và dựa trên tiêu chí nào ? Hamas không thả tất cả con tin. Chính phủ luôn nói rằng sẽ không bỏ rơi ai, nhưng mọi người đều hiểu những người không nằm trong danh sách đầu tiên có nguy cơ không còn sống sót trở về. Số phụ nữ, trẻ em bị bắt cao hơn số lượng được thả, cha mẹ của những nam thanh niên và quân nhân sẽ còn phải chờ đợi trong khắc khoải.
Yahya Sinouar, thủ lãnh quỷ quyệt của Hamas
Le Monde mô tả "Yahya Sinouar, người đầu sỏ ở Gaza". Thủ lãnh Hamas ở Gaza là người thương lượng từng điểm một về hưu chiến và trao đổi con tin, nắm quyền quyết định trong mọi việc. Thụ án tù 22 năm rồi được thủ tướng Benjamin Netanyahou trả tự do trong "thỏa thuận Shali", đổi người lính song tịch Pháp-Israel lấy 1.027 tù nhân Palestine, Yahya Sinouar hiểu hơn ai hết, rằng bắt con tin là vũ khí vô cùng lợi hại.
Bị bắt năm 1989 và lãnh bốn bản án chung thân vì tội bắt cóc và sát hại hai quân nhân Israel, bốn người Palestine, trong nhà tù Israel ông ta đã học tiếng Hebreu và đọc rất nhiều sách. Được mệnh danh là "đao phủ của Khan Younès", Sinouar rất hăng hái trong việc trừ khử những người Palestine bị cho là "kẻ phản bội". Bộ trưởng quốc phòng Israel Yoav Gallant hôm 04/11 hứa hẹn sẽ tìm diệt Sinouar, kêu gọi cư dân Dải Gaza "càng sớm tìm thấy ông ta thì chiến tranh càng sớm kết thúc".
Libération nhớ lại lần gặp năm 2018 giữa Sinouar và khoảng 40 tờ báo quốc tế, thủ lãnh Hamas luôn nhấn mạnh đến "kháng chiến nhân dân phi bạo lực". Từ khi Sinouar xuất hiện với thái độ "biết điều", quân đội Israel nghĩ rằng chỉ phải chịu đựng một ít phi pháo, vài năm một trận tấn công nho nhỏ cho có lệ, những va-li đô la của Qatar sẽ giúp mọi việc ổn thỏa. Với cuộc khủng bố ngày 07/10 chắc chắn đã được chuẩn bị từ lâu, Sinouar đã làm nên một cú lừa lớn, ấn tượng hơn cả Ai Cập trong chiến tranh Kippour năm 1973.
Mỹ và Iran đều muốn triển hạn hưu chiến
Trong khi đó Le Figaro nhận thấy "Tại Gaza, tình hình nhân đạo vẫn bi đát dù hưu chiến", tương tự với Libération "Tại Dải Gaza, bốn ngày tạm nghỉ nhưng nhu cầu vẫn vô cùng lớn". Le Monde ghi nhận "Viện trợ nhân đạo đã đến Gaza, đang thiếu thốn mọi thứ". Tại Khan Younès ở phía nam, hàng người xếp hàng trước các trạm xăng dài đến 2 kilomet, có người phải qua đêm tại chỗ.
Theo Le Figaro, vì nhiều lý do khác nhau, Hoa Kỳ và Iran đều mong muốn tiếp tục hưu chiến. Đối với tổng thống Joe Biden, sự ủng hộ nhiệt thành Israel khiến một bộ phận trong số cử tri Ả rập, trong giới thanh niên và trong đảng Dân chủ bất mãn. Donald Trump cũng không bỏ lỡ cơ hội nhấn mạnh rằng đối thủ là tổng thống của chiến tranh trong khi Trump biết tránh né trong nhiệm kỳ của mình.
Về phía Tehran, các giáo sĩ cũng chẳng điên khùng đến nỗi đi gây chiến trực tiếp với Mỹ, toàn thể hạm đội Iran sẽ bị tiêu hủy trong chớp mắt. Giáo chủ Iran không bao giờ chấp nhận một lực lượng tay sai áp đặt chiến lược và lịch trình. Quan sát đám đông Ả rập, Hồi giáo biểu tình chống Israel và phương Tây khắp nơi trên thế giới, Tehran hiểu rằng có thể thắng một cuộc chiến mà không cần hy sinh một người lính nào.
Mùa đông buốt giá, drone Nga dày đặc đe dọa Ukraine
Trên chiến trường Ukraine khốc liệt, Les Echos cho biết "Các chiến sĩ Ukraine chuẩn bị cho một mùa đông khắc nghiệt". Tương tự, Le Figaro nhận định "Những vụ oanh tạc ồ ạt gần đây vào thủ đô báo hiệu một mùa đông khó khăn cho Ukraine". Một pháo thủ của lữ đoàn cơ giới 57 Ukraine suýt xoa hơ đôi tay lạnh cóng trên bếp lửa, thổ lộ với nhà báo Pháp : "Tệ hại nhất không phải là cái lạnh mà là mưa. Quần áo luôn luôn ẩm ướt, giày bốt sũng nước, rất khó chịu".
Một sĩ quan cho biết, lúc chiến đấu ở Lyssychansk, họ có thể bắn 300 đến 400 quả đạn một ngày, nay chỉ còn 10-20 quả. Các thiết bị xuất xưởng từ 60 năm trước hoạt động khó khăn trong thời tiết băng giá. Bên cạnh đạn dược thiếu thốn, hàng đàn drone tự sát của Nga thường xuyên lượn lờ. Mùa đông càng đến gần, Nga càng tăng cường dùng drone tấn công kể cả vào Kiev.
Theo Les Echos, lực lượng Ukraine bảo vệ bầu trời thủ đô bằng những toán cơ động, chịu trách nhiệm bán kính từ 1 đến 1,5 kilomet, trang bị vũ khí nhẹ, thậm chí súng máy Maxim có tuổi đời hơn 1 thế kỷ. Những toán khác có được Stinger thì phụ trách bán kính rộng đến 4 kilomet. Nga đang sản xuất hàng loạt drone Shaheh giá thành chỉ 20.000 euro, còn hỏa tiễn địa-không để bắn chặn giá trị đến nửa triệu euro. Thế nên Moskva cho oanh kích ồ ạt, quyết tâm làm Ukraine kiệt quệ.
Kiev mở hướng tấn công mới trên sông Dniepr
Le Figaro nhận thấy tuy những vụ tấn công vào sâu trên đất Nga ngày càng ít, không còn những vụ xâm nhập trực tiếp vào lãnh thổ Nga, những hoạt động khác được đẩy mạnh trên dòng sông Dniepr và Hắc Hải. Hiệu quả còn phải chờ đợi, nhưng như vậy Kiev đã tạo được một hướng tấn công ngoại vi có thể tác động đến mặt trận Zaporijia và Donbass. Tại vùng Kherson, trên tả ngạn Dniepr, nhiều đơn vị Ukraine đã đóng chốt được.
Việc vượt sông được tiến hành dần dà, sau khi giải phóng Kherson tháng 11/2022. Đến tháng 5/2023, một đội tuần tra thủy quân lục chiến Ukraine khẳng định với Le Figaro : "Thủy quân lục chiến nay hoạt động dọc suốt dòng sông Dniepr, từ Kherson tới Zaporijia". Đập Kakhovka bị phá hồi tháng 6 khiến quân Ukraine không còn phải lo lụt lội. Chuyên gia Pháp Stéphane Audrand nhận xét : "Vượt sông không khó, nhưng không dễ lập chốt. Những trận đánh tập trung trên vùng đất thấp gồm ao, đầm lầy ; quân Nga đóng ở trên cao với các ta-luy và nơi trú ngụ".
Lực lượng Ukraine tiến gần được từ hai, ba ngày nay nhưng không thấy dấu hiệu đổ bộ vì thiếu phương tiện vận chuyển, hậu cần. Theo ông Audrand, tuy không phải là một sự đột phá thực sự nhưng rất hữu ích vì làm giảm được hỏa lực của pháo binh Nga ở Kherson và mặt trận Avdiivka thuộc Donbass. Avdiivka là chiến trường dữ dội nhất hiện nay, cuối tuần qua quân Nga có tiến được đôi chút.
Chiến thắng của Ukraine tại Hắc Hải
Nhắc nhở rằng dòng sông Dniepr đổ ra Hắc Hải, Andrii Klymenko, tổng biên tập Black Sea News giải thích : "Chiến tranh trên biển luôn ảnh hưởng đến trên đất liền". Các hoạt động trên biển tạo điều kiện cho việc chiến đấu ở tả ngạn Dniepr, từ đó ảnh hưởng đến tình hình tại Crimea vốn là trung tâm hậu cần cho mặt trận trên bộ cả ở Kherson lẫn Zaporijia.
Trận đánh Hắc Hải mãnh liệt hơn trong suốt năm 2023, Ukraine dấn lên với những cuộc oanh kích bằng hỏa tiễn, drone biển, đánh vào nhiều tàu Nga và cơ sở hạ tầng trên bộ ở Crimea. Theo Klymenko, Kiev đã tiến công ít nhất 155 lần và tiến hành nhiều hoạt động biệt kích. Tuy cuộc phản công không đạt mục đích, nhưng trận Hắc Hải có thể coi là thắng lợi. Kiev đã mở được hành lang trên biển đến tận Odessa dù bị Nga phong tỏa, giúp cởi trói cho nền kinh tế vốn lệ thuộc vào ngũ cốc đang bị Moskva bóp nghẹt.
Càng bị tấn công, hạm đội Nga càng phải lùi xa, và nếu Ukraine giảm thiểu được phòng không Nga ở Crimea, không phận bán đảo có thể là nơi hoạt động của các tiêm kích được phương Tây viện trợ. Trong khi chờ đợi, các chiến sĩ Ukraine đang tập luyện với F-16 ở Romania.
Giấc mơ dân chủ Hồng Kông đã bị khai tử
Nhìn sang Châu Á, Le Figaro nói về "Hồi kết của giấc mơ dân chủ" tại Hồng Kông. Từ khi áp dụng luật an ninh quốc gia, Bắc Kinh trị vì với bàn tay sắt lên cựu thuộc địa Anh, các nhà đấu tranh dân chủ bị truy lùng và tống vào tù. Bốn năm sau những cuộc biểu tình đại quy mô, trên 1.000 người đã bị tống giam vì cáo buộc "ly khai" hay "nổi dậy", và hơn phân nửa trong số 10.000 người bị câu lưu trong những cuộc biểu tình đang chờ đến phiên bị xét xử, tại các tòa án đã quá tải.
Ah Wood, 27 tuổi, vừa ra tù tóm tắt : "2019 là Thiên An Môn của Hồng Kông". Anh thanh niên không còn nhận ra thành phố của mình. "Mọi người đều sợ hãi khi nói chuyện. Tôi cảm thấy trong tù còn an toàn hơn". Cựu sinh viên "PolyU", trường đại học nổi tiếng từng biến thành pháo đài với cung nỏ, cho biết đa số bạn học nay chuyển sang làm những việc khác. Bản thân anh mở một trang web bán trái cây, người mua ủng hộ phong trào bằng cách này.
Một nhà ngoại giao nhận định : "Đối lập đã bị trảm". Đặc biệt là "47", những khuôn mặt hàng đầu đều đã bị bắt trong mẻ lưới tung ra tháng Giêng 2021 trong đó có Hoàng Chi Phong (Joshua Wong), thủ lãnh học sinh đã trở thành thần tượng dân chủ toàn cầu từ phong trào "Cách mạng Dù" năm 2014. Hoặc giảng viên Đới Diệu Đình (Benny Tai), dân biểu Mao Mạnh Tĩnh (Claudia Mo)... và nhất là Lê Trí Anh (Jimmy Lai), tỉ phú chủ báo Apple Daily nay đã bị cấm xuất bản. Nhà đấu tranh 75 tuổi không mệt mỏi bị biệt giam trong nhà tù Stanley, có nguy cơ phải sống những ngày cuối đời sau song sắt.
Ngay cả các nhà đấu tranh lưu vong như La Quán Thông (Nathan Law) ở Luân Đôn "sẽ bị truy lùng suốt đời" - Lý Gia Siêu (John Lee) trưởng đặc khu Hồng Kông đe dọa, hứa thưởng 1 triệu đô la Hồng Kông (117.000 euro) cho những ai chỉ điểm. Tại Hồng Kông ngày nay, có thể vào tù chỉ vì một bài đăng Facebook, bài hát của người biểu tình "Glory to Hongkong" (Nguyện vinh quang quy Hương Cảng) bị cấm. Một người chỉ thổi harmonica bài này trong dịp tưởng niệm nữ hoàng Elizabeth II đã bị tống giam. Hồng Kông là ví dụ cụ thể cho việc đàn áp dân chủ trong im lặng của Tập Cận Bình.
Xung đột khắp nơi, France Médias Monde mở rộng vùng phủ sóng
Trong lãnh vực truyền thông, Les Echos ghi nhận France Médias Monde (FMM), công ty mẹ của hai đài phát thanh RFI, MCD và đài truyền hình France 24 được Nhà nước Pháp đồng ý cho phép tăng cường cơ sở tại ba khu vực Cận Đông, Châu Phi, Trung và Đông Âu, được Bộ Ngoại giao tài trợ thêm 5 triệu euro mỗi năm.
Những năm gần đây, Nga, Mali, Burkina Faso và Niger đã chận sóng FMM. Nhưng chính phủ Pháp không muốn từ bỏ vũ khí "quyền lực mềm" : các kênh của FMM mỗi tuần đến với 260 triệu khán thính giả trên thế giới bằng 20 thứ tiếng (trong đó có RFI Việt ngữ). Sau nhiều năm tiết kiệm, ngân sách 2024 của FMM nay là 304 triệu euro, với nhiệm vụ nặng nề là đấu tranh chống bóp méo thông tin, cải thiện tình trạng ngôn luận đặc biệt là tại các nước Châu Phi, nơi mà can thiệp của Moskva nuôi dưỡng tâm lý chống Pháp.
Trong bối cảnh xung đột xảy ra tại nhiều nơi trên thế giới, phải đối phó với "fake news" và sự lũng đoạn của các chính quyền độc tài, FMM chủ trương bắt rễ tại địa phương, lập ra các ban biên tập trên mạng, thêm kênh cho giới trẻ Châu Âu 18-35 tuổi, riêng tiếng Ukraine đã được phát thanh từ năm ngoái.
Thụy My