Ukraine : Cuộc chiến trên không với Nga bắt đầu ngang sức
Le Monde ngày 12/03/2024 nhận định "Tại Ukraine, cuộc chiến trên không bắt đầu ngang ngửa". Tuy chỉ bằng 1/10 so với Nga, nhưng lực lượng không quân Ukraine đã giáng được vào Moskva những đòn nặng nề dù chưa có được chiến đấu cơ F-16. Phi cơ Nga bị bắn rơi như sung trong những tuần lễ gần đây, tổng cộng từ đầu cuộc chiến không quân Nga đã mất đến 105 chiếc.
Ảnh cắt từ một video của kênh Telegram Ivanovo Novosti ngày 12/03/2024 cho thấy lửa bốc ra từ một phi cơ vận tải quân sự Il-76 của Nga ở ngoại ô Ivanovo. Bộ Quốc phòng Nga nói chiếc máy bay chở 15 người đã bị rơi khi cất cánh tại một căn cứ quân sự miền tây nước Nga. AP
Phá vỡ sự thống trị của Nga trên không phận
Trong khi bộ binh đang gặp khó khăn ở Donbass, hải quân Ukraine hầu như không có gì nhưng đã gây ngạc nhiên khi tiêu diệt được 20% hạm đội Nga ở Hắc Hải. Còn không quân Ukraine vốn ít được chuẩn bị và lực lượng vô cùng chênh lệch vào đầu cuộc xâm lăng, nay lại làm cho không quân Nga thiệt hại nặng, ngay cả trước khi các chiến đấu cơ F-16 của Mỹ được chuyển đến.
Từ đầu năm nay, hai phi cơ giám sát A-50, tai mắt của không quân Nga, và một phi cơ chỉ huy Il-22 đã bị phòng không Ukraine bắn hạ. Các hệ thống này được âm thầm đưa đến gần tiền tuyến, gây bất ngờ cho Nga. Tiếp đến, khoảng mười mấy phi cơ tiêm kích Su-34 và ít nhất một chiếc Su-35 cũng bị diệt gọn. Tổng cộng không quân Nga đã mất đến 105 phi cơ, theo trang web chuyên ngành Oryx lấy từ các nguồn mở, và chỉ tính đến các thiệt hại được chứng minh bằng video, hình ảnh.
Phía Ukraine bị mất khoảng 75 chiếc. Bộ Quốc phòng Nga khẳng định đã diệt 575 máy bay Ukraine, trong khi Kiev chỉ có 98 chiến đấu cơ, và năm 2023 nhận được 27 chiếc MiG-31 của Ba Lan và Slovakia. Phi cơ Nga bị bắn rơi như sung trong những tuần lễ gần đây, còn ba phần tư thiệt hại của Ukraine là phi cơ bị oanh tạc lúc đang đậu trên mặt đất, trong những tháng đầu cuộc chiến.
Kiev nhất thiết phải phá vỡ sự thống trị trên không của Moskva để ngăn chặn bước tiến của quân Nga ở Donbass, hy vọng giành lại các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng. Phi cơ Nga tấn công vào sâu, đe dọa các phi trường và nhà máy vũ khí của Ukraine, mở đường tiến cho bộ binh bằng cách thả hàng loạt bom lượn (GPG) xuống các công sự của Ukraine dọc theo toàn bộ chiều dài mặt trận.
"Chúng tôi sẽ ngoạm gấu Nga từng mảnh một"
Nói chuyện với Le Monde, "Phantom", một phi công ở độ tuổi bốn mươi, che mặt và bảng tên cũng được che theo lệnh bộ tham mưu, nhận định khuyết điểm lớn của đối thủ là cách chỉ huy tập trung như thời xô-viết. Đang được tập huấn ở nước ngoài để chuẩn bị nhận chiến đấu cơ F-16, anh cho rằng phi công Nga được huấn luyện ít hơn NATO, có lẽ trẻ và ít kinh nghiệm hơn so với số tham gia từ đầu cuộc chiến.
Kiev ước tính phân nửa số phi công Nga lái máy bay chiến đấu đã tử nạn, và phân nửa trong số sống sót nhảy dù khỏi phi cơ đã bị thương không thể tiếp tục tham chiến. Đại tá Yuri Ihnat, phát ngôn viên không quân Ukraine, tin rằng nếu cứ mất phi cơ theo nhịp độ này, trước sau gì Nga cũng phải ngưng chiến đấu. Chỉ huy trưởng Mykola Olechchuk nói : "Chúng tôi sẽ ngoạm gấu Nga từng mảnh một".
"Phantom" nhớ lại những trận oanh tạc vào các hàng dài bất tận xe tăng Nga trong thời kỳ đầu, đó là những mục tiêu rất dễ tấn công vì quân Nga không hề chuẩn bị cho việc bị không kích, nhưng rất tiếc là Ukraine không có nhiều đạn. Kể từ tháng 4/2022, không quân đôi bên đều thận trọng tránh xa tiền tuyến, nhiệm vụ chỉ là bắn hỏa tiễn và thả những vật liệu đánh lừa hỏa lực địch. Nhưng từ tháng 10/2023, vào đầu trận đánh Avdiivka ở Donbass, không quân Nga đã thả đến 250 quả bom lượn chỉ trong 48 giờ.
Từ khi các radar và một số chiếc A-50 bị hủy diệt, phi cơ Nga khó nhận ra mục tiêu hơn trong khi Ukraine được tình báo phương Tây hỗ trợ. Không quân Ukraine nay tập trung vào việc huấn luyện phi công, nhân viên mặt đất và cơ sở hạ tầng cho F-16 : Hà Lan, Na Uy và Bỉ sẽ tặng 60 chiếc cho Kiev. Theo phát ngôn viên Yuri Ihnat, vấn đề chỉ còn tính bằng tháng, và nhiệm vụ của F-16 không phải để hạ xe tăng mà để tấn công chính xác vào hậu cần địch : căn cứ, kho xăng, kho đạn... Thụy Điển có thể chi viện vài chục chiếc JAS-39 Gripen, chiến đấu cơ đa năng thế hệ thứ tư như F-16, phù hợp hơn Mirage 2000 của Pháp.
Giương cờ trắng để có hòa bình ?
Ngay cả nhật báo công giáo La Croix cũng phải đặt câu hỏi trong bài xã luận trang nhất : Chuyện gì đã xảy ra với giáo hoàng Francis ? Khi khuyên Ukraine giơ lên lá cờ trắng, ít nhất người đứng đầu Giáo hội đã phát ngôn không đúng lúc. Đã đành ngài không phải là người phương Tây, "các nước phương Nam" bất đồng về việc ủng hộ Ukraine, và ngay từ khi nhậm chức giáo hoàng vẫn không ngừng kêu gọi hòa bình cho thế giới. Nhưng tờ báo cho rằng điều đó không có nghĩa là ngài thân Nga ! Chỉ đơn giản là giáo hoàng lo ngại hậu quả của một cuộc chiến lâu dài : những thành phố hoang tàn, các thế hệ bị hy sinh, vũ khí hạng nặng rải rác trong thiên nhiên, chưa nói đến những cái chết.
Cân nhắc làm thế nào để ngưng xung đột là điều nên làm. Nhưng nếu để cho phần thắng ở về phía kẻ nào mạnh nhất, phản lại các công ước quốc tế và từ chối lắng nghe các dân tộc, sẽ không mang lại hòa bình. Một trong những người tiền nhiệm, giáo hoàng Gioan XXIII trong thông điệp năm 1963 đã viết "Pacem in terris" : Không có hòa bình nếu không có công lý. Với Ukraine, hòa bình chỉ có được khi Moskva chấp nhận một giải pháp đúng đắn, và chính với Nga mà giáo hoàng Francis cần bắt đầu.
Les Echos dẫn lời ngoại trưởng Ukraine, Dmytro Kuleba : "Quốc kỳ của chúng tôi là màu vàng và màu xanh. Chúng tôi sống, chết và ca khúc khải hoàn dưới lá cờ này. Chúng tôi không bao giờ giương lên những lá cờ khác !".
Pháp : Đặt lợi ích quốc gia lên trên quyền lợi đảng phái
Bầu cử Nghị Viện Châu Âu và vấn đề viện trợ cho Ukraine, người Công giáo và giới y tế phản ứng trước dự luật về trợ tử là những chủ đề được đưa lên trang nhất báo Pháp hôm nay. Trong bài xã luận tạm dịch "Ý thức quốc gia", Les Echos giải thích tại sao phải nghe các nghị sĩ tranh luận trong khi lãnh vực quốc phòng là của tổng thống ? Là để xem các dân biểu có ý thức và đặt lợi ích của nước Pháp lên trên lợi ích phe mình hay không.
Hôm nay Hạ Viện bỏ phiếu về việc viện trợ bổ sung 3 tỉ euro cho Ukraine và gia tăng hợp tác về pháo binh và phòng không. Tất cả những dân biểu gắn bó với dân chủ và an ninh cần phải thông qua, theo Les Echos. Cuộc tranh luận giúp làm rõ chủ trương của từng đảng, nhấn mạnh đến nghịch lý của các phe cực đoan, vừa khẳng định ủng hộ Kiev nhưng lại vừa chủ hòa. Cả đảng Nước Pháp Bất Khuất (LFI) lẫn Tập hợp Quốc gia (RN) đều đồng ý hỗ trợ Ukraine, nhưng không muốn cho nước này gia nhập Liên Hiệp Châu Âu (EU). Họ ủng hộ những người lính nơi tiền tuyến, nhưng lại kích thích sự giận dữ nơi các giới phải trả giá, trước tiên là nông dân.
Ukraine không thể là một chủ đề chính trị nội bộ thông thường. Còn ba tháng nữa đến bầu cử Châu Âu, tất nhiên là có tính toán nơi Emmanuel Macron khi ông đặt mỗi người trước trách nhiệm, hy vọng làm mất uy tín tất cả những đảng bị xem đồng lõa với Vladimir Putin. Phía sau là một cuộc chiến khác, giành quyền lãnh đạo Châu Âu giữa Paris và Berlin. Khi nêu ra giả thiết gởi quân sang Donbass, tổng thống Pháp đã gây chấn động nơi các đồng minh, nhưng được Ba Lan và các nước Baltic hoan nghênh. Chính tại khu vực này mà tương lai Châu Âu được đánh cược, bên cạnh đó là ảnh hưởng của Pháp.
Chỉ trích sự táo bạo của Macron, bênh vực Nga là chống lại lợi ích quốc gia. Các đảng phái cần có trách nhiệm lịch sử trong tình hình trầm trọng này, thay vì những tính toán nhỏ nhen. Chọn phe và bảo vệ những giá trị của mình : dân chủ chống lại độc tài, chủ quyền thay vì chịu khuất phục, tôn trọng biên giới trước ngoại xâm. Khi các nguyên tắc căn bản bị đụng đến, vắng mặt là đầu hàng. Còn vài ngày nữa là sẽ tái "đắc cử", Vladimir Putin đang quan sát nước Pháp, và người Ukraine cũng vậy.
Macron : Một mũi tên bắn hai con chim
Libération nhận thấy điện Élysée đã "dùng một mũi tên bắn hai con chim : Putin và phe cực hữu". Tờ báo nhắc lại bối cảnh khó khăn của Ukraine cách đây vài tuần : Quốc hội Mỹ chặn viện trợ, thiếu đạn pháo trầm trọng trước những cuộc tấn công ồ ạt của Nga, các chiến binh mệt mỏi vì không được thay quân, và viễn cảnh Donald Trump tái đắc cử. Trước tình hình đó, tổng thống Emmanuel Macron đã tổ chức hội nghị khẩn cấp ở Paris ngày 26/02 để đối phó – Nga được coi là kẻ thù kể từ đây. Hơn lúc nào hết Paris cần khẳng định vị thế thống lĩnh về quân sự, nhất là Pháp có vũ khí nguyên tử. Trong khi Moskva không ngừng khiêu khích Paris : gây ra những vụ va chạm trên không, cho tin tặc tấn công, bóp méo thông tin… Trên mạng xã hội liên tục xuất hiện những hình ảnh thủ đô nước Pháp bị hủy diệt vì bom nguyên tử.
Đây là lần đầu tiên Macron coi Vladimir Putin là đối thủ chính của Pháp và Châu Âu, khác hẳn với chủ trương "không sỉ nhục Nga" hồi đầu. Tổng thống Pháp tố cáo "mọi thái độ hèn nhát", không loại trừ bất cứ kịch bản nào. Cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu sẽ diễn ra vào ngày 09/06, Macron muốn thu được đa số ủng hộ ở Hạ Viện, đồng thời vạch rõ sự nhập nhằng của phe cực hữu. Đáng ngạc nhiên là có đến 31% dân Pháp ủng hộ khả năng đưa quân sang Ukraine, chứng tỏ họ cảm thấy cuộc chiến đấu của quân dân Ukraine là chính nghĩa, và phải chận đứng đế quốc Nga để tránh một thảm họa Châu Âu mới.
Nhà nước Trung Quốc trở thành diễn viên phụ của Tập Cận Bình
Tại Trung Quốc, Le Monde nhận thấy "chính quyền luôn bị đặt dưới sự thống trị của đảng cộng sản". Kỳ họp Quốc hội vừa kết thúc hôm qua mà không có họp báo như lệ thường kể từ 30 năm, và một tu chính án vừa được thông qua, đặt vai trò của đảng lên hàng đầu. Theo đó Hội đồng Nhà nước, có vai trò "kiên quyết thực hiện các quyết định của Trung ương Đảng". Văn bản nêu ra các nguyên tắc ý thức hệ chỉ đạo, là "Mác-Lênin" và "tư tưởng Tập Cận Bình cho kỷ nguyên mới".
Alice Ekman, nhà phân tích của Viện Nghiên cứu An ninh Liên Hiệp Châu Âu đánh giá, với văn bản này sự thống trị của đảng càng mạnh mẽ hơn, các cơ quan nhà nước chỉ có nhiệm vụ thi hành. Chuyên gia Lâm Hòa Lập (Willy Lam) của Fondation Jamestown ở Washington nói : "Tất nhiên ai cũng biết là đảng có quyền hành tối thượng, nhưng Tập Cận Bình muốn điều đó được ghi trên giấy trắng mực đen. Nhà nước trở thành diễn viên phụ".
Lý Cường (Li Qiang) tỏ ra lép vế hơn những người tiền nhiệm. Ông Ôn Gia Bảo (Wen Jia Bao) trước đây từng tạo ấn tượng khi cùng ăn mì với nông dân Quảng Tây, dùng loa nói chuyện với những người sống sót còn mắc kẹt sau trận động đất ở Tứ Xuyên... trước khi dính vào một xì-căng-đan lớn. Đương kim thủ tướng nay còn không được quyền họp báo, cơ hội hiếm hoi để người dân bình thường được nghe quan chức cấp cao trả lời. Các "ủy ban" của đảng về đối ngoại, kinh tế, tài chánh, an ninh quốc gia đều do Tập Cận Bình làm chủ tịch.
Nếu các cơ quan chính quyền và công ty lớn đều có chi bộ đảng, thì nay đến lượt các doanh nghiệp vừa và nhỏ được yêu cầu lập cơ sở đảng, thậm chí chỉ có ba nhân viên là đảng viên cũng phải lập tổ đảng. Cuối tháng Hai, toàn bộ 98 triệu đảng viên thuộc 5 triệu chi bộ được lệnh, tối thiểu mỗi năm một lần phải ngồi lại với nhau để đọc và suy ngẫm chủ thuyết Tập Cận Bình rồi áp dụng vào thực tiễn. Việc nhuộm đỏ này khiến Lý Cường đã hoài công thuyết phục là Trung Quốc "mở rộng cửa", nhà đầu tư vẫn bỏ chạy. Nhất là khi chính quyền Hồng Kông vừa công bố dự luật an ninh mới theo lệnh Bắc Kinh, với năm tội danh bổ sung có khung hình phạt lên đến chung thân.
Thụy My