Rafah, "cô bé napalm" Việt Nam và chiến tranh truyền thông
Le Figaro ngày 04/06/2024 nhận định "Israel đã thua trong cuộc chiến truyền thông" và đưa ra ví dụ, video những căn lều trong trại tị nạn Rafah bốc cháy do Israel không kích hôm 26/05 đã gây sốc cho dư luận.
Hỏa hoạn bùng lên sau khi Israel oanh kích vào khu tị nạn người Palestine ở Rafah để trả đũa việc Hamas bắn hỏa tiễn vào Tel Aviv. Ảnh cắt từ video ngày 26/05/2024. Reuters - Reuters TV
Cũng như Việt Nam Cộng Hòa, Israel thua thiệt về truyền thông
Trong thời đại ai cũng có smartphone và các hình ảnh ngay lập tức được đăng lên mạng xã hội, những cuộc chiến tranh lớn ngày nay không diễn ra trong lặng lẽ. Thông tin về những hành động tàn bạo của quân phiệt Nhật ở Nam Kinh hồi tháng 12/1937 phải mất nhiều tuần lễ mới đến tai phương Tây. Ngày nay những vụ sát hại thường dân đều được biết đến, gây xúc động cho quốc tế.
Vai trò chủ chốt của thông tin nổi bật nhất trong chiến tranh Việt Nam (1964-1975). Ban đầu, công luận Mỹ ủng hộ cuộc chiến chính nghĩa, do Bắc Việt cộng sản xâm lăng Nam Việt. Nhưng những bài báo do các phóng viên chiến trường - được tự do lên trực thăng của Không quân hay Hải quân Mỹ - gởi về, rốt cuộc lại cho thấy Goliath Mỹ với B-52 tấn công vào các David Việt Nam, mọi người đều nhớ đến hình ảnh một bé gái bị phỏng vì bom napalm kinh hoàng chạy trên đường. Những phóng sự loại này khiến dư luận xoay chiều, Quốc hội Mỹ bỏ rơi Việt Nam Cộng Hòa dẫn đến thất thủ.
Video được phổ biến rộng rãi về vụ oanh kích trại tị nạn Palestine làm 45 người chết có thể so sánh với bức ảnh Kim Phúc nạn nhân bom napalm. Hành động của Israel nhằm trả đũa việc Hamas từ Rafah bắn hỏa tiễn vào khu dân cư ở Tel-Aviv nhưng không có ai thiệt mạng nhờ hệ thống Vòm Sắt. Dư luận thế giới chỉ nhìn thấy hình ảnh thường dân Palestine đã phải sơ tán nhiều lần nay bị chết cháy trong lều. Pháp cho rằng vụ oanh kích là "không thể chấp nhận", trước mắt đã loại Israel ra khỏi triển lãm quốc phòng Eurosatory từ 17 đến 21/06. Trong khi ban đầu Paris hoàn toàn đứng về phía Nhà nước Do Thái, thậm chí tổng thống Emmanuel Macron còn đề nghị lập liên minh quốc tế chống Hamas.
Vì sao Trung Quốc bám vào thị trường Mỹ dù phải qua nước thứ ba ?
Trên lãnh vực kinh tế, Les Echos phân tích "Trung Quốc đã tránh được chính sách bảo hộ của Mỹ như thế nào", sau khi Washington đánh thuế cao vào hàng Trung Quốc. Xe hơi điện Trung Quốc sẽ phải chịu thuế 100%, bình điện lithium ion 50%, pin mặt trời và chất bán dẫn 25%. Bắc Kinh đã chuyển hướng một phần sang Châu Âu, xuất khẩu sang châu lục tăng 38%, nhưng điều này chưa đủ để giải thích thặng dư thương mại của Trung Quốc.
Theo nhà kinh tế Denis Ferrand, cùng với xuất khẩu sang Hoa Kỳ giảm, xuất sang Việt Nam và Mexico lại tăng cao. Như vậy các công ty Trung Quốc vẫn giữ được thị trường Mỹ qua việc chuyển tải sang nước khác. Có ba động cơ khiến Trung Quốc vẫn xuất ồ ạt sang Mỹ dù phải qua trung gian.
Thứ nhất là không có thị trường quy mô nào có thể thay thế Hoa Kỳ, trong khi hàng công nghiệp Trung Quốc quá thừa, tương đương với sản lượng của 9 quốc gia kỹ nghệ hàng đầu khác cộng lại. Thứ hai, người tiêu thụ Mỹ vẫn thích dùng hàng Trung Quốc. Năm 2022, thương hiệu giá rẻ Shein đã trở thành nền tảng bán trang phục trên mạng hàng đầu tại Hoa Kỳ. Thứ ba, tính cạnh tranh của hàng Trung Quốc đã tăng lên. Giá thành sản xuất hàng công nghiệp từ 2021 tại Hoa lục giảm 3,7%, nhưng lại tăng 9% ở Mỹ, và 12,7% ở khu vực đồng euro. Thêm vào đó, đồng nhân dân tệ giảm giá 12% so với đồng đô la, đã bù đắp lại việc tăng thuế hải quan.
Ukraine chiếm lại vị trí cũ trong xuất khẩu ngũ cốc
Cũng về kinh tế, Les Echos nhận thấy Ukraine đã tìm lại được vị trí về ngũ cốc trên thị trường thế giới. Dù đang trong cuộc chiến vệ quốc, Kiev đã biết thích ứng việc sản xuất và hậu cần để xuất khẩu. Kể từ cuối năm qua, mỗi tháng Ukraine xuất khẩu được trên 7 triệu tấn ngũ cốc các loại, tương đương với trước khi bị xâm lược. Thành tích này càng đáng kể khi những vùng đang bị quân Nga chiếm đóng ở miền đông chiếm đến 21% lượng lúa mì, 17% lúa mạch và 19% hướng dương.
Đẩy lùi hạm đội Nga, Kiev đã giữ an toàn được hành lang ngũ cốc ở Hắc Hải ; bên cạnh đó là vận chuyển bằng đường bộ và đường sông theo dòng Danube. Tờ báo cho biết nhu cầu ngũ cốc của thế giới không ngừng tăng lên, Ai Cập, Indonesia và Thổ Nhĩ Kỳ là ba khách hàng lớn nhất, Việt Nam, Philippines và Thái Lan cũng đang trở thành các nhà nhập khẩu hàng đầu.
Mexico lần đầu tiên có nữ tổng thống
Sự kiện bà Claudia Sheinbaum trở thành nữ tổng thống đầu tiên của Mexico được tất cả các báo đề cập đến. Đất nước mà mỗi ngày có trung bình 10 phụ nữ bị sát hại năm 2023 theo Liên Hiệp Quốc, vừa bầu bà Claudia Sheinbaum, 61 tuổi làm tổng thống với tỉ lệ đến gần 60%. Nhà khoa học cánh tả hưởng lợi từ uy tín của tổng thống mãn nhiệm Andrés Manuel López Obrador (Amlo), và đảng của bà giữ được đa số ở Quốc hội. Bà hứa hẹn sẽ không làm cử tri thất vọng, xây dựng được một Nhà nước phúc lợi thực sự. Trả lời phỏng vấn của Libération vài ngày trước khi đắc cử, bà Sheinbaum cho biết sẽ tiếp tục chính sách xã hội của người tiền nhiệm, với các mục tiêu giáo dục, năng lượng tái tạo và phụ nữ.
Vấn đề là làm thế nào chuyên gia về năng lượng, thành viên của GIEC trong những năm 2000, có thể ghi được dấu ấn, trong khi vết đen của Amlo là bạo lực lan tràn từ hơn hai thập niên. Hiện nay tại Mexico bình quân mỗi ngày có 80 vụ sát nhân, trong đó 75% do các tổ chức tội phạm đôi khi kiểm soát cả những vùng đất rộng lớn. Cuộc chiến chống các tập đoàn ma túy do cựu tổng thống Felipe Calderón tiến hành năm 2006 đã làm trên 450.000 người chết và 100.000 người mất tích ; nhưng không mấy kết quả vì các nhóm vũ trang buôn lậu cocaine và fentanyl đã trở thành những tập đoàn tội phạm đa quốc gia.
Chuyên gia Michael Shifter của Diálogo Interamericano nhận định nếu Claudia Sheinbaum không chận được tình trạng này, sẽ rất khó tiến hành những cải cách xã hội và kinh tế. Một nhiệm vụ khổng lồ, nhất là các tập đoàn ma túy còn khai thác thêm một lãnh vực khác : bóc lột và cướp bóc hàng trăm ngàn di dân đi qua Mexico để hướng đến giấc mơ Mỹ. Một quan ngại khác là khả năng ông Donald Trump trở lại nắm quyền, một tháng sau khi bà Sheinbaum nhậm chức.
Nam Phi : ANC mất đi hào quang sau apartheid
Về một cuộc bầu cử khác tại Châu Phi, Le Monde nhấn mạnh "Nam Phi : Giờ của sự thật cho ANC". Sau cuộc bầu cử ngày 29/05, đảng Đại hội Dân tộc Phi (ANC) đạt được kết quả thấp nhất trong lịch sử và lần đầu tiên phải chia sẻ quyền lực.
Giấc mơ của Nelson Mandela liên quan đến lời hứa "một cuộc sống huy hoàng cho mọi người. Ba mươi năm sau sự sụp đổ của hệ thống apartheid và sự thành lập chế độ dân chủ ở Nam Phi mà ANC là nhân tố chính, đảng này chỉ giành được chưa đầy 40% số phiếu so với trước đây là 70%, mất đi vai trò lịch sử. Tuy vẫn là đảng lớn nhất, ANC đã bị cử tri trừng phạt vì thất bại trong việc làm giảm hố sâu ngăn cách giữa các tầng lớp xã hội. Nam Phi không chỉ là quốc gia bất bình đẳng nhất thế giới, mà tình trạng này còn trầm trọng hơn sau khi chủ nghĩa apartheid chấm dứt.
Tỉ lệ thất nghiệp 32,9% nằm trong số cao nhất thế giới, tỉ lệ tội phạm cũng vậy, nhất là nạn sát hại phụ nữ. Những vụ cúp điện liên tục làm thiệt hại cho nền kinh tế và dân chúng tức giận, cơ sở hạ tầng xuống cấp do không được đầu tư. Tiền từ ngân sách bị lãng phí, đặc biệt sau khi Jacob Zuma lên làm tổng thống năm 2009, nguồn lực quốc gia bị phe nhóm chính khách tham nhũng và tài phiệt bất lương cướp đoạt. Ngay cả các cơ chế để hỗ trợ người da đen cũng bị tham ô.
Được bầu lên năm 2017 với lời hứa một "buổi bình minh mới", tổng thống Cyril Ramaphosa, 71 tuổi, nhà cựu hoạt động nghiệp đoàn trở thành doanh nhân giàu có, cố gắng chỉnh đốn nhưng không thành công. Ông Zuma, bị cấm tranh cử do bản án hình sự, lập ra đảng Umkhonto we Sizwe, giành được nhiều phiếu nhất là ở tỉnh Kwazulu-Natal quê hương, cho thấy xu hướng dân túy sắc tộc đáng ngại. Trong khi đường hướng lâu nay của ANC là chống phân biệt chủng tộc. Cùng với mối đe dọa này, lần đầu tiên ANC phải liên minh hoặc với phe dân túy cực tả, hoặc với đối lập cánh trung. Một thách thức lớn cho các chính khách Nam Phi để xứng đáng với di sản của Mandela.
ADN làm nên điều kỳ diệu cho tử sĩ D-Day
Nhân kỷ niệm D-Day, ngày Đồng minh đổ bộ xuống Normandie giải phóng nước Pháp và Châu Âu, Le Figaro thuật lại chuyện hậu trường khoa học hình sự, đã nhận diện được những người hùng bị bỏ quên trong Đệ nhị Thế chiến. Tám mươi năm sau chiến dịch Overload lịch sử với 150.000 chiến binh Đồng minh tham gia, trong đó 10.600 quân nhân tử trận ngay trong 24 giờ đầu tiên, các nhà điều tra trong chiếc áo blouse trắng vẫn tiếp tục làm việc để nhận diện những chiến sĩ vô danh đã ngã xuống trên chiến trường.
Chẳng hạn trung úy Nathan Baskind của quân đội Mỹ đổ bộ xuống Utah Beach cùng với tiểu đoàn xe tăng 899 ; chiếc jeep bị đạn pháo Đức bắn trúng, không tìm thấy xác anh. Năm 2023, hai tổ chức phi chính phủ chuyên tìm mộ lính Mỹ gốc Do Thái qua tham khảo tài liệu đã phát hiện Baskind bị thương và đưa vào bệnh viện dã chiến của quân Đức, sau đó cơ sở này bị pháo Mỹ tấn công nên trung úy Mỹ được chôn trong hố tập thể cùng 23 lính Đức khác do nhầm lẫn. Hoặc trường hợp Lawrence Gordon, lính Mỹ gốc Canada bị mất tích sau D-Day ; George Coran, kháng chiến quân Pháp…
Nhờ kết quả phân tích ADN và nỗ lực không ngơi nghỉ của người thân, những tử sĩ này đã được đưa về yên nghỉ ở quê nhà. Các chuyên gia về di truyền Mỹ và Pháp đã đạt được những tiến bộ lớn, trong đó có việc xác định được ADN của thánh Irénée của Thiên chúa giáo từ thế kỷ V, và cũng là vị thánh tử đạo đầu tiên được khẳng định di cốt thông qua phương pháp carbone 14.
Thụy My