Làn gió mới hy vọng, từ Hoa Kỳ đến Ukraine
Les Echos ngày 26/08/2024 đặt vấn đề "Phải chăng đã có thể hy vọng, từ Washington đến Kiev ?". Ông Joe Biden rút lui vào phút chót và Ukraine tiến công vào đất Nga đã làm thay đổi thế trận trong vòng chưa đầy một tháng.
Một quân nhân Ukraine tuần tra tại trung tâm thành phố Sudzha thuộc tỉnh Kursk của Nga, ngày 16/08/2024. AP
Bầu cử Mỹ : Gió bỗng đổi chiều
"Trump sẽ được bầu làm tổng thống Hoa Kỳ và Nga áp đặt các điều kiện hòa bình cho Ukraine". Một sĩ quan cao cấp trong quân đội Pháp hôm 20/07 thổ lộ, đây cũng là nhận định chung của giới tinh hoa Pháp và thế giới. Nhưng đó là một ngày trước khi ông Joe Biden tuyên bố không ra tranh cử. Rút lui một cách trễ tràng như vậy, Biden đã chọn lựa Kamala Harris : không còn thời gian để tổ chức một cuộc vận động thực sự trong đảng.
Những hình ảnh của đại hội đảng Dân chủ ở Chicago gợi nhớ đến năm 2008, nhưng Barack Obama hồi đó tỏ vẻ quý phái và xa cách, Kamala Harris nồng nhiệt và vui tươi hơn ; không khí năm nay phấn chấn hơn. Harris khôn khéo gợi ra những tình cảm tích cực, vào lúc đối thủ cảnh báo một Đệ tam thế chiến (nếu Trump không tái đắc cử, tất nhiên), theo kiểu sắp tận thế.
Khi chọn Tim Walz, thống đốc Minnesota làm người đứng chung liên danh, Harris khiến Donald Trump không còn độc quyền về phiếu của giới cổ xanh, đồng thời thu hút cử tri nông thôn, khác với tính cách cực đoan của J.D. Vance. Vẫn chưa gì chắc chắn trong một nước Mỹ phân cực, và đảng Dân chủ cần tránh quá nhấn mạnh đến bản sắc. Nhưng sự năng động đã chuyển hẳn sang phía Dân chủ.
Nếu không phải phương Tây hay Kiev mệt mỏi, mà là người Nga ?
Về chiến tranh Ukraine, cũng chưa thể khẳng định được điều gì. Nhưng khi đưa các trận đánh vào sâu trên đất Nga và chiếm được hơn 100 thành phố, làng mạc, Kiev đã ghi điểm so với Moskva. Chiến dịch thần tốc này rõ ràng hoàn toàn gây bất ngờ. Tạo ra được một vùng đệm gần biên giới, Ukraine một lần nữa chứng tỏ chàng David nhỏ bé có thể khiến Goliath Nga bị choáng váng. Lần đầu tiên kể từ Đệ nhị Thế chiến một quân đội nước ngoài tiến vào lãnh thổ Nga, hai trăm ngàn dân Nga phải chạy loạn.
Một "chiến dịch quân sự đặc biệt" ngỡ rằng nhanh chóng buộc Ukraine phải quỳ gối bắt đầu giống như một thảm họa, lại làm bộc lộ sự yếu kém của Nga và đặc biệt là quân đội của Putin. Rất thực tế, người Ukraine không khoe khoang chiến thắng. Nhưng những vùng đất tạm chiếm được, ngoài giá trị chiến lược còn có thể dùng để trao đổi, và đảo lộn trạng thái tâm lý – theo Les Echos.
Từ đầu cuộc chiến, Moskva trông cậy vào sự mệt mỏi trước hết của phương Tây và sau đó là của người Ukraine. Nhưng nếu người Nga chán nản vì chiến tranh trước người Ukraine thì sao ? Và nếu giới an ninh Nga chán ngán trước Putin ? Tổng thống Nga tin tưởng chờ đợi chiến thắng của Donald Trump ở Hoa Kỳ, nếu Kamala Harris thắng ông ta sẽ rất bối rối. Trong đại hội đảng ở Chicago, bà đả kích tất cả những ai "làm bạn với những nhà độc tài". Vào lúc Moskva muốn tranh thủ "các nước phương Nam", việc một phụ nữ lai da đen và Ấn Độ trở thành người đứng đầu đại cường số một thế giới khiến các luận điệu chống phương Tây không còn hiệu quả.
Đã hẳn nếu cặp Harris/Walz đắc cử không có nghĩa là Ukraine sẽ chiến thắng, nhưng nếu Trump/Vance thắng sẽ là một thất bại cho Kiev. Nước Mỹ của ông Trump không hẳn sẽ bỏ rơi Ukraine, nhưng không có sự chung thủy và lòng thương cảm đối với người Ukraine như nước Mỹ của Biden (và của Harris ngày mai). Và phải chăng hy vọng đã đổi bên ?
Nhà văn Aseyev : "Tôi sợ nhất là phải quay lại nhà tù Nga"
Le Monde thuật lại câu chuyện của nhà báo kiêm nhà văn Ukraine 34 tuổi, Stanislav Aseyev, sống sót sau thời gian bị giam giữ tại Nga, nhiều lần bị thương ngoài mặt trận, đã lại đi chiến đấu ở Pokrovsk, thành phố đang là trung tâm các vụ tấn công của Nga. Ông suýt chết hai lần, lần đầu vì chấn thương não sau một tuần chịu đựng bom liên tục, và lần thứ hai vì một mảnh đạn pháo suýt cắt đứt động mạch cảnh.
Aseyev từng bị hành hạ trong hơn hai năm trong ngục tối ở Izolyatsia, một trại tập trung do FSB quản lý. Giữa hai địa ngục trại tập trung và chiến tranh, ông chọn ra trận. Trả lời câu hỏi của Le Monde, nếu lại bị bắt làm tù binh thì sao, Stanislav Aseyev cười buồn : "Tôi mang theo một quả lựu đạn. Nhưng liệu có can đảm rút chốt hay không thì tôi không biết".
Pavel Durov, ông chủ kín tiếng của Telegram
Cũng liên quan đến Nga, Libération thắc mắc : "Nhà sáng lập ứng dụng Telegram, theo chủ nghĩa tự do, tự cho là đối lập với Putin... Nhưng Pavel Durov là người như thế nào ?". Bị chính quyền Pháp truy nã, tỉ phú 39 tuổi mang quốc tịch Pháp-Nga đã bị bắt hôm thứ Bảy 24/08 tại phi trường Bourget, khi vừa xuống máy bay từ Baku, Azerbaijan.
Ông Durov có nguy cơ bị cáo buộc nhiều tội danh, trong đó có các vụ liên quan đến bạo lực trẻ em, buôn ma túy, lừa đảo, quấy nhiễu trên mạng, tội phạm có tổ chức, cổ vũ khủng bố. Nền tảng Telegram, nơi những nhóm thảo luận có thể lên đến 200.000 người, đôi khi bị tố cáo là làm tăng lượng tương tác của tin giả, lan tràn các nội dung thù hận, tân quốc xã, ấu dâm, thuyết âm mưu, khủng bố.
Dù Telegram rất nổi tiếng, nhưng ông chủ thì ít ai biết. Pavel Durov sinh năm 1984 tại Leningrad, được nhập tịch Pháp năm 2021 dưới tên Paul du Rove, thông qua thủ tục đặc biệt dành cho "người ngoại quốc ưu tú", tuy không thấy hành động nào đóng góp cho vinh quang của nước Pháp. Sống ở Dubai từ 2017, nơi đặt trụ sở Telegram, Durov còn mang quốc tịch Các tiểu vương quốc Ả rập thống nhất và có hộ chiếu thiên đường thuế Saint-Christophe-et-Niévès ở vùng vịnh Caribbean.
Năm 22 tuổi, Pavel Durov lập ra mạng VKontakte (VK) tương đương Facebook của Nga, được Gazprom mua lại rồi chịu sự kiểm soát của Kremlin, có thời gian bị Apple loại khỏi kho ứng dụng. Chuyên gia tin học này tự cho là đối lập với Putin, nói rằng đã nhiều lần từ chối khóa các danh khoản VK như của Alexei Navalny hay cho biết thông tin của các nhà hoạt động Ukraine. Năm 2014 dưới áp lực Nga, Durov rời ban lãnh đạo VK và trốn khỏi Nga.
Bảo vệ tự do ngôn luận và cả… khủng bố
Một năm trước đó, năm 2013 Pavel Durov cùng với người anh là Nikolai lập ra ứng dụng mã hóa Telegram, cạnh tranh với WhatsApp và Signal. Với hơn 900 triệu người sử dụng trên thế giới, Telegram tuyên bố không bao giờ kiểm duyệt. Chính nhờ vậy mà ứng dụng này được bọn buôn lậu và khủng bố ưa chuộng. Chẳng hạn những kẻ thánh chiến đã dùng Telegram thông báo và liên lạc với nhau trong vụ khủng bố ở Etienne-du-Rouvray ở Pháp năm 2016.
Tỉ phú Elon Musk lên tiếng ủng hộ Pavel Durov, còn cựu ứng cử viên Mỹ Robert F. Kennedy Jr cũng đòi "bảo vệ tự do ngôn luận". Nhưng nhà chính trị học Ilya Grashchenkov đưa ra giả thiết Durov có thể đã thương lượng với các quan chức và doanh nhân Nga để giao Telegram cho Liên bang Nga, và như vậy Kremlin sẽ càng kiểm soát chặt internet.
Với khối tài sản 15 tỉ đô la, Pavel Durov nói rằng không sở hữu dinh thự nào, không uống rượu, tránh caféine, không dùng thuốc, không ăn thịt, không dùng sản phẩm sữa. Một cuộc sống khổ hạnh nhưng không loại trừ việc du hành bằng phi cơ riêng. Và được cảnh sát Pháp chờ đợi trên phi đạo. Le Figaro nhắc lại, trong bài đăng mới nhất hôm 14/08 hướng đến 12 triệu người theo dõi của mình trên Telegram, Pavel Dourov viết : "Hồi 11 tuổi năm 1995, tôi đã tự hứa với mình là mỗi ngày phải thông minh hơn, mạnh mẽ hơn và tự do hơn". Giờ đây nhà tỉ phú đã mất đi sự tự do này.
Israel ồ ạt tung đòn phủ đầu với Hezbollah
Tại Trung Đông, rạng sáng hôm qua các phi cơ Israel đã tấn công phòng vệ vào 6.000 địa điểm phóng rốc-kết và hỏa tiễn của Hezbollah. Tiên hạ thủ vi cường : Ít nhất 100 chiến đấu cơ Israel liên tục oanh kích trong vòng nửa tiếng đồng hồ. Theo quân đội Israel, chiến dịch tấn công quy mô này đã làm thất bại ý đồ tung một trận bão lửa không chỉ vào miền bắc Israel gần biên giới Lebanon mà cả Tel Aviv. Để phòng hờ, phi trường quốc tế Ben Gourion đóng cửa trong vài tiếng đồng hồ. Theo giới quân sự, dân quân Shia tay sai của Iran định oanh tạc vào tổng hành dinh Mossad ở ngoại ô bắc Tel Aviv và một căn cứ có nhiều đơn vị tình báo quân sự. Về phía phong trào thân Iran loan báo đã bắn sang hàng trăm rốc-kết và drone vào các mục tiêu quân sự ở Israel.
Dù bị đánh phủ đầu, theo Les Echos thì Hezbollah vẫn bắn được 220 rốc-kết và 20 drone vào miền bắc Israel nhưng không có nạn nhân nào. Để giảm nhẹ thất bại, Hezbollah nói rằng đó chỉ là "giai đoạn đầu" của việc trả thù cho Fouad Shukr, "tổng tham mưu trưởng" bị Israel tiêu diệt cuối tháng 7. Bên cạnh đó, chính quyền Israel thông báo áp dụng "tình trạng đặc biệt" trong 48 giờ và có thể gia hạn, cư dân miền bắc được kêu gọi ở trong hầm trú ẩn, cấm tụ tập trên 30 người ở khu vực xung quanh Tel Aviv. Nhưng sau đó hầu hết những hạn chế này đều được dỡ bỏ trong ngày.
Vấn đề là liệu sẽ có leo thang thêm hay không. Thủ tướng Benyamin Netanyahou chỉ đơn giản nói là "Chúng tôi đánh vào những kẻ tấn công chúng tôi", nhấn mạnh chiến dịch hôm Chủ nhật không phải là "hồi kết". Song song đó, Benyamin Netanyahou vẫn bật đèn xanh cho việc gởi phái đoàn sang Cairo đàm phán ngưng bắn. Theo báo chí Israel, Hoa Kỳ không được báo trước về chiến dịch đánh phủ đầu này. Hezbollah vẫn còn kho vũ khí rất lớn với 150.000 hỏa tiễn, rốc-kết, drone ; đã đào bới khắp nước Lebanon, xây một mạng lưới địa đạo để che giấu, có thể tạo ra những vụ nổ lớn nếu quân đội Israel tung ra chiến dịch trên bộ ở Lebanon.
Không thể nào biện minh cho nạn bài Do Thái
La Croix dành trang nhất và bài xã luận để nhấn mạnh "Chống nạn bài Do Thái là điều khẩn thiết". Hôm thứ Bảy, nhà thờ Do Thái giáo tại La Grande-Motte đã bị phóng hỏa gây ra vụ nổ lớn, và nếu tính từ đầu năm đến nay thì số vụ tấn công nhắm vào cộng đồng người Do Thái đã tăng gấp ba lần.
Nhật báo công giáo ví nạn bài Do Thái như một chất độc giết người, và không thể lấy bất kỳ lý do nào để biện minh, đặc biệt là những mưu đồ chính trị. Dư luận khắp nơi đã mạnh mẽ lên án, nhưng bên cạnh đó, làm thế nào để chống lại một cách hiệu quả ? Giáo sĩ Haïm Korsia và hàng giáo phẩm công giáo đề nghị coi việc chống nạn bài Do Thái là cuộc chiến đấu mang tính quốc gia. Cảnh sát, tình báo và tư pháp giờ đây cứng rắn hơn, là một phần của câu trả lời, nhưng bên cạnh đó còn cần dự báo và giáo dục. Một công trình hy vọng được chính phủ mới ưu tiên.
Trong bài xã luận "Đừng bao giờ lơi lỏng cảnh giác", Le Figaro nhấn mạnh, nước Pháp vừa kỷ niệm 80 năm giải phóng Paris. Một trang sử đã được lật qua : chiến tranh, quốc xã, trại tập trung tử thần đã giết hại 6 triệu người Do Thái… Lịch sử không lặp lại, nhưng các nền dân chủ vẫn bị thù nghịch. Cuối tuần qua, tổ chức Nhà nước Hồi giáo nhận trách nhiệm về vụ đâm chết người ở một thành phố nhỏ gần Dusseldorf, hung thủ là một người tị nạn Syria muốn "trả thù cho người Hồi giáo ở Palestine và các nơi khác".
Nạn bài Do Thái chưa bao giờ kết thúc, với những cái cớ mới. Như ở La Grande-Motte, thủ phạm là một người Algerian quấn khăn và cờ Palestine. Những kẻ chống phương Tây không chờ đợi sự trả đũa của Israel sau vụ thảm sát ngày 07/10, mà thực ra muốn phá hoại những giá trị dân chủ. Thêm vào hiện tượng quốc tế hóa Hồi giáo là trò chơi nguy hiểm của những chính khách như Jean-Luc Mélenchon. Với cái cớ chống sion-nít, ông ta có trách nhiệm lớn về vấn nạn này.
Thụy My