Thông Luận

Trận cuồng phong Donald Trump trong một thế giới đầy hiểm nguy

Vào tuần lễ cuối cùng trước khi bước vào cuộc bỏ phiếu quan trọng, bầu cử tổng thống Mỹ và các hệ quả với thế giới được các tuần báo bàn luận nhiều nhất. Trang bìa The Economist nhấn mạnh "Một nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của ông Trump sẽ tồi tệ như thế nào".

Ứng cử viên đảng Cộng Hòa Donald Trump và trên màn hình phía sau là ứng cử viên Dân Chủ Kamala Harris, trong một cuộc mít-tinh tranh cử ở Michigan, Hoa Kỳ ngày 01/11/2024. Reuters - Brian Snyder

Nhiệm kỳ thứ hai của Trump : Những rủi ro khó chấp nhận

The Economist công khai ủng hộ bà Kamala Harris vì "một nhiệm kỳ thứ hai của ông Donald Trump đi kèm với những rủi ro không thể chấp nhận được". Tuần tới mấy chục triệu cử tri Mỹ sẽ đi bầu. Một số bỏ phiếu vì căm ghét, cho rằng bà Harris là một người mác-xít cực đoan sẽ phá hoại đất nước. Số khác vì lòng tự hào quốc gia, tin rằng với Trump nước Mỹ sẽ vững vàng.

Nhưng một số vẫn điềm tĩnh bầu cho Trump, coi như một rủi ro đã được tính toán. Tuy không thần tượng ông Trump, nhưng họ cho rằng trong nhiệm kỳ trước ông đã làm được nhiều điều tốt hơn là điều xấu, những cáo buộc dành cho ông là phóng đại. Nhưng khi đưa Donald Trump lên làm lãnh đạo thế giới tự do, người Mỹ đã đánh cược với kinh tế, Nhà nước pháp quyền và hòa bình thế giới.

Đã hẳn là những lo sợ trong nhiệm kỳ đầu đã không thành sự thực. Trump giảm thuế và các quy định rắc rối, giúp tăng trưởng nhanh hơn nhiều nước giàu khác. Chính quyền của ông đáng được khen ngợi vì đã tài trợ cho việc tìm kiếm vac-xin chống Covid. Về đối ngoại, đó là hình ảnh một nước Mỹ hùng mạnh, đối đầu với Trung Quốc, xúc tiến thỏa thuận Abraham giữa các nước Ả rập với Israel, thúc đẩy các đồng minh tăng chi quân sự.

Chính sách tệ hại hơn, thế giới nguy hiểm hơn

Nhưng nếu vậy tại sao phải gióng lên hồi chuông cảnh báo trong kỳ bầu cử năm nay ? Đó là vì chính sách của Donald Trump tệ hại hơn, thế giới nguy hiểm hơn và những nhân vật tỉnh táo, có trách nhiệm đã kềm chế được ông, nay bị thay thế bằng những người đa số là cực đoan, nịnh hót, hoặc cơ hội – theo The Economist. Trump nay muốn đánh thuế 20% lên tất cả hàng nhập khẩu, thậm chí 200% đến 500% đối với xe hơi từ Mexico, trục xuất hàng triệu di dân bất hợp pháp, giảm thuế dù ngân sách thâm thủng nặng.

Chính trị có thể làm suy giảm những yếu tố đã làm nên sự thịnh vượng của Mỹ. Hồi năm 2017-2021 thế giới vẫn yên bình, nhưng tổng thống sắp tới sẽ phải đối mặt với nguy cơ hai cuộc chiến tranh, khi Vladimir Putin đe dọa Châu Âu và tại Trung Đông một cuộc xung đột với Iran có thể nổ ra. Bối cảnh này đặt Trump vào thách thức chưa hề có trước đây, những tuyên bố của ông về chiến tranh Ukraine và việc cổ vũ Israel tấn công các cơ sở nguyên tử Iran không làm người ta an tâm.

Đáng lo hơn nữa là Trump không bị trói tay trong nhiệm kỳ thứ hai, như vậy mọi sự đều tùy thuộc vào tính cách của ông. Trong khi đó Kamala Harris đại diện cho sự ổn định, tuy bà là một cỗ máy chính trị đáng thất vọng. Bà không có chính sách rõ ràng, tỏ ra bất định, nhưng điểm cộng là đã từ bỏ những ý tưởng cực tả, vận động tranh cử bên cạnh những người cánh trung của cả hai đảng. Tuy chẳng phải xuất sắc, nhưng Harris khó thể gây ra thảm họa.

Nghịch lý tạo ra từ nỗi sợ

Cũng về bầu cử tổng thống Mỹ, Le Nouvel Obs cho rằng đây là một cuộc bỏ phiếu mà nỗi sợ thống trị. Nền dân chủ Mỹ sẽ ra sao khi phân nửa số công dân sẵn sàng đưa vào Nhà Trắng trở lại một tỉ phú tính tình bất nhất, bị tư pháp coi là tội phạm - và theo cựu chánh văn phòng John Kelly, thì có phần nào ngưỡng mộ Hitler ? Chiến thắng chỉ được quyết định bởi vài chục ngàn lá phiếu quý giá tại một ít bang "nghiêng ngả" như Pennsylvania. Và một chiến thắng khít khao như vậy có thể dẫn đến phản kháng thậm chí bạo động, trong trường hợp ông Donald Trump thua sát nút.

Chỉ có một điều chắc chắn là rất đáng ngại trước làn sóng ủng hộ cựu tổng thống - người không tiếc những lời thóa mạ đối thủ, tuyên bố phân biệt chủng tộc, không coi trọng quyền phụ nữ và người thiểu số, vấn đề môi trường, đe dọa bỏ rơi Ukraine trước kẻ xâm lăng Nga... Làm thế nào đảng Cộng Hòa một lần nữa lại ủng hộ một nhân vật như vậy ? Và tại sao Trump lại dấy lên được nhiệt tình nơi nhiều người Mỹ bị ám ảnh trước nguy cơ xuống dốc, tuy kinh tế Hoa Kỳ vô cùng năng động ?

Đó là một trong những nghịch lý của cuộc bầu cử, mà sâu thẳm bên trong là nỗi sợ : sợ bị xuống cấp, sợ một thế giới đang thay đổi, sợ tương lai. Những nỗi sợ bị phóng đại bằng đủ loại tin giả về đủ các chủ đề, lan tràn với tốc độ ánh sáng trên các mạng xã hội, được hỗ trợ bằng các "kỹ sư của hỗn loạn" - theo tên tác phẩm của nhà văn nổi tiếng Giuliano da Empoli - các robot Nga và Trung Quốc, những ông chủ trong lãnh vực công nghệ như Elon Musk, và bản thân ông Trump. Phải chăng Hoa Kỳ là nạn nhân của ảo tưởng tập thể ? Tuần báo vẫn hy vọng người Mỹ dù chia rẽ vẫn không rơi vào một cuộc chiến chống lại nhau, trong cuộc bầu cử quá quan trọng cho tương lai thế giới. Đây cũng là lời cảnh báo cho các nền dân chủ Châu Âu. Như triết gia Pháp Tocqueville đã nói : "Chính trị thế giới thay đổi, cần phải tìm những phương thuốc mới cho những căn bệnh mới".

Yếu tố giới tính và "trận cuồng phong Trump"

L’Express nói về "nhân tố phụ nữ" trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ lần này : chưa bao giờ yếu tố giới tính lại quan trọng đến thế. Hồi năm 2020, có 82,2 triệu cử tri nữ và 72,2 triệu cử tri nam, và xu hướng lâu nay của giới nữ là bỏ phiếu cho ứng cử viên đảng Dân Chủ. Theo thăm dò của USA Today, 56% phụ nữ sẽ bầu cho Kamala Harris, chỉ có 36% cho Donald Trump. Ngược lại, Trump chiếm được 56% phiếu của nam giới, và Harris chỉ được 37%. Khoảng cách này còn cao hơn đối với các phụ nữ trẻ tuổi.

Nhưng trong một bài viết khác, tuần báo cho rằng "Kamala Harris đã bị sụp bẫy trước ‘trận bão Trump’". Bà coi như đã thất cử. Vì sao ? Với tỉ lệ ngang ngửa 48% cho mỗi người, đó là một thất bại. Năm 2016, Hillary Clinton dẫn trước Donald Trump 2 điểm nhưng vẫn thua, cần phải ít nhất 3 điểm mới thắng được đối thủ. Làn sóng ủng hộ lúc bà bước vào cuộc đua đã hạ nhiệt, sự ủng hộ của vợ chồng Barack Obama là con dao hai lưỡi, cho thấy bà không tài năng bằng họ.

Nhất là câu hỏi, phải chăng việc chọn Tim Walz làm phó là đúng đắn ? Thống đốc Minnesota tuy dễ mến nhưng bang này vốn theo Dân Chủ. Theo L’Express, lẽ ra nên chọn thống đốc Pennsylvania, Josh Shapiro vốn rất được lòng dân, lại là một bang chiến địa có đến 19 đại cử tri. Thật khó chọn lựa thái độ trong một đất nước chia rẽ, được mạng xã hội làm đậm thêm, và "trận cuồng phong Trump" đang tàn phá.

Trục độc tài lăm le tấn công phương Tây

Nhìn rộng ra thế giới, L’Express nói về "Trục độc tài tấn công vào Hoa Kỳ". Vào lúc cuộc bầu cử ngày 05/11 vẫn khó đoán, liên minh chống Mỹ Nga-Trung Quốc-Iran-Bắc Triều Tiên tiếp tục những hoạt động nhằm làm phương Tây yếu đi. Trong cuộc xâm lăng Ukraine, Putin được Kim Jong-un cung cấp hàng triệu quả đạn pháo và mới đây đưa cả chục ngàn binh lính sang ; các drone Shahed-136 của Iran rơi như mưa xuống thường dân Kharkiv, Odessa… Sau gần ba năm, tội phạm chiến tranh Vladimir Putin còn nghiễm nhiên chủ tọa hội nghị thượng đỉnh BRICS.

Ở Trung Đông, tình hình luôn dễ bùng nổ giữa Israel với Iran và các lực lượng tay sai của Tehran là Hamas, Hezbollah, Houthi. Tại Châu Á, Trung Quốc quấy nhiễu đồng minh Philippines của Hoa Kỳ và giương oai diễu võ với Đài Loan ; hai nước Triều Tiên căng thẳng với nhau, Bắc Triều Tiên sở hữu khoảng 50 đầu đạn nguyên tử… Tóm lại, chưa phải là thế chiến, nhưng một mạng lưới các nhân tố có cùng tham vọng là đẩy lùi sự thống trị của Hoa Kỳ và phương Tây.

Sức mạnh của Hoa Kỳ đã suy yếu dần kể từ sau các sự kiện ngày 09/11, chiến tranh Iraq, Afghanistan, nhưng đặc biệt từ khi Barack Obama từ chối can thiệp năm 2013 dù Assad đã vượt qua lằn ranh đỏ, dùng vũ khí hóa học giết hại chính người dân nước mình ở Syria. Sa hoàng Putin coi đây là việc bật đèn xanh, bèn xua quân sang tấn công Donbass, chiếm Crimea, và cả với cuộc xâm lăng này, Obama vẫn tỏ ra do dự. Và tại Ukraine, Joe Biden đã sai lầm khi từ đầu đã tuyên bố Mỹ sẽ không can thiệp. Tuy nhiên vẫn không nên coi thường Chú Sam.

Trong khi phương Tây sững sờ trước những khiêu khích của Putin, các kẻ thù của dân chủ lao vào cuộc chạy đua vũ trang. Ngay từ ngày đầu tiên nhậm chức 20/01/2025, tân chủ nhân Nhà Trắng sẽ phải đối đầu với một liên minh hổ lốn các chế độ độc tài (cộng sản, dân tộc chủ nghĩa, thần quyền). Tất cả các thành viên của "trục độc tài thế kỷ 21" đều trực tiếp hoặc gián tiếp yểm trợ cho Putin ở Ukraine, thế nên kết cục của cuộc chiến là cốt yếu cho tương lai các nền dân chủ.

Ít quân hơn, Ukraine chiến đấu để tồn tại chứ không phải để chiến thắng

Trên chiến trường, The Economist đánh giá Ukraine đang phải vất vả để giữ vững tình hình hiện nay, không phải để giành chiến thắng. Quân đội Ukraine đã thành công trong việc giữ được Pokrovsk, thành phố ở miền đông bị bao vây lâu nay, khiến Putin mất mặt. Tại Kupiansk ở miền bắc, quân Nga đã cắt lực lượng Ukraine làm đôi ở sông Oskil, qua được kênh chính ở Chasiv Yar sau sáu tháng tấn công. Ở tỉnh Kursk của Nga, Ukraine mất khoảng phân nửa số đất đã chiếm được.

Vấn đề không phải là chuyện mất đất, vốn không nhiều và khiến Nga phải nướng vô số mạng lính – 600.000 thương vong từ đầu cuộc chiến, và từ đầu năm nay đến tháng 10, đã có 57.000 lính Nga bỏ mạng. Nhưng Nga cứ gặm nhấm mãi, còn Ukraine thiếu phòng không, đạn pháo, thiết giáp… Hỏa lực, xe tăng càng ít thì càng lệ thuộc vào bộ binh, và thiệt hại càng nhiều.

Nga không thể chiến đấu mãi mãi. Nhưng mối lo ngại của các quan chức Mỹ, Châu Âu và Kiev ở chỗ, do là nước nhỏ, dân số ít hơn, nên Ukraine sẽ đuối trước. Chuyên gia Jack Watling của Royal United Services Institute nhận xét : "Moskva dường như đang đánh cược rằng họ có thể đạt được các mục tiêu của mình ở Donbas vào năm tới, và áp đặt tỉ lệ thương vong đủ cao để quân đội Ukraine không còn khả năng ngăn chặn quân Nga tiến xa hơn nữa". Ông cảnh báo rằng điều này sẽ tạo đòn bẩy cho Nga trong bất kỳ cuộc đàm phán nào sau đó.

Lính Bắc Triều Tiên tại Nga vấp phải rào cản ngôn ngữ

Trong bài "Ukraine : Khi Bắc Triều Tiên lại chinh chiến ở nước ngoài", Libération cuối tuần ghi nhận đến hai bước nhảy vào vô định và đồng tham chiến. Từ nhiều ngày qua, tình báo Ukraine và Hàn Quốc ước tính Bình Nhưỡng đưa từ 10.000 đến 12.000 quân sang giúp Nga, và đến 31/10, ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken khẳng định đã có 8.000 lính Bắc Triều Tiên ở Kursk.

Tình báo Ukraine cho biết trong số 12.000 quân Bắc Triều Tiên đã hiện diện tại Nga có 500 sĩ quan, được huấn luyện tại năm trung tâm ở vùng Viễn Đông như Ussuriysk, Ulan-Ude, Yekaterinoslav, đa số thuộc lực lượng "Bão táp". Theo nhật báo Hàn Quốc Hankyoreh, lực lượng này chuyên xâm nhập, đánh tập hậu, phá hoại cơ sở hạ tầng, ám sát ; hồi năm 1968 đã toan ám sát tổng thống Park Chung-hee nhưng không thành công. Kiev với sự hỗ trợ của Seoul, chỉ rõ ba tướng lãnh Bắc Triều Tiên đã đến Nga.

Đó là Kim Yong-bok, chỉ huy lực lượng đặc biệt ; Ri Chang-ho, phó tổng tham mưu trưởng chuyên về thám báo ; Sin Kum-cheol, phụ trách các hoạt động chung. Phía Nga do thứ trưởng quốc phòng, tướng Yunus-bek Yevkurov điều hành. Một trong những thách thức lớn trong sự hợp tác chưa từng thấy này là rào cản ngôn ngữ. Những người lính của Kim Jong-un bị đưa vào một chiến địa mà họ không biết tiếng, trong khi hai đối thủ tại đây đều hiểu ngôn ngữ của nhau. Tình báo Hàn Quốc (NIS) giải thích là quân đội Nga đã dạy trên 100 từ ngữ quân sự tiếng Nga, nhưng vẫn xảy ra các vấn đề về liên lạc.

Từ lái Mig-17 cho Bắc Việt đến Ukraine : Bước leo thang nguy hiểm

Đội quân này được sử dụng vào việc gì vẫn chưa biết được. Nếu gởi ra mặt trận, Bắc Triều Tiên sẽ trở thành bên trực tiếp tham chiến, ngoài ra còn có nguy cơ lính đào ngũ và bị bắt làm tù binh. Chắc chắn là Bình Nhưỡng cũng đưa theo người đi kèm để giám sát, đồng thời đe dọa thân nhân của họ ở Bắc Triều Tiên. Trang web 38North đoán rằng có thể Putin cho triển khai số lính này tại Donetsk, do Nga mất quá nhiều quân ở Chasiv Yar và Pokrovsk, hoặc đóng tại tỉnh Kursk. Khả năng khác là yểm trợ về vận chuyển và bảo trì.

Libération nhắc lại trong chiến tranh Việt Nam, Hàn Quốc gởi sang 310.000 quân tham chiến với Mỹ, thì Bắc Triều Tiên đưa 1.000 quân nhân sang giúp Bắc Việt. Đó là các phi công lái những chiếc Mig-17 chiến đấu cho miền Bắc từ 1966 đến 1972, đã bắn hạ được 26 phi cơ Mỹ. Ít nhất 14 lính Bắc Triều Tiên đã tử trận ở Việt Nam. Bình Nhưỡng cũng gởi sang Hà Nội các sĩ quan để tiến hành chiến tranh tâm lý với quân nhân Hàn Quốc, những vụ bắt cóc nhằm nghiên cứu chiến thuật và tình hình của lực lượng Hàn.

Một cuộc chiến giữa hai anh em Triều Tiên, nhưng tại nước ngoài và ngay trong thời chiến tranh lạnh. Bình Nhưỡng cũng từng gởi cố vấn quân sự sang Ai Cập, Libya, Uganda, Congo, Syria. Nhưng lần này Bắc Triều Tiên huy động số lượng lớn binh lính, lao vào một cuộc chiến ở rất xa. Một hành động leo thang đầy rủi ro.

Trang nhất các tuần báo Pháp

Hồ sơ Courrier International tuần này dành cho "Nhập cư : Châu Âu nhường bước cho dân túy" : Các nước trở nên cứng rắn hơn với chính sách kiểm soát biên giới, trục xuất di dân, lập các trung tâm tạm giữ ở nước khác…. Le Point đăng ảnh tổng thống Macron, chạy tít "Hồi kết kỳ lạ của sự ngự trị" ở điện Élysée trong buổi hoàng hôn, Le Nouvel Obs điều tra về tỉ phú Bernard Arnault, nhân vật quyền lực nhất nước Pháp. L’Express nêu vấn đề "Trump, Putin, Macron, nhập cư, dân số… làm sao để tránh hỗn loạn".

Thụy My