Liệu phải lo khi Mỹ ra khỏi Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc ? (RFA, 22/06/2018)
Chính quyền của tổng thống Donald Trump vào ngày 19 tháng 6 năm 2018 thông báo quyết định rút khỏi Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc, sau khi lên án thói "đạo đức giả" của một số quốc gia thành viên trong Hội đồng này.
Cuộc họp tại Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc hôm 13 tháng 3 năm 2018. AFP
Một làn sóng phản ứng nổ ra đối với quyết định đó của Washington. Giới đấu tranh cho nhân quyền tại Việt Nam cũng có những phản ứng khác nhau liên quan vấn đề này.
Ý kiến trái chiều
Một luồng ý kiến cho rằng việc Hoa Kỳ ra khỏi Hội đồng Nhân Quyền (UNHRC) là một sự bất lợi lớn cho phong trào nhân quyền tại Việt Nam.
Facebooker Trịnh Hữu Long chia sẻ trên tài khoản cá nhân rằng : "Việc Mỹ rút khỏi Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc sẽ là bất lợi lớn cho giới hoạt động nhân quyền thế giới nói chung và giới hoạt động Việt Nam nói riêng, nhất là trong bối cảnh Kỳ Kiểm điểm Định Kỳ Phổ Quát (UPR) sắp tới vào tháng 1/2019".
Tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng, chủ tịch Ủy ban Cứu người Vượt biển BPSOS chuyên lên tiếng cho những thành phần bị áp bức tại Việt Nam, lại có ý kiến khác cho rằng việc tác động ảnh hưởng của Hoa Kỳ lên nhân quyền Việt Nam là rất ít.
Ông nhận định :
"Vì khi Việt Nam ngồi trong cái ghế 2003 đến 2016 của UNHRC, thì trên nguyên tắc Việt Nam phải đại diện cho vấn đề chung về nhân quyền của thế giới, thì đáng ra Việt Nam phải tuân thủ, mà chúng ta biết Việt Nam vẫn có tù nhân lương tâm, vẫn đàn áp tôn giáo vẫn thực hiện tra tấn nên thành ra nó không ảnh hưởng gì hết".
Đồng quan điểm này, nhà văn Nguyễn Xuân Nghĩa- một cựu tù chính trị hiện sống tại Hải Phòng, giải thích :
"Nhiều người họ nghĩ rằng là Mỹ có tiếng nói rất quan trọng trong Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc và người cộng sản Việt Nam rất ngại tiếng nói của Hoa Kỳ, nhưng mà ta thấy tiếng nói của Hoa Kỳ tại Hội đồng nhân quyền Liên Hiệp Quốc ngày càng mất giá trị, bởi vì trong hội đồng Liên Hiệp Quốc còn có Nga, Trung Quốc. Vì vậy tôi nghĩ Mỹ rút khỏi hội đồng nhân quyền Liên Hiệp Quốc để phản đối cái chức năng, cái không được đảm bảo của hội đồng nhân quyền của quốc tế và nhân dân toàn quốc đặc biệt tại Việt Nam".
Còn theo ý kiến của Facebooker Trịnh Hữu Long thì dù bị chỉ trích vì tính kém hiệu quả, nhưng Hội đồng Nhân quyền vẫn là cơ chế nhân quyền tốt nhất mà nhân loại từng có. Theo anh này thì việc Mỹ bỏ đi sẽ khiến những thành viên khác như Trung Quốc và Nga có thể thao túng Hội đồng, và còn có thể đưa ra các nghị quyết lên án vi phạm nhân quyền hay không ?
Tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng cho rằng điều đó chỉ là một phần nào, ông cho biết thêm :
"Tại các buổi họp của hội đồng này, nếu như có tiếng nói của Hoa Kỳ , thì chúng ta có thêm được một cái phương tiện để chúng ta nêu vấn đề nhân quyền tại Việt Nam tại UNHRC, tuy nhiên đây không phải là cơ chế duy nhất của Liên Hiệp Quốc về nhân quyền, nó còn ủy ban nhân quyền Liên Hiệp Quốc, nó còn có văn phòng của các báo cáo viên đặc biệt của Liên Hiệp Quốc về từng lĩnh vực nhân quyền. Thì công việc nó vẫn chạy và chúng ta vẫn nộp báo cáo thì họ vẫn lên tiếng như thường".
Dựa dẫm hay độc lập
Facebooker Trịnh Hữu Long nêu ra lý do vì sao cần có Hoa Kỳ trong Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc "Xưa nay giới hoạt động Việt Nam vẫn coi Hội đồng Nhân quyền như một diễn đàn để một là kêu oan, hai là chính danh hóa hoạt động của mình. Giờ Hội đồng bị Mỹ bỏ rơi có nghĩa là giới hoạt động đã mất đi một chỗ dựa",
Facebooker Kiến Thành cũng chia sẻ rằng việc Hoa Kỳ rút khỏi UNHRC sẽ khiến chính quyền Việt Nam thích thú vì bớt đi được một tiếng nói thường xuyên lên tiếng chỉ trích họ.
Nhà văn Nguyễn Xuân Nghĩa thì lại có ý kiến khác :
"Tôi tin rằng thứ nhất tiếng nói của hội đồng nhân quyền Liên Hiệp Quốc trong thời gian qua không còn tác dụng bao nhiêu đối với các chế độ độc tài, cho nên dù Liên Hiệp Quốc có tiếng nói manh mẻ với chế độ độc tài các nước đặc biệt là Việt Nam, thì tôi thấy chính quyền cộng sản Việt Nam họ vẫn không giảm sút việc đàn áp những nhà bất đồng chính kiến, những nhà hoạt động dân chủ nhân quyền".
Tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng cho biết thêm :
"UNHRC không phải là nơi đặt vấn đề một cách mạnh mẻ đối với các quốc gia ngay cả thành viên của hội đồng mà đang vi phạm nhân quyền, thành ra nó rất là hời hợt trong vấn đề tạo áp lực lên các quốc gia. Nên thành ra có hay không trong hội đồng này thì tiếng nói của Hoa Kỳ nó cũng không tăng cũng chẳng giảm".
Một số nhà hoạt động chia sẻ trên trang cá nhân của mình rằng Mỹ rút khỏi UNHRC thì Mỹ sẽ không cần phải bỏ ra số tiền quá lớn cho Hội đồng này nữa và sẽ dùng phần lớn số tiền đó để chi phí cho những hoạt động đối thoại song phương và có thể gây áp lực mạnh mẻ hơn với các nước vi phạm nhân quyền.
Nhiều người tham gia đấu tranh lâu nay ở Việt Nam cho rằng sự hỗ trợ từ bên ngoài ; đặc biệt khi phong trào còn non trẻ, là thực sự cần thiết. Tuy nhiên, cũng như trong nhiều lĩnh vực khác của cuộc sống, vấn đề chủ động, độc lập, ‘tự thân vận động’ vẫn là yếu tố quan trọng hàng đầu.
************************
Việt Nam 'mừng’ vì Mỹ rút khỏi Hội đồng Nhân quyền (VOA, 21/06/2018)
Các nhà hoạt động trong nước có phản ứng khác nhau về quyết định của Hoa Kỳ rút khỏi Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc (UNHRC). Có nhiều ý kiến cho rằng sự vắng mặt Hoa Kỳ có thể gây bất lợi cho phong trào nhân quyền Việt Nam, và Hà Nội có thể "mở cờ trong bụng" vì Hội đồng vắng đi một thành viên thường xuyên lên tiếng chỉ trích tình hình nhân quyền tại Việt Nam.
Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc (UNHRC) tại Geneva.
Từ thành phố Hồ Chí Minh, nhà hoạt động Phạm Lê Vương Các không hoàn toàn đồng ý với quan điểm đó. Ông nhận định rằng mặc dù sự ra đi của Hoa Kỳ là đáng tiếc, nhưng đó lại là một quyết định ‘dũng cảm’ :
"Đây là một hành động dũng cảm bởi vì đây là việc chưa có tiền lệ. Quyết định rời khỏi một cơ quan bảo vệ nhân quyền hàng đầu thế giới có thể bị nhiều chỉ trích từ các quốc gia và các tổ chức xã hội dân sự, nhưng họ vẫn tiến hành ra quyết định rút. Tôi cho rằng đây là hành động dũng cảm".
Bản tên của Hoa Kỳ tại Trụ sở UNHRC.
Luật sư Trịnh Hữu Long ở Hà Nội chia sẻ trên Facebook rằng việc Mỹ rút khỏi UNHRC sẽ là một bất lợi lớn cho giới hoạt động nhân quyền thế giới nói chung và giới hoạt động Việt Nam nói riêng, nhất là trong bối cảnh kỳ kiểm điểm Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát UPR của UNHCR đối với Việt Nam sắp tới vào tháng 1/2019.
Từng tham gia phát biểu tại kỳ kiểm điểm Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát (UPR) đối với Việt Nam năm 2014 tại Geneva, nhà hoạt động nhân quyền Phạm Lê Vương Các cho rằng việc Hoa Kỳ rút khỏi UNHCR có thể ảnh hưởng đến kỳ UPR sắp tới.
"Tôi nghĩ ở một góc độ nào đó nó sẽ ảnh hưởng đến việc thúc đẩy, bảo vệ nhân quyền ở Việt Nam, bởi vì Hoa Kỳ là một quốc gia hàng đầu trong việc này trên phạm vi toàn thế giới. Việc rút ra như vậy có thể ảnh hưởng phần nào tới việc lên tiếng trước các vụ vi phạm nhân quyền. Khi tôi tham dự kỳ UPR đối với Việt Nam trước đây, có 10 quốc gia phát biểu, thì có 9 quốc gia đã đánh giá rất tốt về tình hình nhân quyền ở Việt Nam, trong khi đó quốc gia thứ 10 là Hoa Kỳ thì họ lên tiếng rất thẳng thắn. Tôi nhìn nhận rằng tiếng nói của chính phủ Hoa Kỳ là tiếng nói rất trung thực, họ không nói theo cách ngoại giao thường thấy. Việc Hoa Kỳ rút ra khỏi UNHCR có nhiều khả năng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến kỳ UPR đối với Việt Nam vào tháng 1/2019".
Các nhà tranh đấu Việt Nam bị giam cầm.
Luật sư Trịnh Hữu Long lo ngại rằng việc Mỹ vắng mặt sẽ tạo cơ hội cho các thành viên khác ‘thao túng’ diễn đàn này. Ông viết trên Facebook : "Mỹ bỏ đi nghĩa là những thành viên khác như Trung Quốc và Nga sẽ rảnh tay hơn rất nhiều để thao túng nghị trình của Hội đồng, cũng như thao túng các thành viên khác của Hội đồng".
"Xưa nay giới hoạt động Việt Nam vẫn coi Hội đồng Nhân quyền như một diễn đàn để một là kêu oan, hai là chính danh hóa hoạt động của mình. Giờ Hội đồng bị Mỹ bỏ rơi có nghĩa là giới hoạt động đã mất đi một chỗ dựa", ông Long nhận định.
Nhà hoạt động Phạm Lê Vương Các chia sẻ ý kiến này, ông nói : "khi 47 quốc gia thành viên phân cực, các quốc gia "cá biệt" kéo bè kéo cánh nhằm thao túng và bảo vệ lẫn nhau trước các vi phạm nhân quyền".
Nhà hoạt động nhận định rằng Việt Nam có thể sẽ "hài lòng" trước việc mất đi một tiếng chỉ trích :
"Tôi nghĩ việc Hoa Kỳ rút lui khỏi UNHCR thì trong thời gian UPR sắp tới thì phía chính phủ Việt Nam sẽ bớt đi một tiếng nói phê phán và chỉ trích họ. Cho tới giờ thì phía Việt Nam vẫn chưa bày tỏ quan điểm, nhưng theo đánh giá thì họ có vẻ thích thú và vẫn hài lòng trong việc bớt đi một tiếng nói một tiếng nói chỉ trích họ".
Blogger Kien Bui viết : "Tôi nghĩ rút cũng hợp lý khi mà Hội đồng Nhân quyền mà có quá nhiều thành viên không tôn trọng nhân quyền thì kết quả biểu quyết đều bất lợi mà thiểu số phải chấp nhận theo số đông thôi. Nếu không chấp nhận thì rút khỏi là cách tốt. Cải thiện cũng không phải không có cách nếu vẫn ở lại nhưng so sánh tính hiệu quả về thời gian và chi phí thì thà làm cái mới còn hay hơn".
Trong khi đó Blogger Đạt Tiến Nguyễn dự báo cách làm của Hoa Kỳ sau khi rút khỏi cơ chế nhân quyền toàn cầu : "Mỹ rút ra khỏi UNHRC thì Mỹ sẽ không còn phải bỏ ra một số tiền quá lớn cho Hội đồng này. Tới đây thì Mỹ sẽ dùng số tiền đó để chi phí cho những cuộc đối thoại song phương để gây áp lực mạnh hơn. Nghĩa là Mỹ sẽ nói chuyện tay đôi, mặt đối mặt với từng nước đang vi phạm nhân quyền".
Sự rút lui của Washington khỏi UNHRC, một cơ chế của Liên Hiệp Quốc tại Geneva có 47 thành viên, đều có quyền biểu quyết ngang nhau, được chính thức thông báo với Liên Hiệp Quốc hôm 21/6.
Đại sứ Hoa Kỳ tại Liên Hiệp Quốc Nikki Haley nói hôm 20/6 : "Hội đồng Nhân quyền là cơ chế nơi tụ hội những thiên kiến về chính trị, là một sự nhạo báng của chính cơ chế này", một diễn đàn mang tính "đạo đức giả và vị kỷ".
Chính quyền của Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama gia nhập UNHRC vào năm 2009. Khi Hội đồng được thành lập vào năm 2006, chính quyền của Tổng thống George W. Bush đã từ chối tham gia.