Thông Luận

COP28 đạt thỏa thuận kêu gọi các nước từ bỏ dần dần nhiên liệu hóa thạch

Thùy Dương, RFI, 13/12/202

Lần đầu tiên trong lịch sử các hội nghị khí hậu của Liên Hiệp Quốc, COP28 sáng nay 13/12/2023 đã đạt được thỏa thuận kêu gọi các nước từ bỏ dần dần các loại nhiên liệu hóa thạch để tránh những hậu quả khủng khiếp nhất do biến đổi khí hậu.

Chủ tịch COP28 Al Jaber ( giữa ) và các quan chức khác vỗ tay trước phiên họp tòa thể của hội nghị khí hậu Liên Hiệp Quốc ở Dubai, ngày 13/12/2023. AFP – Giuseppe Cacace

Theo Reuters, thỏa thuận được đúc kết tại Dubai sau 2 tuần hội nghị là nhằm gửi tín hiệu mạnh mẽ đến các nhà đầu tư và giới lãnh đạo về mong muốn giã từ nhiên liệu hóa thạch, vốn là nguồn chính thải khí gây hiệu ứng nhà kính hâm nóng Trái đất.

Do bị chỉ trích về dự thảo thỏa thuận không có nội dung "từ bỏ năng lượng hóa thạch" mà chỉ có mục tiêu giảm dần việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch, hội nghị COP28 Dubai đã phải kéo dài thêm 1 ngày so với lịch trình. Đàm phán đã diễn ra suốt đêm qua, hơn 100 nước đã gây sức ép với nhóm các nước sản xuất dầu lửa trong khối OPEC, đứng đầu là Saudi Arabia, để văn bản thỏa thuận phải ghi rõ ràng việc từ bỏ "dần dần" sử dụng dầu lửa, khí đốt và than đá. Đến sáng nay 13/12, mới có thông báo chính thức là các nước đạt được thỏa thuận.

Từ Dubai, đặc phái viên Jeanne Richard gửi về bài tường trình về phiên họp toàn thể hôm nay :

"Chủ tịch COP28 Sultan Al Jaber thông báo việc hội nghị đã thông qua bản tổng kết thế giới đầu tiên về hành động khí hậu và sau đó là một tràng pháo tay, không một ai phản đối. Rõ ràng đối với nhiều người, đây là một bước ngoặt quan trọng, một thời khắc lịch sử, bởi vì thỏa thuận vừa được thông qua mở đường cho việc chấm dứt các loại năng lượng hóa thạch - than đá, khí đốt và dầu lửa. Các loại năng lượng này từ hai thế kỷ nay đã định hình các xã hội và các nền kinh tế của chúng ta.

Thế nhưng, văn bản này không phải là đã đầy đủ, tuyệt vời, vẫn còn những điểm thiếu hụt, nhất là về việc hỗ trợ tài chính cho các nước đang phát triển chuyển đổi năng lượng vẫn bị xem là chưa đủ. Đây sẽ là nội dung quan trọng sống còn của COP năm tới, còn hiện nay thì chúng ta vẫn chưa đạt được điều này.

Những căng thẳng giữa các nhà đàm phán trong hai tuần qua là rất lớn bởi cần đạt thỏa thuận giữa khoảng 200 nước có những lợi ích trái ngược nhau. Cũng có thể nói rằng chủ tịch COP28 Sultan Al Jaber đã thành công trong việc tổng hợp các quan điểm và vận động ngoại giao.

Nhưng hiện giờ đây cũng mới chỉ là một văn bản, cần phải triển khai hành động. Chúng ta sẽ xem các nước nắm bắt, diễn giải nội dung thế nào và biến thành hành động cụ thể ra sao để có thể hạn chế thực sự tình trạng Trái đất nóng lên".

Về phản ứng của quốc tế, dù hoàn toàn chưa hài lòng về nội dung thỏa thuận, đa phần các nhà lãnh đạo đều khen ngợi việc COP28 ra được thỏa thuận cuối cùng, đồng thời nhấn mạnh cần phải thúc đẩy hơn nữa. Chẳng hạn, tổng thư ký Liên hiệp Quốc hy vọng việc giã từ nhiên liệu hóa thạch sẽ không phải chờ đợi quá lâu. Chủ tịch Ủy ban Châu Âu hoan nghênh "bước khởi đầu của kỷ nguyên hậu nhiêu liệu hóa thạch". Trung Quốc nhận định các nước phát triển cần đầu tư nhiều hơn vào chuyển đổi năng lượng trên thế giới, hỗ trợ các nước đang phát triển cả về kỹ thuật và tài chính…

Thùy Dương

**************************

COP28 : Cam kết "giã từ than-dầu-khí" và công lao của ông chủ Adnoc

Trọng Thành, RFI, 13/12/2023

Sáng ngày 13/12/2023 được ghi vào lịch sử nhân loại như một bước tiến "lịch sử". Hội nghị khí hậu lần thứ 28 (COP28) của Liên Hiệp Quốc, họp tại Dubai, đã thông qua thỏa thuận khẳng định nhân loại khởi đầu của kỷ nguyên chia tay với năng lượng hóa thạch - thủ phạm chính của việc Trái đất bị hâm nóng. Không khí đã trở nên căng thẳng cao độ vào những ngày áp chót, với sự phản đối quyết liệt của phe "dầu mỏ".

Chủ tịch COP28 Sultan Ahmed al Jaber tại phiên khai mạc Hội nghi ở Dubai, Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, 30/11/2023. Reuters - Amr Alfiky

Tình hình có lúc tưởng chừng bế tắc. COP28 đã phải kéo dài thêm một ngày để thỏa thuận được thông qua. Vì sao COP28 đã ra được thỏa thuận lịch sử  như vậy ? Không thể phủ nhận được vai trò của chủ tịch COP28, chủ tập đoàn dầu mỏ Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, Sultan al-Jaber. Chủ tịch COP28 đã đóng góp như thế nào cho thỏa thuận lịch sử này ?

***

Trước thềm COP28, không khí hoài nghi cao độ. Chủ tịch COP28, ông al-Jaber, lãnh đạo tập đoàn Adnoc của Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, tập đoàn dầu khí hàng đầu thế giới, bị tình nghi lợi dụng COP28 để "mở rộng thị trường khai thác các năng lượng hóa thạch" (theo truyền thông Anh Quốc). Chủ tịch COP28, bị cáo buộc lợi dụng việc công để tư lợi, tiếp tục đứng trước áp lực buộc hoặc từ chức chủ tịch COP, hoặc từ chức chủ tịch tập đoàn Adnoc (kêu gọi của khoảng 100 tổ chức phi chính phủ quốc tế, và nhiều nghị sĩ Âu, Mỹ).

Đại gia dầu khí "dễ thuyết phục" giới dầu khí

Trên thực tế, việc ông al-Jaber được chấp thuận làm chủ tịch COP28, cũng nằm trong chủ trương và hy vọng của Liên Hiệp Quốc và nhiều nước vận động từ bỏ năng lượng hóa thạch. Là một đại gia trong ngành dầu khí không hẳn đã là một điểm yếu. Theo một nhà thương lượng kỳ cựu Châu Âu, việc chủ tịch COP28 là một thành viên của giới dầu khí thậm chí có thể là một "lợi thế".

Thỏa thuận Hội nghị Khí hậu của Liên Hiệp Quốc đòi hỏi sự đồng thuận của tất cả các thành viên, hay nói cách khác, không bị bất cứ nước nào phản đối. Chủ tịch COP28, một đại gia trong ngành dầu khí, có khả năng thuyết phục được các quốc gia dầu khí bằng hữu. Chủ công ty Adnoc đã dành cho giới dầu khí một vị trí quan trọng tại COP28, theo ghi nhận của giới quan sát. Vào ngày áp chót của hội nghị, 11/12, chủ tịch COP28 đã đưa ra một dự thảo thỏa thuận gây sốc , khi loại trừ nội dung "giã từ năng lượng hóa thạch". Đông đảo các nước và giới tranh đấu môi trường kịch liệt phản đối phiên bản, bị coi là được đưa ra dưới áp lực của khối các nước bảo vệ năng lượng hóa thạch.

Làm rõ "lằn ranh đỏ" : Thủ pháp đàm phán

Rút cục một thỏa thuận cuối cùng đã được đưa ra, cụm từ "từ bỏ năng lượng hóa thạch" (phase out), mà phe chống năng lượng hóa thạch chủ trương không có mặt, nhưng thay vào đó là cụm từ uyển chuyển hơn, "giã từ dần dần" (transition away from) các năng lượng hóa thạch "một cách đúng đắn, có tổ chức và công bằng". Dự thảo rút cục đã nhanh chóng được gần 200 nước thông qua chỉ ít giờ sau khi được đưa ra.

Về dự thảo áp chót bị đông đảo cộng đồng quốc tế phản đối dữ dội, ban điều hành COP28 giải thích rõ, trên thực tế, đây là một thủ pháp đàm phán nhằm cho phép phe dầu mỏ bộc lộ quan điểm, và cũng là dịp để các quốc gia khác khẳng định "các lằn ranh đỏ". Thủ pháp nói trên rút cục đã mang lại kết quả như ta đã biết.

Theo AFP, một trong những bí quyết khiến tiếng nói của chủ tịch COP28 được lắng nghe là ông al-Jaber đã rất chú trọng đến khâu truyền thông. Chủ tịch COP28 đã tuyển mộ một nhóm chuyên viên lành nghề trong lĩnh vực truyền thông – giao tế. Bản thân chủ tịch COP28 cũng là người nỗ lực thiết lập quan hệ với giới bảo vệ môi trường khí hậu.

Tiếp thu quan điểm của giới môi trường

Theo ông Harjeet Singh, một người có nhiều kinh nghiệm tại COP, phát ngôn viên của mạng lưới quốc tế Climate Action Network-CAN (quy tụ khoảng 1.900 hiệp hội), từ nhiều tháng trước COP28, chủ tập đoàn Adnoc đã thường xuyên lắng nghe CAN. Tháng 6/2023, đại gia dầu khí này thừa nhận, việc giảm dần năng lượng hóa thạch là điều "không thể tránh khỏi" (bài ''Sultan al-Jaber : một doanh nhân bài bản điều hành COP28 ", France 24).

Vừa để các tiếng nói phản đối việc "giã từ năng lượng hóa thạch" được bày tỏ đầy đủ, vừa lắng nghe và tiếp thu quan điểm của giới bảo vệ khí hậu là hành xử của chủ tịch COP28. Ông al-Jaber khẳng định rõ cần thực thi mục tiêu giữ nhiệt độ Trái đất không tăng quá 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp (tức mục tiêu mức cao của Hiệp định khí hậu Paris 2015, mục tiêu mức thấp là giữ nhiệt độ không tăng quá 2°C).

Thông điệp "1,5°C" đúng lúc : "Lực đẩy" cho đàm phán

Giữ nhiệt độ Trái đất không tăng quá 1,5°C cũng là đòi hỏi của lãnh đạo Liên Hiệp Quốc, của đông đảo các nước, của giới bảo vệ môi trường. Theo các dự báo khoa học, đã được cộng đồng quốc tế đồng thuận, nếu nhiệt độ Trái đất tăng quá 1,5°C, nhân loại sẽ đối mặt với các thảm họa thiên nhiên vượt tầm kiểm soát. Lãnh đạo COP28 coi mục tiêu 1,5°C là thiết thân khi nhấn mạnh, ông điều hành COP28 để mang lại các kết quả "thực sự", để "giữ mục tiêu 1,5°C trong tầm tay".

Thông điệp "1,5°C" được chủ tịch COP28 nhiều lần khẳng định là "kim chỉ nam " cho hành động của ông, trước thềm hội nghị, và nhiều lần trong những ngày đầu tiên (Le Monde, 04/12). Điều này đã mang lại "lực đẩy tích cực"cho tiến trình đàm phán, theo ghi nhận của ông Yves Marignac, chuyên gia về năng lượng hạt nhân và hóa thạch, Viện Institut NégaWatt, trong một cuộc trả lời đài RFI.

Nhanh chóng "giã từ năng lượng hóa thạch" : Cơ hội cuối cùng với nhân loại

Trên thực tế, nhân loại đang đứng trước chân tường. Cộng đồng quốc tế chỉ còn ít năm nữa để giữ được mục tiêu 1,5°C (trong lúc nhiệt độ Trái đất hiện đã tăng hơn 1,4°C). Để làm được điều này, trước mắt phải cắt giảm được ít nhất đến 43% khí thải (chủ yếu) do năng lượng hóa thạch (so với năm 2019) ngay trước năm 2030, tức phải nỗ lực gấp hai mươi lần so với hiện nay (theo báo cáo của Cơ quan khí hậu Liên Hiệp Quốc  - UN Climate, tổng cam kết cắt giảm của nhân loại hiện tại chỉ cho phép giảm 2% khí thải vào năm 2030). Việc giã từ năng lượng hóa thạch không hề là chuyện của tương lai xa vời, mà là ngay trước mắt, và nhất là việc tăng tốc giã từ năng lượng hóa thạch phải được quyết định ngay tại COP28.

Đối với không ít chính trị gia, nhà quan sát, thỏa thuận khí hậu COP28, mở đầu kỷ nguyên "giã từ năng lượng hóa thạch", được cho là "lịch sử", trên thực tế có thể là "cơ hội cuối cùng" với cộng đồng quốc tế, để tránh các đại thảm họa do biến đổi khí hậu. Lãnh đạo tập đoàn Adnoc dường như rất hiểu điều này.

Chủ tịch COP28 - chủ tập đoàn Adnoc, một người tự hào về nghề kỹ sư mà ông được đào tạo và "tin tưởng vào khoa học", cho biết "toàn bộ cuộc đời ông" đã được ''tổ chức trên các nguyên tắc hướng đến hiệu quả", và ông cũng "quản lý các doanh nghiệp như vậy". Đóng góp lớn nhất của chủ tịch COP28 có lẽ nằm ở chỗ ông chia sẻ nhận thức chung của cộng đồng khoa học, của giới bảo vệ môi trường, của đông đảo các quốc gia trên thế giới, mong muốn kịp thời bảo vệ Trái đất khỏi nhiệt độ gia tăng, với các hậu quả vượt tầm kiểm soát. Vấn đề tiếp theo là các hành động "hiệu quả" nào để thực thi mục tiêu này.

Trọng Thành

Vào ngày áp chót của Hội nghị khí hậu COP28 của Liên Hiệp Quốc hôm qua 11/12/2023, đông đảo các nước phản đối mạnh mẽ dự thảo thỏa thuận do văn bản này không có nội dung "từ bỏ năng lượng hóa thạch". Hôm nay, 12/12, Chủ tịch COP28 tái khẳng định vấn đề "tương lai của năng lượng hóa thạch" phải được đưa vào thỏa thuận chung.

Các nhà hoạt động môi trường biểu tình đòi loại bỏ năng lượng hóa thạch tại COP28, Dubai, Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất, ngày 12/12/2023. AP - Peter Dejong

Trong bản dự thảo dài 21 trang hôm qua, không còn mục tiêu giã từ dầu mỏ, khí đốt, và than đá như trong các dự thảo trước đó, mà chỉ có mục tiêu giảm dần việc sử dụng các năng lượng hóa thạch. Dự thảo – bị tố cáo được đưa ra dưới áp lực của nhóm các quốc gia dầu mỏ, đứng đầu là Saudi Arabia – đã bị Liên Hiệp Châu Âu, Hoa Kỳ, các nước Nam Mỹ, các nước Châu Phi, và nhóm các tiểu đảo quốc cực lực chỉ trích. Trung Quốc chưa ra đưa quan điểm về vấn đề này. 

Đại diện của quần đảo Marshall nhấn mạnh, dự thảo nếu được thông qua đồng nghĩa với việc "ký bản án tử hình" đối với quần đảo đang có nguy cơ bị nhấn chìm bởi nước biển dâng cao do tác động của biến đổi khí hậu. Liên Hiệp Châu Âu khẳng định dự thảo hôm qua là "không đủ". Hoa Kỳ kêu gọi điều chỉnh "căn bản". Theo AFP, các cuộc tranh luận về dự thảo tuyên bố chung đã kéo dài quá nửa đêm. 

Vào lúc 2g30 phút giờ địa phương, tức 23g30 giờ quốc tế, trước các đồng nhiệm, đặc phái viên khí hậu của Mỹ John Kerry cảnh báo "Đây là hội nghị khí hậu cuối cùng mà cộng đồng quốc tế có cơ may kềm chế mức tăng nhiệt độ không quá 1,5°C", mục tiêu của thỏa thuận khí hậu Paris. Theo AFP, khả năng đạt được một thỏa thuận bao gồm nội dung "từ bỏ năng lượng hóa thạch" đang trở nên hết sức mong manh, trái ngược với không khí nhiều hy vọng cách nay ít hôm, cho dù trong ngày 12/12, tức ngày cuối của COP, một dự thảo mới có thể được đưa ra, dựa trên các thảo luận trong đêm qua. 

Sáng hôm nay, chủ tịch COP28, Sultan al Jaber, một lần nữa bày tỏ hy vọng hội nghị sẽ ra được một tuyên bố "lịch sử" về khí hậu và để làm được điều này, năng lượng hóa thạch – bị coi là thủ phạm chính của việc Trái đất bị hâm nóng – phải được đưa vào tuyên bố chung. Theo tổng giám đốc COP28 Majid Al Suwaidi, việc loại bỏ nội dung "từ bỏ năng lượng hóa thạch" trong bản dự thảo hôm qua thực chất có mục tiêu để các nước bày tỏ quan điểm và vạch ra "các lằn ranh đỏ". 

Cho đến trước COP28, chưa hội nghị khí hậu nào của Liên Hiệp Quốc đưa được vấn đề năng lượng hóa thạch vào tuyên bố chung, bất chấp việc các năng lượng này đã bị điểm mặt là thủ phạm của khủng hoảng khí hậu. Vấn đề tương lai của năng lượng hóa thạch và các mục tiêu cắt giảm khí thải trước 2030 là những nội dung chính của COP28. Cánh cửa hiện vẫn để ngỏ cho các đàm phám nước rút về tuyên bố chung, dự kiến có thể kéo dài đến tối nay.

Trọng Thành

COP 28 : Đàm phán căng thẳng về việc chấm dứt năng lượng hóa thạch

Minh Phương, RFI, 11/12/2023

Tại hội nghị khí hậu COP28 ở Dubai, dự thảo thỏa thuận mới dự kiến ​​sẽ được đưa ra vào sáng nay 11/12/2023, quyết định tương lai của nhiên liệu hóa thạch.

Các nhà hoạt động môi trường biểu tình phản đối nhiên liệu hóa thạch ở COP28, Dubai, Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, ngày 09/12/2023. AP - Peter Dejong

Theo AFP, chủ tịch COP28 của Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất, ông Sultan Al Jaber, đánh giá rằng hội nghị "có thể đạt được tham vọng cao nhất" về hai chủ đề trọng tâm : loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch và viện trợ tài chính cho các nước nghèo. Ông cũng kêu gọi các nước thành viên bỏ "chiến thuật câu giờ" trước khi hội nghị kết thúc để quyết định tương lai của nhiên liệu hóa thạch. Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres hôm nay cũng kêu gọi các nhà thương thuyết nên tỏ ra "linh động tối đa" và có "thực tâm" để bảo đảm việc chấm dứt hoàn toàn các năng năng lượng hóa thạch.

Tuy nhiên cho đến nay, các đại biểu và bộ trưởng của các nước đạt được rất ít tiến bộ sau các cuộc đàm phán căng thẳng.

Các nước xuất khẩu dầu mỏ hàng đầu như Saudi Arabia, Iraq và một số đồng minh vẫn giữ quan điểm đối lập với tất cả các ý kiến loại bỏ hoặc cắt giảm nhiên liệu hóa thạch. Họ lý giải bằng các luận điểm về hiệu quả của công nghệ thu giữ carbon và mối đe dọa biến động kinh tế toàn cầu nếu loại bỏ nhiên liệu hóa thạch.

Về phía hai cường quốc Mỹ và Trung Quốc, có nhiều dấu hiệu tích cực được đưa ra trong tuyên bố chung của hai nước này. Washington và Bắc Kinh đề xuất "đẩy nhanh việc triển khai năng lượng tái tạo" nhằm "thay thế sản xuất điện từ than, dầu và khí đốt".

Tuy nhiên, thỏa thuận này còn phụ thuộc rất nhiều vào những cam kết dành cho các nước đang trỗi dậy, chẳng hạn như Ấn Độ, nơi mà than vẫn được sử dụng để sản xuất 3/4 lượng điện, cũng như cho các nước đang phát triển, đang yêu cầu các nước giàu giúp họ phát triển điện Mặt trời hoặc điện gió hoặc giúp họ thích ứng với những tàn phá của biến đổi khí hậu.

Minh Phương

***********************

COP28 : OPEC chủ trương "bác bỏ mọi thỏa thuận nhắm vào năng lượng hóa thạch"

Thanh Hà, RFI, 09/12/2023

Vào lúc các bộ trưởng trở lại Dubai để tiếp tục đàm phán ba ngày trước khi Hội Nghị Khí Hậu Liên Hiệp Quốc COP28 khép lại, mọi chú ý tập trung vào lập trường quyết liệt của khối các nước xuất khẩu dầu hỏa OPEC. Tổng thư ký OPEC hôm 08/12/2023 kêu gọi các thành viên "khẩn cấp bác bỏ trước mọi thỏa thuận" làm phương hại đến các hoạt động của ngành than đá và dầu khí.

Các đại biểu đến dự COP28 tại Dubai, Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, ngày 09/12/2023. Reuters – Thomas Mukoya

Trong thư gửi đến 13 thành viên trong khối các nước xuất khẩu dầu hỏa, bao gồm Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, nước chủ nhà COP28, tổng thư ký OPEC Haitham Al-Ghais nhận định rằng thảo luận về các mục tiêu khai trừ năng lượng hóa thạch là điều "không thể chấp nhận được", bởi đó chỉ là những "chiến dịch mang tính chính trị và sẽ đe dọa đến sự phồn thịnh và tương lai của người dân tại những quốc gia chúng ta". Tài liệu nói trên cũng đã được gửi đến đại diện của 10 nước đối tác với OPEC, trong đó có Azerbaijan, Malaysia, Mexico và nhất là Nga.

Bộ trưởng Pháp đặc trách về Chuyển Đổi Năng Lượng Agnès Pannier Runacher bày tỏ "thịnh nộ" trước những tuyên bố nói trên của OPEC. Bà nhắc lại "các loại năng lượng hóa thạch là nguyên nhân tạo ra hơn 75 % lượng khí thải CO2 hâm nóng trái đất. Mục tiêu đề ra là giữ cho nhiệt độ trên hành tinh không tăng thêm quá 1,5 % từ nay đến cuối thế kỷ. Do vậy, quan điểm của OPEC đe dọa trực tiếp đến những nước phải đối mặt với thiên tai nhiều hơn cả, và dân cư tại các nước nghèo là những nạn nhân đầu tiên" do biến đổi khí hậu mang lại. Bộ trưởng Chuyển Đổi Năng Lượng Tây Ban Nha Teresa Ribera xem lập trường của OPEC là "đáng khinh bỉ".

Dù tình hình có vẻ đen tối, song bộ trưởng Môi Trường Canada sáng nay tỏ ra lạc quan hơn và hy vọng là năng lượng hóa thạch sẽ được nhắc đến trong bản tuyên bố chung kết thúc COP28 và trong mọi trường hợp "thế giới đang từng bước giảm mức độ lệ thuộc vào năng lượng hóa thạch". Canada là một quốc gia sản xuất và xuất khẩu dầu khí nên tiếng nói của Ottawa được đánh giá là "có trọng lượng".

Thanh Hà

*************************

COP28 : Giã từ năng lượng hóa thạch "có tổ chức", kịch bản thu hút nhiều ủng hộ

Trọng Thành, RFI, 07/12/2023

Tương lai của năng lượng hóa thạch là trọng tâm, cũng là vấn đề gai góc nhất tại hội nghị COP28 của Liên Hiệp Quốc, đang diễn ra tại Dubai, Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống Nhất. Tuần đàm phán ở cấp chuyên gia của hội nghị khép lại hôm qua, 06/12/2023. Nếu như chưa có dấu hiệu gì cho thấy cộng đồng quốc tế có thể đạt được thỏa hiệp về vấn đề này, giã từ năng lượng hóa thạch "một cách có tổ chức và công bằng" đang nổi lên như một kịch bản có nhiều cơ may. 

Các máy bơm dầu tại thành phố Barnes, bang Texas, Hoa Kỳ, ngày 01/11/2023. AP - Eric Gay

Tương lai của các năng lượng hóa thạch đang để ngỏ. Dự thảo tuyên bố chung mới nhất trong hiện tại của COP28 giữ lại tất cả các kịch bản, từ kịch bản khẳng định mục tiêu "từ bỏ năng lượng hóa thạch" nói chung đến kịch bản trái ngược, hoàn toàn không nhắc đến vấn đề năng lượng hóa thạch. Cho đến nay, Trung Quốc, Ấn Độ và khối các nước Ả rập, đặc biệt là cường quốc dầu mỏ Ả rập Xê Út chống lại kịch bản này. Nước Nga thậm chí còn yêu cầu đưa khí đốt vào danh sách các năng lượng của "giai đoạn chuyển tiếp" sang nền kinh tế xanh. Cho đến hiện tại, Ả rập Xê Út vẫn cực lực phản đối tất cả nội dung nào nhắc đến năng lượng hóa thạch.

Hai ngày làm việc cuối cùng của tuần lễ đầu tiên dường như dậm chân tại chỗ về chủ đề các năng lượng hóa thạch. Tối muộn hôm qua, các nhà thương lượng của 195 quốc gia - ký kết Thỏa thuận Paris 2015 - ghi nhận tình trạng tạm thời bế tắc, sau nhiều thảo luận căng thẳng. Tuy nhiên, tình hình không phải hoàn toàn lâm vào ngõ cụt. Theo ghi nhận của nhiều nhà quan sát, tại các hành lang của khu vực hội nghị, khu triển lãm khổng lồ Dubai, đã không nghe thấy những tiếng sập cửa, hay các thái độ cảnh báo gay gắt.

Theo AFP, trong số các kịch bản đang được đặt trên bàn thảo luận, giã từ năng lượng hóa thạch "một cách có tổ chức và công bằng" đang nổi lên như một kịch bản hứa hẹn thu hút được sự đồng thuận của đông đảo các nước. Sự xuất hiện của giải pháp này báo trước khả năng đạt được thỏa hiệp tại COP28, bởi đây là một diễn đạt hướng đến mục tiêu mang tính phổ quát, bảo đảm bao hàm được cả hoàn cảnh thực tế của nhiều quốc gia, vốn đang phụ thuộc nặng nề vào năng lượng hóa thạch trong hiện tại. Đại đa số các quốc gia ủng hộ việc giã từ năng lượng hóa thạch, với quan điểm khác biệt đôi chút.

Việc "giã từ năng lượng hóa thạch một cách có tổ chức và công bằng" chính là nội dung hợp tác thí điểm từ hai năm nay của khối các nước phát triển với một số quốc gia đang phát triển. Tại hội nghị khí hậu Liên Hiệp Quốc COP26 ở Glasgow, để hỗ trợ mục tiêu của Việt Nam, đạt trung hòa cac-bon vào năm 2050, nhóm G7, Liên Hiệp Châu Âu, Na Uy và Đan Mạch đã ký kết Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (Just Energy Transition Partnership – JETP). Ngoài Việt Nam, Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng cũng đang được bắt đầu với Nam Phi, Senegal và Indonesia.

Thêm một dấu hiệu cho thấy áp lực hướng đến một thỏa hiệp về năng lượng hóa thạch tại hội nghị COP28 : Trong đêm hôm qua, rạng sáng nay, chủ tịch COP28, Sultan al-Jaber, kêu gọi các nước nỗ lực để đạt được một thỏa thuận đầy tham vọng trước ngày thứ Ba tới. Ông nhấn mạnh là COP28 phải kết thúc "đúng theo kế hoạch", chậm nhất là vào lúc 11 giờ, ngày 12/12 (COP27 chỉ đạt được đồng thuận sau thời gian kéo dài hai đêm đàm phán). Nói cách khác, các nước phải nỗ lực vượt bậc trong những ngày tới. Chủ tịch COP28 nhấn mạnh là các nhà thương thuyết phải "đưa ra các đề xuất cho phép đạt được các thỏa hiệp về năng lượng hóa thạch, về năng lượng tái tạo, về sử dụng năng lượng tiết kiệm, dựa trên cơ sở khoa học".

Mà, cơ sở khoa học chủ yếu của vấn đề khí hậu chính là nhân loại phải cắt giảm mạnh năng lượng hóa thạch từ đây đến năm 2030, để bảo đảm giữ được mục tiêu nhiệt độ Trái đất không tăng quá từ 1,5°C đến 2°C, mục tiêu đã được cộng đồng quốc tế đồng thuận với Hiệp định Paris 2015. Không đưa năng lượng hóa thạch, thủ phạm chính của tình trạng khí hậu bị hâm nóng vào thỏa thuận của COP28, bị coi là đi ngược lại mục tiêu nói trên.

Trọng Thành

Cuộc chiến khí hậu : Cần có một "đại tự sự" để thúc đẩy toàn nhân loại

Hội nghị COP28 khai mạc hôm 30/11/2023 là chủ đề chính của nhiều báo Pháp. "Quỹ tổn thất và thiệt hại" là sự kiện được hầu hết các báo chào đón. Bất chấp một số bước tiến nhỏ, thách thức với cuộc chiến khí hậu là vô cùng lớn. Trả lời Les Echos, nhà chính trị học François Gemenne lưu ý nhân loại cần tạo lập một "grand récit volontariste", tạm dịch là một "đại tự sự thúc đẩy hành động", tức hình dung về lịch sử và tương lai mang tầm nhân loại đủ tầm mức để trở thành chỗ dựa của niềm tin.  

Hội nghị khí hậu COP28 khai mạc tại Dubai ngày 30/11/2023. Reuters - AMR Alfiky

Bài "COP28, thỏa thuận 'lịch sử' đầu tiên ngay từ lúc khai mạc hội nghị" của Le Figaro, nhấn mạnh đến việc cộng đồng quốc tế dưới sự chủ tọa của chủ tịch COP28, Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, đã thông qua được "một quyết định gai góc". Ngay trong phiên khai mạc, chủ tịch COP28, Sultan al-Jaber, tuyên bố "chúng ta đã viết nên một trang sử mới hôm nay. Tính chất mau lẹ của hành động đã làm này là chưa từng có, là phi thường và mang ý nghĩa lịch sử".

"Quỹ tổn thất và thiệt hại": Sự kiện gây ngạc nhiên lớn…

Theo một báo cáo của Liên Hiệp Quốc, 55 quốc gia dễ tổn thương nhất trên thế giới gánh chịu tổn thất hơn 550 tỉ đô la trong hai thập niên vừa qua do các thảm họa khí hậu, tuy nhiên vấn đề "tổn thất và thiệt hại" đã hoàn toàn không được chấp nhận tại các hội nghị khí hậu cho đến COP27. Và lần này thỏa thuận về vấn đề này đã được chấp nhận ngay trong ngày đầu hội nghị. Tính chất mau lẹ, phi thường và giá trị lịch sử mà chủ tịch COP28 nói đến mang ý nghĩa như vậy. 

"COP28 đã mở ra với một bước tiến lớn, với sự ra đời của Quỹ tổn thất và thiệt hại" là nhận định của nhật báo kinh tế Pháp. Theo Les Echos, đây là một sự kiện "gây ngạc nhiên lớn". Nhật báo kinh tế Pháp ca ngợi các nỗ lực đã được triển khai từ một năm nay "đã không vô ích". Dù sao, Les Echos cũng đón nhận "bước tiến lớn" này với nhiều dè dặt, cụ thể là đã không có một mức tiền nào được đề ra, quy chế đóng góp cho quỹ cũng lỏng lẻo. Nhiều lo ngại là quỹ này sẽ là một "túi tiền rỗng", cho dù đã có một số hứa hẹn đóng góp, cao nhất là 100 triệu đô la (của nước chủ nhà COP28).

…nhưng "chưa đáp ứng nhu cầu"

Libération cũng hoan nghênh quyết định lập quỹ khắc phục "tổn thất và thiệt hại". Bài "Hàng triệu đô la được hứa cho các nước nghèo" dẫn lời của bà Madeleine Diouf Sarr, chủ tịch của 46 quốc gia nghèo nhất hoan nghênh đây là "một quyết định có ý nghĩa vô cùng lớn với vấn đề công lý khí hậu", hay nói cách khác là vấn đề các nước phát triển, các nước giàu phải có trách nhiệm bồi thường cho các nạn nhân của biến đổi khí hậu. Tuy nhiên Libération cũng nhận xét đây là "một tuyên bố đầy hứa hẹn nhưng chưa tương ứng với các nhu cầu hiện tại".

Hội nghị Khí hậu COP28 khai mạc hôm qua, 30/11/2023, là chủ đề trang nhất Les Echos. Nhật báo kinh tế Pháp chú ý trước nhất đến việc COP28 có thể mở đường cho việc "giảm năng lượng hóa thạch". Tuy nhiên, Les Echos cũng xác nhận mục tiêu này đang gây chia rẽ thế giới. Việc cộng đồng quốc tế lựa chọn thông qua, ngay trong ngày đầu tiên của hội nghị, thỏa thuận lịch sử về quỹ’ "tổn thất và thiệt hại", là để COP28 bước ngay vào các vấn đề gai góc hơn.

Thoát khỏi "năng lượng hóa thạch" lần đầu tiên được đưa vào dự thảo COP

Bài "Dầu mỏ, than đá : Các năng lượng hóa thạch ở tâm điểm của các thảo luận tại COP28" hoan nghênh thành công bước đầu của việc "giã từ dần dần năng lượng hóa thạch" đã "lần đầu tiên" được đưa vào dự thảo thỏa thuận, đồng thời khẳng định điều này chưa hề cho phép khẳng định là cộng đồng quốc tế sẽ đạt đồng thuận.

Ba loại năng lượng hóa thạch, than đá, dầu mỏ, khí đốt chiếm đến 85% khí thải gây hiệu ứng nhà kính, nhưng cho đến nay, các cường quốc dầu mỏ (bao gồm các nước vùng Vịnh, đứng đầu là Saudi Arabia, và kể cả Hoa Kỳ) đã tìm mọi cách để ngăn chặn việc đưa cụm từ "các năng lượng hóa thạch" vào các văn bản thỏa thuận. Chỉ duy nhất "việc giảm dần than đá" được chấp nhận tại COP26, năm 2021. Bộ trưởng chuyển đổi sinh thái Pháp, Agnès Pannier-Runacher, tỏ ra ít nhiều lạc quan, với ghi nhận năm nay cán cân có thể nghiêng về phía lương tri, phía ủng hộ từ bỏ năng lượng hóa thạch. Vị bộ trưởng Pháp dẫn ra thỏa thuận Mỹ - Trung hồi tháng 11 vừa qua, về việc "thay thế năng lượng hóa thạch bằng các năng lượng phi cac-bon", như một dấu hiệu tích cực.

Dù sao, Les Echos cũng ghi nhận các thách thức đặt ra với mục tiêu từ bỏ năng lượng hóa thạch là ghê gớm. Cộng đồng quốc tế rất có tìm được tiếng nói thống nhất, ngay với than đá, năng lượng hóa thạch gây ô nhiễm nhất với 37% khí thải toàn cầu, bởi "một phần lớn thế giới, trước hết là Trung Quốc, vẫn đang tiếp tục sử dụng rộng rãi năng lượng này".

"Tăng giá để giảm cầu": Biện pháp giúp từ bỏ dần dầu mỏ ?

Vấn đề không chỉ là than đá, mà còn là dầu mỏ. Về chủ đề này, xã luận của nhật báo kinh tế Les Echos có bài "Dầu mỏ : cú sốc cần thiết về giá cả" nhấn mạnh đến một thực tại hết sức tương phản : Vào lúc mà COP28 về khí hậu khai mạc, nơi toàn thể cộng đồng quốc tế họp lại để bàn về cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, giới quan sát lại tập trung chú ý đến hội nghị của khối các quốc gia dầu mỏ OPEC, bởi có một thực tế là dầu mỏ luôn chiếm vị trí trụ cột trong nền kinh tế toàn cầu, và hứa hẹn sẽ còn chiếm vị trí như vậy trong một thời gian dài.

Trong thời gian gần đây, các đại gia dầu mỏ tiếp tục đầu tư mạnh cho vào lĩnh vực bị điểm mặt là thủ phạm của việc Trái đất bị hâm nóng. Chỉ riêng tập đoàn Adnoc của chủ tịch COP28 trong 5 năm vừa qua đầu tư tới 150 tỉ đô la, cao gấp 10 lần đầu tư cho năng lượng tái tạo.

Les Echos nêu bật vấn đề dầu mỏ không phải để khẳng định sự ngự trị vĩnh cửu của loại năng lượng hóa thạch này, mà là để bàn về con đường thực tế để nhân loại thoát khỏi sự phụ thuộc vào dầu mỏ. Đối với nhật báo kinh tế Pháp, cần tăng giá để giảm cầu, bí quyết chủ yếu là làm sao để giá cả của loại năng lượng này tăng lên nhằm hạn chế nhu cầu. Giảm sản lượng để giá dầu tăng, qua đó hạn chế nhu cầu sử dụng dầu mỏ là điều Les Echos đề xuất. Tuy nhiên, nhật báo kinh tế Pháp cũng lưu ý đến mặt trận đáng sợ thứ hai trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, đó là than đá, loại hình năng lượng gây ô nhiễm gấp 1,5 lần dầu mỏ với giá rẻ hơn. Nói cách khác, nếu không cẩn thận thì tránh vỏ dưa sẽ lại gặp vỏ dừa.

Dầu mỏ : OPEC tiếp tục giảm sản lượng để ngăn sụt giá

Trang nhất phụ trương của Les Echos hôm nay dành cho chủ đề chính "Khối OPEC quyết định giảm sản lượng nhằm cố gắng ngăn chặn đà sụt giá". Les Echos cho biết giá dầu đã sụt giảm đến 15% trong vòng hai tháng, kể từ đợt tăng giá cao nhất hồi tháng 9/2023. Trong một tuần gần đây, giá dầu tiếp tục giảm nhẹ. OPEC từng quyết định cắt giảm 5 triệu baril/ngày từ cuối năm ngoái. Lần này, OPEC quyết định sẽ cắt giảm thêm 1 triệu baril/ngày. Quyết định sẽ có hiệu lực từ tháng Giêng tới.

Cuộc chiến khí hậu : Những điểm lạc quan

Về COP28, Les Echos có bài phỏng vấn đáng chú ý với nhà khí hậu học François Gemenne, nhà chính trị học người Bỉ, đồng tác giả báo cáo lần thứ 6 của Nhóm chuyên gia liên chính phủ của Liên Hiệp Quốc (GIEC). Bên cạnh việc chỉ ra những khó khăn của cuộc chiến khí hậu, chuyên gia về các vấn đề khí hậu này nhấn mạnh đến một số điểm đáng chú ý. Bất chấp bức tranh u ám của cuộc chiến chống biến đổi khí hậu hiện nay, cần ghi nhận những mặt tích cực.

Thứ nhất là đầu tư cho các năng lượng tái tạo đã tăng vọt liên tục bảy năm, và nhìn chung rõ ràng đã vượt tổng mức đầu tư cho các năng lượng hóa thạch. Đã có nhiều bước tiến lớn trong lĩnh vực công nghệ sử dụng năng lượng hóa thạch, đặc biệt là vận tải, và dự trữ điện. Đây là một điều cách nay dăm năm không thể hình dung. Viễn cảnh điện chuyển từ Châu Phi sang Châu Âu là điều nằm trong tầm tay.

Điểm lạc quan thứ ba mà vị chuyên gia này nhấn mạnh chính là "Quỹ tổn thất và thiệt hại" nói trên, vừa được thông qua ngày đầu COP28, mà với François Gemenne đây là một thành tựu lịch sử đối với các nước phía nam tại một hội nghị khí hậu, tương tự với việc thỏa thuận tại hội nghị khí hậu COP15 tại Paris đượcc coi là thành tựu lịch sử đối với các nước phát triển.

Khí hậu : Cần một "đại tự sự" để thúc đẩy toàn nhân loại

Theo François Gemenne, để thúc đẩy mạnh mẽ cuộc chiến khí hậu, nhân loại cần tạo lập được một "đại tự sự thúc đẩy hành động", tức một cách hình dung về lịch sử và tương lai mang tầm cỡ toàn cầu đủ tầm mức trở thành chỗ dựa của niềm tin, để huy động các nỗ lực tập thể, tương tự như những gì cần cho việc xây dựng Liên Hiệp Châu Âu, đã và đang diễn ra, nhưng giờ đây là ở quy mô toàn nhân loại. Cần phải giúp cho dân chúng toàn cầu hiểu rõ chúng ta đang xây dựng nền kinh tế nào cho thế kỷ XXI. Nhà chính trị học, khí hậu học François Gemenne chỉ trích việc giới chính trị, bao gồm cả nhiều đảng phái mang tên đảng Xanh, hiện nay không đảm đương được sứ mạng mang lại động lực hành động như vậy cho người dân.

Cũng theo François Gemenne, cộng đồng quốc tế không thể chỉ chờ đợi việc vấn đề khí hậu chỉ được tập trung bàn đến trong thời gian hai tuần hội nghị của Liên Hiệp Quốc. Khép lại bài trả lời phỏng vấn Les Echos, vị chuyên gia này nhấn mạnh là ông đặt niềm tin vào khả năng của các doanh nghiệp hơn là giới chính trị trong công cuộc chuyển đổi lớn lao này.

Xe ô tô điện chỉ dành cho người giàu ?

Nhật báo công giáo La Croix hôm nay không chú ý nhiều đến COP28, nhưng trang nhất của tờ báo dành cho chủ đề "Xe ô tô điện : Giá cả là một thách thức". Chuyển sang xe chạy điện được coi là một mảng lớn của tiến trình rời bỏ năng lượng hóa thạch. La Croix chỉ trích chính phủ Pháp đã chậm trễ trong việc tìm ra được một cơ chế cho phép tài trợ, để giúp những người có thu nhập thấp mua ô tô điện.

Hồ sơ chính của báo đặt lại câu hỏi đầy nhức nhối : "Xe ô tô điện phải chăng chỉ dành cho người giàu ?". La Croix cũng điểm lại một số nỗ lực của chính phủ như chính sách cho thuê xe điện với 100€/tháng, các nhà sản xuất Pháp hứa hẹn các mô hình xe điện với giá được coi là "dễ tiếp cận". Tờ báo nhấn mạnh, những biện pháp đó có đủ để thúc đẩy việc "điện hóa" lĩnh vực ô tô hay không ?  

Gaza : Mỹ tìm cách thay đổi chính sách của Israel

Chiến tranh Israel – Hamas cũng là chủ đề chính của nhiều báo Pháp, vào lúc chiến tranh tiếp diễn sau một tuần hưu chiến. Nhật báo Le Monde chạy tựa chính : Hoa Kỳ tìm cách thay đổi chính sách của Israel. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken công du Israel để gây áp lực buộc chính quyền Israel xem xét lại chính sách quân sự tại dải Gaza, nhằm giảm bớt thiệt hại cho dân thường.

Tuy nhiên, trong hồ sơ chính, nhật báo Pháp cũng thừa nhận khả năng tác động của ngoại giao là rất hẹp. Và bản thân chính quyền Mỹ cũng đang rất lúng túng trong chính sách với đồng minh Israel. Chính quyền Biden một mặt tiếp tục khẳng định ủng hộ Israel, nhưng mặt khác cũng phải cố gắng để không bị coi là đồng lõa với các cáo buộc tội ác chiến tranh của Israel tại Gaza.

"Gaza : Kịch bản nào cho thời kỳ hậu chiến ?"

"Gaza : Kịch bản nào cho thời kỳ hậu chiến ?" là tựa trang nhất của Le Figaro. Nhật báo Pháp đưa ra hàng loạt kịch bản, như làm sống dậy Cơ quan Quyền lực Palestine, hay một chính quyền dưới sự bảo trợ của Liên Hiệp Quốc, hoặc do các nước láng giềng đỡ đầu… Tất cả các kịch bản cho Gaza thời hậu chiến, đều tỏ ra thiếu thuyết phục.

Bài xã luận của Le Figaro "Hòa bình không phải ngay trong ngày mai" điểm lại các nỗ lực bất thành trong lịch sử nhằm tìm ra giải pháp cho xung đột Israel – Palestine, với đỉnh điểm là Hiệp định Oslo cách nay 30 năm. Le Figaro nhấn mạnh là ngay cả nhà ngoại giao kỳ cựu Henry Kissinger, được coi là người nổi tiếng "sáng tạo và kiên định", cũng đã bất lực với cuộc xung đột này.

"Henri Kissinger : Một thế kỷ ngoại giao"

Nhà ngoại giao Henry Kissinger qua đời ở tuổi 100 cũng là một chủ đề được nhiều báo nhắc đến. Le Figaro chạy hình ảnh trang nhất : "Henri Kissinger : Một thế kỷ ngoại giao". Việc thiết lập quan hệ với Trung Quốc buộc Liên Xô phải xuống thang được coi là các dấu ấn lịch sử của học thuyết ngoại giao Kissinger. Trang nhất Le Monde chạy tựa "Kissinger, nền ngoại giao giữa bóng tối và ánh sáng".

Trọng Thành

COP28 tại Dubai : Những nghi vấn về xung đột lợi ích

Thùy Dương, RFI, 30/11/2023

Hội nghị Liên Hiệp Quốc về Khí hậu COP28 hôm nay 30/11/2023 khai mạc tại Dubai, Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất, với sự tham gia của đại diện 196 nước. Đến dự COP28 không chỉ có 140 nguyên thủ quốc gia, lãnh đạo chính phủ, mà còn có các nhà thương lượng, các tác nhân kinh tế, đại diện của các tổ chức phi chính phủ, các tổ chức của giới trẻ, các tôn giáo, giới khoa học …

Hội nghị Khí hậu Liên Hiệp Quốc COP28 diễn ra tại Dubai, Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất, từ 29/11 đến 12/12/2023. AP - Rafiq Maqbool

COP28 được xem là có vai trò hết sức quan trọng, bởi các nước sẽ phải đàm phán về văn bản "tổng kết thế giới" về khí hậu, tổng kết, đánh giá các biện pháp đã được thực hiện cho đến nay, cùng với các mục tiêu cho những năm sắp tới. Trên cơ sở này, đến năm 2025, mỗi nước sẽ đề xuất các kế hoạch hành động quốc gia để hạn chế khí thải gây hiệu ứng nhà kính.

Theo La Croix ngày 29/11/2023, năm nay, rất có thể mục tiêu xóa bỏ các loại nhiên liệu hóa thạch (than đá, dầu lửa, khí đốt) sẽ thành tâm điểm các cuộc tranh luận. Việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch, trong đó có dầu khí, là nguồn tăng khí gây hiệu ứng nhà kính, làm biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, cũng có một số nước, chủ yếu là các nước phát triển về công nghiệp dầu khí, trong đó có Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất, lại muốn tập trung vào biện pháp thu hồi và lưu trữ carbon, trước khi tính đến chuyện ngừng sử dụng các loại nhiên liệu hóa thạch, cho dù công nghệ thu hồi và lưu trữ carbon vẫn chưa thể được xem là đã hoàn thiện và có thể triển khai trên quy mô lớn.

Một trong những thách thức lớn khác của COP28 là tiến tới việc lập "Quỹ bù đắp tổn thất và thiệt hại", dùng nguồn tiền đóng góp của các nước giàu nhất để hỗ trợ cho các nước dễ bị tổn thương nhất, các nước phải gánh chịu thảm họa khí hậu. "Quỹ bù đắp tổn thất và thiệt hại" đã được thông qua tại hội nghị COP27 nhưng vẫn còn nhiều bất đồng về cách triển khai : Ai sẽ phải chi tiền ? Nước nào được thụ hưởng ? …

Nhiều nước phát triển, trong đó có Liên Âu, đang kêu gọi các nước mà theo tiêu chí cũ của Liên Hiệp Quốc vẫn được xem là các nước "đang phát triển", như Trung Quốc, hay các nước sản xuất dầu lửa, đóng góp vào "Quỹ bù đắp tổn thất và thiệt hại". Quả thực, về lý thuyết, nhờ vị thế nước đang phát triển, Trung Quốc chưa bắt buộc phải đóng góp, nhưng theo trang mạng Lalibre của Bỉ, hôm 21/11/2023, Wopke Hoeksra, ủy viên Châu Âu về khí hậu đã nhấn mạnh Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, nên là nước đóng góp chứ không phải nước thụ hưởng "Quỹ bù đắp tổn thất và thiệt hại", bởi vì quỹ này chủ yếu để hỗ trợ khả năng thích ứng của một quốc gia khi phải gánh chịu thảm họa khí hậu. 

Theo La Croix, dựa vào số liệu năm 2022, Trung Quốc đứng thứ 6 trong top 10 nước sản xuất đầu lửa lớn nhất toàn cầu, trên cả Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất, Iran, Brazil và Koweit. AFP dẫn số liệu của Viện nghiên cứu Potsdam thu thập qua công cụ Climate Watch, cho biết năm 2021, Trung Quốc đã thải ra 14,3 tỉ tấn khí CO2, nhiều nhất thế giới, hơn cả Mỹ. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, 50% tổng lượng khí CO2 Trung Quốc thải ra là do sử dụng than đá. Hiện giờ, 60% tổng sản lượng điện của Trung Quốc là điện than.

Tại sao COP28 được tổ chức tại Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất ?

Nhiều người hoài nghi về thành công của COP28, nhất là khi hội nghị khí hậu lại được tổ chức tại Dubai, Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất, nước sản xuất nhiều dầu lửa thứ 7 trên thế giới, sau Mỹ, Saudi Arabia, Nga, Canada, Irak và Trung Quốc. Không những vậy, Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất vẫn luôn có tham vọng tăng sản lượng dầu thô.

Nhưng tại sao Dubai lại được chọn làm nơi tổ chức COP28 ? Báo La Croix ngày 13/10/2023 giải thích COP, tên viết tắt của "Conference of parties", Hội nghị các Bên tham gia Công ước Khung của Liên Hiệp Quốc về chống Biến đổi khí hậu, diễn ra hàng năm dưới sự bảo trợ của Liên Hiệp Quốc. Quốc gia đảm trách chức chủ tịch COP cũng là nước tổ chức các cuộc thảo luận, được chỉ định lần lượt, theo thứ tự đã được xác định phân bổ theo 5 châu lục được Liên Hiệp Quốc công nhận : Châu Phi, Châu Á - Thái Bình Dương, Châu Mỹ La-tinh và vùng Caribê, Tây Âu mở rộng và Đông Âu. Trong mỗi nhóm quốc gia, các nước phải đạt thỏa thuận về một ứng viên. Hồ sơ ứng viên sau đó sẽ phải được đệ trình và phải được sự chấp thuận của ban thư ký Liên Hiệp Quốc về biến bổi khí hậu. Chẳng hạn như vào năm ngoái, Ai Cập là nước duy nhất trong nhóm các nước Châu Phi đệ trình hồ sơ tổ chức COP.

Một trong số các điều kiện là thành phố đăng cai COP phải có khả năng tiếp đón một sự kiện quốc tế quy mô lớn. Theo ước tính, Dubai năm nay sẽ đón 80.000 khách đến COP28. Và đương nhiên thành phố đó phải có khả năng tài chính, bởi chi phí tổ chức một sự kiện lớn đến như vậy lên đến hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu euro.

Năm nay, trong nhóm các nước Châu Á - Thái Bình Dương, hồ sơ của của Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất đã đạt được sự đồng thuận. Hàn Quốc từng ra ứng cử, nhưng sau đó đã rút lui. Đây cũng không phải lần đầu tiên hội nghị khí hậu COP được tổ chức tại Vùng Vịnh : Hồi năm 2012, COP đã diễn ra tại Qatar.

Chiến lược gây ảnh hưởng đằng sau mục tiêu khí hậu

Đối với Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất, theo La Croix, việc đăng cai tổ chức COP28 là một chiến lược : Quốc gia vùng Vịnh này muốn hiện diện như một tác nhân lớn trên trường quốc tế, đề cao các đầu tư trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và chuyển đổi năng lượng, nhưng vẫn kín đáo bảo vệ lợi ích của ngành công nghiệp dầu lửa của họ.

Về cuộc chiến tìm kiếm, mở rộng ảnh hưởng, trên đài RFI Pháp ngữ ngày 24/11, nhà nghiên cứu David Amsellem, thành viên của Géode, Trung tâm nghiên cứu và đào tạo đa ngành chuyên về các vấn đề chiến lược và địa chính trị của cuộc cách mạng kỹ thuật số, lãnh đạo Đài quan sát thế giới mạng bằng tiếng Ả rập, nhấn mạnh đăng cai COP28 là chiến lược của Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất để trở thành tâm điểm cuộc chơi, là cơ hội tập hợp các lãnh đạo có thế lực nhất thế giới về Dubai.

Chuyên gia David Amsellem nhấn mạnh, cho dù nước tổ chức COP không phải nước đưa ra các giải pháp, mà họ chỉ đề xuất và và tham gia thảo luận như mọi thành viên khác, quyết định vẫn là của cả tập thể, nhưng dẫu sao đây cũng là một đòn bẩy giúp Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất mở rộng ảnh hưởng trên trường quốc tế và và củng cố vị thế trong khu vực, trước các đối thủ như Iran, Thổ Nhĩ Kỳ, Qatar …

Khi El Jaber đóng hai vai trái ngược nhau

Từ tháng Giêng 2023, việc ông El Jaber được chỉ định làm chủ tịch COP28 làm dấy lên trong giới bảo vệ môi trường khí hậu những hoài nghi về thành công của hội nghị. Đó là bởi El Jaber không chỉ là bộ trưởng Công nghiệp và Công nghệ tiên tiến của Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất, mà còn là chủ nhân ADNOC - công ty dầu khí quốc gia và cũng là một trong những tập đoàn hàng đầu thế giới trong lĩnh vực khai thác dầu lửa và có khả năng sản xuất hơn 4% lượng dầu lửa giao thương trên thị trường thế giới (theo L’Obs ngày 23/11). Nhiều người xem việc để chủ công ty dầu khí ADNOC làm chủ tịch COP chẳng khác gì là "gửi trứng cho ác". Dân biểu Pháp Manon Aubry thì xem đó "cứ như thể một tập đoàn thuốc lá đa quốc gia giám sát công việc nội bộ của Tổ chức Y Tế Thế Giới".

Trả lời AFP, Kaisa Kosone, điều phối chính trị của tổ chức Greenpeace International, lo ngại việc ông El Jaber đóng hai vai trái ngược nhau như vậy có thể gây nguy cơ "xung đột lợi ích". Ba ngày trước khi khai mạc COP, theo HuffingtonPost, ông El Jaber đã bị cáo buộc "lợi dụng" COP28 để mở rộng thị trường dầu khí cho công ty ADNOC.

Đài BBC dựa trên khoảng 150 trang tài liệu do các phóng viên độc lập là thành viên Trung tâm CCR (Center for Climate Reporting) cung cấp và khẳng định tính xác thực, tiết lộ là trước thềm COP28, EL Jaber đã có các buổi làm việc với chính phủ của ít nhất 27 quốc gia, trong đó có Trung Quốc, nhằm cùng đánh giá cơ hội khai thác khí hỏa lỏng (DNL) tại Mozambique, Canada và Úc. Một tài liệu khác cho thấy ông El Jaber dường như gợi ý với một vị bộ trưởng Colombia rằng công ty ADNOC của ông sẵn sàng giúp đỡ các nước phát triển nguồn năng lượng hóa thạch.

Chủ công ty dầu khí ADNOC được biết đến là người cổ vũ mạnh mẽ cho giải pháp phát triển công nghệ để thu hồi và lưu trữ các khí gây biến đổi khí hậu, nhất là carbon, thay vì giảm khai thác dầu hoặc tìm cách giảm phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính.

Giới bảo vệ môi trường khí hậu lo ngại giới dầu khí, dĩ nhiên trong đó có ADNOC, dùng giải pháp thu hồi và lưu trữ khí thải làm cái cớ để trì hoãn việc từ bỏ các loại nhiên loại hóa thạch. Những lo ngại trên không phải vô cớ, bởi công ty ADNOC của El Jaber vẫn đang tìm cách tăng sản lượng dầu thô từ 3 triệu thùng/ngày trong năm 2016 lên thành 5 triệu thùng/ngày vào năm 2030.

Thùy Dương

**************************

COP28 : Khai mạc Hội nghị Khí hậu "quan trọng nhất" kể từ Paris 2015

Trọng Thành, RFI, 30/11/2023

Hôm nay, 30/11/2023, tại Dubai, Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống Nhật, hội nghị khí hậu lần thứ 28 của Liên Hiệp Quốc (COP28) khai mạc. Tham dự hội nghị kéo dài hai tuần lễ này có lãnh đạo của khoảng 180 quốc gia. Nước chủ nhà và Liên Hiệp Quốc hy vọng đây sẽ là một Hội nghị Khí hậu có ý nghĩa lịch sử, tương tự như Hội nghị Khí hậu Paris năm 2015.

COP28 tại Dubai, Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất, ngày 30/11/2023. AP - Peter Dejong

Theo lãnh đạo về khí hậu của Liên Hiệp Quốc, Simon Stiell, đây là "Hội nghị Khí hậu Liên Hiệp Quốc quan trọng nhất kể từ Paris 2015. Cộng đồng quốc tế sẽ phải đạt được những bước tiến khổng lồ, trong bối cảnh chúng ta mới chỉ tiến được các bước nhỏ." Theo AFP, Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất, quốc gia thứ hai ở vùng Vịnh đăng cai Hội nghị Khí hậu sau Qatar, dự kiến tiếp đón tổng cộng hơn 97.000 người dự hội nghị (bao gồm phái đoàn các nước, giới truyền thông, ban tổ chức, các tổ chức phi chính phủ, các nhóm vận động hành lang, các kỹ thuật viên…), tức nhiều gấp hơn hai lần so với COP27.

Thông tín viên Nicolas Keraudren từ Dubai cho biết thêm về tình hình tại chỗ :

"Tham vọng của nước chủ nhà Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất cũng là biến hội nghị này thành một sự kiện đại chúng. Chẳng hạn như tại Dubai, từ nhiều ngày nay, các xe buýt của thành phố đã chuyển sang màu xanh, màu của COP28. Các doanh nghiệp địa phương cũng tranh thủ cơ hội để quảng cáo với biểu tượng của COP28. Trên biểu tượng hình cầu này, có hình ảnh những con người, các loài thú vật như lạc đà, hay các tấm pin mặt trời. 

Ngoài hơn 100.000 người được cấp giấy chính thức dự hội nghị, theo ban tổ chức, COP28 dự kiến mở cửa cho khoảng 400.000 người dân. Công chúng có thể tham gia vào nhiều hoạt động được, tổ chức bên lề các cuộc đàm phán, như hòa nhạc, triển lãm, hay hội thảo. Để tham gia, chỉ cần đặt chỗ miễn phí trên mạng. 

COP28 được tổ chức tại nơi đã diễn ra Triển lãm Thế giới 2021, do Các Tiểu Vương Quốc Ả rập đăng cai. Theo số liệu chính thức, sự kiện này đã thu hút khoảng 24 triệu khách".

Phó tổng thống Mỹ dự COP28

Về sự tham gia của Hoa Kỳ, Washington thay đổi kế hoạch vào giờ chót. Hôm qua, 29/11, Nhà Trắng ra thông báo cho biết "tổng thống đã yêu cầu phó tổng thống Kamala Harris thay mặt ông dự COP28, để thể hiện vị thế lãnh đạo của nước Mỹ về khí hậu". Phó tổng thống Harris sẽ tới Dubai vào ngày mai, 01/12, ngày thứ hai của hội nghị.

Cũng tại Dubai, trả lời báo giới hôm qua, đặc phái viên khí hậu của Mỹ John Kerry nhấn mạnh Hoa Kỳ và Trung Quốc, hai quốc gia phát thải thứ hai và thứ nhất thế giới (với 40% tổng lượng khí thải toàn cầu), đã "quyết định phối hợp các nỗ lực cho sự thành công của COP28", bởi "không có hành động kiên quyết của Trung Quốc và Mỹ, thế giới sẽ không thể giành được chiến thắng trong cuộc chiến này".

Đặc phái viên khí hậu Mỹ khẳng định là Hoa Kỳ sẽ thúc đẩy để nội dung "tăng tốc từ bỏ sử dụng các năng lượng hóa thạch mà không có các phương tiện thu giữ khí thải CO2 (unabated)" được ghi vào Tuyên bố chung của COP28.

Trọng Thành

*****************************

"Tương lai của năng lượng hóa thạch" : Chủ đề trọng tâm của COP28

Trọng Thành, RFI, 30/11/2023

Hội nghị Khí hậu lần thứ 28 của Liên Hiệp Quốc tại Dubai, khai mạc hôm nay, 30/11/2023, dự kiến tập trung ngày từ đầu vào vấn đề các năng lượng hóa thạch, bị điểm mặt là thủ phạm chính của biến đổi khí hậu. Theo AFP, COP28 sẽ đưa ra quyết định lớn đầu tiên về "đền bù tổn thất" do biến đổi khí hậu, để dồn sức cho các chủ đề quan trọng khác.

Ảnh minh họa : Một giàn khoan dầu khí trên biển. Joe Raedle/Getty Images/AFP

Người phụ trách về Khí hậu của Liên Hiệp Quốc, Simon Stiell, hôm nay hối thúc thế giới khẩn trương bước vào "giai đoạn cuối cùng của kỷ nguyên năng lượng hóa thạch". Ông nhấn mạnh : "Nếu chúng ta không đưa ra tín hiệu là kỷ nguyên năng lượng hóa thạch sắp kết thúc có nghĩa là chúng ta đang chuyển bị cho sự cáo chung của chính chúng ta".

Kêu gọi của chủ tịch COP28 về "năng lượng hóa thạch"

Về phần mình, chủ tịch COP28, ông Sultan al-Jaber, nhấn mạnh phải đưa vấn đề "vai trò của các năng lượng hóa thạch" vào văn bản dự thảo thỏa thuận. Theo AFP, việc chức vụ chủ tịch COP28 do lãnh đạo tập đoàn khí đốt Adnoc, Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất đảm nhiệm, gây nhiều hoài nghi. Về vấn đề này, tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres khẳng định, việc quốc gia sản xuất dầu khí tốp đầu thế giới này làm chủ tịch COP28 có thể là một cơ hội thuận lợi cho phép cộng đồng quốc tế đi đến được một thỏa thuận về mục tiêu rời bỏ năng lượng hóa thạch, bởi chủ tập đoàn khí đốt Adnoc có khả năng thuyết phục "các đồng nghiệp trong ngành năng lượng hóa thạch".

AFP cũng cho biết, trong hai ngày cuối tuần 02 và 03/12, COP28 dự kiến sẽ đưa ra hàng loạt cam kết về khí hậu, đặc biệt là tăng gấp ba năng lượng tái tạo trước 2030, hoặc các nước giàu tăng hỗ trợ cho các nước dễ tổn thương nhất. Tăng vọt sản lượng năng lượng tái tạo, hay gia tăng mạnh việc tiết kiệm năng lượng dự kiến sẽ là các chủ đề dễ đạt đồng thuận. Ngược lại, triển vọng đạt một thỏa thuận hướng đến từ bỏ năng lượng hóa thạch là rất thấp.

Theo Reuters, từ bỏ năng lượng hóa thạch, và cam kết cắt giảm mạnh than, dầu, khí là các chủ đề gai góc nhất. Hoa Kỳ, Liên Hiệp Châu Âu và nhiều quốc gia dễ tổn thương nhất do biến đổi khí hậu muốn thỏa thuận COP28 ghi rõ mục tiêu chấm dứt năng lượng hóa thạch, trong lúc nhóm 20 nền kinh tế lớn nhất (G20) không đạt được đồng thuận, và một số quốc gia như Nga kiên quyết chống lại.

Đối đầu gia tăng giữa các nhóm nước trong bối cảnh căng thẳng địa-chính trị

Các thảm họa do biến đổi khí hậu đang diễn ra ngày càng dồn dập tại khắp các châu lục đang buộc cộng đồng quốc tế nhanh chóng đi đến các thỏa hiệp. Tuy nhiên, căng thẳng địa chính trị toàn cầu gia tăng gây chia rẽ hiện nay là một trở lực lớn. Đặc phái viên Jeanne Richard từ Dubai cho biết thêm :

"Tình hình hiện tại rõ ràng đòi hỏi phải khẩn cấp đạt đồng thuận, nhưng với các cuộc chiến tranh tại Ukraina và Gaza hiện nay, Liên Hiệp Quốc đang trải qua khủng hoảng uy tín. Điều này có thể ảnh hưởng đến các thương lượng về môi trường theo ông Sebastien Treyer, giám đốc Viện Phát triển Bền vững và Quan hệ Quốc tế - IDDRI, "Tiếng nói của Hội Đồng Bảo An, các cơ quan Liên Hiệp Quốc về Gaza không được lắng nghe, cơ chế đa phương quốc tế hiện tại đang rất bất lực."

Bên cạnh đó, lãnh đạo Viện IDDRI cũng ghi nhận sự gia tăng căng thẳng giữa các quốc gia, cũng như trong nội bộ các quốc gia, và đặc biệt là, giữa các khối nước, các kênh đối thoại đang ngày càng trở nên hiếm hoi. Ông nói : "Chúng tôi nhận thấy có sự đối đầu giữa các nhóm nước tại COP28, khiến hội nghị này đặc biệt khó khăn. Tôi hy vọng là chúng ta có thể tránh được việc tái diễn cuộc đối đầu giữa các nước phương Tây chống lại các nước phương Nam, khiến tình hình lâm vào bế tắc. Nếu chúng ta không đạt được kết quả, các nước phương Bắc sẽ bị lên án".

Trọng Thành

****************************

Ông Phạm Minh Chính đến Dubai dự COP28 bàn về giảm phát thải

RFA, 30/11/2023

Hội nghị lần thứ 28 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hiệp Quốc (Liên Hiệp Quốc) về Biến đổi khí hậu (COP28) chính thức khai mạc tại Dubai thuộc Các tiểu Vương quốc Ả rập Thống nhất (UAE) vào trưa ngày 30/11.

Tổng thống UAE Mohamed bin Zayed Al Nahyan và Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres đón Thủ tướng Phạm Minh Chính dự Hội nghị  

Hội nghị dự kiến sẽ kéo dài đến ngày 12/12 tới đây ; tuy nhiên theo thực tế của các kỳ hội nghị trước, nếu các cuộc đàm phán chưa ngã ngũ, hội nghị có thể kéo dài thêm.

Phái đoàn của Việt Nam tham dự COP28 do Thủ tướng Phạm Minh Chính dẫn đầu. Ông Chính sẽ tham dự hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo trong hai ngày bắt đầu từ ngày 1/12. Khoảng 140 nguyên thủ và thủ tướng chính phủ các nước sẽ tham dự và trình bày kế hoạch chống biến đổi khí hậu của quốc gia họ.

Đối với Việt Nam, tại COP28, một kế hoạch chi tiết về phương thức sử dụng 15,5 tỷ USD để chuyển đổi sang năng lượng sạch hơn sẽ được chính thức công bố.

Chín nước công nghiệp phát triển trên thế giới đồng ý cung cấp khoản tài trợ 15,5 tỷ USD giúp cho Việt Nam chấm dứt tình trạng lệ thuộc vào điện than và nhanh chóng chuyển đổi sang năng lượng tái tạo theo chương trình Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JEPT).

Tại COP26 ở Glasgow, Scotland, Vương Quốc Anh vào ngày 1/11/2021 Thủ tướng chính phủ Hà Nội Phạm Minh Chính đưa ra cam kết với cộng đồng quốc tế đến năm 2050 Việt Nam sẽ đạt mức phát thải ròng bằng 0.

RFA, 30/11/2023

******************************

COP28 Dubai : Trung Quốc và Mỹ gây khí thải nhiều nhất trên thế giới, nguyên thủ đều vắng mặt

Thanh Hà, RFI, 29/11/2023

Chủ tịch Tập Cận Bình và tổng thống Joe Biden cùng vắng mặt tại Hội Nghị Khí Hậu lần thứ 28 của Liên Hiệp Quốc. COP28 mở ra từ ngày 30/11-12/12/2023. Phó tổng thống Kamala Harris cùng với đặc sứ của tổng thống Biden về khí hậu, John Kerry dẫn đầu phái đoàn Mỹ. Bắc Kinh hiện tại mới chỉ thông báo về sự hiện diện của đặc phái viên Trung Quốc về môi trường Giải Chấn Hoa (Xie Zhenhua).

Nhà máy nhiệt điện than Guohua hoạt động giữa những người bán đồ trên đường phố ở Định Châu, Bảo Định, tỉnh Hà Bắc, phía bắc Trung Quốc, ngày 10/11/2023 / AP - Ng Han Guan

Giới quan sát lấy làm tiếc là lãnh đạo hai nền kinh tế gây ô nhiễm nhất trên thế giới đều vắng mặt tại sự kiện quan trọng này. Một số người đặt câu hỏi phải chăng sự vắng mặt đó là một hình thức "hợp tác" Mỹ-Trung về khí hậu mà nguyên thủ hai nước đã cam kết nhân thượng đỉnh Joe Biden-Tập Cận Bình hôm 15/11/2023 tại San Francisco ?

Chỉ thua có Trung Quốc, Hoa Kỳ là nguồn phát thải khí carbon gây hiệu ứng nhà kính thứ nhì trên thế giới. Năm 2021 Mỹ góp phần hâm nóng trái đất khi thải ra 6,28 tỷ tấn CO2, theo thẩm định của Viện Nghiên Cứu Posdam về biến đổi khí hậu. Giao thông vận tải là "thủ phạm chính" thải đến 28% CO2, kế tới theo thứ tự là các hoạt động của các nhà máy điện (25%), công nghiệp (23%), các hoạt động thương mại và của tư nhân (13%) và cuối cùng là do lĩnh vực nông nghiệp gây nên. Để sản xuất điện lực bảo đảm nhu cầu cho cỗ máy sản xuất đồ sộ của Hoa Kỳ và cho tư nhân, 60% các nhà máy điện sử dụng khí đốt, 20% dùng than đá. Năng lượng tái tạo và hạt nhân vẫn còn chiếm một vị trí khiêm tốn với 21,5% và 18%.

Năm 2021 khi lên cầm quyền tổng thống Biden cam kết đến năm 2030 Mỹ sẽ giảm 50% khí thải làm hâm nóng trái đất so với thời điểm 2005. Washington liên tục ban hành nhiều kế hoạch đầu tư vì mục tiêu này. Nhưng một báo cáo gần đây của Chương trình bảo vệ môi trường PNUE của Liên Hiệp Quốc, nhận định là Washington sẽ bị chậm trễ so với lộ trình tổng thống Joe Biden đã đề ra. Trong trường hợp khả quan nhất, đến 2030 Mỹ sẽ giảm được từ 32 đến 42% CO2 so với thời điểm 2005.

Trung Quốc vẫn "nghiện" than đá

Cũng thời điểm 2021 lượng CO2 Trung Quốc thải ra cao hơn gấp 2 lần so với của Hoa Kỳ. Hơn một nửa trong số 14,3 tỷ tấn carbon là do các nhà máy điện than của nước này gây nên. 60% nguồn điện của công xưởng thế giới này có được là nhờ than đá. 

Trung Quốc có nhiều nhà máy, công xưởng, nên đây là nguồn thải đến 36% CO2. Cũng vì là nạn nhân đầu tiên từ ô nhiễm không khí nên Trung Quốc đã tăng tốc tiến trình chuyển đổi năng lượng, đẩy mạnh lĩnh vực năng lượng tái tạo (năng lượng gió và mặt trời, thủy điện ...) 

Năm 2020 Bắc Kinh cam kết giảm thiểu lượng khí thải carbon từ nay đến 2030 và nhất là đến ngưỡng 2060 thì sẽ đạt mức "quân bình" carbon tức là lượng thải ra và khả năng hâp thu carbon sẽ ngang bằng nhau.

Thanh Hà

****************************

COP28 : Loại bỏ năng lượng hóa thạch, kịch bản còn xa vời

Thanh Hà, RFI, 30/11/2023

Một trong những trọng tâm của Hội Nghị Khí Hậu Liên Hiệp Quốc COP28 Dubai là bàn về "nguyên tắc ra khỏi năng lượng hóa thạch". Thế mà nước chủ nhà Các Tiểu Vương Quốc Ả rập Thống nhất là nước sản xuất dầu hỏa lớn thứ 7 thế giới, còn lãnh đạo tập đoàn dầu lửa quốc gia Abu Dhabi National Oil lại giữ chức chủ tịch COP28. 

Một nhà máy lọc dầu của hãng BP tại Gelsenkirchen, Đức, ngày 24/10/2023. AP - Martin Meissner

Hai tuần lễ từ ngày 30/11 đến 12/12/2023 là thời gian quá ngắn ngủi để tìm ra đồng thuận giữa hơn 190 phái đoàn đại diện các quốc gia, các tổ chức bảo vệ môi trường trên vấn đề năng lượng hóa thạch. Khoảng 75% khí thải gây hiệu ứng lồng kính trên thế giới là từ than đá, dầu hỏa và khí đốt. Đây cũng là nguồn bảo đảm đến 80% nhu cầu tiêu thụ năng lượng của hành tinh chúng ta. Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu chứng minh năng lượng hóa thạch là nguyên nhân chính làm hâm nóng Trái đất. Năm 2023 cũng là năm nóng nhất trên thế giới kể từ 1900 đến nay. So với thời điểm 1992, năm diễn ra hội nghị khí hậu Rio, lượng khí thải carbon trên toàn cầu đã tăng 75%.

Bất chấp những tín hiệu báo động đỏ ấy, quốc tế vẫn như một con thiêu thân lao vào năng lượng hóa thạch, bởi đơn giản là nhân loại chưa thể "cai nghiện" than đá hay dầu khí. Theo một nghiên cứu được công bố tháng 6/2023, trong năm 2023, tổng đầu tư trong lĩnh vực dầu khí ước tính lên tới 528 tỷ đô la chỉ riêng cho các khâu khai thác và sản xuất. Con số này như vậy cao hơn mức của năm 2022 đến 11% và là mức cao nhất kể từ 2015, tức là từ hội nghị COP21 tại Paris, khi cộng đồng quốc tế cam kết hạn chế khí thải gây hiệu ứng lồng kính.

Vài ngày trước hội nghị COP28, Cơ Quan Năng Lượng Quốc tế AIE báo động trong năm 2022-2023 nhiều nước trên thế giới đã thông qua hơn 400 dự án đầu tư, mở rộng các hoạt động khai thác dầu hỏa và khí đốt, bất chấp những lời kêu gọi hạn chế sử dụng và thu hẹp vai trò của các loại năng lượng hóa thạch nhằm đạt mục tiêu "trung hòa carbon" vào ngưỡng 2050. Quốc tế đã "không ngần ngại cấp khoảng 1.000 tỷ đô la" hỗ trợ cho ngành dầu khí, với hy vọng giá xăng dầu không đè quá nặng lên mãi lực của người tiêu dùng.

Theo các dữ liệu thống kê của cơ quan tư vấn Rystad Energy, 58 quốc gia đã cấp giấy phép cho 437 dự án đầu tư, trong đó bao gồm cả các dự án của các công ty tư nhân và nhà nước, 60% trong số đó liên quan đến các chương trình khai thác dầu hỏa, 40% còn lại là các kế hoạch phát triển khí đốt. Điểm đến của các chương trình nói trên tập trung vào Qatar, Saudi Arabia, Brazil, Hoa Kỳ và nước chủ nhà COP28 là Các Tiểu Vương Quốc Á Rập Thống nhất. Cùng lúc, cũng theo tổ chức này, "nhiều tập đoàn năng lượng Châu Âu như Shell, BP hay TotalEnergies thông báo giảm mục tiêu trong chiến lược chuyển đổi năng lượng"

Làm thế nào giải thích hiện tượng nói trên ? Giới trong ngành đồng loạt cho rằng cộng đồng quốc tế tiếp tục đầu tư vào năng lượng hóa thạch bởi vì nhu cầu tiêu thụ của toàn cầu sẽ còn tiếp tục tăng thêm nữa từ nay đến giữa thế kỷ 21. Tổ chức OPEC quy tụ các quốc gia xuất khẩu dầu hỏa, dự phóng đến ngưỡng 2045, nhu cầu tiêu thụ vàng đen để phục vụ cho các nhà máy, cho sinh hoạt của người dân sẽ còn tăng thêm 17% so với thời điểm hiện tại. Như tổng giám đốc tập đoàn dầu khí Shell Wael Sawan ghi nhận "thế giới vẫn còn rất khát dầu".

Cơ Quan Năng Lượng Quốc Tế dự báo nhu cầu tiêu thụ dầu hỏa của thế giới trong năm nay sẽ "đạt mức kỷ lục" với khoảng hơn 102 triệu thùng dầu mỗi ngày, tức là còn cao hơn cả đỉnh điểm 2019 trước đại dịch Covid.

Francis Perrin, giám đốc Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS đặc trách về năng lượng ghi nhận, những dự báo nói trên càng "châm thêm củi lửa" thúc đẩy các nhà sản xuất đẩy mạnh đầu tư. 

Thêm một lý do khác khiến năng lượng hóa thạch vẫn còn có sức "thu hút cao", đó là năng lượng tái tạo vẫn chưa "cất cánh". Sau giai đoạn phấn khởi ban dầu, các nhà sản xuất năng lượng gió và năng lượng mặt trời trong 2 năm trở lại đây liên tục phải đối mặt với lãi suất ngân hàng tăng cao, giá các nguyên liệu (đất hiếm, đồng …) để sản xuất các trang thiết bị không ngừng tăng : nhiều dự án "năng lượng xanh" bị chậm trễ, thậm chí là bị bỏ dở. Tập đoàn Orsted của Đan Mạch và Iberdrola của Tây Ban Nha đã rút khỏi các dự án tại Mỹ. Hãng Vattenfal của Thụy Điển bỏ dở dự án lắp đặt cánh quạt điện Biển Bắc với các đối tác Anh. Từ hội nghị khí hậu Paris2015 đến hội nghị Dubai2023, tương lai tiến trình chuyển đổi sang năng lượng sạch chưa khi nào mù mịt như hiện tại.

Cuối cùng, năng lượng hóa hoạch không lo sớm bị khai tử vì ngay cả những quốc gia công nghiệp phát triển như Mỹ hay Canada cũng đã không ngần ngại cấp giấy phép cho các dự án khai thác dầu khí. Hơn thế nữa, như trên tất cả mọi hồ sơ lớn liên quan đến vận mệnh toàn cầu, còn có các yếu tố địa chính trị, nhất là vào thời điểm các nước đang nghèo bị "khủng hoảng niềm tin" trước thái độ đạo đức giả và "bủn xỉn" của các nước phát triển phương Tây.

Thanh Hà

Nguồn : RFI, 30/11/2023