COP28 đạt thỏa thuận kêu gọi các nước từ bỏ dần dần nhiên liệu hóa thạch
Thùy Dương, RFI, 13/12/202
Lần đầu tiên trong lịch sử các hội nghị khí hậu của Liên Hiệp Quốc, COP28 sáng nay 13/12/2023 đã đạt được thỏa thuận kêu gọi các nước từ bỏ dần dần các loại nhiên liệu hóa thạch để tránh những hậu quả khủng khiếp nhất do biến đổi khí hậu.
Chủ tịch COP28 Al Jaber ( giữa ) và các quan chức khác vỗ tay trước phiên họp tòa thể của hội nghị khí hậu Liên Hiệp Quốc ở Dubai, ngày 13/12/2023. AFP – Giuseppe Cacace
Theo Reuters, thỏa thuận được đúc kết tại Dubai sau 2 tuần hội nghị là nhằm gửi tín hiệu mạnh mẽ đến các nhà đầu tư và giới lãnh đạo về mong muốn giã từ nhiên liệu hóa thạch, vốn là nguồn chính thải khí gây hiệu ứng nhà kính hâm nóng Trái đất.
Do bị chỉ trích về dự thảo thỏa thuận không có nội dung "từ bỏ năng lượng hóa thạch" mà chỉ có mục tiêu giảm dần việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch, hội nghị COP28 Dubai đã phải kéo dài thêm 1 ngày so với lịch trình. Đàm phán đã diễn ra suốt đêm qua, hơn 100 nước đã gây sức ép với nhóm các nước sản xuất dầu lửa trong khối OPEC, đứng đầu là Saudi Arabia, để văn bản thỏa thuận phải ghi rõ ràng việc từ bỏ "dần dần" sử dụng dầu lửa, khí đốt và than đá. Đến sáng nay 13/12, mới có thông báo chính thức là các nước đạt được thỏa thuận.
Từ Dubai, đặc phái viên Jeanne Richard gửi về bài tường trình về phiên họp toàn thể hôm nay :
"Chủ tịch COP28 Sultan Al Jaber thông báo việc hội nghị đã thông qua bản tổng kết thế giới đầu tiên về hành động khí hậu và sau đó là một tràng pháo tay, không một ai phản đối. Rõ ràng đối với nhiều người, đây là một bước ngoặt quan trọng, một thời khắc lịch sử, bởi vì thỏa thuận vừa được thông qua mở đường cho việc chấm dứt các loại năng lượng hóa thạch - than đá, khí đốt và dầu lửa. Các loại năng lượng này từ hai thế kỷ nay đã định hình các xã hội và các nền kinh tế của chúng ta.
Thế nhưng, văn bản này không phải là đã đầy đủ, tuyệt vời, vẫn còn những điểm thiếu hụt, nhất là về việc hỗ trợ tài chính cho các nước đang phát triển chuyển đổi năng lượng vẫn bị xem là chưa đủ. Đây sẽ là nội dung quan trọng sống còn của COP năm tới, còn hiện nay thì chúng ta vẫn chưa đạt được điều này.
Những căng thẳng giữa các nhà đàm phán trong hai tuần qua là rất lớn bởi cần đạt thỏa thuận giữa khoảng 200 nước có những lợi ích trái ngược nhau. Cũng có thể nói rằng chủ tịch COP28 Sultan Al Jaber đã thành công trong việc tổng hợp các quan điểm và vận động ngoại giao.
Nhưng hiện giờ đây cũng mới chỉ là một văn bản, cần phải triển khai hành động. Chúng ta sẽ xem các nước nắm bắt, diễn giải nội dung thế nào và biến thành hành động cụ thể ra sao để có thể hạn chế thực sự tình trạng Trái đất nóng lên".
Về phản ứng của quốc tế, dù hoàn toàn chưa hài lòng về nội dung thỏa thuận, đa phần các nhà lãnh đạo đều khen ngợi việc COP28 ra được thỏa thuận cuối cùng, đồng thời nhấn mạnh cần phải thúc đẩy hơn nữa. Chẳng hạn, tổng thư ký Liên hiệp Quốc hy vọng việc giã từ nhiên liệu hóa thạch sẽ không phải chờ đợi quá lâu. Chủ tịch Ủy ban Châu Âu hoan nghênh "bước khởi đầu của kỷ nguyên hậu nhiêu liệu hóa thạch". Trung Quốc nhận định các nước phát triển cần đầu tư nhiều hơn vào chuyển đổi năng lượng trên thế giới, hỗ trợ các nước đang phát triển cả về kỹ thuật và tài chính…
Thùy Dương
**************************
COP28 : Cam kết "giã từ than-dầu-khí" và công lao của ông chủ Adnoc
Trọng Thành, RFI, 13/12/2023
Sáng ngày 13/12/2023 được ghi vào lịch sử nhân loại như một bước tiến "lịch sử". Hội nghị khí hậu lần thứ 28 (COP28) của Liên Hiệp Quốc, họp tại Dubai, đã thông qua thỏa thuận khẳng định nhân loại khởi đầu của kỷ nguyên chia tay với năng lượng hóa thạch - thủ phạm chính của việc Trái đất bị hâm nóng. Không khí đã trở nên căng thẳng cao độ vào những ngày áp chót, với sự phản đối quyết liệt của phe "dầu mỏ".
Chủ tịch COP28 Sultan Ahmed al Jaber tại phiên khai mạc Hội nghi ở Dubai, Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, 30/11/2023. Reuters - Amr Alfiky
Tình hình có lúc tưởng chừng bế tắc. COP28 đã phải kéo dài thêm một ngày để thỏa thuận được thông qua. Vì sao COP28 đã ra được thỏa thuận lịch sử như vậy ? Không thể phủ nhận được vai trò của chủ tịch COP28, chủ tập đoàn dầu mỏ Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, Sultan al-Jaber. Chủ tịch COP28 đã đóng góp như thế nào cho thỏa thuận lịch sử này ?
***
Trước thềm COP28, không khí hoài nghi cao độ. Chủ tịch COP28, ông al-Jaber, lãnh đạo tập đoàn Adnoc của Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, tập đoàn dầu khí hàng đầu thế giới, bị tình nghi lợi dụng COP28 để "mở rộng thị trường khai thác các năng lượng hóa thạch" (theo truyền thông Anh Quốc). Chủ tịch COP28, bị cáo buộc lợi dụng việc công để tư lợi, tiếp tục đứng trước áp lực buộc hoặc từ chức chủ tịch COP, hoặc từ chức chủ tịch tập đoàn Adnoc (kêu gọi của khoảng 100 tổ chức phi chính phủ quốc tế, và nhiều nghị sĩ Âu, Mỹ).
Đại gia dầu khí "dễ thuyết phục" giới dầu khí
Trên thực tế, việc ông al-Jaber được chấp thuận làm chủ tịch COP28, cũng nằm trong chủ trương và hy vọng của Liên Hiệp Quốc và nhiều nước vận động từ bỏ năng lượng hóa thạch. Là một đại gia trong ngành dầu khí không hẳn đã là một điểm yếu. Theo một nhà thương lượng kỳ cựu Châu Âu, việc chủ tịch COP28 là một thành viên của giới dầu khí thậm chí có thể là một "lợi thế".
Thỏa thuận Hội nghị Khí hậu của Liên Hiệp Quốc đòi hỏi sự đồng thuận của tất cả các thành viên, hay nói cách khác, không bị bất cứ nước nào phản đối. Chủ tịch COP28, một đại gia trong ngành dầu khí, có khả năng thuyết phục được các quốc gia dầu khí bằng hữu. Chủ công ty Adnoc đã dành cho giới dầu khí một vị trí quan trọng tại COP28, theo ghi nhận của giới quan sát. Vào ngày áp chót của hội nghị, 11/12, chủ tịch COP28 đã đưa ra một dự thảo thỏa thuận gây sốc , khi loại trừ nội dung "giã từ năng lượng hóa thạch". Đông đảo các nước và giới tranh đấu môi trường kịch liệt phản đối phiên bản, bị coi là được đưa ra dưới áp lực của khối các nước bảo vệ năng lượng hóa thạch.
Làm rõ "lằn ranh đỏ" : Thủ pháp đàm phán
Rút cục một thỏa thuận cuối cùng đã được đưa ra, cụm từ "từ bỏ năng lượng hóa thạch" (phase out), mà phe chống năng lượng hóa thạch chủ trương không có mặt, nhưng thay vào đó là cụm từ uyển chuyển hơn, "giã từ dần dần" (transition away from) các năng lượng hóa thạch "một cách đúng đắn, có tổ chức và công bằng". Dự thảo rút cục đã nhanh chóng được gần 200 nước thông qua chỉ ít giờ sau khi được đưa ra.
Về dự thảo áp chót bị đông đảo cộng đồng quốc tế phản đối dữ dội, ban điều hành COP28 giải thích rõ, trên thực tế, đây là một thủ pháp đàm phán nhằm cho phép phe dầu mỏ bộc lộ quan điểm, và cũng là dịp để các quốc gia khác khẳng định "các lằn ranh đỏ". Thủ pháp nói trên rút cục đã mang lại kết quả như ta đã biết.
Theo AFP, một trong những bí quyết khiến tiếng nói của chủ tịch COP28 được lắng nghe là ông al-Jaber đã rất chú trọng đến khâu truyền thông. Chủ tịch COP28 đã tuyển mộ một nhóm chuyên viên lành nghề trong lĩnh vực truyền thông – giao tế. Bản thân chủ tịch COP28 cũng là người nỗ lực thiết lập quan hệ với giới bảo vệ môi trường khí hậu.
Tiếp thu quan điểm của giới môi trường
Theo ông Harjeet Singh, một người có nhiều kinh nghiệm tại COP, phát ngôn viên của mạng lưới quốc tế Climate Action Network-CAN (quy tụ khoảng 1.900 hiệp hội), từ nhiều tháng trước COP28, chủ tập đoàn Adnoc đã thường xuyên lắng nghe CAN. Tháng 6/2023, đại gia dầu khí này thừa nhận, việc giảm dần năng lượng hóa thạch là điều "không thể tránh khỏi" (bài ''Sultan al-Jaber : một doanh nhân bài bản điều hành COP28 ", France 24).
Vừa để các tiếng nói phản đối việc "giã từ năng lượng hóa thạch" được bày tỏ đầy đủ, vừa lắng nghe và tiếp thu quan điểm của giới bảo vệ khí hậu là hành xử của chủ tịch COP28. Ông al-Jaber khẳng định rõ cần thực thi mục tiêu giữ nhiệt độ Trái đất không tăng quá 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp (tức mục tiêu mức cao của Hiệp định khí hậu Paris 2015, mục tiêu mức thấp là giữ nhiệt độ không tăng quá 2°C).
Thông điệp "1,5°C" đúng lúc : "Lực đẩy" cho đàm phán
Giữ nhiệt độ Trái đất không tăng quá 1,5°C cũng là đòi hỏi của lãnh đạo Liên Hiệp Quốc, của đông đảo các nước, của giới bảo vệ môi trường. Theo các dự báo khoa học, đã được cộng đồng quốc tế đồng thuận, nếu nhiệt độ Trái đất tăng quá 1,5°C, nhân loại sẽ đối mặt với các thảm họa thiên nhiên vượt tầm kiểm soát. Lãnh đạo COP28 coi mục tiêu 1,5°C là thiết thân khi nhấn mạnh, ông điều hành COP28 để mang lại các kết quả "thực sự", để "giữ mục tiêu 1,5°C trong tầm tay".
Thông điệp "1,5°C" được chủ tịch COP28 nhiều lần khẳng định là "kim chỉ nam " cho hành động của ông, trước thềm hội nghị, và nhiều lần trong những ngày đầu tiên (Le Monde, 04/12). Điều này đã mang lại "lực đẩy tích cực"cho tiến trình đàm phán, theo ghi nhận của ông Yves Marignac, chuyên gia về năng lượng hạt nhân và hóa thạch, Viện Institut NégaWatt, trong một cuộc trả lời đài RFI.
Nhanh chóng "giã từ năng lượng hóa thạch" : Cơ hội cuối cùng với nhân loại
Trên thực tế, nhân loại đang đứng trước chân tường. Cộng đồng quốc tế chỉ còn ít năm nữa để giữ được mục tiêu 1,5°C (trong lúc nhiệt độ Trái đất hiện đã tăng hơn 1,4°C). Để làm được điều này, trước mắt phải cắt giảm được ít nhất đến 43% khí thải (chủ yếu) do năng lượng hóa thạch (so với năm 2019) ngay trước năm 2030, tức phải nỗ lực gấp hai mươi lần so với hiện nay (theo báo cáo của Cơ quan khí hậu Liên Hiệp Quốc - UN Climate, tổng cam kết cắt giảm của nhân loại hiện tại chỉ cho phép giảm 2% khí thải vào năm 2030). Việc giã từ năng lượng hóa thạch không hề là chuyện của tương lai xa vời, mà là ngay trước mắt, và nhất là việc tăng tốc giã từ năng lượng hóa thạch phải được quyết định ngay tại COP28.
Đối với không ít chính trị gia, nhà quan sát, thỏa thuận khí hậu COP28, mở đầu kỷ nguyên "giã từ năng lượng hóa thạch", được cho là "lịch sử", trên thực tế có thể là "cơ hội cuối cùng" với cộng đồng quốc tế, để tránh các đại thảm họa do biến đổi khí hậu. Lãnh đạo tập đoàn Adnoc dường như rất hiểu điều này.
Chủ tịch COP28 - chủ tập đoàn Adnoc, một người tự hào về nghề kỹ sư mà ông được đào tạo và "tin tưởng vào khoa học", cho biết "toàn bộ cuộc đời ông" đã được ''tổ chức trên các nguyên tắc hướng đến hiệu quả", và ông cũng "quản lý các doanh nghiệp như vậy". Đóng góp lớn nhất của chủ tịch COP28 có lẽ nằm ở chỗ ông chia sẻ nhận thức chung của cộng đồng khoa học, của giới bảo vệ môi trường, của đông đảo các quốc gia trên thế giới, mong muốn kịp thời bảo vệ Trái đất khỏi nhiệt độ gia tăng, với các hậu quả vượt tầm kiểm soát. Vấn đề tiếp theo là các hành động "hiệu quả" nào để thực thi mục tiêu này.
Trọng Thành