Ngay trước chuyến thăm của ngoại trưởng Hoa Kỳ đến Trung Đông để giảm căng thẳng trong khu vực, tối hôm qua, 04/01, Yoav Gallant, bộ trưởng quốc phòng Israel, đã công bố kế hoạch "sau chiến tranh" tại dải Gaza. Nhà nước Do Thái dự trù một tương lai "không có Hamas", "không thiết lập chính quyền của Israel" tại nơi đây.

Binh sĩ Israel truy lùng chiến binh Hamas tại dải Gaza. Ảnh được công bố ngày 02/01/2024 via Reuters - Israel Defense Forces

Từ Jérusalem, thông tín viên Michel Paul cho biết cụ thể về kế hoạch này : 

Với tên gọi "Ngày hậu chiến", kế hoạch mà bộ trưởng quốc phòng Israel Yoav Gallant giới thiệu gồm 4 tác nhân chính : Israel, người Palestine, lực lượng đa quốc gia do Hoa Kỳ chỉ đạo, phối hợp với các đồng minh Châu Âu và Ả rập của Israel, và vai trò quan trọng của Ai Cập. Theo kế hoạch này, tổ chức Hồi giáo Hamas không lãnh đạo tại Gaza. Không có sự hiện diện dân sự Israel ở nơi này, sau khi Israel đạt được các mục tiêu. Các thực thể Palestine sẽ chịu trách nhiệm quản lý Gaza, với điều kiện không có bất cứ hành động gây hấn, hay đe dọa Nhà nước Israel. Kế hoạch này không nêu rõ danh tính của những người Palestine có thể nắm giữ vị trí quản lý này.

Kế hoạch của bộ trưởng Yoav Gallant đã loại bỏ tất cả những tuyên bố cứng rắn, cực đoan của các bộ trưởng cực hữu trong những ngày gần đây, và khiến họ có phẫn nộ. Itamar Ben Gvir, bộ trưởng An Ninh Quốc gia Israel đã đề xuất sáp nhập một phần Gaza. Một quan chức cấp cao xin ẩn danh, cho rằng kế hoạch của bộ quốc phòng chỉ là một trong những đề xuất được đưa ra, nhằm xoa dịu căng thẳng. Theo nhật báo Israel Maariv, trận đấu về hậu chiến ở Gaza vừa được mở ra. 

Trước khi nói đến thời hậu chiến, Israel hiện vẫn tiếp tục các chiến dịch quân sự ở Gaza, "cho đến khi nào các con tin được trả về", "giải tán lực lượng quân sự của Hamas", tiêu diệt tổ chức này. Trong đêm hôm qua, theo AFP, thị trấn Khan Younes, phía nam Gaza, tiếp tục bị quân đội Israel pháo kích.

Trong khi đó, các cuộc giao tranh dữ dội vẫn tiếp diễn giữa quân đội Israel và nhóm Hồi giáo Hezbollah ở Lebanon. 

Chi Phương

Gaza : Nơi quyền sống bị xâm phạm

Thảm kịch của các bệnh viện Gaza là chủ đề tiếp tục được các báo Pháp hôm nay 14/11/2023 quan tâm. Báo công giáo La Croix chạy tựa trang nhất "Gaza : Quyền sống đã bị xâm phạm", người dân sống trong nỗi đau, cơn tuyệt vọng và cảm giác bị bỏ rơi. 

Binh sĩ Israel tại Gaza, ngày 13/11/2023. © Israeli Defense Forces via Reuters

Trong mục Sự kiện, La Croix giới thiệu phóng sự "Cơn ác mộng không hồi kết của người Gaza". Nhiều người nói sống và chịu đựng nỗi bất lực, sự bất công sâu sắc, bị sỉ nhục trước sự im lặng của thế giới.

Nhìn sang Le Figaro, tờ báo cho biết "Các bệnh viện của thành phố Gaza đang biến thành nơi chờ chết" do thiếu điện, nước, thực phẩm, và thuốc men thì đã sắp cạn. Riêng tại bệnh viện Al-Shifa, trong sân bệnh viện có hàng trăm thi thể đang phân hủy, khiến bệnh viện trở thành nơi nguy hiểm về vệ sinh dịch tễ. Tử khí bốc lên khắp bệnh viện, trong khi 3000 bệnh nhân và nhân viên y tế, cùng với 8000 thường dân đang ẩn náu trong các tòa nhà.

Trong khi đó, báo Libération chạy tựa trang nhất "Bệnh viện ở Gaza là một mục tiêu không thể nào tưởng tượng nổi". Trong bài xã luận, Libération kêu gọi "Chấm dứt cuộc tàn sát đã được báo trước". Có ba điều ai cũng biết : trong khi quân đội Israel đang siết chặt vòng vây quanh bệnh viện Al-Shifa ở Gaza, hàng trăm, hàng ngàn người vô tội đang chờ chết ; quân đội Israel sẽ tiến vào khu vực bệnh viện để xác thực là dưới lòng đất là nơi đặt cơ quan chỉ huy của Hamas, cuộc tàn sát như vậy sẽ diễn ra ; cần làm điều gì đó.

Thế nhưng, Châu Âu thì bị chia rẽ, Trung Quốc lại thụ động, còn Hoa Kỳ đang bước vào thời kỳ bầu cử, các quốc gia Ả rập, vốn muốn ủng hộ Palestine từ xa, nên có lẽ sẽ không thể ngăn chặn cuộc tàn sát đang diễn ra chỉ thông qua sự hòa giải chiến thuật. Vào tối thứ Hai, Bộ Y tế Palestine tuyên bố Al-Shifa đang bước vào "vòng xoáy tử thần". Đối với tờ báo thiên tả, dẫu sao cũng không thể để mọi chuyện xảy ra theo lời tiên tri đen tối nói trên, bởi những điều bi thảm có thể diễn ra trong những giờ tới đây sẽ ám ảnh lương tâm thế giới trong một thời gian dài.

Các nước Ả rập và Hồi giáo có thật tâm lo cho Palestine ?

Le Monde trên trang Quốc Tế cũng nói về "Các bệnh viện ở Gaza chìm trong khói lửa". Ngoài ra, đáng chú ý về hồ sơ Gaza là bài viết "Đối phó với Israel, các nước Ả rập bị chia rẽ về hậu chiến tranh ở Gaza".

Tại Riyadh hôm thứ Bảy 11/11, lãnh đạo các nước Ả rập và Hồi giáo đã gạt sang một bên những bất đồng hay mối quan hệ bất hòa để thể hiện một mặt trận thống nhất, lên án cuộc chiến mà Israel đang tiến hành ở Gaza kể từ ngày 07/10.

Cuộc họp do Liên đoàn Ả rập và Tổ chức Hợp tác Hồi giáo đồng tổ chức dưới sự bảo trợ của hoàng thái tử Saudi Arabia, Mohammed Bin Salman, được đánh giá là thượng đỉnh chưa từng có. Hoàng thái tử Saudi Arabia đã thể hiện vai trò lãnh đạo thế giới Ả rập - Hồi giáo, đã mời được cả các đồng minh - quốc vương Jordan, chủ tịch chính quyền Palestine, tổng thống Ai Cập và các đối thủ - tổng thống Iran, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ và Quốc vương Qatar để bàn về hồ sơ Gaza. 

Trong thông cáo chung, các nhà lãnh đạo đã nhất loạt lên án Israel xâm lược Gaza, gây tội ác chiến tranh và các vụ thảm sát dã man và vô nhân tính. Họ kêu gọi Israel ngừng bắn ngay lập tức, dỡ bỏ lệnh bao vây Gaza và không cản trở hoạt động cứu trợ nhân đạo. Tất cả đều phản đối việc buộc người Palestine di tản sang Ai Cập hoặc từ khu Bờ Tây sang Jordan, đồng thời đòi hỏi quốc tế ngưng xuất khẩu vũ khí sang Israel. Họ cũng kêu gọi khởi động lại tiến trình hòa bình để cho phép thành lập một nhà nước Palestine, bên cạnh Nhà nước Israel.

Tuy nhiên, sự đồng lòng đó cũng không che giấu được những bất đồng của các nước Ả rập - Hồi giáo trong hồ sơ Gaza. Chẳng hạn, sự không khoan nhượng của Iran, một đầu cầu của "trục kháng chiến" chống Israel lại vấp phải sự phản đối của khoảng chục nước Ả rập, trong đó có Algeria, Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất, Bahrein, Saudi Arabia… vốn muốn duy trì quan hệ ngoại giao với Israel và sự hòa giải của Mỹ về vấn đề Palestine. Le Monde nhận định những quan điểm khác biệt đó khiến các nước không thể có một tầm nhìn chung cho thời hậu chiến Gaza.

Tất cả các nhà lãnh đạo Ả rập đang kêu gọi cộng đồng quốc tế tranh thủ dịp này để áp đặt một giải pháp cho cuộc xung đột Israel-Palestine, nhưng dường như không ai muốn đi đầu trong một sáng kiến cấp vùng. Le Monde trích dẫn nhà khoa học chính trị Stéphane Lacroix, thuộc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế (CERI), theo đó trong thâm tâm, hầu hết các quốc gia này đều không mấy bận tâm đến người Palestine và họ đều muốn thấy tổ chức Hamas suy yếu, nhưng họ vẫn hỗ trợ, dù ở mức tối thiểu, bởi vì chính nghĩa Palestine vẫn là điều quan trọng đối với người dân các nước này.

Trái lại, mỗi nước đều có những mối lo riêng. Chẳng hạn, nhà vua Jordan lo ngại về việc người Palestine từ Bờ Tây di tản sang. Ai Cập thì lại sợ phải tiếp nhận hàng triệu người tị nạn từ Gaza. Saudi Arabia thì không muốn mất cơ hội bình thường hóa quan hệ với Israel …

Gaza : Các nhà ngoại giao Pháp không sao theo kịp tổng thống Macron

Chính sách ngoại giao của chính quyền Macron về chiến tranh Gaza cũng là một trong những đề tài được báo chí hôm nay quan tâm bàn luận. Báo thiên hữu Le Figaro có bài xã luận nhan đề "Sự rõ ràng cần thiết", đặt câu hỏi "Đâu là quan điểm của Pháp về xung đột Israel - Hamas ?". Tổng thống Pháp Macron kết hợp các mục tiêu của mọi phe nhóm : công nhận quyền đáp trả của Nhà nước Do Thái, yêu cầu bảo vệ dân thường và tôn trọng luật nhân đạo, tránh xung đột lan rộng ra khu vực và mở ra viễn cảnh chính trị về việc thành lập một Nhà nước Palestine. Nhưng xác định được thứ tự ưu tiên thì khó hơn. Nguyên thủ Pháp ủng hộ cuộc tuần hành "vì nền Cộng hòa và chống nạn bài Do Thái", bổ sung quyền "thả con tin và vì hòa bình", nhưng lại từ chối tham gia tuần hành.

Những quan điểm kiểu "đồng thời" như vậy của ông Macron có ưu điểm là người dân Pháp tự rút ra những điều họ muốn. Còn trên trường quốc tế, để được lắng nghe, quan điểm của Pháp phải rõ ràng. Thế nhưng, hiện giờ ngay cả các nhà ngoại giao Pháp cũng khó chạy theo vị tổng thống mà tờ báo thiên hữu xem là "khó nắm bắt, không nhất quán". Cây bút xã luận của Le Figaro lưu ý tổng thống Macron càng hay thay đổi quan điểm thì càng khó tạo ảnh hưởng.

Sự bất nhất gây bối rối ?

Trong bài viết "Những sự đảo chiều của Macron về Gaza gây rắc rối", Le Figaro ví chính sách Cận Đông của tổng thống Macron như một cơn lốc xoáy, do những cảm xúc và nỗi sợ hãi về tình hình trong nước và quốc tế, mà lúc thì cuốn bên này, khi lại cuốn bên kia. Và dù là chính sách theo kiểu "đồng thời" như vậy đã mang lại thành công cho ông Macron ngay tại Pháp, đưa ông lên làm tổng thống, nhưng thường thì phản tác dụng trên trường quốc tế, tương tự như trong hồ sơ Nga - Ukraine : Emmanuel Macron hỗ trợ Kiev nhưng vẫn bảo vệ Moskva, vừa khiến Trung - Đông Âu hiểu lầm vừa không mang lại hiệu quả.

Le Figaro kết luận là đối với một số vấn đề quốc tế, nhất là giữa một bên là các chế độ độc tài, đế quốc và xét lại hoặc các tổ chức khủng bố có hành vi có thể làm sống lại những con quỷ khủng khiếp nhất trong quá khứ, và bên kia là các nền dân chủ tự do, dẫu sao cũng có những điểm yếu và sự thái quá, thì các nhà lãnh đạo cần có sự lựa chọn rõ ràng.

Một sự thận trọng đáng thất vọng

Vẫn về chủ đề Gaza, "Một sự thận trọng đáng thất vọng" là nhan đề bài xã luận của báo công giáo La Croix. Hôm qua, tại điện Elysée, tổng thống Pháp đã đón tiếp các lãnh đạo tôn giáo, đề nghị họ chung tay bảo vệ các giá trị phổ quát và giá trị cộng hòa của nước Pháp và tăng cường các hoạt động giáo dục theo hướng này.

Đằng sau buổi đón tiếp trọng thể này là nỗi lo sợ cuộc xung đột ở Trung Đông được các cộng đồng tôn giáo đưa vào nước Pháp. Báo Công giáo lưu ý cộng đồng Hồi giáo và Do Thái ở Pháp đều là lớn nhất ở Châu Âu. Riêng về cộng đồng Hồi giáo tại Pháp, kể cả là cơ quan hành pháp trong chế độ thế tục như Pháp sẽ có thể áp đặt các hành động cụ thể đối với các tôn giáo, nhưng theo La Croix, sự vắng mặt của các nhà lãnh đạo Hồi giáo trong cuộc biểu tình hôm Chủ Nhật chống nạn bài Do Thái là một điều đáng tiếc.

Theo La Croix, đúng là các nhà lãnh đạo cộng đồng Hồi giáo ở Pháp lo ngại vấp phải phản ứng của những người đồng tôn giáo, họ thất vọng vì cuộc tuần hành không nói về nạn bài Hồi giáo, những họ cũng nhầm lẫn giữa cuộc chiến chống nạn bài Do Thái với việc ủng hộ chính sách của Nhà nước Israel. Sự thận trọng này là dễ hiểu, nhưng đáng thất vọng. Việc giáo dục các giá trị phổ quát (như tổng thống đề nghị) chắc chắn phải được bắt đầu bằng lòng can đảm.

Châu Âu phải tăng năng lực về chủ quyền quốc phòng

Không như các báo khác, Les Echos hôm nay không đề cập nhiều đến hồ sơ Gaza mà quan tâm đến các vấn đề kinh tế - xã hội của Pháp. Liên quan đến Châu Âu, bên cạnh bài viết nói về việc Đức gia tăng viện trợ cho Ukraine chống quân Nga xâm lược, Les Echos có bài phỏng vấn Micael Johansson, chủ tịch - tổng giám đốc tập đoàn công nghiệp quốc phòng Thụy Điển Saab, nổi tiếng với các hệ thống chiến đấu trên mặt đất, trên không và trên biển.

Micael Johansson nhận định Châu Âu phải "vươn lên". Châu Âu có các tập đoàn công nghiệp quốc phòng lớn và cần nhiều năng lực bảo vệ chủ quyền hơn. Theo chủ tịch - tổng giám đốc tập đoàn công nghiệp quốc phòng Thụy Điển Saab, Châu Âu có thể làm tốt hơn nữa nhiều, các mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương với Hoa Kỳ là quan trọng nhưng vẫn thiếu sự cân bằng giữa Châu Âu và Mỹ. Châu Âu hiện đang quá lệ thuộc vào Mỹ về các hệ thống phòng thủ quan trọng. Số tiền Châu Âu phải chi ra là rất lớn, nhưng có đến hơn 60% khoản đầu tư của Châu Âu là dành cho ngành công nghiệp quốc phòng của Mỹ. Trong khi Mỹ quay sang Trung Quốc, Châu Âu phải gánh chịu nhiều trách nhiệm hơn. Đối với chủ tịch - tổng giám đốc tập đoàn quốc phòng Thụy Điển Saab, tương quan này phải thay đổi hoàn toàn, ít nhất thì cũng phải đảo ngược chiều hướng để đạt được tỉ lệ 70%-30% có lợi cho ngành công nghiệp quốc phòng Châu Âu.

Từ quan điểm địa chính trị, chủ tịch - tổng giám đốc tập đoàn công nghiệp quốc phòng Thụy Điển Saab cho rằng Châu Âu phải đảm nhận nhiều trách nhiệm hơn, cả trong khối NATO và trong khu vực. Gia nhập NATO không có nghĩa là mua thêm hệ thống vũ khí của Mỹ. Châu Âu có thể phát triển các hệ thống có khả năng tương tác với hệ thống của Mỹ. Đó cũng là một vấn đề về chủ quyền, ở cấp độ quốc gia và toàn khối Liên Âu.

Chính sách kinh tế của Tổng thống Biden là một thất bại ở Mỹ ?

Nhìn sang nước Mỹ, Le Monde quan tâm đến chính sách kinh tế của Tổng thống Biden từ 3 năm qua, thường được gọi là "Bidenomics". Le Monde đặt câu hỏi "Chính sách kinh tế của Tổng thống Biden là một thất bại ở Mỹ ?".

Chính quyền Biden hoài công thuyết phục người dân là tình hình kinh tế đã được cải thiện, tỉ lệ thất nghiệp đã giảm một nửa, nhưng theo kết quả một cuộc khảo sát của ABC News-Washington Post tiến hành, được Le Monde trích dẫn, thì 2/3 số cử tri Mỹ không ủng hộ cách điều hành kinh tế của tổng thống Biden, 1/3 đánh giá tình hình kinh tế của Mỹ là xấu. Còn theo khảo sát Yahoo-Ipsos, chỉ 21% người Mỹ nhận định kinh tế đất nước tốt hơn các nước phát triển khác. 2/3 không tin rằng lạm phát đã giảm.

Le Monde cũng nhắc lại một cuộc khảo sát khác được New York Times công bố hồi đầu tháng 11/2023, theo đó cử tri bận tâm đến lạm phát hơn là việc làm, trong khi chính quyền Biden lại chú trọng giảm tỉ lệ thất nghiệp. Trên thực tế, theo Le Monde, trừ những giai đoạn suy thoái mạnh, còn thì nạn thất nghiệp chỉ ảnh hưởng đến một phần thiểu số người dân, trong khi lạm phát mới tác động đến đa số. Điều quan trọng đối với người dân không phải là mức tăng giá có xu hướng giảm, mà là khả năng mua sắm của họ được cải thiện. Từ năm 2021 đến nay, mức lương thực sự của họ đã giảm 1,4% do lạm phát.

Đói nghèo tại Pháp : Phụ nữ lớn tuổi là nạn nhân mới

Trở lại với nước Pháp, trong lĩnh vực xã hội, báo công giáo La Croix nói về nạn đói nghèo tại Pháp, nhân dịp tổ chức cứu tế Le Secours catholique, hôm 14/11 công bố báo cáo thường niên về tình trạng nghèo khó.

Nghèo đói ngày càng được "già hóa" : Trong vòng 10 năm, tỉ lệ người trên 60 tuổi cần được cứu tế từ 6% tăng lên thành 13%. Các gia đình chỉ có bố hoặc mẹ đơn thân nuôi con vẫn chiếm số đông, nhưng ngày càng có nhiều phụ nữ trên 55 tuổi cần được cứu trợ. Tổ chức cứu tế Le Secours catholique lý giải là thường phụ nữ là người đảm nhận việc nuôi nấng, chăm sóc con cái, nên có ít cơ hội tiếp xúc với công việc hay thăng tiến ít hơn so với nam giới, lương hưu cũng thấp hơn. Trong trường hợp người chồng qua đời hay ly hôn, phụ nữ thường gặp khó khăn nhiều hơn và dễ lâm cảnh nghèo khó khơn nam giới.

Thùy Dương

Ba mươi năm sau Oslo, ai sẽ quản lý Gaza hậu Hamas ?

Theo Les Echos ngày 06/11/2023, bài diễn văn rất được chờ đợi của thủ lãnh Hezbollah cho thấy Iran không muốn để xảy ra chiến tranh với Israel. Le Figaro nhận thấy cuộc chiến chỉ mới bắt đầu, tương lai của Dải Gaza đã được bàn đến, nhưng xem chừng quản lý Gaza hậu Hamas còn khó khăn hơn cả tiêu diệt lực lượng khủng bố này. Một nhà chính trị học nhắc nhở, thỏa thuận Oslo không quy định thành lập một Nhà nước Palestine.

Người dân Palestine tụ tập tại một địa điểm ở Deir Al-Balah thuộc Gaza sau trận oanh kích của Israel ngày 06/11/2023. Reuters - Stringer

Thông điệp của Hezbollah, "trận bão trong tách trà"

Les Echos chú ý đến "thông điệp của Hezbollah", qua bài diễn văn rất được chờ đợi của Hassan Nasrallah, thủ lãnh Hezbollah, vẫn giữ im lặng sau vụ thảm sát của Hamas hôm 07/10. Tờ báo mô tả : đường phố vắng lặng, trường học đóng cửa... người dân thấp thỏm lo sợ người đứng đầu đảng Hồi giáo Shia ở Lebanon do Iran giựt dây loan báo tham chiến chống Israel.

Rốt cuộc đã chẳng có gì, trang web L'Express gọi là "trận bão trong tách trà". Trước hàng ngàn người ủng hộ ở ngoại ô phía nam Beyrut, đám đông nam nữ đứng riêng theo Shia, Nasrallah ca ngợi 57 người "tử đạo" ở Nam Lebanon khi xung đột với quân đội Israel. Phát biểu trên màn hình lớn từ một địa điểm bí mật để tránh bị tiêu diệt, ông ta dùng công thức mơ hồ "mọi khả năng đều được mở ra", nhưng không hề nói đến chiến tranh với "kẻ thù si-on-nit".

Les Echos ghi nhận ba điểm quan trọng. Thứ nhất, Iran muốn đứng ngoài cuộc chiến : Nasrallah khẳng định vụ tấn công hôm đó "là kết quả của một quyết định 100 % Palestine, không liên quan đến hồ sơ nào của khu vực". Trong khi báo chí Lebanon cho biết đã có những cuộc họp chuẩn bị ở Beyrut với các đại diện Iran, ông ta nói rằng "cũng ngạc nhiên như tất cả mọi người".

Thứ hai, ông ta kêu gọi Hoa Kỳ giúp chấm dứt chiến tranh, đồng thời đe dọa hạm đội Mỹ được điều đến Địa Trung Hải. Khi nhắc khéo Washington về quân đội của ông ta với trên 150.000 rốc-kết và hỏa tiễn, Nasrallah tìm cách trở thành người đối thoại của Mỹ. Cuối cùng, thủ lãnh Hezbollah muốn gởi thông điệp đến Israel "sẽ là sai lầm tệ hại nhất nếu định tấn công vào Lebanon". Một nhà quan sát ở Beyrut bực tức khi "Nasrallah có thái độ như là nhân danh Lebanon". "Hezbollah mạnh thật, nhưng đại đa số dân Lebanon không muốn chiến tranh xảy ra ở miền nam". Tin tốt lành cho họ là Iran, kẻ thủ lợi nhiều nhất trong tình hình hiện nay, cũng chẳng muốn.

Dân chủ đã hạ vũ khí trước Hồi giáo cực đoan ?

Nhà sử học Georges Bensoussan và luật sư Thibault de Montbrial được Les Echos trích dẫn, lo ngại trước sự mù quáng của các nước dân chủ trước sự lớn mạnh của Hồi giáo cực đoan. Theo Thibault de Montbrial, cần phải chiến đấu cả về chính trị lẫn tư pháp, có chính sách nhập cư được kiểm soát chặt sau 50 năm thả lỏng. "Chúng ta buộc phải tham gia cuộc chiến của nền văn minh : kẻ thù đã quyết định rằng chúng ta là kẻ thù của họ […]. Chúng ta đã hạ vũ khí về tư tưởng". 

Georges Bensoussan cảnh báo về chiếc bẫy của Hamas giăng ra. "Nếu Israel giáng trả sau ngày 07/10 sẽ bị dư luận quốc tế chỉ trích vì giết hại thường dân, còn nếu không trả đũa coi như đã chết về chính trị". Thủ tướng Benyamin Netanyahou không thể hưu chiến một khi Hamas "không thả các con tin" đang bị dùng làm "bia đỡ đạn". Nhưng ông nhìn nhận, như một vòng lẩn quẩn, việc Israel oanh kích sẽ "nuôi dưỡng thù hận".

Đánh đồng hung thủ và nạn nhân, trò chơi nguy hiểm

Nhìn chung, Les Echos nói về "Một trò chơi thăng bằng nguy hiểm" trong một thế giới mà dân chủ phải đối đầu với độc tài. Bối cảnh quốc tế năm 2023 đã thay đổi hẳn so với thời chiến tranh Iraq 20 năm trước. Putin năm 2023 không phải là Putin năm 2003, và Trung Quốc của Tập Cận Bình không hề giống với thời người tiền nhiệm.

Nếu nghe những phát biểu của một số người, như cựu ngoại trưởng Dominique de Villepin, có thể cho rằng nước Nga của Putin - đã chủ động tấn công các thành phố Ukraine làm hàng ngàn thường dân thiệt mạng - phải được đối xử như các nhà nước khác. Những "tội ác chiến tranh" của Israel đối với thường dân Gaza - nếu đúng là tội ác chứ không phải tự vệ chính đáng, chiến lược của Hamas luôn dùng người dân làm bia đỡ đạn - là kết quả trực tiếp của "tội ác chống nhân loại" mà phe khủng bố đã tiến hành ở miền nam Israel.

Trong khi những hình ảnh oanh tạc vào Dải Gaza dần xóa mờ đi các vụ thảm sát của Hamas, ý định đánh đồng giữa các bên trong thảm kịch là nguy hiểm. Về đối ngoại, là nguy cơ liên minh chặt chẽ giữa Nga và Iran ; về đối nội, là xung đột giữa các cộng đồng tại các nước như Pháp. Hamas không phải là Palestine, chính sách của Netanyahou không phải là quan điểm của mọi người Do Thái, và không phải người Do Thái nào cũng là người Israel. Hơn nữa, chỉ có chưa đầy 9 triệu người Do Thái trước hơn 1 tỉ người Hồi giáo.

Thỏa thuận Oslo không dự kiến thành lập Nhà nước Palestine

Quay lại với thỏa thuận Oslo ký cách đây 30 năm, nhân kỷ niệm vụ ám sát thủ tướng Yitzhak Rabin ngày 04/11/1995, nhà chính trị học Denis Charbit nhận định trên Les Echos một khi Hamas đã bị tiêu diệt, cần phải có một kế hoạch chính trị cho Gaza. Ông cho biết hiệp định trên đã làm dấy lên một làn sóng hy vọng, rằng rốt cuộc người Israel và người Palestine đã đóng góp cho hòa bình, gần như Pháp và Đức sau Đệ nhị Thế chiến. Nhưng thỏa thuận Oslo không dự kiến thành lập một Nhà nước Palestine bên cạnh Israel. Chủ tịch Yasser Arafat nhìn nhận Nhà nước Israel và thủ tướng Yitzhak Rabin công nhận Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) là đại diện duy nhất của người dân Palestine.

Một điểm quan trọng nữa là Mỹ không hề đóng vai trò gì trong các cuộc mật đàm ở Oslo. Bản thân thỏa thuận cũng không phải là hiệp định hòa bình. Văn bản chỉ lập ra lịch trình, xác định các nguyên tắc thảo luận. Không có vấn đề Nhà nước Palestine hay vạch ra đường biên giới, số phận người định cư Do Thái, tình trạng Jérusalem... Hai bên chỉ chấp nhận rằng tất cả các chủ đề có thể được thảo luận. Có hai điểm chính : đôi bên cam kết không dùng bạo lực trong thời kỳ đàm phán, và nhất là lập chế độ tự trị kéo dài năm năm, bước đầu tại Dải Gaza và tại Jericho thuộc West Bank (Cisjordanie), trước khi mở rộng sang các thành phố khác.

Năm 2000, thủ tướng Ehud Barak muốn đẩy nhanh tiến trình để ký được thỏa thuận với Yasser Arafat tại Camp David, nhưng thất bại. Arafat khoe khoang đã không nhân nhượng bất cứ điều gì và Barak kết luận rằng không thể có được đối tác phía Palestine. Cuộc chiến Intifada (ném đá) thứ hai nổ ra vài tháng sau đó. Denis Charbit cho rằng kỳ hạn 5 năm đã tạo điều kiện cho phe cực đoan của cả hai bên phá hoại hy vọng hòa bình, nhất là vụ ám sát ông Rabin.

Các giải pháp cho Gaza không Hamas khi chiến tranh kết thúc

Những chiến binh của Tsahal hãy còn xa mới diệt được Hamas, nhưng các nhà ngoại giao Mỹ, Châu Âu và Ả rập đã cố gắng cùng với chính quyền Israel và Palestine phác thảo về Gaza trong tương lai. Le Figaro điểm qua các đề nghị. Trước hết là khả năng chính quyền Palestine kiểm soát trở lại Dải Gaza, mà ông Mahmoud Abbas, 88 tuổi, có vẻ nóng lòng chờ đợi. Hôm Chủ nhật Abbas đã tiết lộ một phần kế hoạch quản lý với ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken, cứ như là không có việc chính quyền cùng với đảng của ông là Fatah bị Hamas đánh đuổi khỏi Gaza từ năm 2007. Thực tế chính quyền Abbas đã mất uy tín vì tham nhũng và kém hiệu quả.

Còn giải pháp triển khai một lực lượng đa quốc gia, gồm quân các nước Ả rập và Châu Âu ? Hiện chưa có chính phủ nào nói rằng sẵn sàng gởi quân, Joe Biden còn một năm nữa đến bầu cử tổng thống, không hề có ý định đưa bộ binh Mỹ đến Gaza. Có ý kiến đề nghị một khi Israel rút khỏi Dải Gaza, một liên minh năm nước Ả rập có quan hệ ngoại giao với Israel (Ai Cập, Jordan, Các tiểu vương quốc Ả rập thống nhất, Morocco, Bahrein) sẽ bảo đảm về an ninh, trong đó Ai Cập là chủ chốt. Tuy nhiên, dường như các nước Ả rập không mấy hào hứng khi đưa cảnh sát đến một vùng đất vẫn bất an. Hay một lực lượng phối hợp giữa Ả rập-Palestine, được Saudi Arabia tài trợ ? Nhà cựu đàm phán Mỹ Aaron Miller dứt khoát : các nước Ả rập không đến Gaza để giết người Palestine.

Liên Hiệp Quốc có thể tạm thời giám sát ? Cuộc thảo luận đã bắt đầu và cần có sự đồng ý của 15 thành viên Hội đồng Bảo an. Sau khi Israel chỉ trích kịch liệt tổng thư ký Antonio Guterres vì đã tuyên bố rằng vụ tấn công khủng bố của Hamas hôm 07/10 là do "56 năm chiếm đóng", khó thể có việc Jerusalem chấp nhận cho triển khai lính mũ xanh tại Dải Gaza. Chuyên gia về Trung Đông Hussein Ibish cho rằng "sẽ không nước nào chịu nhận trách nhiệm giám sát những hoang tàn ở Gaza và chăm lo cho trên 2 triệu người Palestine nghèo khó". Một quân nhân Pháp chuyên quan sát tình hình tại đây nhận xét, ngược với mong muốn của Israel, "không có bên thứ ba nào đến để tái thiết và chiến đấu với quân nổi dậy còn tồn tại". Tóm lại, quản trị hậu Hamas ở Gaza là nhiệm vụ còn khó khăn hơn là tiêu diệt lực lượng khủng bố này.

Al-Jazeera : Vũ khí thông tin phục vụ Hamas

Trên lãnh vực truyền thông, Libération tố cáo "Al-Jazeera, vũ khí hủy diệt hàng loạt về thông tin phục vụ cho Hamas". Hoàn toàn thiên về Palestine và ca ngợi phong trào Hồi giáo, kênh truyền hình vệ tinh hàng đầu của thế giới Ả rập có phương tiện hùng hậu nhờ tài trợ của Qatar. Đây là một trong những cơ quan truyền thông hiếm hoi đưa tin trực tiếp từ Dải Gaza.

Hố bom lớn ở trại Jabalia do bom và pháo của Israel tạo ra hôm 31/10 không hề rời khỏi màn hình của Al-Jazeera suốt 48 tiếng đồng hồ. Một camera gắn trên drone luôn chĩa vào những đống gạch vụn, bụi xám của những căn nhà bị sụp đổ trong trại tị nạn lớn nhất Gaza, ống kính zoom vào các ê-kíp cứu hộ đang giúp các nạn nhân, thông tín viên tại chỗ tố cáo "sự dã man của vụ tấn công từ Israel".

Việc đưa tin ồ ạt này có tác động thúc đẩy những cuộc biểu tình trong thế giới Ả rập chống lại "kẻ xâm lăng", "quân chiếm đóng" Israel, Hamas gọi được là "quân kháng chiến", chiến dịch "Trận lụt Al-Aqsa" được ca ngợi. Al-Jazeera đưa số người bị giết, nhưng không nói đó là quân nhân hay thường dân Israel, và hoàn toàn lờ đi việc thảm sát dã man các gia đình sống gần biên giới Gaza. Những tuyên bố của các thủ lãnh Hamas được phát sóng trực tiếp, con số nạn nhân ở Gaza do phe này đưa ra được coi là chính thức.

Pháp : Bộ trưởng tư pháp kiêm bị cáo

Tại Pháp, việc bộ trưởng tư pháp Éric Dupont-Moretti ra tòa vì "thủ lợi bất chính" được Le Figaro và La Croix coi là "một phiên tòa nguy cơ cao về chính trị" cho ông. Libération cho rằng đây là sự kiện kỳ quặc chưa từng thấy, Les Echos cũng gọi là "một phiên tòa mà không ở đâu có" tương tự.

Libération nhắc lại, bị la ó trong lần đầu tiên phát biểu ở Quốc Hội, tân bộ trưởng tư pháp Éric Dupont-Moretti đã đáp trả : "Người ta không phán xét kẻ khác vì định kiến. Quý vị hãy phán xét về những gì tôi đã và sẽ làm". Có ai ngờ vị bộ trưởng nay phải ra trước Tòa án Công lý Cộng hòa, chuyên xét xử các thành viên chính phủ còn đương chức ? Ông Dupont-Moretti có xuất thân bình dân : cha là thợ luyện kim, mẹ là người giúp việc gốc Ý, đã làm nên huyền thoại khi trở thành luật sư ngôi sao trong các vụ án hình sự, kịch sĩ, diễn viên điện ảnh rồi trở thành bộ trưởng. Bản lý lịch độc đáo này nay được cộng thêm "bộ trưởng tư pháp kiêm bị cáo" !

Tuy đã bị cuộc chiến tranh ở Cận Đông che mờ bớt, phiên tòa này là sự kiện đáng quan tâm. Việc truy tố các bộ trưởng trở nên bình thường đến nỗi họ không chịu từ chức, thậm chí không cần người thay thế để tự bào chữa. Cũng không có chuyện về hưu đối với nhân vật này. Nhưng ngành tư pháp sẽ chịu hậu quả trong cuộc chiến giữa một bộ trưởng và các thẩm phán là kẻ thù khi ông Moretti còn là luật sư : ông bị cho là dùng cương vị của mình để trả thù các đối thủ cũ. Tờ báo cho rằng đây là vở kịch đáng buồn.

Y tế miễn phí cho người nước ngoài : Pháp có thể bao cấp tiếp ?

Trên góc độ xã hội, La Croix nhận định vấn đề duy trì trợ giúp y tế nhà nước (AME) dành cho người nước ngoài là một bước ngoặt trong hồ sơ nhập cư được đưa ra Thượng Viện hôm nay. Pháp vốn có truyền thống hào hiệp về y tế đối với những người không thể mua bảo hiểm dù từ nơi khác đến, và AME tốn đến 1,2 tỉ euro cho người dân đóng thuế. Đan Mạch đã hạn chế từ một năm qua. Ở Đức, các lãnh đạo vùng bắt đầu tranh luận từ hôm nay với cùng nỗi lo : liệu có thể bảo đảm nhà nước phúc lợi với tỉ lệ di dân cao như vậy hay không ? Mô hình xã hội của Châu Âu liệu có chịu đựng nổi ? Cánh hữu ở Thượng Viện Pháp đề nghị giới hạn ở "chữa trị khẩn cấp" nhưng việc xác định còn mơ hồ.

Nhiều báo cáo trong những năm gần đây báo động về sự gia tăng số di dân đến Pháp để được chữa bệnh, nhất là những bệnh cần đến liệu pháp tân tiến hết sức tốn kém. Dù không muốn đặt lại vấn đề về AME, công cụ quý giá để tránh cho một số người phải sống bên lề xã hội, chính phủ đã lập ra một bộ phận để xem xét điều chỉnh. Tờ báo cho rằng tình trạng số người nước ngoài lợi dụng để được chăm sóc miễn phí tại các bệnh viện Pháp đã quá tải, trong khi người đóng bảo hiểm phải đóng nhiều tiền hơn, có thể tạo ra sự thù ghét mà nạn nhân đầu tiên là sự xuống cấp của phúc lợi xã hội. Không đáp lại nỗi lo của họ coi như là trao lá phiếu cho những giải pháp chính trị cực đoan.

Thụy My