Gaza : Nơi quyền sống bị xâm phạm
Thảm kịch của các bệnh viện Gaza là chủ đề tiếp tục được các báo Pháp hôm nay 14/11/2023 quan tâm. Báo công giáo La Croix chạy tựa trang nhất "Gaza : Quyền sống đã bị xâm phạm", người dân sống trong nỗi đau, cơn tuyệt vọng và cảm giác bị bỏ rơi.
Binh sĩ Israel tại Gaza, ngày 13/11/2023. © Israeli Defense Forces via Reuters
Trong mục Sự kiện, La Croix giới thiệu phóng sự "Cơn ác mộng không hồi kết của người Gaza". Nhiều người nói sống và chịu đựng nỗi bất lực, sự bất công sâu sắc, bị sỉ nhục trước sự im lặng của thế giới.
Nhìn sang Le Figaro, tờ báo cho biết "Các bệnh viện của thành phố Gaza đang biến thành nơi chờ chết" do thiếu điện, nước, thực phẩm, và thuốc men thì đã sắp cạn. Riêng tại bệnh viện Al-Shifa, trong sân bệnh viện có hàng trăm thi thể đang phân hủy, khiến bệnh viện trở thành nơi nguy hiểm về vệ sinh dịch tễ. Tử khí bốc lên khắp bệnh viện, trong khi 3000 bệnh nhân và nhân viên y tế, cùng với 8000 thường dân đang ẩn náu trong các tòa nhà.
Trong khi đó, báo Libération chạy tựa trang nhất "Bệnh viện ở Gaza là một mục tiêu không thể nào tưởng tượng nổi". Trong bài xã luận, Libération kêu gọi "Chấm dứt cuộc tàn sát đã được báo trước". Có ba điều ai cũng biết : trong khi quân đội Israel đang siết chặt vòng vây quanh bệnh viện Al-Shifa ở Gaza, hàng trăm, hàng ngàn người vô tội đang chờ chết ; quân đội Israel sẽ tiến vào khu vực bệnh viện để xác thực là dưới lòng đất là nơi đặt cơ quan chỉ huy của Hamas, cuộc tàn sát như vậy sẽ diễn ra ; cần làm điều gì đó.
Thế nhưng, Châu Âu thì bị chia rẽ, Trung Quốc lại thụ động, còn Hoa Kỳ đang bước vào thời kỳ bầu cử, các quốc gia Ả rập, vốn muốn ủng hộ Palestine từ xa, nên có lẽ sẽ không thể ngăn chặn cuộc tàn sát đang diễn ra chỉ thông qua sự hòa giải chiến thuật. Vào tối thứ Hai, Bộ Y tế Palestine tuyên bố Al-Shifa đang bước vào "vòng xoáy tử thần". Đối với tờ báo thiên tả, dẫu sao cũng không thể để mọi chuyện xảy ra theo lời tiên tri đen tối nói trên, bởi những điều bi thảm có thể diễn ra trong những giờ tới đây sẽ ám ảnh lương tâm thế giới trong một thời gian dài.
Các nước Ả rập và Hồi giáo có thật tâm lo cho Palestine ?
Le Monde trên trang Quốc Tế cũng nói về "Các bệnh viện ở Gaza chìm trong khói lửa". Ngoài ra, đáng chú ý về hồ sơ Gaza là bài viết "Đối phó với Israel, các nước Ả rập bị chia rẽ về hậu chiến tranh ở Gaza".
Tại Riyadh hôm thứ Bảy 11/11, lãnh đạo các nước Ả rập và Hồi giáo đã gạt sang một bên những bất đồng hay mối quan hệ bất hòa để thể hiện một mặt trận thống nhất, lên án cuộc chiến mà Israel đang tiến hành ở Gaza kể từ ngày 07/10.
Cuộc họp do Liên đoàn Ả rập và Tổ chức Hợp tác Hồi giáo đồng tổ chức dưới sự bảo trợ của hoàng thái tử Saudi Arabia, Mohammed Bin Salman, được đánh giá là thượng đỉnh chưa từng có. Hoàng thái tử Saudi Arabia đã thể hiện vai trò lãnh đạo thế giới Ả rập - Hồi giáo, đã mời được cả các đồng minh - quốc vương Jordan, chủ tịch chính quyền Palestine, tổng thống Ai Cập và các đối thủ - tổng thống Iran, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ và Quốc vương Qatar để bàn về hồ sơ Gaza.
Trong thông cáo chung, các nhà lãnh đạo đã nhất loạt lên án Israel xâm lược Gaza, gây tội ác chiến tranh và các vụ thảm sát dã man và vô nhân tính. Họ kêu gọi Israel ngừng bắn ngay lập tức, dỡ bỏ lệnh bao vây Gaza và không cản trở hoạt động cứu trợ nhân đạo. Tất cả đều phản đối việc buộc người Palestine di tản sang Ai Cập hoặc từ khu Bờ Tây sang Jordan, đồng thời đòi hỏi quốc tế ngưng xuất khẩu vũ khí sang Israel. Họ cũng kêu gọi khởi động lại tiến trình hòa bình để cho phép thành lập một nhà nước Palestine, bên cạnh Nhà nước Israel.
Tuy nhiên, sự đồng lòng đó cũng không che giấu được những bất đồng của các nước Ả rập - Hồi giáo trong hồ sơ Gaza. Chẳng hạn, sự không khoan nhượng của Iran, một đầu cầu của "trục kháng chiến" chống Israel lại vấp phải sự phản đối của khoảng chục nước Ả rập, trong đó có Algeria, Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất, Bahrein, Saudi Arabia… vốn muốn duy trì quan hệ ngoại giao với Israel và sự hòa giải của Mỹ về vấn đề Palestine. Le Monde nhận định những quan điểm khác biệt đó khiến các nước không thể có một tầm nhìn chung cho thời hậu chiến Gaza.
Tất cả các nhà lãnh đạo Ả rập đang kêu gọi cộng đồng quốc tế tranh thủ dịp này để áp đặt một giải pháp cho cuộc xung đột Israel-Palestine, nhưng dường như không ai muốn đi đầu trong một sáng kiến cấp vùng. Le Monde trích dẫn nhà khoa học chính trị Stéphane Lacroix, thuộc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế (CERI), theo đó trong thâm tâm, hầu hết các quốc gia này đều không mấy bận tâm đến người Palestine và họ đều muốn thấy tổ chức Hamas suy yếu, nhưng họ vẫn hỗ trợ, dù ở mức tối thiểu, bởi vì chính nghĩa Palestine vẫn là điều quan trọng đối với người dân các nước này.
Trái lại, mỗi nước đều có những mối lo riêng. Chẳng hạn, nhà vua Jordan lo ngại về việc người Palestine từ Bờ Tây di tản sang. Ai Cập thì lại sợ phải tiếp nhận hàng triệu người tị nạn từ Gaza. Saudi Arabia thì không muốn mất cơ hội bình thường hóa quan hệ với Israel …
Gaza : Các nhà ngoại giao Pháp không sao theo kịp tổng thống Macron
Chính sách ngoại giao của chính quyền Macron về chiến tranh Gaza cũng là một trong những đề tài được báo chí hôm nay quan tâm bàn luận. Báo thiên hữu Le Figaro có bài xã luận nhan đề "Sự rõ ràng cần thiết", đặt câu hỏi "Đâu là quan điểm của Pháp về xung đột Israel - Hamas ?". Tổng thống Pháp Macron kết hợp các mục tiêu của mọi phe nhóm : công nhận quyền đáp trả của Nhà nước Do Thái, yêu cầu bảo vệ dân thường và tôn trọng luật nhân đạo, tránh xung đột lan rộng ra khu vực và mở ra viễn cảnh chính trị về việc thành lập một Nhà nước Palestine. Nhưng xác định được thứ tự ưu tiên thì khó hơn. Nguyên thủ Pháp ủng hộ cuộc tuần hành "vì nền Cộng hòa và chống nạn bài Do Thái", bổ sung quyền "thả con tin và vì hòa bình", nhưng lại từ chối tham gia tuần hành.
Những quan điểm kiểu "đồng thời" như vậy của ông Macron có ưu điểm là người dân Pháp tự rút ra những điều họ muốn. Còn trên trường quốc tế, để được lắng nghe, quan điểm của Pháp phải rõ ràng. Thế nhưng, hiện giờ ngay cả các nhà ngoại giao Pháp cũng khó chạy theo vị tổng thống mà tờ báo thiên hữu xem là "khó nắm bắt, không nhất quán". Cây bút xã luận của Le Figaro lưu ý tổng thống Macron càng hay thay đổi quan điểm thì càng khó tạo ảnh hưởng.
Sự bất nhất gây bối rối ?
Trong bài viết "Những sự đảo chiều của Macron về Gaza gây rắc rối", Le Figaro ví chính sách Cận Đông của tổng thống Macron như một cơn lốc xoáy, do những cảm xúc và nỗi sợ hãi về tình hình trong nước và quốc tế, mà lúc thì cuốn bên này, khi lại cuốn bên kia. Và dù là chính sách theo kiểu "đồng thời" như vậy đã mang lại thành công cho ông Macron ngay tại Pháp, đưa ông lên làm tổng thống, nhưng thường thì phản tác dụng trên trường quốc tế, tương tự như trong hồ sơ Nga - Ukraine : Emmanuel Macron hỗ trợ Kiev nhưng vẫn bảo vệ Moskva, vừa khiến Trung - Đông Âu hiểu lầm vừa không mang lại hiệu quả.
Le Figaro kết luận là đối với một số vấn đề quốc tế, nhất là giữa một bên là các chế độ độc tài, đế quốc và xét lại hoặc các tổ chức khủng bố có hành vi có thể làm sống lại những con quỷ khủng khiếp nhất trong quá khứ, và bên kia là các nền dân chủ tự do, dẫu sao cũng có những điểm yếu và sự thái quá, thì các nhà lãnh đạo cần có sự lựa chọn rõ ràng.
Một sự thận trọng đáng thất vọng
Vẫn về chủ đề Gaza, "Một sự thận trọng đáng thất vọng" là nhan đề bài xã luận của báo công giáo La Croix. Hôm qua, tại điện Elysée, tổng thống Pháp đã đón tiếp các lãnh đạo tôn giáo, đề nghị họ chung tay bảo vệ các giá trị phổ quát và giá trị cộng hòa của nước Pháp và tăng cường các hoạt động giáo dục theo hướng này.
Đằng sau buổi đón tiếp trọng thể này là nỗi lo sợ cuộc xung đột ở Trung Đông được các cộng đồng tôn giáo đưa vào nước Pháp. Báo Công giáo lưu ý cộng đồng Hồi giáo và Do Thái ở Pháp đều là lớn nhất ở Châu Âu. Riêng về cộng đồng Hồi giáo tại Pháp, kể cả là cơ quan hành pháp trong chế độ thế tục như Pháp sẽ có thể áp đặt các hành động cụ thể đối với các tôn giáo, nhưng theo La Croix, sự vắng mặt của các nhà lãnh đạo Hồi giáo trong cuộc biểu tình hôm Chủ Nhật chống nạn bài Do Thái là một điều đáng tiếc.
Theo La Croix, đúng là các nhà lãnh đạo cộng đồng Hồi giáo ở Pháp lo ngại vấp phải phản ứng của những người đồng tôn giáo, họ thất vọng vì cuộc tuần hành không nói về nạn bài Hồi giáo, những họ cũng nhầm lẫn giữa cuộc chiến chống nạn bài Do Thái với việc ủng hộ chính sách của Nhà nước Israel. Sự thận trọng này là dễ hiểu, nhưng đáng thất vọng. Việc giáo dục các giá trị phổ quát (như tổng thống đề nghị) chắc chắn phải được bắt đầu bằng lòng can đảm.
Châu Âu phải tăng năng lực về chủ quyền quốc phòng
Không như các báo khác, Les Echos hôm nay không đề cập nhiều đến hồ sơ Gaza mà quan tâm đến các vấn đề kinh tế - xã hội của Pháp. Liên quan đến Châu Âu, bên cạnh bài viết nói về việc Đức gia tăng viện trợ cho Ukraine chống quân Nga xâm lược, Les Echos có bài phỏng vấn Micael Johansson, chủ tịch - tổng giám đốc tập đoàn công nghiệp quốc phòng Thụy Điển Saab, nổi tiếng với các hệ thống chiến đấu trên mặt đất, trên không và trên biển.
Micael Johansson nhận định Châu Âu phải "vươn lên". Châu Âu có các tập đoàn công nghiệp quốc phòng lớn và cần nhiều năng lực bảo vệ chủ quyền hơn. Theo chủ tịch - tổng giám đốc tập đoàn công nghiệp quốc phòng Thụy Điển Saab, Châu Âu có thể làm tốt hơn nữa nhiều, các mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương với Hoa Kỳ là quan trọng nhưng vẫn thiếu sự cân bằng giữa Châu Âu và Mỹ. Châu Âu hiện đang quá lệ thuộc vào Mỹ về các hệ thống phòng thủ quan trọng. Số tiền Châu Âu phải chi ra là rất lớn, nhưng có đến hơn 60% khoản đầu tư của Châu Âu là dành cho ngành công nghiệp quốc phòng của Mỹ. Trong khi Mỹ quay sang Trung Quốc, Châu Âu phải gánh chịu nhiều trách nhiệm hơn. Đối với chủ tịch - tổng giám đốc tập đoàn quốc phòng Thụy Điển Saab, tương quan này phải thay đổi hoàn toàn, ít nhất thì cũng phải đảo ngược chiều hướng để đạt được tỉ lệ 70%-30% có lợi cho ngành công nghiệp quốc phòng Châu Âu.
Từ quan điểm địa chính trị, chủ tịch - tổng giám đốc tập đoàn công nghiệp quốc phòng Thụy Điển Saab cho rằng Châu Âu phải đảm nhận nhiều trách nhiệm hơn, cả trong khối NATO và trong khu vực. Gia nhập NATO không có nghĩa là mua thêm hệ thống vũ khí của Mỹ. Châu Âu có thể phát triển các hệ thống có khả năng tương tác với hệ thống của Mỹ. Đó cũng là một vấn đề về chủ quyền, ở cấp độ quốc gia và toàn khối Liên Âu.
Chính sách kinh tế của Tổng thống Biden là một thất bại ở Mỹ ?
Nhìn sang nước Mỹ, Le Monde quan tâm đến chính sách kinh tế của Tổng thống Biden từ 3 năm qua, thường được gọi là "Bidenomics". Le Monde đặt câu hỏi "Chính sách kinh tế của Tổng thống Biden là một thất bại ở Mỹ ?".
Chính quyền Biden hoài công thuyết phục người dân là tình hình kinh tế đã được cải thiện, tỉ lệ thất nghiệp đã giảm một nửa, nhưng theo kết quả một cuộc khảo sát của ABC News-Washington Post tiến hành, được Le Monde trích dẫn, thì 2/3 số cử tri Mỹ không ủng hộ cách điều hành kinh tế của tổng thống Biden, 1/3 đánh giá tình hình kinh tế của Mỹ là xấu. Còn theo khảo sát Yahoo-Ipsos, chỉ 21% người Mỹ nhận định kinh tế đất nước tốt hơn các nước phát triển khác. 2/3 không tin rằng lạm phát đã giảm.
Le Monde cũng nhắc lại một cuộc khảo sát khác được New York Times công bố hồi đầu tháng 11/2023, theo đó cử tri bận tâm đến lạm phát hơn là việc làm, trong khi chính quyền Biden lại chú trọng giảm tỉ lệ thất nghiệp. Trên thực tế, theo Le Monde, trừ những giai đoạn suy thoái mạnh, còn thì nạn thất nghiệp chỉ ảnh hưởng đến một phần thiểu số người dân, trong khi lạm phát mới tác động đến đa số. Điều quan trọng đối với người dân không phải là mức tăng giá có xu hướng giảm, mà là khả năng mua sắm của họ được cải thiện. Từ năm 2021 đến nay, mức lương thực sự của họ đã giảm 1,4% do lạm phát.
Đói nghèo tại Pháp : Phụ nữ lớn tuổi là nạn nhân mới
Trở lại với nước Pháp, trong lĩnh vực xã hội, báo công giáo La Croix nói về nạn đói nghèo tại Pháp, nhân dịp tổ chức cứu tế Le Secours catholique, hôm 14/11 công bố báo cáo thường niên về tình trạng nghèo khó.
Nghèo đói ngày càng được "già hóa" : Trong vòng 10 năm, tỉ lệ người trên 60 tuổi cần được cứu tế từ 6% tăng lên thành 13%. Các gia đình chỉ có bố hoặc mẹ đơn thân nuôi con vẫn chiếm số đông, nhưng ngày càng có nhiều phụ nữ trên 55 tuổi cần được cứu trợ. Tổ chức cứu tế Le Secours catholique lý giải là thường phụ nữ là người đảm nhận việc nuôi nấng, chăm sóc con cái, nên có ít cơ hội tiếp xúc với công việc hay thăng tiến ít hơn so với nam giới, lương hưu cũng thấp hơn. Trong trường hợp người chồng qua đời hay ly hôn, phụ nữ thường gặp khó khăn nhiều hơn và dễ lâm cảnh nghèo khó khơn nam giới.
Thùy Dương