Trong quan hệ đối với các đối tác trên thế giới, Mỹ đang làm chủ tình hình.
Đó là một sự thật không thể chối cãi. Điều này không tự nhiên có và không phải luôn luôn có. Nó quay lại với sự xuất hiện của Donald Trump như một định mệnh. Chưa bao giờ lịch sử thế giới lại sôi sục với những hoạt động đàm phán như nhũng ngày này. Nó có nguồn gốc lịch sử chính trị, kinh tế và xã hội toàn cầu, nhưng lại cũng gắn với một năng lực đặc biệt của tân Tổng thống Mỹ, chứng minh nghệ thuật đàm phán của Donald Trump.
Trong cuốn sách “Nghệ thuật đàm phán” mà ông là tác giả, Trump khẳng định, “nếu phải đàm phán, tôi sẽ thắng”.
Thực tế đang có vẻ thể hiện rằng điều tự tin đó của ông Trump là hoàn toàn xác đáng.
Trong vụ việc NATO, Trump đã thắng Châu Âu khi đạt được liên minh thương mại chống Tàu. Trump đã hóa giải nguy cơ hủy diệt đến từ Bắc Hàn. Trump đã buộc Trung Quốc phải im lặng chỉ bằng chiến tranh thuế. Trump sẽ biến Putin thành bạn. Trump đang trên đường kết thúc với Iran. Trump sẽ tiêu hủy ảo tưởng bá chủ của Trung Quốc. Trump đang chứng minh rằng Mỹ có thể quyết định tất cả, sắp đạt tất cả.
Trump đối diện trực tiếp với những vấn nạn lớn nhất của hành tinh, và hình như đang hóa giải tất cả các vấn đề ấy cùng một lúc. Đó phải là việc của một người khổng lồ, một siêu nhân. Có phải Lịch sử cần và đã sinh ra Trump ?
Với tất cả những đối tượng khác nhau đó, Trump vẫn chỉ dùng một loại chiến thuật. Đó là tấn công áp đảo, bằng mọi cách đẩy đối phương vào lựa chọn hoặc chết hoặc thương lượng, nhưng chỉ thương lượng song phương và trực tiếp với Trump, không có thành phần thứ ba. Trump rút ra hoặc hủy bỏ mọi loại hiệp định hình thành từ kết quả thương lượng đa phương, hiểu chúng như một thứ chia chác lợi ích, cắt xén mục tiêu để thủ lợi cá nhân. Không thể có gì tốt với một Hiệp định được ký bởi rất nhiều kẻ có lợi ích khác nhau, thậm chí đối nghịch và thù địch với nhau. Mỹ là người quyết định mọi chuyện, cần và chỉ cần thương lượng với Mỹ, theo điều kiện mà Mỹ có thể chấp nhận.
Trump nói NATO bảo vệ Châu Âu bằng tiền và sức mạnh của Mỹ. Mỗi Quốc gia của liên minh tìm cách gia nhập NATO chỉ để có an ninh cho mình mà không phải chi phí. Mỹ không có lợi ích và Mỹ không bắt buộc phải gánh trách nhiệm cho họ. Mỹ sẽ rút ra hoặc NATO phải giải tán.
Dưới áp lực này, NATO đã được cải tổ bằng sự đồng thuận chi tiêu 2% GDP của mọi quốc gia thành viên. Trump đã làm cho NATO không những không chết mà với 2% ngân sách quốc gia của tất cả 28 quốc gia, chi phí quân sự của NATO sẽ vượt trên con số 75% ngân sách quân sự thế giới, gấp khoảng 3,5 lần ngân sách dành cho quân sự của Nga, hai lần Trung Quốc. Không có gì dập tắt tham vọng và ảo tưởng phiêu lưu của Nga và Trung Quốc hơn con số đó. Đó là nhân tố đảm bảo hòa bình thế giới.
Trump tác động để Liên Hợp Quốc áp lệnh trừng phạt lên Bắc Hàn, dồn ép Trung Quốc và Nga vào thế bắt buộc phải cách ly với Bắc Hàn và thực hành lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc. Trump đưa máy bay B52 tới, lắp dựng hệ thống THAAD tại Nam Hàn, thử bom mẹ xuyên phá bunker, điều đến cùng lúc cả hai tầu sân bay trang bị tên lửa hạt nhân, liên tục tập trận quy mô lớn, tuyên bố hủy diệt chế độ, xóa tên Bắc Hàn trên bản đồ thế giới trong vòng 15 phút... Bắc Hàn chỉ có một lựa chọn là thương lượng, nhưng chỉ cần thương lượng tay đôi với Mỹ. Thượng đỉnh Singapore đã hóa giải đe doạ hạt nhân của Bắc Hàn, ít nhất cũng đối với Mỹ. Hạt nhân của Bắc Hàn sẽ được triệt thoái đủ mức để đảm bảo an toàn cho Mỹ, nhưng không nhất thiết phải triệt thoái hoàn toàn. Đó là quá trình từng bước, vì nó đang còn cần để răn đe ai đó.
Chiến thuật này đang lặp lại, dạo những khúc nhạc đầu tiên đối với Iran. Trump rút Mỹ ra khỏi hiệp đình hạt nhân Iran, quay lại cấm vận và trừng phạt. Trump chuyển sứ quán Mỹ tới Jerusalem, công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel. Trump biết, kẻ thù không đội chung trời với Iran là Israel, chiến tranh với Iran nếu xảy ra, thì Mỹ đánh, nhưng bằng cánh tay không thể thiếu của Israel.
Cuộc khẩu chiến thượng đỉnh Mỹ-Iran đang lặp lại. Nhưng ở đây, chắc chắn điều xảy ra sẽ không giống với Bắc Hàn. Nếu Trump giữ được thắt lưng Nga, thì chiến tranh Iran- Israel sẽ thật sự xảy ra, khởi đầu bằng một cuộc tấn công tiêu diệt các cơ sở hạt nhân Iran, và sẽ kết thúc chóng vánh. Trung tâm gây rối và khủng bố toàn cầu sẽ bị tiêu diệt.
Chính sách chiến lược Mỹ công bố tháng 12/2017 xác định Trung Quốc là kẻ thù số một. Đương nhiên, những kẻ thù chiến lược khác, như Nga, như Liên Hiệp Châu Âu sẽ tự động phải chuyển dịch thành bạn, thành đồng minh. Và Trump đã và đang làm như vậy, bất chấp những tiếng ồn ào nhặng xị của những kẻ “mắt bột mì” mà lúc nào, ở đâu cũng có mặt để quấy rối.
Ông tuyên bố tăng thuế từ 34 tỷ lên 200 tỷ, rồi sẵn sàng lên 505 tỷ đôla, giá của toàn bộ hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Soạn luật để rút toàn bộ các doanh nghiệp Mỹ rời bỏ Trung Quốc. Trừng phạt tất cả những doanh nghiệp còn làm ăn mua bán với Trung Quốc. Thông qua luật để ngăn chặn mọi nguy cơ ăn cắp, mua bán hoặc sao chép bản quyền công nghệ Mỹ. Tạo áp lực gây khủng hoảng thị trường vốn dẫn đến sụp đổ thị trường chứng khoán của Trung Quốc. Hợp lực với Liên Hiệp Châu Âu chỉnh sửa và cải cách Luật thương mại của WTO, nhằm tiến tới xét xử lại tư cách thành viên của Trung Quốc, không thừa nhận nền kinh tế tư bản nhà nước của Trung Quốc là kinh tế thị trường. Chấm dứt các giao dịch buôn bán thương mại với Trung Quốc. Chấm dứt mọi nguồn vốn tới thị trường nội địa của Trung Quốc. Nếu tất cả những biện pháp này có hiệu lực thì sự sụp đổ của nền kinh tế Trung Quốc chỉ là vấn đề thời gian. Người Trung Quốc là loại người vốn thiếu can đảm nhưng lại quá thừa thực dụng, nên cuối cùng sẽ là sự đầu hàng.
Ngay từ khi chưa nhậm chức tổng thống, Trump đã nhiều lần khẳng định “Nga không phải là kẻ thù của Mỹ”. Trước cuộc gặp Putin có vài ngày, Trump nhắc lại trước các đồng minh NATO rằng, "Tổng thống Putin không phải là kẻ thù". Sau khi gặp Putin ngày 16/07/2018, ông vẫn tiếp tục khẳng định : “Ông ta không phải là kẻ thù của tôi, và một ngày tốt đẹp nào đó, ông ta có thể là bạn. Đó là một điều hạnh phúc” (He’s not my enemy. And hopefully, someday, maybe he’ll be a friend. It could happen”).
Nếu sự thật là Trump không hề có kinh nghiệm chính trị, thì quả thực Trump có sự linh cảm thần diệu. Bản chất thuộc tính của văn hóa Nga khác hoàn toàn với văn hóa của người Tàu. Văn hóa đó có cùng nguồn gốc với nền văn minh Châu Âu. Sự biến dạng của nó có tính lịch sử. Khi bụi của lịch sử tan đi, nó sẽ trở về nó. Giữa bão táp phản đối của gần như toàn bộ thế giới các chính trị gia cả Mỹ lẫn quốc tế, Trump không thay đổi cảm nhận của ông. Đó là sự kỳ diệu.
Hai con người gần giống nhau về cá tính khác thường này sẽ có hai lần gặp nhau, một tại Washington, một tại Moscow. Họ sẽ cùng hướng tới một mục tiêu toàn cầu. Đó là bổn phận của họ, có một phận như sứ mệnh của vũ trụ. Những loại luật lệ hình thành từ đạo đức truyền thống, hay mang tính tập quán sẽ trở thành vô nghĩa.
Đó là điều mà Henry Kissinger mới nói ngày 26/07 vừa rồi, rằng : "Donald Trump là nhân vật lịch sử, xuất hiện để kết thúc những điều cũ kỹ và giả dối".
Paris, 30/07/2018
Bùi Quang Vơm