Ghi chú tháng 8/2022 :

Bài này được viết vào năm 1991, giữa cao điểm của làn sóng dân chủ thứ ba làm sụp đổ chủ nghĩa cộng sản và phong trào cộng sản thế giới. Gần một phần tư thế kỷ đã trôi qua nhưng những nhận định của nó vẫn còn rất thời sự, có lẽ còn thời sự hơn nhiều so với khi được viết ra. Kết luận vào năm 1991 của bài này là thế hệ 1990 phải hơn thế hệ 1945 để đất nước có lối thoát. Mong ước này đã không được toại nguyện, nhưng một thế hệ mới đã xuất hiện được thông tin đầy đủ hơn và với ý thức chính trị rõ rệt hơn. Tiến bộ tuy chậm nhưng có thực.

Đăng lại bài này tôi cũng xin ghi nhận hai thiếu sót :

Một là, tôi đã không nhấn mạnh thiệt hại lớn nhất mà Đảng Cộng Sản đã gây ra cho dân tộc trong Cách Mạng Tháng 8. Đó là sự tàn sát những người yêu nước trong các đảng phái quốc gia, như Việt Nam Quốc Dân Đảng và Đại Việt. Họ là những trí thức yêu nước chân chính duy nhất vào lúc đó. Những người trí thức khác hoặc chỉ học để làm quan hoặc chìm đắm trong thơ văn lãng mạn. Còn những người cộng sản ? Họ đặt lý tưởng cộng sản lên trên dân tộc, họ tranh đấu và hy sinh cho lý tưởng cộng sản và phong trào cộng sản quốc tế hơn là cho dân tộc. Đó chính là lý do họ chủ trương cuộc kháng chiến võ trang. Đó cũng là lý do khiến họ tàn sát những người yêu nước để giành độc quyền kháng chiến. Những người yêu nước chân chính đã bị tiêu diệt gần hết. Ý chí và tình cảm dân tộc gần như đã bị bẻ gẫy.

Hai là, sự sợ hãi không phải là lý do duy nhất khiến chế độ toàn trị vẫn còn tiếp tục. Một nguyên nhân quan trọng khác là sai lầm phương pháp. Do quen bị áp đặt những lý luận khiên cưỡng một số đông đảo trí thức Việt Nam quay lại ức hiếp trí tuệ của chính mình. Thay vì dựa vào sự hiểu biết và lý luận để rút ra kết luận họ chọn lựa trước những giải pháp tiện lợi hoặc an toàn cho mình rồi loay hoay biện hộ cho những lập trường trái ngược với cả thực tế lẫn lý luận đúng đắn. Sự coi thường kiến thức và lý luận này đã khiến nhiều người cố bám vào ảo tưởng có thể cải tổ chế độ qua những yêu cầu và kiến nghị. Nhưng thực tế đã chứng tỏ rằng không một chế độ cộng sản nào có thể cải tổ được và thực tế cũng đã chứng tỏ rằng giải pháp duy nhất đối với một chính quyền tham nhũng là thay thế nó bằng một chính quyền khác. Chúng ta đang có một chế độ cộng sản rất tham nhũng. 

Nguyễn Gia Kiểng

Mít tinh chào mừng Cách mạng Tháng Tám tại Hà Nội, tháng 9/1945.

***********************

Vì đất nước hôm nay và ngày mai

Nhìn lại Cách Mạng Tháng Tám

Nguyễn Gia Kiểng, Thông Luận số 41, tháng 9/1991

Trong lịch sử thế giới chưa có chủ nghĩa nào khơi dậy nhiều đam mê và gây ra nhiều xung đột đẫm máu cho nhiều dân tộc bằng chủ nghĩa cộng sản. Việt Nam đã là một trong những nạn nhân đau đớn nhất. Chủ nghĩa cộng sản và những thảm kịch mà nó đem tới đã biến Việt Nam từ vị trí một nước nhiều triển vọng bậc nhất thành một trong những quốc gia nghèo đói, lạc hậu và bế tắc nhất. Ba mươi năm chiến tranh huynh đệ tương tàn, hàng triệu người thiệt mạng, dân tộc bị chia rẽ trầm trọng. Thành tích của Đảng Cộng Sản Việt Nam tai hại một cách đáng sợ.

Tôi chưa bao giờ bị chủ nghĩa cộng sản cám dỗ cả. Nhưng cộng sản đã chinh phục được những con người tôi rất quí mến. Càng lớn lên tôi càng khám phá ra rằng những trí thức, văn nghệ sĩ mà tôi ngưỡng mộ nhất trong thời niên thiếu phần lớn đã di theo cộng sản và vẫn còn tiếp tục than phục cộng sản. Từ khi bắt đầu theo dõi hoạt động chính trị, niềm đau lớn nhất của tôi là nhiều bạn bè quí mến nhất của tôi lần lượt ngả theo cộng sản. Cộng sản, đặc biệt là cộng sản Việt Nam, đã có một sức quyến rũ ghê gớm. Ghê gớm đến nỗi nhiều trí thức lỗi lạc mặc dầu đã hiến trọn cuộc đời cho cộng sản để chỉ được một chỗ đứng chầu rìa bạc bẽo, mặc dầu phải chứng kiến những tội ác kinh khiếp của nó, vẫn không thể dứt bỏ nó. Sức thu hút mãnh liệt ấy bắt đầu từ một biến cố trọng đại rồi cứ trên đà đó mà tiếp tục. Biến cố trọng đại đó là Cách Mạng Tháng Tám.

"Bài học 45" là điều được những người chống cộng nhắc đi nhắc lại nhiều nhất. Trong những công kích gần đây nhắm vào chủ trương "hòa giải và hòa hợp dân tộc" của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên, "bài học 45" cũng được viện dẫn nhiều nhất. Người ta phê phán chúng tôi là không thuộc lịch sử, không biết "bài học 45". Có lần Trần Thanh Hiệp nhăn mặt vì giận dữ nói với tôi : "Làm sao người ta có thể tưởng tượng là mình không biết đến những sự kiện tầm thường như vậy được nhỉ ?".

Tựu trung "bài học 45" được viện dẫn và lý luận như thế này : "Vào những năm 1945-1946, phe Quốc Gia có lực lượng mạnh, có thể thắng được Cộng Sản nhưng vì đã ngây thơ, cả tin vào cộng sản, thỏa hiệp với cộng sản rồi bị lường gạt và tiêu diệt. Bài học cay đắng đó chứng tỏ rằng thỏa hiệp với cộng sản là chết. Vì vậy những kẻ còn nói chuyện thỏa hiệp, liên hiệp, hòa giải, v.v. với cộng sản chỉ có thể hoặc ngây thơ, ấu trĩ, hoặc tay sai cộng sản, hoặc cộng sản trá hình".

Cái nhìn này được rất nhiều người chia sẻ. Nó đã trở thành một phần của ký ức tập thể.

Ngày 28/8/1945, dưới sự điều động của Xứ ủy Bắc kỳ và Thành ủy Hà Nội, cuộc mít tinh đã biến thành cuộc biểu tình, tuần hành thị uy, bắt đầu từ quảng trường Nhà hát Thành phố và lan khắp nơi trên phố phường Hà Nội

Suy nghĩ và hành động của chúng ta lệ thuộc rất nhiều ở ký ức tập thể. Khi ký ức tập thể sai thì những phân tích và kết luận khó có thể đúng. "Bài học 45" đã được ghi nhận như thế trong ký ức tập thể của chúng ta. Nhìn lại giai đoạn 1945/1946 vì vậy là điều cần thiết.

Trái với khẳng định của nhiều người, vào thời điểm 1945, phe quốc gia không mạnh, cũng không yếu, mà phải nói là không đáng kể, trong khi đảng cộng sản đã bành trướng khắp nơi và đã nắm trọn được tình hình.

Cán cân lực lượng ngay từ lúc đầu đã lệch hẳn về phía cộng sản. Nhượng Tống, sáng lập viên Việt Nam Quốc Dân Đảng trong cuốn hồi ký Nguyễn Thái Học của ông, cho biết rằng khi Việt Nam Quốc Dân Đảng thành lập cuối năm 1927 thì Việt Nam Thanh Niên Cách Mạng Đồng Chí Hội, tiền thân của đảng cộng sản, thành lập năm 1925, đã có cơ sở ở khắp nơi và Việt Nam Quốc Dân Đảng không thể nào cạnh tranh được với họ. Nhờ hoạt động táo bạo, Việt Nam Quốc Dân Đảng đã phát triển nhanh trong vòng hai năm, và được cả nước biết đến và hưởng ứng sau cuộc khởi nghĩa liều lĩnh tháng 2/1930. Nhưng Việt Nam Quốc Dân Đảng đã phải trả bằng tính mạng của chính mình cho uy tín này.

Toàn bộ ban lãnh đạo bị tiêu diệt, một số nhỏ trốn thoát sang Trung Hoa. Những đảng viên còn lại trong nước như rắn không đầu không liên lạc được với nhau nữa và cũng không biết phải làm gì, lại bị truy lùng ráo riết nên hoàn toàn tê liệt, cái uy tín có được đã không khai thác được. Đến năm 1931, khi phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh bùng lên kiên cường không kém và cũng bị đàn áp dã man không kém cuộc khởi nghĩa của Việt Nam Quốc Dân Đảng thì đảng cộng sản cũng chiếm được tình cảm của quần chúng ngang hàng với Việt Nam Quốc Dân Đảng. Chỉ khác một điều là cơ cấu của họ vẫn còn và họ khai thác được cảm tình này để thu hút quần chúng trong khi Việt Nam Quốc Dân Đảng đã gục ngã.

Nhìn lại thập niên 1930, người ta phải ngỡ ngàng về sự ủy mị của trí thức Việt Nam lúc đó.

Sau hai cuộc khởi nghĩa đẫm máu của Việt Nam Quốc Dân Đảng và Xô Viết Nghệ Tĩnh, bên lề những biến động lớn của thế giới, thanh niên Việt Nam tại các thành phố vẫn chỉ biết mê mải đèn sách với mộng ra làm quan hay đắm chìm trong một phong trào lãng mạn rất khó hiểu. Oái oăm thay, thập niên 1930 lại được coi như là thời đại vàng son của tiểu thuyết, thơ tình, nhạc ướt át, tranh ấn tượng. Những người cộng sản ít ra đã không trùm chăn nằm ngủ trong giai đoạn này, sự dũng cảm của họ không thể chối cãi được. Sau Cách Mạng Tháng Tám, trí thức Việt Nam ngỡ ngàng tỉnh dậy, hổ thẹn vì sự hèn nhát của mình và bị thôi miên bởi sự dũng cảm của người cộng sản, từ đó về sau nhiều người đã phục tùng họ một cách không điều kiện.

Một bước ngoặc quan trọng đã làm cho thế thắng của đảng cộng sản không thể đảo ngược được là giai đoạn 1936-1938 khi Mặt Trận Bình Dân (Front Populaire) lên nắm chính quyền tại Pháp.

Mặt trận này là một liên hiệp giữa Đảng Xã Hội Pháp và Đảng Cộng Sản Pháp, và vì vốn chống chính sách thuộc địa nên đã dành nhiều dễ dãi cho các hoạt động đấu tranh giành độc lập tại Việt Nam. Đảng cộng sản đã chụp lấy cơ hội để hoạt động và phát triển công khai trong khi những cơ sở còn lại của Việt Nam Quốc Dân Đảng vẫn chỉ giới hạn trong một vài hoạt động bí mật. Đảng cộng sản vì vậy đã độc chiếm được cuộc đấu tranh giành độc lập. Họ đã phối hợp được hoạt động bí mật với hoạt động công khai, đã xây dựng được cơ sở ở khắp nơi, đã có cơ quan ngôn luận, đã len lỏi và khuynh đảo được nhiều tổ chức nghiệp đoàn và hiệp hội, đã chủ động được nhiều cuộc đình công và phá hoại, gây tiếng vang và phấn khởi ở khắp nơi. Khi Thế chiến II bùng nổ và Nhật vào Đông Dương, họ là tổ chức tranh đấu duy nhất thực sự có hoạt động. Thế ưu thắng áp đảo của họ cứ thế mà tiếp tục. Nạn đói 1945, trong đó hàng triệu người bị chết, đã đem lại cho khẩu hiệu xóa bỏ giàu nghèo của cộng sản một hấp lực ghê gớm. Phẩm giá và mạng sống của người nghèo lúc đó không bằng chén gạo, củ khoai.

Hấp lực của cộng sản còn đi xa hơn thế nữa, nó còn buôn bán cái ảo tưởng là những người vô học cũng có thể là những cấp lãnh đạo. Chính cái ảo tưởng đó đã làm say sưa nhiều người mộc mạc đến độ họ sẵn sàng chết cho đảng. Nhưng cũng chính cái ảo tưởng đó đã khiến cho sự dốt nát ngự trị trong chính quyền cộng sản và đập phá đất nước cho đến ngày nay.

Đoàn Giải phóng quân ở Việt Bắc về duyệt binh ở Quảng trường Nhà hát Lớn, Hà Nội ngày 28/8/1945.

Tương quan lực lượng đã như vậy, về đường lối thì sao ?

Người ta trông đợi rất nhiều ở nhóm Phong Hóa Ngày Nay, đặc biệt là ở ông Nguyễn Tường Tam và người em xuất chúng của ông là Hoàng Đạo Nguyễn Tường Long. Họ được coi là những nhà trí thức lỗi lạc nhất lúc đó. Đảng Đại Việt Dân Chính của họ ra đời năm 1943 với một cương lĩnh mà ông Nguyễn Tường Bách, em ruột của hai ông Tam, Long và cũng là một nhân vật cốt cán của Đại Việt Dân Chính, đánh giá như sau : "đó là một sự kết hợp hỗn tạp của chủ nghĩa quốc gia trong đó có thành phần của chủ nghĩa Tam Dân, lại có cả thành phần của chủ nghĩa phát xít", ông Bách nhận định : "cái cương lĩnh hỗn tạp ấy dĩ nhiên không thể lôi kéo được quần chúng". Đó là tư tưởng của nhóm trí thức sáng giá nhất lúc đó. Việt Nam Quốc Dân Đảng thì cũng vẫn không có đường lối nào rõ rệt cả. Sau này Đại Việt Dân Chính sát nhập vào Việt Nam Quốc Dân Đảng và các ông Tam, Long, Bách trở thành những nhân vật cốt cán của Việt Nam Quốc Dân Đảng, ta có thể hiểu rằng Việt Nam Quốc Dân Đảng tán thành cái "cương lĩnh hỗn tạp" đó. Vào thời điểm này, con người đầu tư vào tư tưởng nhiều nhất là ông Lý Đông A, nhưng luận thuyết của ông không phải là một cương lĩnh chính trị, nó chỉ giới hạn ở lý thuyết và lại mang nhiều ngộ nhận về mặt triết lý và ngôn ngữ. Vả lại Đảng Đại Việt Duy Dân của Lý Đông A không phát triển trong quần chúng, không đóng vai trò đáng kể nào trong những năm 1945-1946 cả.

Tư tưởng chỉ đạo đã như vậy, chiến lược của phe quốc gia lại quá nông cạn. Đa số các tổ chức ra đời lúc đó trông đợi Nhật đánh đổ chế độ thuộc địa Pháp và trao quyền cho họ. Họ không nhận ra một sự thật hiển nhiên là Nhật không thể đánh đổ Pháp ; Chính quyền Đông Dương của Pháp lúc đó phục tùng chính phủ Vichy, đồng minh của Đức, mà Đức lại là đồng minh của Nhật, nên Nhật không thể có ý định đánh đổ chính quyền thuộc địa Pháp. Vả lại Nhật còn nhiều vấn đề cấp bách khác cần phải đối phó hơn là đuổi Pháp để trao trả độc lập cho Việt Nam. Họ còn cần Pháp giữ gìn anh ninh trật tự, bảo đảm hậu cần cho họ tại Việt Nam. Pháp đã chấp nhận như vậy và đó là tất cả những gì Nhật muốn. Kiến Quốc Quân của Việt Nam Quang Phục Hội đã phải trả cái giá vô cùng đắt cho lòng tin ở Nhật, nhưng các đảng phái quốc gia vẫn chưa vỡ mộng, hoặc vỡ mộng nhưng không nhìn thấy đường lối nào khác. Nhật chỉ đảo chính Pháp khi Quốc Xã Đức đã đầu hàng và chính quyền thuộc địa Pháp sắp ngả theo phe Đồng Minh, nhưng lúc đó Nhật cũng đã tuyệt vọng và không còn nhờ cậy được nữa.

Đến khi Nhật đã thua rõ rệt, các nhóm quốc gia lưu vong lại ngả sang nương tựa Tưởng Giới Thạch.

Đường lối và chiến lược bao giờ cũng là căn bản khởi đầu của mọi cuộc đấu tranh chính trị.

Các đảng phái quốc gia đã thiếu đường lối và không có chiến lược chung nên đã không kết hợp được.

Người ta nói nhiều về khủng hoảng lãnh đạo và chê trách các lãnh tụ quốc gia lúc đó là nặng đầu óc lãnh tụ, không ai chịu ai. Nhưng đó chỉ là hiện tượng ngoài mặt, lý do căn bản là phe quốc gia đã thiếu đường lối và chiến lược. Khủng hoảng lãnh đạo là hậu quả tất nhiên của khủng hoảng về lập trường.

Tổ chức rời rạc, đường lối không có, chiến lược cũng không, các phe phái quốc gia nhỏ bé hoàn toàn rối loạn. Đầu năm 1945 cộng sản, dưới danh nghĩa Việt Minh, đã kiểm soát được tình hình.

Các đội quân du kích từ các chiến khu tiến vào Hà Nội, tập trung trước Nhà hát lớn, ngày 30/8/1945.

Ông Trần Trọng Kim, thủ tướng chính phủ Nam Triều thành lập tháng 4/1945, một tháng sau ngày Nhật đảo chính Pháp, nhận định trong hồi ký Một Cơn Gió Bụi như sau : "Đảng Việt Minh lúc ấy rất hoạt động, đánh huyện này, phá huyện kia, lính Bảo An ở các nơi phần nhiều bị Việt Minh tuyên truyền, tuy chưa theo hẳn nhưng cũng không chống lại nữa" ; tại miền Bắc, khâm sai Phan Kế Toại "sợ hãi và chán nản, chỉ nói chuyện xin từ chức". Đến gần ngày Nhật đầu hàng, ông Hồ Tá Khanh, bộ trưởng kinh tế của chính phủ Trần Trọng Kim, đề nghị "phong trào Việt Minh mạnh lắm, nội các Trần Trọng Kim nên thôi đi để cho họ làm việc may ra họ cứu được nước". Ông Hồ Tá Khanh không hề có cảm tình nào với Việt Minh cả.

Việt Minh không hề giấu giếm là sẽ dùng bạo lực để nắm chính quyền một mình vì lúc đó họ thấy mình là lực lượng duy nhất. Thủ tướng Trần Trọng Kim ra Bắc, bí mật tiếp xúc với họ xin thỏa hiệp, họ chỉ cử một "thiếu niên" (theo lời ông Trần Trọng Kim) tới gặp. Thiếu niên này không thèm xưng cả tên tuổi, chỉ nói thẳng cho ông Trần Trọng Kim hay là họ không cần hợp tác với ai cả, họ sẽ cướp toàn bộ chính quyền bằng võ lực dù cho nhân dân có mười phần chết chín đi nữa. Ông Trần Trọng Kim gởi hai bộ trưởng Phan Anh ra Bắc và Hồ Tá Khanh vào Nam để vận động các nhân sĩ, cả hai ông đều bị Việt Minh bắt giữ trên đường đi. Việt Minh đã kiểm soát toàn bộ lãnh thổ.

Ngay khi Nhật đầu hàng, ngày 14/8/1945, Việt Minh lập tức khởi nghĩa làm chủ tình hình khắp nơi, tới ngày 19/8/1945 họ huy động dân chúng xuống đường tràn ngập các cơ quan và nắm chính quyền tại Hà Nội. Điều này chứng tỏ họ đã có kế hoạch chu đáo. Ngày 25/8, Bảo Đại thoái vị.

Việt Minh khởi nghĩa làm chủ tình hình khắp nơi, tới ngày 19/8/1945 họ huy động dân chúng xuống đường tràn ngập các cơ quan và nắm chính quyền tại Hà Nội.

Ngày 2/9, ngày Nhật hoàng ký văn kiện đầu hàng cũng là ngày Hồ Chí Minh tuyên bố thành lập nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa và công bố nội các đầu tiên của nước Việt Nam độc lập. Các đảng phái quốc gia hoàn toàn vắng mặt.

Tháng 10/1945, quân Trung Hoa tiến vào Việt Nam, đem theo một số lãnh tụ của Việt Nam Quốc Dân Đảng và Việt Nam Cách Mệnh Đồng Minh Hội (Việt Cách). Nhờ sự che chở của quân Trung Hoa, Việt Nam Quốc Dân Đảng và Việt Cách bắt đầu công khai hoạt động, đả kích Việt Minh, đòi chia quyền. Báo Việt Nam của Việt Nam Quốc Dân Đảng bắt đầu đả kích cộng sản mạnh mẽ, Việt Cách lập được một trụ sở và một loa phóng thanh ở đường Quan Thánh. Trong hồi ký Những Ngày Chưa Quên ông Đoàn Thêm thuật lại là các buổi phát thanh của Việt Cách mới đầu lôi kéo cả ngàn người, nhưng càng về sau càng thưa thớt. Trần Thanh Hiệp có mặt tại trụ sở Quan Thánh trong suốt giai đoạn này cũng nhìn nhận như vậy. Ảnh hưởng của phe quốc gia chỉ giới hạn ở trong một vài khu phố tại Hà Nội, ra ngoài các khu này họ có thể bị bắt và bị thủ tiêu dễ dàng. Ngoài Hà Nội, các cán bộ phe quốc gia bị phát hiện sẽ bị thủ tiêu ngay. Người ta nói nhiều đến các chiến khu của phe quốc gia ở phía Bắc Hà Nội, nhưng mọi nhân chứng trong thời gian đó đều xác nhận đó chỉ là những thị xã hoàn toàn bị cô lập. Quân quốc gia ở đó trong đại bộ phận là các toán lính khố xanh của Pháp trước đây bơ vơ sau ngày Nhật đảo chính và được các lãnh tụ phe quốc gia kết nạp trên đường theo quân Trung Hoa về Hà Nội. Mỗi thị xã chỉ có vài chục tay súng và bị quân du kích Việt Minh vây kín. Sau này, khi các cấp lãnh đạo Việt Nam Quốc Dân Đảng theo quân Trung Hoa rút về nước thì khi họ triệt thoái khỏi nơi đâu các thị xã lọt vào tay Việt Minh tới đó. Tất cả bị xóa bỏ trong vòng vài ngày.

Một số người quốc gia mong đợi quân Trung Hoa đánh dẹp Việt Minh giùm mình. Cũng may cho họ mà sự kiện này không xảy ra, nó không đem lại cho họ chính quyền mà chỉ khiến họ trở thành những kẻ phản quốc. Dù quân Trung Hoa có ra tay đánh Việt Minh chăng nữa, họ cũng chỉ có thể đẩy quân Việt Minh ra khỏi Hà Nội và Hải Phòng mà thôi, phần còn lại của cả lãnh thổ vẫn ở trong tay Việt Minh. Các tướng Trung Hoa biết như vậy nên mặc dầu họ không ưa Việt Minh và muốn bênh vực phe quốc gia, họ chỉ có thể làm áp lực để Việt Minh nhượng bộ phe quốc gia được phần nào hay phần ấy.

Chính do áp lực của quân Trung Hoa mà đầu tháng 3/1946, Hồ Chí Minh đã phải nhượng bộ giải tán chính phủ mà ông đã thành lập từ 6 tháng trước và chấp nhận thành lập một chính phủ liên hiệp với sự tham dự của những bộ trưởng thuộc các đảng phái quốc gia hay không có đảng phái. Vì Việt Minh đã làm chủ tình hình nên chính phủ này hoàn toàn không có một thẩm quyền nào cả. Ông Huỳnh Thúc Kháng (bộ trưởng Nội Vụ) tâm sự với ông Trần Trọng Kim rằng mọi quyết định đều do địa phương, ông không làm gì cả, còn ông Nguyễn Tường Tam thì nói rằng hồ sơ Bộ Ngoại Giao của ông chỉ có ba lá đơn của người Tàu nhờ tìm nhà và tìm hộ cái ví bị mất cắp. Khi quân Trung Hoa sắp rút đi, ông Nguyễn Hải Thần, phó chủ tịch chính phủ, bỏ nước sang Tàu. Các lãnh tụ Việt Nam Quốc Dân Đảng sau đó cũng theo đường Việt Trì, Yên Bái chạy sang Trung Hoa. Chính phủ liên hiệp tan rã sau bốn tháng. Từ đó Việt Minh thẳng tay tàn sát đảng viên Việt Nam Quốc Dân Đảng.

Chính phủ liên hiệp tháng 3/1946 dầu sao cũng đã có một tác dụng tốt cho phe quốc gia, nhờ đó mà các cán bộ phe quốc gia không bị tàn sát thẳng tay trong vài tháng. Sau này tôi có dịp nói chuyện nhiều lần với ông Vũ Hồng Khanh, chủ tịch Việt Nam Quốc Dân Đảng, nhân vật quan trọng nhất của phe quốc gia lúc đó. Ông Khanh nói rằng nhờ có chính phủ liên hiệp mà nhiều đồng chí của ông đã có thì giờ trốn thoát hoặc sang Trung Hoa, hoặc sang những địa phương khác nếu không thì đã có thể bị tàn sát hết. Tôi nghe rất nhiều người chê ông Vũ Hồng Khanh là dở. Ông Vũ Hồng Khanh quả nhiên không phải là người lãnh đạo xuất sắc, ông kém về nhiều mặt, nhưng ông hơn đa số những người chê ông. Mỗi lần nghĩ tới ông, tôi lại nhớ tới câu nói của ông Ngô Thời Nhiệm : "gặp thời thế thế thời phải thế".

Chính phủ liên hiệp Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa tháng 1/1946

Sức mạnh của Việt Minh so với phe quốc gia áp đảo đến nỗi cho tới mãi sau này đại đa số những người cộng sản có vai trò quan trọng vào thời điểm Cách Mạng Tháng Tám mà tôi đã được gặp, kể cả những người ngày nay đã thất vọng, chỉ coi các phe phái quốc gia lúc đó như là những bọn phá đám dựa hơi quân Trung Hoa, hay quân Pháp tại miền Nam, để gây khó khăn cho họ. Thái độ của họ, dù thiên vị, cũng phản ánh tương quan lực lượng lúc đó.

Cũng có người hiểu biết hơn, nhìn nhận rằng sau Cách Mạng Tháng Tám, phe quốc gia đã hoàn toàn tuyệt vọng nhưng lại chê nội các Trần Trọng Kim là hèn nhát đã đầu hàng Việt Minh và đã để cho Việt Minh chiếm cả nước, nhờ thế mới tạo được sức mạnh. Ông Trần Trọng Kim trả lời rằng những người này ở ngoài cuộc nên không biết rằng lúc đó nội các của ông không làm được gì khác hơn là đầu hàng. Trần Trọng Kim đã hỏi người chỉ huy Đoàn Thanh Niên Tiền Tuyến, đạo quân nòng cốt của chính phủ, và đã được người chỉ huy trả lời rằng cá nhân ông ta sẵn sàng chống lại Việt Minh, nhưng quân của ông ta thì không có gì bảo đảm. Các đội quân giữ kinh thành cũng đều đã ngả theo Việt Minh hết. Quân Nhật lúc đó có đề nghị dẹp quân Việt Minh giùm cho chính phủ Trần Trọng Kim, nhưng ông Trần Trọng Kim đã từ chối vì thấy như vậy chỉ gây đổ máu vô ích. Quyết định của chính phủ Trần Trọng Kim là một quyết định sáng suốt của những người có lòng yêu nước và hiểu tình thế.

Cách Mạng Tháng Tám đã là một biến cố vĩ đại trong lịch sử nước ta. Kể từ khi người Pháp đánh chiếm Nam Bộ năm 1863, nước ta đã mất chủ quyền hết thảy 82 năm. Chúng ta đã tủi nhục vì ngoại thuộc trong suốt thời gian đó. Nhưng tủi nhục nhất là năm năm sau cùng. Trước đó chúng ta bị một cường quốc đô hộ nhưng từ năm 1940 trở đi khi Pháp đã bị Đức đánh bại, chúng ta bị một nhóm người Pháp đã mất nước, đã đầu hàng chế ngự và chà đạp mà không làm gì được. Đáng tủi nhất là đám thực dân đã mất nước này chẳng đông đảo gì. Sở dĩ họ đã đứng vững được là vì đã có những người Việt Nam tiếp tay cho họ. Mỉa mai thay, những người này về sau lại là rường cột của các chính quyền được gọi là quốc gia. Chưa bao giờ nước ta nhục đến thế. Ngày 19/8/1945 đã là ngày người Việt Nam đứng dậy, xác nhận nước Việt Nam cũng là một quốc gia như các quốc gia khác và người Việt Nam cũng là những con người như những con người khác trên thế giới.

Người cộng sản đã không cướp đoạt Cách Mạng Tháng Tám của ai. Họ đã chuẩn bị nó, tổ chức thành công nó sau khi đã chấp nhận muôn ngàn thử thách cho nó. Người cộng sản đã chịu phần hy sinh chính trong suốt khoảng thời gian 1931-1945. Máu người cộng sản đã đổ ra nhiều nhất và trong các nhà tù chính trị, tù nhân cộng sản đông gấp ba bốn lần tù nhân của tất cả các đảng phái quốc gia cộng lại. Người cộng sản Việt Nam đã tổ chức và lãnh đạo một mình cuộc khởi nghĩa của nhân dân Việt Nam trong Cách Mạng Tháng Tám. Họ xứng đáng được hưởng trọn vẹn vinh quang của Cách Mạng Tháng Tám.

Người cộng sản đã không cướp đoạt Cách Mạng Tháng Tám của ai. Họ đã chuẩn bị nó, tổ chức thành công nó sau khi đã chấp nhận muôn ngàn thử thách cho nó.

Nhưng những nhân chứng của Cách Mạng Tháng Tám đều nhớ rằng cuộc cách mạng ấy đã khởi đầu với những phát súng lục vừa động viên vừa uy hiếp tinh thần quần chúng. Chi tiết này tuy nhỏ mà quan trọng. Đó là thảm kịch của Cách Mạng Tháng Tám, bởi vì bạo lực đã là tinh thần chỉ đạo của nó cũng như của mọi chính sách của Đảng Cộng Sản Việt Nam sau này và ngay cho tới bây giờ.

Bạo lực này đã tàn sát hàng trăm ngàn người yêu nước thực sự, những đứa con quả cảm nhất của tổ quốc đáng lẽ phải được tôn vinh nhưng đã bị giết chỉ vì không tán thành chủ nghĩa cộng sản.

Tôi phân tích và trình bày sức mạnh áp đảo của cộng sản vào giai đoạn trước và sau Cách Mạng Tháng Tám, không phải để tâng bốc họ mà để thấy rõ tội ác của họ. Với một sức mạnh và một khí thế vượt trội và hơn hẳn như thế, thực ra Việt Minh không cần gì phải tàn sát những người không cộng sản cả. Không ai làm gì được họ hết. Họ vẫn có thể lãnh đạo cuộc tranh đấu giành độc lập, và có lẽ còn thành công mau chóng và dễ dàng hơn nhiều, nếu không tàn sát những người quốc gia. Nhưng họ vẫn tàn sát, như họ đã tàn sát hàng vạn người trong Cải Cách Ruộng Đất, như họ đã hạ nhục tập thể và bỏ tù hàng loạt quân nhân và công chức miền Nam sau ngày 30/4/1975, bởi vì mục tiêu của họ không phải chỉ là giành độc lập mà là giành độc lập để thiết lập chủ nghĩa cộng sản. Họ đã tàn sát bởi vì tình dân tộc, nghĩa đồng bào của họ, nếu có, cũng không có một trọng lượng nào so với chủ nghĩa Mác-Lênin mà họ tôn thờ. Có thể là người cộng sản cũng yêu nước nhưng họ không phải chỉ yêu nước mà còn yêu chủ nghĩa, và họ yêu chủ nghĩa hơn yêu nước và trước khi yêu nước.

Cuốn Thời Dựng Đảng của đảng cộng sản viết về ông Hồ Chí Minh như sau : "các chế độ đời đời nhớ ơn bác Hồ trước hết là người đã truyền bá chân lý của chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam".

Ngày nay khi chủ nghĩa Mác-Lênin đã hiện hình trung thực dưới mắt mọi người và mọi dân tộc như một lầm lẫn tai hại thì những đam mê mà nó khơi dậy bỗng nhiên trở thành kệch cỡm một cách đáng thương và những tội ác mà người ta đã phạm nhân danh nó chỉ còn là một sự đần độn đẫm máu.

Nhưng tại sao "bài học 45" đã đi vào ký ức tập thể của những người chống cộng một cách sai lầm ?

Sau khi Nhật đầu hàng, người Pháp đã theo quân Anh trở lại Việt Nam và họ lập tức nổ súng chiếm lại các tỉnh phía Nam. Ngày 19/12/1946, chiến tranh thực sự bùng nổ tại miền Bắc và quân Pháp mau chóng chiếm được các thành phố. Đánh chiếm đến đâu, người Pháp lập các cở cấu cai trị đến đó. Năm 1947, họ gộp các cơ cấu này trọng một "chính phủ quốc gia Việt Nam" do một thiếu tướng quân đội Pháp gốc Việt là Nguyễn Văn Xuân cầm đầu. Nguyễn Văn Xuân trước đó một năm đã từng được Pháp cử làm phó chủ tịch "Nam Kỳ Cộng Hòa Quốc" do Nguyễn Văn Thinh đứng đầu trong một âm mưu tách rời miền Nam khỏi Việt Nam. Âm mưu này thất bại và đã đưa đến cái chết trong ân hận của Nguyễn Văn Thinh nhưng cũng đã giúp cho Nguyễn Văn Xuân được Pháp thăng chức lên thiếu tướng. Chính phủ này là một sản phẩm của Pháp, gồm những người đã làm việc cho Pháp và đi lính cho Pháp. Năm 1948, chính phủ này được bàn giao cho Bảo Đại sau Hiệp ước Elysée ; nó được sự tham gia của một số nhân vật thuộc phe quốc gia trước đây. Nhưng nó hoàn toàn không dính dáng gì với phe quốc gia trước đây mà chỉ là sự tiếp nối của chính quyền thuộc địa Pháp. Các đảng phái quốc gia cũ vẫn tiếp tục bị ngược đãi ngay dưới các chính quyền quốc gia sau này. Gia đình tôi quen biết hai người bị kết án tù chung thân và bị đày ra Côn Đảo sau cuộc đảo chính của Việt Nam Quốc Dân Đảng năm 1930. Họ chỉ được phóng thích năm 1955, nghĩa là 7 năm sau các chính quyền gọi là quốc gia được thành lập và sau 25 năm tù đày vì "hạnh kiểm tốt". Ông Nguyễn Viết Nguyên, trưởng ban binh bị của Việt Nam Quốc Dân Đảng năm 1930, cũng ở trong một trường hợp tương tự.

Ông mất cuối năm 1960. Các đồng chí của ông không được chính quyền Ngô Đình Diệm cho phép làm tang lễ. Họ phải dọa nếu bị cấm sẽ bỏ quan tài ở giữa đường rồi giải tán, chính quyền Ngô Đình Diệm mới nhượng bộ. Trên đường đưa thi hài người anh hùng dân tộc đó đến nơi an nghỉ cuối cùng, cảnh sát đứng gờm gờm hai bên đường sẵn sàng can thiệp.

Tình thế đã thay đổi, độc lập đã trở thành một mục tiêu không thể chối cãi được, các ông quan lại, sĩ quan và cai đội thời Pháp thuộc bỗng dưng trở thành những người lãnh đạo cuộc tranh đấu "chống cộng để bảo vệ chính nghĩa quốc gia". Họ cần hạ uy tín của những người lãnh đạo phe quốc gia cũ, vì dầu sao đi nữa những người này cũng là những người yêu nước hơn họ, chống cộng hơn họ, và chính đáng hơn họ ngàn lần trước dân tộc và lịch sử. "Bài học 45" đã được chế tạo ra như vậy và cho mục đích đó. Dần dần vì được nhắc đi nhắc lại, nó đi vào ký ức tập thể của phe chống cộng. Nhồi sọ và xuyên tạc lịch sử không thuộc độc quyền của phe cộng sản.

Sau cùng, nếu cần rút ra bài học của Cách Mạng Tháng Tám ?

Trước hết, những gì đã xảy ra vào giai đoạn 1945-1946 không chứng tỏ rằng các lãnh tụ phe quốc gia đã dại dột khi liên hiệp với cộng sản. Chính phủ liên hiệp đã có lợi cho phe quốc gia. Nó đã cho phe quốc gia một thời gian tương đối yên ổn để hoạt động và tranh thủ quần chúng. Nhưng thời gian này quá ngắn để phe quốc gia có thể khai thác để thay đổi một tương quan lực lượng quá chênh lệch.

Giai đoạn 1945-1946 cũng không chứng tỏ rằng liên hiệp với cộng sản là chết. Trước đó cũng như trong lúc đó và sau đó đã có nhiều chính phủ liên hiệp tại nhiều quốc gia nhưng không phải phe cộng sản lúc nào cũng thắng, trái lại họ đã bại nhiều hơn thắng. Một chính phủ liên hiệp giữa hai phe không thể sống chung với nhhau chỉ tạo ra một tình huống mới và phe nào có tư thế để vận dụng được tình huống đó thì phe đó sẽ thắng.

"Bài học 45" thực sự là một cơ hội, chỉ là một cơ hội cho những ai đã tiên liệu nó, đã chuẩn bị cho nó, đã chờ đợi nó. Người Việt Nam nào, nhất là người Việt Nam không cộng sản, không thấy tủi hổ là sau những hy sinh cao cả của cuộc khởi nghĩa Việt Nam Quốc Dân Đảng, hầu như suốt thập niên 1930, đa số trí thức Việt Nam đã trùm chăn hưởng thụ, đã say mê những câu thơ lãng mạn, trong khi thế giới biến động mạnh và bất ổn tại Châu Âu là điều có thể nhìn thấy và tiên liệu dễ dàng. Việt Nam đã không chuẩn bị cho cơ hội 1940 và đã không chuẩn bị kịp cho cơ hội 1945, vì thế Việt Nam đã là Việt Nam ngày nay. Trong chiều sâu, dân tộc nào không nhiều thì ít cũng xứng đáng với số phận của mình.

Mười sáu năm đã trôi qua kể từ ngày cả nước qui về một mối dưới chế độ cộng sản. Nếu các lực lượng dân chủ tiến bộ thực tâm chuẩn bị nghiêm túc thì chúng ta đã có nhiều cơ hội. Nhưng chúng ta không nhìn thấy những cơ hội đó. Chúng ta đã lãng phí thời giờ và nghị lực vào những hành động hời hợt và giả tạo chỉ có tác dụng làm thuốc tê cho cơn đau mất nước và làm thuốc an thần cho sự tuyệt vọng ngự trị trong lòng. Chúng ta đã không hình thành được một lực lượng có tầm vóc nào mà cũng chưa đạt tới đồng thuận về một đường lối đấu tranh nào. Nếu có cơ hội cứu nước thì với thực trạng hiện nay chúng ta cũng không có khả năng để chụp lấy.

Chuẩn bị cho một cuộc đổi đời và đổi chế độ là một việc phải làm âm thầm và kiên nhẫn từ lâu trước khi cơ hội tới. Phe quốc gia không chuẩn bị trong những năm 1930 nên đã không nắm được cơ hội 1940, và vì mới bắt đầu chuẩn bị từ 1940 trở đi nên đã không đúng hẹn với cơ hội 1945. Năm 1947, Việt Minh đã mất rất nhiều uy tín, nhân dân đã vô cùng bất mãn sau hai năm chịu đựng chính sách khủng bố thô bạo và chờ đợi một giải pháp mới nhưng vì không có một lực lượng dân tộc nào cả nên đã chỉ có giải pháp Bảo Đại. Năm 1954, khi Pháp đã bại trận và người Việt Nam có thể thực sự làm chủ được vận mệnh của mình thì cũng vì không có chuẩn bị nghiêm túc nào cả lại chỉ có Ngô Đình Diệm, con người đã từng hợp tác với Pháp, với Bảo Đại, đã đi đêm với Nhật và đã tiếp tay đắc lực đàn áp Việt Nam Quốc Dân Đảng khi đang làm quan. Khi Ngô Đình Diệm bị lật đổ cũng chỉ có các tướng tá mà một phần khá lớn xuất thân từ hàng ngũ quân đội Pháp. Cuối cùng Việt Nam đã là Việt Nam ngày nay.

Trong công tác chuẩn bị, điều quan trọng nhất là chuẩn bị về tư tưởng. Một phong trào hành động luôn luôn phải được một trào lưu tư tưởng đi trước. Bởi vậy, đối thoại và thảo luận bộc trực là điều chúng ta không thể tiết kiệm. Và có lẽ trong khi chúng ta thẳng thắn trình bày những khác biệt chúng ta sẽ nhận ra là những khác biệt ấy không quan trọng lắm. Lúc đó chúng ta có thể nghĩ đến kết hợp. Chỉ có thể có kết hợp hành động giữa những con người đồng ý với nhau về mục tiêu phải đạt tới và về con đường phải đi.

Một yếu tố cũng vô cùng quan trọng là niềm tin bởi vì không thể có thắng lợi nếu không có lạc quan. Niềm tin này có ba vế : tin ở sự sụp đổ chắc chắn của chế độ cộng sản để mạnh dạn vượt lên trên những lô gích cũ, những lằn ranh cũ ; tin ở thế tất thắng của dân chủ để dứt khoát từ bỏ những tâm lý và phương pháp lỗi thời và hành động như những người dân chủ chân chính ; tin ở thiện chí của nhau để đừng nhìn đâu cũng thấy kẻ thù và hoảng hốt coi những người khác lập trường với mình là phản bội.

Đảng cộng sản đã tiêu xài hết vốn liếng của họ. Vai trò lịch sử của họ đã hết. Trước những vấn đề lớn của đất nước họ không còn là giải pháp mà là chướng ngại. Hàng ngũ của họ đang tan rã.

Những con người từ những quá khứ xung đột đang nhìn cùng về một hướng và hướng đó không phải là hướng Mác-Lênin.

Như một trái cây đã chín, chế độ cộng sản sắp rụng. Nó có thể rụng vì bị rung cây, nó có thể rụng vì một cơn gió nhẹ và nó cũng có thể rụng vì đã quá chín dưới trọng lượng của chính nó. Đất nước này cần một giải pháp thay đổi. Chúng ta đang có cơ hội, tiếc rằng chúng ta đã không đủ chuẩn bị. Nhưng cơ hội vẫn còn đó và vẫn chờ đợi chúng ta.

Nhìn lại Cách Mạng Tháng Tám trước hết là để tái lập một sự thực lịch sử và để có thể rút ra những bài học xác đáng. Nhưng cũng có một lý do khác thúc đẩy tôi viết bài này. Đó là một sự tương đồng giữa thời lỳ 1940-1945 và tình hình hiện nay. Năm 1940 Pháp đã bị bại trận, đã hoang mang và rã rượi, mà chính quyền thuộc địa Pháp vẫn tiếp tục một cách hung bạo bởi vì người Việt Nam, trừ người cộng sản, đã không chuẩn bị trước để nắm lấy cơ hội. Ngày nay hệ thống cộng sản đã sụp đổ, các chế độ cộng sản còn lại chỉ còn là những đứa con côi của một sự phá sản ; không còn người Việt Nam nào, ngay cả những người trong guồng máy cộng sản, muốn chế độ này tiếp tục nữa, nhưng nó vẫn còn đó do quán lực của quá khứ. Quán lực này có một tên gọi : đó là sự sợ hãi. Sợ hãi cho tương lai mình trong một chế độ mới hay sợ hãi một bạo lực đang hấp hối. Chúng ta sẽ đánh bại được chế độ độc tài này nếu tháo gỡ được quán lực ấy. Lịch sử sẽ khai thông ngay vào lúc không còn ai sợ hãi nữa, và lịch sử sẽ thuộc về những ai tìm được giải pháp an toàn và danh dự cho tất cả mọi người.

Thế hệ 1990 phải hơn thế hệ 1940.

Nguyễn Gia Kiểng

Nguồn : Thông Luận số 41, tháng 9/1991

Phần I

Dẫn nhập

Bắt đầu từ mùa Hè năm 1945, Thế chiến thứ hai khởi động từ 1939 đi vào giai đoạn kết thúc. Tại Âu Châu, nước Đức dần lâm thế bị động do cùng một lúc phải hứng chịu hai mặt giáp công. Cuộc tiến công từ hướng Tây gồm liên quân Hoa Kỳ, Anh, Pháp và đồng minh Tây Âu khởi sự từ lần đỗ bộ vĩ đại lên đất Pháp ở bãi biển Normandie vào ngày 6 tháng Sáu của năm trước. Đồng thời Hồng quân Liên Xô sau khi kết thúc chiến tranh ở Châu Âu với Đức đã xé bỏ Hiệp ước Bất tương xâm ký với Nhật trước kia và tấn công đạo quân Quan Đông của nước nầy nhằm chiếm đóng vùng Mãn Châu ở Bắc Á.

Ngày 6 và 9/8, Mỹ quyết định thả hai quả bom nguyên tử xuống hai thành phố kỹ nghệ Hiroshima và Nagasaki ; thấy rõ không thể cứu vãn được tình thế, ngày 15 tháng Tám, Nhật Hoàng tuyên bố đầu hàng Đồng minh. Hậu quả của tình thế chung tác động trực tiếp đến các nước trong vùng Đông-Nam Á trong đó có Việt Nam. Và khi thế giới dần ra khỏi cơn ác mộng chiến tranh thì trên đất Việt lại bắt đầu dậy cơn lửa đạn với một lực lượng gọi là Mặt trận Việt Minh do Đảng cộng sản Đông Dương làm hạt nhân tổ chức và chỉ đạo.

Ðây là một chặng đường lịch sử vô cùng quan trọng vì đã tạo nên những biến động quyết định liên quan trực tiếp đến vận mệnh của đất nước và dân tộc Việt. Dẫu chỉ là một giai đoạn ngắn ngủi của hai tháng Tám và Chín năm 1945, tuy nhiên từ yêu cầu khách quan và sự thật của lịch sử đã đến lúc cần viết lại để giải thích hiện tình Việt Nam ở thế kỷ 21 nầy. 

Đại diện Nhật Bản ký văn kiện đầu hàng Đồng Minh trên chiến hạm Missouri ngày 2/9/1945 (file photo)

1.1. Để hiểu rõ tình thế của Việt Nam vào những ngày tháng 8/1945 chúng ta cần tìm hiểu Mặt trận Việt Minh là gì, do ai lãnh đạo và lực lượng nầy đã đưa đất nước đi về đâu… ? Câu trả lời đầu tiên cần nói rõ là : Mặt trận Việt Minh là tổ chức chính trị bạo lực đã cướp chính quyền hợp pháp của Vua Bảo Đại tại Hà Nội vào những ngày tháng 8/1945, cách đây đúng 77 năm.

Trước tiên cần nhắc lại những sự kiện chính trị liên quan đến tình thế Việt Nam. Do nhu cầu liên kết những nhà hoạt động cách mạng người Việt ở Trung Hoa trong thập niên 30-40 của thế kỷ trước với mục tiêu giành độc lập từ tay người Pháp, các ông Hồ Học Lãm, Nguyễn Hải Thần với sự giúp đỡ của Quốc Dân Đảng Trung Hoa đã thành lập Việt Nam Độc Lập Đồng Minh Hội gọi tắt là Việt Minh Hội tại Nam Kinh vào tháng 1/1936. Nhờ sự giới thiệu và uy tín của ông Hồ Học Lãm đối với nhà cầm quyền Trung Hoa Dân Quốc, vào gần cuối năm 1940 một số cán bộ cộng sản người Việt gồm Lâm Bá Kiệt được giới thiệu đến nhà cầm quyền Trung Hoa.

Lâm Bá Kiệt là bí danh của ông Phạm Văn Đồng là người sau nầy giữ chức thủ tướng của chế độ mới tại Hà Nội kể từ 1955. Thủ tướng Đồng cũng là người ký công hàm thuận nhượng Hoàng-Trường Sa cho Trung Quốc từ 14/9/1958 mà hậu quả di hại với thực trạng Biển Đông tại hôm nay. 

1.2. Vào đầu năm 1941, Nguyễn Ái Quốc tức Hồ Chí Minh từ Trung Hoa về nước đặt căn cứ ở hang Pắc Bó, Châu Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng để trực tiếp chỉ huy lực lượng cộng sản đang hoạt động ở ba nước Việt, Miên và Lào. Sau khi củng cố nội bộ, huấn luyện đảng viên, phát triển cơ sở, Nguyễn Ái Quốc tổ chức Hội nghị Trung ương Đảng cộng sản Đông Dương lần thứ 8 vào Tháng 5 năm 1941 đưa Trường Chinh Đặng Xuân Khu lên làm Tổng bí thư đảng chuẩn bị cho lần cướp chính quyền vào tháng 8/1945 tại Hà Nội. 

Ngày 19/5/1941 Mặt trận Việt Nam Độc Lập Đồng Minh Hội gọi tắt là Mặt trận Việt Minh ra mắt công khai tại Cao Bằng (Lưu ý : thời điểm 19/5/1946 được sử dụng làm ngày sinh của Hồ Chí Minh với một mục đích chính trị khác). Kể từ đó, những đảng viên cộng sản Việt Nam, nhân viên của Quốc tế Cộng sản Nga-Hoa, hoạt động ở Trung Hoa cũng như ở trong nước Việt Nam đều núp dưới danh xưng Việt Minh nên đã đánh lừa được giới quan sát viên quốc tế cũng như tại Việt Nam.

Hồ Chí Minh và Mặt trận Việt Minh mới gồm đa số là đảng viên cộng sản, nắm rõ được biến chuyển của tình hình thế giới nhờ thông tin của Đệ Tam Quốc tế Cộng sản và của cả OSS (Office of Strategic Services) tức là tổ chức tình báo của Hoa Kỳ, tiền thân của CIA (Central Intelligence Agency) ngày nay. Cũng do Việt Minh đã hợp tác với và cung cấp tin tức cho OSS về những hoạt động của quân đội Nhật Bản ở Đông Dương.

Từ tháng 4/1945, ban lãnh đạo Việt Minh bắt đầu tổ chức Ủy ban Giải phóng tại các vùng họ hoạt động, thống nhất các lực lượng võ trang thành Việt Nam Giải Phóng Quân đặt dưới sự lãnh đạo thống nhất của Võ Nguyên Giáp, đồng thời thành lập các Ủy ban Dân tộc Giải phóng từ tháng 7/1945 đầy biến động nầy. Vì vậy ngay khi Nhật đầu hàng Mỹ vào ngày 14/8/1945, trong lúc lãnh tụ các đảng phái quốc gia chưa trở tay kịp vì thiếu thông tin liên lạc quốc tế và thiếu chuẩn bị khởi nghĩa trong nước thì Việt Minh ra lệnh cướp chính quyền ở khắp các tỉnh thuộc lãnh thổ Việt Nam.

Vua Bảo Đại giữa các sĩ quan Pháp và quan lại triều đình, năm 1945 (file photo)

1.3. Trở lại với Triều đình Huế với Vua Bảo Đại cùng lần thành hình của Đế Quốc Việt Nam.

Đế Quốc Việt Nam là một chính thể chỉ tồn tại từ 11/3 đến 23/8/1945 ; tuy  nhiên chỉ trong 5 tháng ngắn ngủi nầy, Nội các của Hoàng đế Bảo Đại đã thực hiện được một sự việc vô cùng quan trọng đối với lịch sử mà hôm nay cần nhận định lại để xét xem "Lý Chính Danh" thuộc về ai. Sự kiện quan trọng ấy là lần Tuyên bố Độc lập và Thống nhất qua việc tái nhập xứ Nam Kỳ vào lãnh thổ Việt Nam trên danh nghĩa. Chúng ta hôm nay có bổn phận nói rõ về biến cố lịch sử vô cùng quan trọng nầy mà hầu như số đông nhiều thế hệ người Việt đã không biết đến.

Cần nhắc lại những sự kiện quan trọng xẩy ra trong những năm từ 1939 đến 1945 của Đệ nhị thế chiến. Sau khi chính phủ Pháp ở Ba Lê đầu hàng quân Đức vào năm 1940 thì quân đội Pháp mất quyền kiểm soát Đông Dương và quyền này rơi vào tay người Nhật. Tuy nhiên người Nhật vẫn giữ lại những viên chức người Pháp và chỉ điều khiển sau hậu trường. Nhưng do yêu cầu của tình thế nên ngày 9/3/1945, Nhật đổi chính sách và thực hiện cuộc đảo chính ở Việt Nam nhằm bắt giam các tướng lãnh và tước khí giới của quân đội Pháp. Đại sứ Nhật ở Đông Dương là Matsumoto Shunichi giao cho đại diện Pháp là Đô đốc Jean Decoux tối hậu thư buộc người Pháp phải chấp nhận vô điều kiện quyền chỉ huy của Nhật trên mọi phương diện.

Ở Huế, Đại úy Kanebo Noburu vào trình báo Vua Bảo Đại quyền lực của Pháp đã bị loại bỏ. Hiện thực tình thế nầy giới chức lãnh đạo Nhật ở Đông Dương thỏa thuận trao trả độc lập cho Việt Nam trên danh nghĩa. Hai ngày sau, 11/3 vua Bảo Đại triệu cố vấn tối cao của Nhật là Đại sứ Yokoyama Masayuki vào điện Kiến Trung để tuyên bố nước Việt Nam Độc Lập. Bản tuyên ngôn độc lập này có chữ ký của sáu vị thượng thư trong Cơ Mật Viện là cơ quan hành pháp tối cao của Vương triều Bảo Đại. Đấy là các Thượng thư Phạm Quỳnh, Hồ Đắc Khải, Ưng Úy, Bùi Bằng Đoàn, Trần Thanh Đạt và Trương Như Đính. Vua Bảo Đại công bố một chiếu chỉ đề ngày 27 tháng Giêng ta tức năm thứ 20 niên hiệu Bảo Đại đến với Quốc dân Việt Nam báo hiệu thời kỳ tự chủ, độc lập của đất nước. Nhà vua lên ngôi từ năm 1926 lúc mới 13 tuổi lúc còn đang du học ở Pháp.

1.4. Nhắc lại những sự kiện quan yếu kể trên để hiểu rõ hơn nội dung và tinh thần của bản Tuyên Ngôn Độc Lập của Việt Nam sau hơn nửa thế kỷ bị người Pháp đô hộ kể từ năm 1884 trên toàn cõi nước Việt. Chiếu chỉ của Vua Bảo Đại có nội dung như sau:

"Theo tình hình thế giới nói chung và hiện tình Á Châu, chính phủ Việt Nam long trọng công bố rằng: "Kể từ ngày hôm nay, Hòa Ước Bảo Hộ ký kết với nước Pháp được hủy bỏ và vô hiệu hóa. Việt Nam thu hồi hoàn toàn chủ quyền của một Quốc gia Độc lập".

Với Dụ số 1 ra ngày 17/3, nhà vua nêu khẩu hiệu "Dân Vi Quý", có nghĩa lấy Dân Làm Quý là phương châm trị nước.

Nhà sử học Trần Trọng Kim được bổ làm Nội các Tổng trưởng thời kỳ mới, giao nhiệm vụ thành lập nội các vào ngày 17/4. Đây là chính phủ đầu tiên của nước Việt Nam Độc Lập và ông Trần Trọng Kim trở thành vị Thủ tướng đầu tiên của lịch sử dân chủ của quốc gia Việt Nam. Với tập hợp được những trí thức có danh tiếng lúc bấy giờ, thành phần nội các ra mắt quốc dân ngày 19/4 gồm các vị :

- Tổng trưởng Nội các hay Thủ tướng : Giáo sư Sử học Trần Trọng Kim.

- Phó Tổng trưởng Nội các hay là Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao : Luật sư Trần Văn Chương. Ông Trần Văn Chương chính là thân phụ của bà Ngô Đình Nhu, mà sau nầy ông giữ chức Đại sứ Việt Nam Cộng Hòa tại Mỹ cho đến biến cố Phật giáo năm 1963 xẩy ra ở trong nước.

- Bộ trưởng Nội vụ là Bác sĩ Trần Đình Nam là nhân vật sau nầy giữ nhiệm vụ Niên trưởng Giám sát Viện nền Đệ nhị Cộng Hòa Việt Nam (từ 1963 đến 1975).

- Bộ trưởng Tư pháp : Luật sư Trịnh Đình Thảo sau năm 1960 giữ chức vụ Phó Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Chính phủ Cách Mạng Lâm Thời Cộng Hòa Miền Nam Việt Nam, tức là tổ chức chính trị do nhà nước Hà Nội dựng nên từ 1960 để làm bình phong che giấu âm mưu lấn chiếm miền Nam của Bộ Chính trị Trung ương Đảng cộng sản…

Với những thành phần có thể gọi là ưu tú nhất của xã hội Việt Nam thời bấy giờ mà cũng là hôm nay… Tiếc thay Nội các của Thủ tướng Trần lại không có được bản lãnh mưu thuật chính trị để đối đầu với sách lược xảo trá cộng sản do Hồ Chí Minh chỉ đạo. Thế nên vận nước dần chuyển theo một tình thế nguy nan do mưu đồ cướp chính quyền bằng bạo lực qua những nguyên nhân và diễn tiến liên tục xẩy ra trong những ngày của tháng 8/1945.

Thủ tướng Trần Trọng Kim (file photo)

1.5. Tháng 6/1945 Chính phủ của Thủ tướng Trần Trọng Kim đặt Quốc hiệu là Đế Quốc Việt Nam ; lấy Quốc ca là bài Đăng Đàn Cung ; Quốc kỳ có "Nền vàng hình chữ nhật, giữa có hình Quẻ Ly gồm Ba Vạch Màu Đỏ thẫm". Cần phải mở một dấu ngoặc ở đây để thấy rằng như thế Cờ Quẻ Ly của Đế Quốc Việt Nam đã là tiền thân của Quốc kỳ Quốc Gia Việt Nam (1948-1955) và Việt Nam Cộng Hòa (1955-1975). Đây là cờ biểu tượng chính thống xuất hiện trên toàn lãnh thổ Việt Nam trước khi có lá cờ đỏ sao vàng của Chính phủ Lâm thời do Mặt trận Việt Minh cướp được từ chính quyền của Thủ tướng Trần Trọng Kim theo một biến cố sẽ trình bày trong phần tiếp theo sau.

Cũng cần nói thêm để biết được rằng : Lá Cờ Vàng Ba Sọc Đỏ sau nhiều vận động chính trị giữa cựu hoàng Bảo Đại và giới chức cao cấp của Pháp đã trở nên là một Biểu tượng Quốc gia chính thống cụ thể qua những biến cố sau đây :

Ngày 7/12/1947, tại cuộc họp trên tàu chiến Pháp ở Vịnh Hạ Long, cựu hoàng Bảo Đại và Pháp đã đàm phán và ký kết Hiệp ước Vịnh Hạ Long. Hiệp ước nầy thể hiện sự đồng thuận của hai bên về việc thành lập Quốc Gia Việt Nam trên cơ sở nguyên tắc độc lập và thống nhất của Việt Nam trong Liên Hiệp Pháp. Chính phủ quốc gia hoạt động dưới một hiến chương lâm thời, chọn Cờ Vàng Ba Sọc Đỏ làm Quốc Kỳ và bản Thanh Niên Hành Khúc với lời nhạc được sửa đổi làm quốc ca. Ngày 5/6/1948, Quốc Gia Việt Nam ký kết với Pháp một Hiệp ước Vịnh Hạ Long khác, với nội dung Pháp công khai và trọng thể công nhận nền độc lập của Việt Nam.

1.6. Cuối cùng, tháng 1/1949, chính phủ Pháp thỏa thuận chấp nhận yêu cầu của Quốc trưởng Bảo Đại là miền đất Nam Kỳ phải trở lại với Quốc Gia Việt Nam. Ngày 8/3/1949 sau nhiều kỳ đàm phán, Tổng thống Pháp Vincent Auriol và Cựu hoàng Bảo Đại đã thuận ký kết Hiệp ước Elysée xác nhận nền độc lập của Việt Nam, chính thức thành lập Quốc gia Việt Nam trong khối Liên hiệp Pháp đứng đầu là Quốc trưởng Bảo Đại trước diễn trường chính trị thế giới.

Điển hình cho sự xác nhận nầy là sự kiện liên quan đến vấn đề hôm nay :

Tại Hòa hội San Francisco tháng 9/1951, trước sự hiện diện của 51 quốc gia trên toàn thế giới, đại diện Quốc Gia Việt Nam là Thủ tướng Trần Văn Hữu đã đọc bản tuyên bố xác định chủ quyền đã có từ lâu đời của Quốc gia Việt Nam trên quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Với những lời lẽ hàm xúc và chứng cớ lịch sử chính xác, Thủ tướng Hữu đã long trọng tuyên cáo trước công luận thế giới chủ quyền toàn diện và tuyệt đối của Quốc Gia Việt Nam đối với vùng quần đảo Hoàng Sa-Trường Sa. Hóa ra trong trận chiến giữ nước lực lượng quốc gia dân tộc luôn là những người bảo vệ Tổ quốc Việt Nam hơn hẳn phía cộng sản.

Nay chúng ta nhắc lại lời của Thủ tướng Trần Văn Hữu như một chứng cớ hùng hồn nhất để nói cùng Bắc Kinh và Hà Nội quyết tâm sắt son của người Việt quốc gia :

"Thật là nghiêm trọng và cảm kích cho Việt Nam được đến San Francisco tham dự công việc của hội nghị hòa bình. Sở dĩ phái đoàn Việt Nam được hiện diện tại đây là nhờ các tử sĩ của nước Việt và lòng hy sinh vô bờ bến của dân tộc Việt Nam. Là một dân tộc đã chịu đựng biết bao đau khổ để được sống còn và giành sự trường tồn cho một nòi giống đã có hơn 4 ngàn năm lịch sử".

Hội nghị San Francisco đã chính thức công nhận việc Quốc Gia Việt Nam khẳng định chủ quyền trên hai quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa (file photo)

1.7. Cho dù không đứng vững được bao lâu, nhưng Nội các Trần Trọng Kim đã cố gắng đặt nền móng xây dựng một thể chế độc lập và tự chủ đầu tiên không lệ thuộc người Pháp. Tuy không được chuẩn bị kỹ lưỡng cũng như thiếu rất nhiều về nhân sự và vật lực để điều hành một quốc gia vừa mới thành hình. Trong khi đó công tác đối ngoại thì phải cố gắng dung hòa giữa các thế lực quốc tế và chủ thuyết Đại Đông Á của Nhật, đối nội thì có nhiều phe phái muốn giành chính quyền, chính phủ mới vẫn đạt được một số điều kiện căn bản, nhóm lên nhiều hy vọng độc lập và tự chủ cho đất nước.

Trong những bước đầu tiên, Bộ trưởng Tư pháp Trịnh Đình Thảo ra lệnh thả hàng ngàn tù nhân chính trị bị Pháp giam giữ từ trước trong đó có rất nhiều cán bộ cộng sản như Lê Duẩn, Phạm Văn Đồng. Chính phủ của Thủ tướng Trần Trọng Kim còn thành lập Hội đồng Cải cách cai trị, tư pháp và tài chính gồm 16 nhân sĩ nổi danh được giao nhiệm vụ xúc tiến việc soạn thảo cơ cấu mới cho quốc gia.

Bộ trưởng Bộ Thanh niên Phan Anh giữ nhiệm vụ tổ chức Đội Thanh niên Tiền tuyến theo tinh thần quốc gia để huy động quốc dân giữ an ninh vì không có bộ quốc phòng. Bộ trưởng Phan Anh lại là một trong những nhân vật đầu tiên có mặt trong Chính phủ Liên Hiệp Kháng Chiến với chức vụ Bộ trưởng Quốc phòng do ông Hồ Chí Minh làm Chủ tịch vào năm sau, 1946. Sau khi Việt Minh buộc Hoàng đế Bảo Đại thoái vị trong ngày 23 Tháng Tám, Đội Thanh niên Tiền tuyến dưới quyền lãnh đạo của Phan Anh đi theo hẳn cộng sản, khởi đầu bi kịch Tháng Tám, và sự kiện Ngày 2/9/1945 tại Hà Nội.

_______________

Phần II 

2.1. Sau 77 năm chúng ta hẳn có đủ yếu tố để biết đâu là sự thật về ngày 19/8/1945 mà phía cộng sản kể cho đến hôm nay luôn gọi là ngày "cướp chính quyền". Để tìm hiểu nguyên nhân và diễn tiến về ngày biến cố kia xẩy ra như thế nào trong thực tế, chúng ta hãy trở lại từ đầu với những chứng cứ đã được lịch sử minh xác đồng nghĩa với sự thật.

Bởi cuộc kháng chiến chống Pháp kéo dài trong chín năm từ 1946 đến 1954 là của chung xương máu của toàn thể quốc dân Việt Nam chứ không riêng của Đảng cộng sản Việt Nam với những luận điệu chỉ có tính cách tuyên truyền trong quần chúng như : "Cách Mạng Tháng Tám của Việt Nam, hay Cách Mạng Tháng Mười của Liên Xô". Tuy nhiên vì đây là một dấu mốc vô cùng quan trọng quyết định nên vận mệnh của đất nước và dân tộc kéo dài trong một giai đoạn ngắn ngủi chỉ từ ngày 9/3 đến ngày 2/9 xuyên qua thời điểm 19/8/1945. 

2.2. Cần trở lại thời điểm : Bắt đầu từ năm 1940, một năm sau lần khởi cuộc Ðệ nhị Thế chiến, chính phủ Pháp ở Ba Lê đầu hàng quân Đức nên thuận nhường cho Nhật chủ trị Đông Dương vì lúc ấy Nhật là đồng minh gánh chịu nhiệm vụ chiến lược yểm trợ Đức ở mặt trận Châu Á. Vì lý do nầy, Toàn quyền Pháp ở Ðông Dương là Decoux thuận để cho quân Nhật vào Bắc Kỳ, Hải quân Nhật sử dụng hải cảng Hải Phòng, còn không quân Nhật được quyền chiếm đóng các phi trường Gia Lâm (Hà Nội), Lào Kay, Phủ Lạng Thương.

Cũng vì vậy máy bay và chiến hạm của Đồng minh (chủ yếu là Mỹ) đã tấn công các vị trí đóng quân của Nhật đóng trên lãnh thổ Việt Nam khiến cho đồng bào người Việt phải chịu nạn bom đạn chung với hai lực lượng quân sự Pháp và Nhật. Nhưng rồi sự hợp tác bất đắc dĩ giữa chính quyền bảo hộ của Thực dân Pháp và Phát-xít Nhật trên đất nước ta phải đến lúc chấm dứt. Do đó vào đêm 9/3/1945 Ðại sứ Nhật là Matsumoto Shunichi đã chính thức trao tối hậu thư cho Toàn quyền Jean Decoux, ra lệnh cho quân viễn chinh Pháp trên toàn cõi Việt Nam phải buông súng đầu hàng Nhật vô điều kiện.

Giải giới vũ khí quân đội Nhật tại Sài Gòn 1945 (file photo)

2.3. Cuộc đảo chính quân sự ngắn ngủi của quân đội Nhật trong đêm 9/3/1945 chấm dứt 80 năm đô hộ của Thực dân Pháp trên toàn cõi Ðông Dương. Nhưng chỉ sau một thời hạn ngắn, vì buộc phải ký hiệp ước đầu hàng đồng minh với Tướng McArthur đại diện Mỹ giữ vai chủ tọa ngày 2/9/1945 trên chiến hạm Missouri, quyền lực Nhật ở Đông Dương thật sự cáo chung khiến tạo nên một khoảng trống về quyền lực.

Do quân Đồng minh gồm liên quân Anh-Ấn chưa vào miền Nam (dưới vĩ tuyến 16), và quân Trung Hoa Dân Quốc chưa vào miền Bắc (trên vĩ tuyến 16) để giải giới quân Nhật theo như thỏa thuận của các cường quốc vừa thắng trận gồm Anh, Mỹ, Pháp, Liên Xô và Trung Hoa Dân Quốc nên tình thế Việt Nam rơi vào tình trạng một quốc gia vô chủ quyền. Sự kiện cũng có nguyên nhân do hậu quả của việc Nội các của Thủ tướng Trần Trọng Kim tuyên bố giải nhiệm và Vua Bảo Đại thoái vị vì xúi dục có tính đe dọa của Phạm Khắc Hòe là cán bộ cộng sản giữ chức Chánh văn phòng nằm vùng bên cạnh nhà vua, và áp lực quần chúng do cán bộ cộng sản trong Mặt trận Việt Minh vận động, tổ chức.

2.4. Mặc dù chính phủ Trần Trọng Kim là một yếu tố chẳng đặng đừng của lịch sử được khai sinh do nhu cầu quân sự-chính trị của Nhật tại Đông Dương trong lúc quốc gia  nầy đang bị đồng minh bao vây khẩn cấp như đã trình bày ở phần I :

Chính phủ Trần Trọng Kim cũng có đủ đại diện ba miền gồm Phó Thủ tướng Trần Văn Chương gốc miền Nam ; hai bộ trưởng Hồ Tá Khanh và Trịnh Đình Thảo sinh tại Trung và Bắc nhưng sống tại Sài Gòn khi được mời tham gia chính phủ. Trong khi đó tại miền Nam các giáo phái và phe nhóm chính trị từ Đệ Tam tới Đệ Tứ cộng sản, lực lượng võ trang Bình Xuyên, các giáo phái Hòa Hảo, Cao Đài đồng loạt xuất hiện trên sân khấu hội trường và đường phố trong một tình hình hỗn loạn vì không có chính phủ trung ương thực quyền kiểm soát.

Xứ ủy Nam Kỳ của Cộng sản Ðông Dương lại chia làm hai : Nhóm thứ nhất gồm Trần Văn Giàu, Bùi Công Trừng, Lý Chính Thắng với các tổ chức gồm công đoàn, hiệp hội nông dân, Thanh Niên Tiền Phong sử dụng cờ vàng sao đỏ, báo Tiền Phong làm cơ quan ngôn luận. Nhóm khác gồm Phạm Văn Vi, Nguyễn Thị Thập lập nên một xứ ủy Cộng sản Ðông Dương khác thuộc Mặt trận Việt Minh với kỳ hiệu cờ đỏ sao vàng có báo Giải Phóng chống lại nhóm của Trần Văn Giàu.

Sử sách của cộng sản và các học giả thiên tả thường hạ thấp giá trị những kế hoạch của chính phủ Trần Trọng Kim qua đánh giá chỉ là cải cách trên giấy tờ, thuần túy những tuyên cáo rất ít ảnh hưởng đến đám đông. Tuy nhiên các kế hoạch của chính phủ Trần Trọng Kim hiện nay cần được nghiên cứu đầy đủ hơn bởi kế hoạch ấy phản ảnh quan điểm tổng quát của giới thượng lưu trí thức người Việt thời bấy giờ về một nước Việt Nam không ảnh hưởng Pháp với tinh thần quốc gia dân tộc. 

2.5. Cũng cần nêu rõ sự khác biệt giữa Chính phủ Trần Trọng Kim và Chính phủ Lâm Thời do Hồ Chí Minh thành lập vào ngày 2/9/1945. Cũng bởi trong tháng 3/1945 kia, giới lãnh đạo miền Bắc chỉ sử dụng danh xưng Ðại Việt, trong khi ở miền Nam lại thích dùng từ "Việt Nam" và tại miền Trung thì dùng danh xưng "An Nam" hay "Ðại Nam". Tưởng cũng nên ghi nhận kể từ năm 1925, Nguyễn Sinh Côn, hay Hồ Chí Minh, mới "Việt Nam hóa" tổ chức thanh niên cộng sản do ông thành lập qua danh xưng Việt Nam Thanh Niên Kách Mệnh Ðồng Chí Hội.

Trước đó, trong Thỉnh nguyện thư 8 Điều gởi Tổng thống Wilson của Mỹ vào năm 1919 thì tên gọi của đảng chính trị đầu tiên do ông Côn đặt ra là An Nam Quốc Dân Hội. Năm 1930, ông Côn bị thất sủng với Ban Phương Ðông của Quốc tế Cộng sản vì tự động thống nhất các chi phái cộng sản thành Việt Nam Cộng Sản Ðảng ! Vì bị kết án là có khuynh hướng quốc gia dân tộc nên Nguyễn Sinh Côn, tức Nguyễn Ái Quốc hay Hồ Chí Minh, đã bị Mạc Tư Khoa thay thế bởi Trần Phú. Ông Phú được chỉ định trách nhiệm triệu tập Hội nghị Trung ương lần thứ nhất ở Ma Cao để cải danh thành Ðông Dương Cộng Sản Ðảng.

Sĩ quan OSS của Mỹ huấn luyện quân sự cho Việt Minh (file photo)

2.6. Nhắc lại những điều kể trên không phải là vô ích, với kinh nghiệm của những năm 30, 40 nên khi thành lập chính phủ trong ngày 2/9/1945 tại Hà Nội, ông Hồ tuyệt đối che giấu nguồn gốc cộng sản của bản thân và các thành viên trong Mặt trận Việt Minh. Sự che giấu toàn hảo đến nỗi không những chỉ quần chúng bị nhầm lẫn mà ngay những nhân viên tình báo Mỹ trong tổ chức OSS, tiền thân của CIA sau nầy, có thể cũng không khám phá ra tính chất và nguồn gốc cộng sản của những nhân vật gọi là Hồ Chí Minh, Võ Nguyên Giáp, Phạm Văn Đồng v.v.

Quá trình và hậu quả của mưu đồ ngụy trang, che giấu nầy hiện thực cụ thể với hoạt cảnh như sau qua lời kể của nhân chứng Tô Hải viết lại trong hồi ký xuất bản tại hải ngoại (Hồi ký của Một Thằng Hèn - Tô Hải, Nhà xuất bản Tiếng Quê Hương, 2009) :

"Đúng Ngày 17 Tháng 8, 1945, đồng bào kéo nhau đến quảng trường Nhà Hát Lớn Hà Nội họp mít-tinh chào mừng chính phủ Trần Trọng Kim. Cuộc mít-tinh bắt đầu được mấy phút bỗng hàng loạt cờ đỏ sao vàng được tung ra, cờ Quẻ Ly bị giật xuống và trên bục diễn giả xuất hiện một người đeo súng ngắn, đăng đàn diễn thuyết kêu gọi đồng bào đi theo Việt Minh đánh Pháp, đuổi Nhật đòi lại áo cơm, tự do, xóa bỏ gông xiềng…

Cuộc mít-tinh của các ông bà công chức quốc gia với Cờ Vàng Ba Sọc Đỏ bỗng nhiên bị thay thế bởi một lá Cờ Đỏ Sao Vàng rất lớn thả từ bao lơn của nhà hát xuống, rồi một người leo lên khán đài cướp micro để hô khẩu hiệu yểm trợ Việt Minh và hát bài Tiến Quân Ca của Văn Cao. Thế là cuộc biểu tình của Tổng Đoàn Công Chức bỗng nhiên biến thành cuộc biểu tình của Mặt trận Việt Minh…

Những khẩu hiệu vừa phát ra đã có hàng ngàn người không biết từ đâu đến hô to hưởng ứng. Không một tiếng súng. Không một sự phản kháng từ ai, từ đâu dù trại lính Nhật ở cách đó chỉ khoảng 300 mét !".

2.7. Diễn tiến thật sự của cuộc chính biến gọi là "Cách Mạng Tháng Tám" nhanh chóng thành công ở Hà Nội như vừa kể ra. Tuy nhiên, sau nầy các nhà viết sử cộng sản luôn giấu kín sự thật của biến cố Mặt trận Việt Minh "cướp chính quyền" từ chính phủ quân chủ lập hiến hợp pháp của Thủ tướng Trần Trọng Kim diễn ra trong những ngày của tháng Tám và Chín năm 1945 tại Hà Nội. Biến cố tháng 8 và 9/1945 ở Việt Nam tương tự như lần lật đổ chính phủ Thủ tướng Kerensky ở nước Nga trong lúc nội tình nước này đang rối loạn vào năm 1917 do vận động khuynh đảo của đảng cộng sản dưới quyền lãnh đạo của Lenin.

Các nhà viết sử cộng sản cũng luôn giấu kín sự kiện ông Hồ đóng kịch hay cố tình bộc lộ tinh thần khâm phục đối với nước Mỹ khi soạn thảo văn kiện gọi là Tuyên ngôn Độc lập đọc tại Công trường Ba Đình, Hà Nội vào ngày 2/9/1945. Ngày 1/9, trong vòng thân mật ông Hồ đã kín đáo hỏi ý kiến viên Thiếu tá OSS Archimedes Patti về việc lặp lại lời mở đầu "Con người sinh ra vốn bình đẵng…" của Tuyên Ngôn Độc Lập 1776 của Hoa Kỳ.

Không hiểu ông Hồ có thực lòng phục Mỹ hay không nhưng chắc một điều ông đã cố giấu kín nguồn gốc cộng sản của bản thân đối với người Mỹ và điều nầy ông đã thành công trong một mức độ khả thể khiến sách sử báo chí Âu Mỹ hiện tại vẫn gọi cán bộ cộng sản quốc tế Nguyễn Sinh Côn, Linov, Hồ Quang, Nguyễn Ái Quốc, hay cuối cùng Hồ Chí Minh là một "nhà cách mạng quốc gia, dân tộc". Lịch sử hôm nay còn nhiều điều cần phải được soi sáng giải thích đúng với sự thật. 

2.8. Chính phủ Trần Trọng Kim chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn ngủi (17/4 – 25/8/1945) giữa một tình thế vô cùng rối ren nên Nội các Trần Trọng Kim thường bị các nhà biên khảo đánh giá không chính xác, nhất là qua cách xuyên tạc vì mục tiêu chính trị của đảng cộng sản. Nhưng ngày nay nhiều sử gia với lăng kính vô tư đã phải công nhận rằng Nội các Trần Trọng Kim đã đề ra một sách lược phản ảnh đúng đắn về một nước Việt Nam độc lập không chịu ảnh hưởng của người Pháp.

Do nội các cụ Trần đã tập họp được một thành phần ưu tú nhất của đất nước như các vị Nguyễn Xuân Chữ, Hoàng Xuân Hãn, Trần Văn Chương, Trần Đình Nam… Kể cả những giới chức sau nầy theo cộng sản như các luật sư Trịnh Đình Thảo, Phan Anh. Tất cả đã tạo nên một chính phủ với những nhân sự có thể gọi là ưu tú nhất của xã hội Việt Nam thời bấy giờ mà cũng là hôm nay. Tiếc thay Nội các của Thủ tướng Trần lại không có được bản lãnh mưu thuật chính trị để đối đầu với sách lược xảo trá cộng sản do Hồ Chí Minh chỉ đạo. Thế nên vận nước dần chuyển theo một tình thế nguy nan do mưu đồ cướp chính quyền bằng bạo lực như trên đã trình bày.     

2.9. Những yếu tố góp phần làm sụp đổ Nội các Trần Trọng Kim cũng có thể kể đến việc những cán bộ cộng sản như Nguyễn Mạnh Hà, Hoàng Minh Giám, Tôn Quang Phiệt, Phạm Ngọc Thạch, Phạm Văn Bạch v.v. đã trà trộn vào đủ mọi cơ quan từ trung ương ở Huế cho tới tận Nam Kỳ. 

Và việc nội các sụp đổ vào những ngày quân Nhật đầu hàng Ðồng Minh (15/9/1945) đã tạo nên một khoảng trống quyền lực khiến cộng sản dễ bề thao túng. Cụ thể về ngân quỹ dự trữ của Việt Nam tại Ngân hàng Ðông Dương, Nhật chẳng những rút hết số tiền đã có do Pháp ký thác hơn 800 triệu Phật Lăng mà còn in thêm tiền không bảo chứng, tạo tình trạng lạm phát, góp phần cho nạn đói và trộm cướp khắp nơi.

Mặc dù bị thành phần cộng sản trong Mặt trận Việt Minh phá hoại, xúi dục dân chúng đánh cướp các kho gạo dự trữ công cộng, hành hung cản trở viên chức phát gạo chẩn bần ; hoặc bất nhơn hơn là bán tin, chỉ điểm cho máy bay Hoa Kỳ đánh phá các trục giao thông, tàu thuyền chở gạo từ Nam ra Bắc khiến làm trầm trọng thêm nạn đói với hơn một triệu người chết đói, tuy nhiên, từ tháng 6/1945, Chính phủ Trần Trọng Kim cũng đã ngăn được một phần nạn đói do trúng mùa chiêm và nhất là gạo trong Nam đã chở ra được ngoài Bắc dù Mỹ đã đặt mìn phong tỏa Hải Phòng cùng các hải cảng lớn.

Trong vấn đề cải cách, chính phủ đã ban hành lệnh giảm hay bỏ hẳn nhiều loại thuế bất công và bóc lột người dân nghèo có từ thời Pháp, nhất là loại thuế thân đánh vào mỗi thân phận người dân thuộc địa. Về giáo dục lấy chữ Quốc ngữ làm ngôn ngữ chính trong các chương trình giảng dạy, tổ chức khóa thi tiểu học đầu tiên bằng chữ Việt mới vừa cải cách. Chính phủ Trần Trọng Kim cũng lập ra một Ủy ban Quốc gia phụ trách nền quốc học.

Ðể chứng tỏ sự tự cường, tự do, chính phủ đã công bố nhiều buổi lễ, hồi phục và vinh danh các anh hùng liệt nữ mọi thời từ Hùng Vương Quốc Tổ cho tới những nam nữ liệt sĩ đã hy sinh trong cuộc chống Pháp xâm lăng. Tất cả tên các đường phố đều được đặt lại với tên các anh hùng của lịch sử Việt Nam như Lê Lợi, Quang Trung, Trần Hưng Ðạo, Nguyễn Thái Học. Báo chí cũng được dịp nở rộ và tự do phát triển. 

2.10. Tuy nhiên, công lao lớn nhất của chính phủ Trần Trọng Kim đáng được nhắc nhớ trong dòng lịch sử dân tộc là đã tranh đấu với chính phủ Nhật lấy lại tất cả lãnh thổ Việt Nam. Thật vậy, tương tự như Pháp, ban đầu người Nhật cũng chỉ hứa suông trả nước lại cho người Việt Nam, nhưng thực tế là chỉ nói miệng. Cũng nhờ chính phủ Trần Trọng Kim mềm mỏng dùng ngoại giao lần hồi chẳng những thu hồi được ba kỳ, mà còn lấy lại những thành phố nhượng địa cho Pháp như Hà Nội, Hải Phòng, và Ðà Nẵng vào tháng 7/1945.

Từ những thành quả như vừa kể ra, Vua Bảo Ðại mới ban hành 4 Ðạo Dụ thành lập Hội Ðồng Tư Vấn Quốc Gia để chuẩn bị soạn thảo Hiến pháp. Nhiều lãnh tụ chính trị miền Nam như Hồ Văn Ngà, Trần Văn Ân đều được tham dự trong Ủy ban của Chính phủ. Nhưng giữa lúc hòa bình đang hé lộ trên quê hương thì Nhật Bản đầu hàng, Thủ tướng Trần Trọng Kim từ chức và Vua Bảo Đại chưa kịp lập nội các mới. Tất cả tạo nên biến động chính trị làm thay đổi tất cả vận mệnh Việt Nam.

Nguyên ông Phạm Khắc Hòe, lúc ấy giữ chức Ngự Tiền Đổng Lý được gần gũi với Vua Bảo Đại nhưng lại làm nội ứng cho cộng sản, ông nầy gièm pha, kiếm chuyện ngăn cản không cho phái đoàn của Thủ tướng Trần Trọng Kim từ Huế vào Sài Gòn tiếp nhận chính quyền do Nhật giao lại. Tất cả đã tạo nên khoảng trống khiến nhóm hung thần cộng sản Nam Kỳ gồm Trần Văn Giàu, Dương Bạch Mai, Nguyễn Văn Tạo, Nguyễn Văn Trấn dễ dàng tổ chức chiếm đoạt một chính quyền bỏ trống.

Lính ngự lâm dâng ấn kiếm trong lễ trao lại ấn kiếm cho Cựu hoàng Bảo Đại (vietnamnet)

2.11. Khắp nơi những đảng phái và người quốc gia đều đứng lên chống Việt Minh.

Tại Nam Kỳ, nhóm Cộng sản Ðệ Tứ liên hợp với hai giáo phái Cao Ðài và Hòa Hảo thành lập Mặt trận Quốc gia Thống nhất. Khâm sai Nam Kỳ Nguyễn Văn Sâm trước họng súng, cũng giao quyền cho Việt Minh. Cụ thể điển hình phải kể đến biến cố trong ngày 17/8, lực lượng Việt Minh đã đàn áp phong trào ủng hộ Chính phủ Trần Trọng Kim do công chức Bắc Kỳ tổ chức tại Hà Nội, khiến cụ Nguyễn Xuân Chữ, Chủ tịch Ủy ban Chính trị tại Bắc Kỳ phải giao quyền cho cán bộ cộng sản, kéo theo sự sụp đổ hoàn toàn của Chính phủ Quốc gia.

Và cuối cùng, ngày 23/8/1945, Vua Bảo Ðại nghe theo lời xúi giục o ép của viên cán bộ cộng sản nằm vùng Phạm Khắc Hoè nên thoái vị trao ấn kiếm Vương triều Nguyễn cho đại diện Việt Minh là Trần Huy Liệu và Tôn Quang Phiệt. Cả hai thực chất là cán bộ cộng sản thuộc Đệ Tam Quốc Tế do Hồ Chí Minh chỉ đạo.

Một ánh lửa nhỏ cũng có thể gây nên một đám cháy rừng. Trong đêm đen thăm thẳm Việt Nam tám-mươi năm nô lệ, những đốm lửa từ que diêm nội các Trần Trọng Kim vừa thắp sáng niềm hy vọng của một đất nước sắp có Tự Do-Độc Lập-Thống Nhất thì giông tố cộng sản đã chuyển đến, đẩy vận mệnh dân tộc rơi vào một địa ngục tối tăm. 

Cờ vàng ba sọc đỏ tại Phủ Toàn quyền Hà Nội năm 1950

Kết từ

Ngày 13/7/2010, Giáo sư người Pháp Philippe Devilliers 90 tuổi, cựu phóng viên tờ Le Monde người có mặt tại Việt Nam vào những ngày của năm 1945, đã trao tặng cho cá nhân giáo sư Phan Huy Lê ở Hà Nội 203 tấm ảnh gọi những "tấm ảnh lịch sử".

Cụ thể theo báo Tuổi Trẻ ở Sài Gòn số ngày 19/8/2010, để kỷ niệm biến cố gọi là Cách Mạng Tháng Tám là tấm ảnh chụp cuộc biểu tình của "Tổng hội Công chức" trong ngày 17/8/1945 ủng hộ Chính phủ Trần Trọng Kim với Lá Cờ Vàng Ba Sọc Đỏ của công chức Hà Nội. Việt Nam đã được hai lần trao trả độc lập từ chính quyền Nhật và Pháp qua Vua Bảo Đại.

Cả hai lần độc lập Quốc gia đều bị Hồ Chí Minh và tổ chức cộng sản phá hỏng, đẩy đất nước vào hai cuộc chiến gọi là đuổi Pháp đánh Mỹ đẫm máu hoàn toàn không cần thiết. Đấy là những cuộc chiến được quyết định từ Châu Ân Lai, Lưu Thiếu Kỳ, Mao Trạch Đông với sự đồng thuận sau nầy từ Nixon, Kissinger là những người không hề biết đến Mối Đau Việt Nam.

Viết lại sau 77 năm (1945-2022)

Phan Nhật Nam

Nguồn : SaigonnhoNews, 28/08/2022

Chúng ta đang ở giữa mùa kỷ niệm Cách Mạng Tháng 8, giai đoạn hai tuần lễ sôi động từ ngày 19/08 đến ngày 02/09/1945 cách đây 70 năm. Đây là lúc để nhìn rõ mất mát đau đớn nhất của đất nước vào thời điểm này : sự tàn sát những người yêu nước chân chính. Đất nước đã ngã gục cùng với họ.

Cách Mạng Tháng 8 đã là khởi điểm của một cuộc nội chiến kéo dài 30 năm từ 1945 đến 1975, một cuộc nội chiến thảm khốc và không cần thiết, hơn thế nữa còn là tội ác. Ảnh minh họa Cuộc thảm sát Mậu Thân tại Huế 1968

Nội chiến cộng sản

Cách Mạng Tháng 8 đã là khởi điểm của một cuộc nội chiến kéo dài 30 năm từ 1945 đến 1975 chia ra làm hai giai đoạn, giai đoạn 1945-1954 mà Đảng Cộng Sản Việt Nam gọi là giai đoạn chống Pháp và giai đoạn 1954-1975 mà họ gọi là giai đoạn chống Mỹ. Phải nói thẳng : cả hai giai đoạn này đều chỉ là hai phần của một cuộc nội chiến thảm khốc và không cần thiết, hơn thế nữa còn là tội ác.

Không cần thiết trước hết vì không có cuộc nội chiến nào cần thiết cả. Không có gì tàn phá một quốc gia bằng một cuộc nội chiến bởi vì ngoài những đổ vỡ về vật chất và sinh mạng nội chiến còn hủy diệt cả tinh thần dân tộc và tình đồng bào, những nền tảng của một đất nước và rất khó khôi phục một khi đã đổ vỡ. Chính vì thế mà chưa có quốc gia nào đã có thể hồi phục nhanh chóng sau một cuộc nội chiến, ngay cả với một cố gắng hòa giải dân tộc thành thực. Không có lý do nào biện minh cho nội chiến và không có tội nào lớn hơn tội gây ra nội chiến.

Cuộc nội chiến 1945-1954 không cần thiết bởi vì vào thời điểm 1945, và ngay cả trước đó, sự cáo chung bắt buộc của các chế độ thực dân đã là một điều hiển nhiên đối với mọi người có chút kiến thức chính trị tối thiểu, sự thể hiện chỉ còn là một vấn đề thời gian. Dĩ nhiên chúng ta vẫn phải tranh đấu để giành lại chủ quyền trong những điều kiện thuận lợi nhất nhưng dứt khoát không cần chiến tranh. Vả lại nếu chúng ta có đoàn kết dân tộc thì chiến tranh đã không xảy ra, người Pháp sẽ không dám ngoan cố vô ích.

Cuộc nội chiến 1954-1975 càng vô lý vì Hoa Kỳ không phải là một cường quốc thực dân và cũng không hề có ý định xâm chiếm một nước nào cả. Vả lại nó đã được phát động khi sư hiện diện của Hoa Kỳ tại miền Nam còn chưa đáng kể so với sự hiện diện của Liên Xô và Trung Quốc tại miền Bắc.

Nhưng tại sao đã có cuộc nội chiến này ?

Đó là vì Đảng Cộng Sản không theo đuổi lý tưởng dân tộc mà theo đuổi lý tương cộng sản. Mục tiêu của họ không phải là độc lập và chủ quyền dân tộc mà là thắng lợi của chủ nghĩa cộng sản và phong trào cộng sản thế giới. Đánh Pháp, đánh Mỹ, đánh chủ nghĩa tư bản là nghĩa vụ thiêng liêng của những người cộng sản chân chính. Lê Duẩn đã từng nói : "Ta đánh là đánh cho Trung Quốc, cho Liên Xô". Độc lập chỉ là một chiêu bài được sử dụng để đấu tranh cho chủ nghĩa cộng sản mà vào thời điểm đó các lãnh tụ Đảng Cộng Sản Việt Nam tôn sùng như một chân lý tuyệt đối. Theo chủ nghĩa này các quốc gia chỉ là sản phẩm thống trị của giai cấp tư sản. Ở đây phải nói dứt khoát về một điều đã nhiều lần được nhắc lại : đã có rất nhiều người chiến đấu và hy sinh trong hàng ngũ cộng sản vì lý tưởng yêu nước. Đúng nhưng họ không có vai trò lãnh đạo nào cả.

Chính lý tưởng cộng sản đó đã khiến Hồ Chí Minh và các đồng chí của ông lấy một quyết định nghiêm trọng là tàn sát các đảng viên của các đảng phái quốc gia như Việt Nam Quốc Dân Đảng và Đại Việt và những người không chấp nhận chủ nghĩa cộng sản. Hàng trăm nghìn người đã bị giết hại trong và sau Cách Mạng Tháng 8. Nếu độc lập dân tộc là mục tiêu cao nhất thì không có lý do gì để bách hại họ. Đảng Cộng Sản đã tàn sát họ chỉ để giành độc quyền lãnh đạo một cuộc nội chiến trá hình dưới danh nghĩa kháng chiến tai hại cho Việt Nam nhưng cần thiết cho phong trào cộng sản thế giới.

Não trạng tiền chiến

Phải nhìn rõ giai đoạn 1930 - 1945, thường được gọi là giai đoạn của thơ văn và nhạc tiền chiến, để hiểu mất mát to lớn cho đất nước. Hy sinh bi hùng của Việt Nam Quốc Dân Đảng trong cuộc khởi nghĩa 1930 và biến cố Xô Việt Nghệ Tĩnh năm 1931 đã không được tiếp nối bằng một ý thức dân tộc và một phong trào chính trị mà bằng một giai đoạn nở rộ của thơ văn lãng mạn và nhạc trữ tình kéo dài tới tận Cách Mạng Tháng 8, bất chấp cả Thế Chiến II. Nghịch lý này còn cần được phân tích thấu đáo hơn nhưng tựu chung nó có hai lý do.

Lý do thứ nhất là những người Việt Nam có học thức lúc đó - mà ta tạm gọi là trí thức - vẫn còn mang nặng văn hóa Khổng Giáo. Họ nhìn chính trị đơn giản là một con đường công danh và vai trò của kẻ sĩ chỉ là để làm dụng cụ cho một chính quyền chứ không phải là để đấu tranh cho một đất nước tươi đẹp hơn. Đại bộ phận những người đi học chỉ mang ước vọng được làm quan hay được sang giầu.

Lý do thứ hai là sau một nửa thế kỷ dưới quyền người Pháp một số người Việt Nam khá đông đảo đã biết đến và say mê văn hóa Pháp. Giai cấp trung lưu Việt Nam đã đọc và say mê văn thơ Pháp lúc đó cũng là văn thơ phong phú và tinh hoa nhất thế giới.

Hai lý do này kết hợp lại đã khiến quan tâm tới chính trị chỉ có nơi một thiểu số rất nhỏ trí thức Việt Nam. Thiểu số này có tăng lên đáng kể từ khi Thế Chiến II bùng nổ nhưng vẫn chỉ là một thiểu số nhỏ, không những ít về số lượng mà còn rời rạc và thiếu kiến thức chính trị. Một thành phần trí thức khác cũng quan tâm tới chính trị là trí thức cộng sản. Nhưng những người này đặt chủ nghĩa cộng sản lên trên hết và họ tranh đấu cho phong trào cộng sản thế giới chứ không phải cho dân tộc Việt Nam. Đối với họ yêu nước chỉ là yêu chủ nghĩa xã hội. Khẩu hiệu này vẫn cò được liên tục lặp lại cho đến cuối thập niên 1980.

Như đã nói ở phần trên những người yêu nước và đặt đất nước Việt Nam lên trên hết chỉ là một thiểu số, không những thế kiến thức và bản lĩnh chính trị cũng còn rất sơ sài, chủ yếu vì mới nhập cuộc và không được hướng dẫn. Ngọn đuốc Phan Châu Trinh đã tắt. Học giả duy nhất đề cập đến các vấn đề tư tưởng một cách có bài bản là Phạm Quỳnh cũng không quan tâm lắm tới các chủ đề chính trị. Tuy vậy những người này đã là những hạt nhân đầu tiên của một thành phần không thể thiếu cho một quốc gia đúng nghĩa nhưng nước ta vẫn chưa có : những trí thức chính trị. (Xin mở một ngoặc đơn để nói rằng cụm từ "trí thức chính trị" được dùng ở đây chỉ để nhấn mạnh tới quan tâm chính trị chứ thực ra không cần thiết. Trí thức tự nó đã là một khái niệm chính trị. Một trí thức đúng nghĩa phải có quan tâm chính trị, một chuyên gia dù kiến thức cao rộng tới đâu nhưng không quan tâm tới những vấn đề đặt ra cho đất nước cũng chỉ là một người lao động trí óc). Tuy sự hiểu biết về chính trị còn cần được bổ sung nhưng họ đã có những yếu tố quan trọng nhất của người trí thức chính trị : nguyện vọng phục vụ đất nước và ý chí đấu tranh bảo vệ quyền lợi dân tộc, ngay cả nếu phải trả giá. Những yếu tố này mới quan trọng vì không dễ học hỏi để có như kiến thức. Vả lại các lãnh tụ cộng sản cao nhất vào lúc đó cũng chỉ có trình độ hiểu biết rất sơ sài nếu xét qua những gì họ đã viết và nói hoặc những hồi ký của những người trong cuộc như Trần Đĩnh, Bùi Tín, Đoàn Duy Thành v.v.

Thành phần trí thức yêu nước này là thành quả của hơn hai thế kỷ tiếp xúc với phương Tây và gần một nửa thế kỷ cọ xát - nhiều khi tủi nhục - với người Pháp. Chính họ mới thực sự là ý chí, tinh thần và tình cảm của dân tộc. Những người học để mưu tìm danh vọng - cũng là đa số vào lúc đó - có thể hài lòng với mọi chế độ dù độc lập hay ngoại thuộc. Thiểu số cộng sản thì đã theo đuổi một lý tưởng khác trong đó quốc gia chỉ là dụng cụ thống trị của một giai cấp cần phải tiêu diệt. Lòng yêu nước của những người cộng sản ở thời điểm 1945 nếu có cũng không đáng kể.

Trọng lượng tương đối giữa hai khối trí thức quốc gia và cộng sản lúc đó như thế nào ? Dựa vào tài liệu của Đảng Cộng Sản và hồi ký của những người trong cuộc thì số đảng viên cộng sản lúc đó chỉ khoảng 2000 người, thành phần có trình độ học vấn từ lớp 10 trở lên rất ít và sự hiểu biết về chính trị cũng rất sơ sài. Phe quốc gia đông hơn hẳn, có trình độ văn hóa cao hơn hẳn và cũng có cơ sở quần chúng do cảm tình giành được sau sự hy sinh oanh liệt năm 1930 của Việt Nam Quốc Dân Đảng. Tuy vậy trọng lượng không phải là sức mạnh, phe quốc gia không có tổ chức nên không có sức mạnh. Ngược lại Đảng Cộng Sản dù ít người nhưng đã kiểm soát được cả dư luận lẫn quần chúng và không chế được cả đại đa số trí thức vì có tổ chức chặt chẽ và vì một lý do khác quan trọng hơn nhiều cần được nhận diện thật rõ : họ là một tổ chức khủng bố. Một tổ chức khủng bố có thể làm tất cả những gì nó cần làm hay muốn làm và vì thế nó có sức mạnh ghê gớm. Bằng chứng là cả thế giới chung sức vẫn chưa dẹp được Al Qaeda.

Đảng Cộng Sản hoàn toàn làm chủ tình thế và đã tàn sát các thành phần quốc gia bởi vì nếu không họ chỉ là một thiểu số và sẽ không thể áp đặt cuộc "kháng chiến chống Pháp" và cướp đoạt chính nghĩa "yêu nước". Khi Hồ Chí Minh và các lãnh tụ Đảng Cộng Sản Việt Nam nói họ đã "cướp chính quyền" trong Cách Mạng Tháng 8 chúng ta phải hiểu là cướp từ những người quốc gia chứ không phải từ chính phủ Trần Trọng Kim, một chính phủ hoàn toàn không có thực chất.

Như đã nói những trí thức quốc gia là ý chí, tinh thần và tình cảm của dân tộc. Họ đã bị tàn sát gần hết trong và sau Cách Mạng Tháng 8 và đất nước đã đột quỵ cùng với họ. Đến nay chúng ta vẫn chưa hồi phục sau mất mát quá đau đớn này.

Sau Cách Mạng Tháng 8

Sau này nhưng bộ trưởng trong các chính quyền gọi là "quốc gia" - của Bảo Đại, Ngô Đình Diệm và Nguyễn Văn Thiệu - hầu hết chỉ là những trí thức công cụ, những người có thể có nhiều bằng cấp, đôi khi có cả kiến thức thực sự, nhưng không có tinh thần dân tộc và quyết tâm chính trị. Họ hoàn toàn không phải là những cấp lãnh đạo chính trị của một nước độc lập. Không phải là quá đáng nếu nói rằng các chính quyền này chỉ là sự nối dài của guồng máy thuộc địa cũ.

Còn trong hàng ngũ cộng sản ? Cũng chỉ có những trí thức tê liệt vì sợ hãi nên đã cúi đầu chịu làm những dụng cụ ngoan ngoãn cho một bộ máy khủng bố điều khiển bởi những người thiếu cả văn hóa lẫn tâm hồn. Một số đã cố che đậy sự khiếp nhược của mình bằng cách cũng tỏ ra quyết liệt và tin tưởng vào chính nghĩa của Đảng Cộng Sản, nhưng sự hèn nhát chỉ hèn nhát hơn khi nó cố làm ra vẻ hùng tráng.

Dần dần dưới các chính quyền quốc gia một lớp trí thức chính trị đã hình thành, nhưng họ chưa đủ mạnh để nắm lấy vai trò chủ động thì chiến thắng cộng sản 1975 đã ập đến và họ lại bị tiêu diệt. Sự tiêu diệt lần này không phải là tàn sát thẳng tay như trong Cách Mạng Tháng 8 mà bằng cách bỏ tù, đầy đọa và hạ nhục. Trí thức miền Nam không bị giết nhưng bị tàn phá nhân phẩm, ý chí và lòng tự hào. Ngay cả sau này có ra được nước ngoài họ cũng không thể hoàn toàn hồi phục. Đảng Cộng Sản đã hai lần tiêu diệt ý chí và tình cảm dân tộc và đã khiến chúng ta suy nhược một cách trầm trọng trong trí tuệ và tâm hồn. Điều này phải được nhìn rõ.

Sự suy nhược này chính là lý do khiến chế độ cộng sản vẫn còn tiếp tục sau hơn 40 năm dù phạm vô số sai lầm và tội ác, đã khiến nước ta tụt hậu và thua kém bi đát như ngày nay và đã trở thành một chế độ cực kỳ tham nhũng.

Kỷ niệm Cách Mạng Tháng 8 là dịp để chúng ta, những con người Việt Nam hôm nay, suy nghĩ về một cợ hội đáng lẽ phải mở ra kỷ nguyên vinh quang nhưng lại chỉ mở đầu cho một thảm kịch đã kéo dài 70 năm và vẫn chưa chấm dứt.

Quan trọng hơn, để nghiêng mình kính cẩn trước những tinh hoa của đất nước đã bị sát hại. Cách tôn vinh đúng nhất đối với họ là thực hiện điều mà họ đã mơ ước và đã trả giá bằng tính mạng : một nước Việt Nam dân chủ và đáng tự hào.

Và muốn như thế thì đừng lặp lại sai lầm của họ vào thời điểm 1945. Đừng phân tán lực lượng.

Nguyễn Gia Kiểng

(26/8/2015)

Câu trả lời tổng quát cho tiêu đề trên là : Cách mạng tháng 8 năm 1945 là của Đảng, do Đảng và vì sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa của Đảng cộng sản Việt Nam. Hệ quả là, Đảng cộng sản Việt Nam đã gặt hái thành quả bước đầu, còn nhân dân, dân tộc, đất nước Việt Nam thì nhận lãnh hậu quả bi thảm kéo dài nhiều thập niên sau đó.

Ấn kiếm của vua Bảo Đại bàn giao lại cho chính quyền Cách mạng trong buổi lễ thoái vị 30/8/1945 (Chú thích của Bảo tàng lịch sử quân sự Việt Nam, 8/2020).

I. Cách mạng tháng 8 năm 1945 là của Đảng, do đảng và vì sự nghiệp của Đảng cộng sản Việt Nam

1. Lịch sử Cách mạng tháng 8 – 1945

Theo Wikipedia.vn, đoạn viết về "Lịch sử Cách mạng tháng 8/1945" có đoạn (xin trích nguyên văn) :

"Cách mạng tháng Tám còn gọi là tổng khởi nghĩa tháng Tám là tên gọi ngành sử học chính thống tại Việt Nam hiện nay dùng để chỉ việc phong trào Việt Minh tiến hành khởi nghĩa chống Đế quốc Nhật Bản, buộc Đế quốc Việt Nam bàn giao chính quyền trung ương và các địa phương và buộc Bảo Đại phải thoái vị trong tháng 8 năm 1945.

Việc chuyển giao quyền lực được Chính phủ Đế quốc Việt Nam thực hiện cơ bản trong hòa bình, ít có đụng độ dù xảy ra tranh chấp với lực lượng Nhật, Đại Việt, Hòa Hảo... ở một số địa phương. Trừ một số địa phương tỉnh lỵ như Hải Ninh (nay thuộc Quảng Ninh), Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Vĩnh Yên nằm trong tay các đảng phái khác như Đại Việt, Việt Nam Quốc dân Đảng... và quân Tưởng Giới Thạch (Trung Quốc) ; chỉ trong 10 ngày, cơ sở chính quyền Việt Minh đã được thiết lập trên toàn bộ các tỉnh lỵ trên khắp Việt Nam (muộn nhất 28/8 : Đồng Nai Thượng, Hà Tiên), hầu hết địa phương trong cả nước. Một số nơi có khó khăn hơn như Hà Giang, quân Tưởng Giới Thạch bức rút quân Nhật (29/8) và giải phóng luôn tỉnh này, Cao Bằng (giành chính quyền 21/8 nhưng sau đó quân Tưởng tràn vào), Lạng Sơn (giành chính quyền sau đó quân Tưởng Giới Thạch tràn vào, tháng 10 mới thành lập chính quyền cách mạng), Vĩnh Yên (Quốc dân Đảng nắm giữ), Hải Ninh – Móng Cái (Việt Nam Cách mệnh Đồng minh Hội nắm), một số địa bàn ở Quảng Ninh (do Đại Việt, Việt Nam Cách mệnh Đồng minh Hội nắm), ở Đà Lạt (quân Nhật còn kháng cự mạnh như ngày 3/10)...

Kết quả của cuộc cách mạng là ngày 2 tháng 9 năm 1945, Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập Việt Nam, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đồng thời cũng chấm dứt chế độ quân chủ chuyên chế tồn tại suốt 2.000 năm trong lịch sử Việt Nam. Sau đó, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tổ chức Tổng tuyển cử năm 1946 trên phạm vi cả nước…" (hết trích)

Lịch sử trên dù dựa theo tài liệu đa phần do các sử gia của Đảng cộng sản Việt Nam viết, song tương đối khách quan. Một khách quan đáng lưu ý là Đảng cộng sản Việt Nam thừa nhận cuộc "Cách mạng tháng 8/1945" Việt Minh (cộng sản) đã cướp chính quyền từ vương quyền Bảo Đại, chứ không phải từ Phát-Xít Nhật hay thực dân Pháp.

2. Nhận định : Cách mạng tháng 8/1945 là của Đảng, do Đảng và vì sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa của đảng cộng sản tại Việt Nam

Vì cuộc Cách mạng tháng 8 năm 1945 do Việt Minh (một tổ chức trá hình của Đảng cộng sản Việt Nam) mà người đứng đầu là ông Hồ Chí Minh, một đảng viên cộng sản Đệ tam quốc tế, đã chủ đạo phát động, tiến hành. Mục tiêu trước mắt là để cướp chính quyền từ chế độ vương quyền Việt Nam (với vua Bảo Đại), khởi đầu tiến trình thực hiện sự nghiệp tối hậu của Đảng cộng sản Việt Nam, là xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa mai hậu tại Việt Nam (Giai đoạn đầu của chủ nghĩa cộng sản). Cuộc cách mạng này tương tự như cuộc cách mạng Tháng 10 Nga năm 1917 (Cách mạng xã hội chủ nghĩa Nga), dưới sự lãnh đạo của lãnh tụ cộng đảng Bolshevik Nga Vladimir Ilyich Lenin, đã cướp được chính quyền Nga hoàng Nikolas II, thiết lập Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa xô-viết (gọi tắt là Liên-Xô).

Đây là nước cộng sản (xã hội chủ nghĩa) đầu tiên trên thế giới. Có khác chăng là Lenin và đảng cộng sản Bolshevik Nga, sau khi cướp được chính quyền một thời gian ngắn, đã thiết lập ngay một chế độ xã hội chủ nghĩa. Trong khi Hồ Chí Minh và Đảng cộng sản Việt Nam sau khi cướp được chính quyền, mới khởi đầu quá trình thực hiện sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa. Vì khoảng một năm sau Cách mạng tháng 8/1945, Đảng cộng sản Việt Nam dưới mặt nạ Việt Minh đã phải tạm thời thiết lập chế độ "Việt Nam Dân chủ Cộng hòa" (ngụy dân chủ, ngụy cộng hòa) theo chủ nghĩa dân chủ tư sản.

Sự khác biệt này là do :

1) bối cảnh lịch sử Việt Nam lúc đó (Vua Bảo Đại mới tiếp nhận chủ quyền độc lập từ Phát-xít Nhật tháng 3/1945, chỉ ít tháng trước khi Nhật trong phe trục đầu hàng phe Đồng minh, kết thúc Thế Chiến II) khác nước Nga (đang là nước Nga quân chủ, độc lập, hòa bình, kinh tế tư bản chủ nghĩa…).

2) Thực lực của Đảng cộng sản Việt Nam lúc đó còn yếu thế so với các lực lượng quốc gia, dân tộc, dân chủ.

3) Đối với nhân dân trong nước, chủ nghĩa cộng sản còn xa lạ và còn được nhiều người dân Việt Nam loan truyền như là một chủ nghĩa ngoại lai "Tam vô" (vô gia đình, vô tổ quốc, vô tôn giáo).

4) Đối với thế giới, chủ nghĩa cộng sản đang bị coi là một hiểm họa chung của nhân loại sau Thế chiến II.

Chính vì vậy, ông Hồ và Đảng cộng sản Việt Nam đã phải tìm cách che dấu bộ mặt cộng sản bằng tổ chức Việt Minh (viết tắt của Việt Nam Độc Lập Đồng Minh hội) ; tuyên bố giải tán đảng cộng sản. Đồng thời, ngụy dân tộc với chiêu bài chống ngoại xâm (chống thực dân Pháp, đánh đuổi phát-xít Nhật) để giành độc lập dân tộc. Chính nhờ chiêu bài ngụy trang này, ông Hồ và Đảng cộng sản Việt Nam đã huy động được lòng yêu nước, tinh thần chống ngoại xâm, giành độc lập dân tộc của mọi tầng lớp nhân dân Việt Nam. Họ đã thành công bước đầu là huy động được sức mạnh quần chúng xuống đường biểu tình ở nhiều nơi, trong nhiều ngày vào tháng 8/1945 và đã cướp được chính quyền nhanh gọn, dễ dàng, ít đổ máu. Mặc dầu lúc đó lực lượng đảng viên cộng sản Việt Nam được biết chỉ khoảng 5000 người. Các lực lượng quốc gia dân tộc dân chủ lãnh đạo kháng chiến chống Pháp về số lượng đông hơn nhiều, nhưng ở thế phân tán.

II. Hệ quả của cuộc Cách mạng tháng 8 năm 1945

Thực tế lịch sử cho thấy, cuộc Cách mạng tháng 8 năm 1945, Đảng cộng sản Việt Nam đã gặt hái thành quả bước đầu là cướp đượ chính quyền. Trong khi nhân dân, dân tộc và đất nước Việt Nam phải gánh chịu nhiều hậu quả tàn hại kéo dài trong nhiều thập niên sau đó.

1. Đảng cộng sản Việt Nam gặt hái thành quả bước đầu

Đó là Đảng cộng sản Việt Nam dưới mặt nạ Việt Minh đã cướp được chính quyền từ vương quyền Bảo Đại, mặc dù không thiết lập ngay được chế độ xã hội chủ nghĩa, do điều kiện khách quan cũng như chủ quan chưa thuận lợi.

Như vậy là Đảng cộng sản Việt Nam dù ở thế yếu so với các chính đảng quốc gia dân tộc dân chủ, nhưng nhờ khéo ngụy trang che dấu bộ mặt cộng sản, đã huy động được lòng yêu nước, tinh thần chống ngoại xâm của nhân dân. Đồng thời, biết lợi dụng thời cơ giao thời, các đảng viên cộng sản có tính tổ chức, tinh thần chiến đấu cao, nên đã thành công trong bước đầu là cướp được chính quyền, tuy chưa thể thực hiện được mục tiêu tối hậu là xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa. Vì thế Đảng cộng sản Việt Nam đã bất đắc dĩ phải liên hiệp với các lực lượng quốc gia dân tộc dân chủ, thành lập chính phủ liên hiệp Quốc-Cộng, hình thành chế độ ngụy dân chủ, ngụy cộng hòa (Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa) trên nền tảng Hiến pháp năm 1946, để che mắt thế giới, lừa mị nhân dân. Từ đó, Đảng cộng sản Việt Nam tiếp tục sử dụng các bộ mặt ngụy tạo này để theo đuổi cuộc kháng chiến 9 năm chống Pháp cuối cùng (1946-1954), cướp được chính quyền nửa nước Miền Bắc, bắt đầu xây dựng xã hội chủ nghĩa. Sau đó, Đảng cộng sản Việt Nam phát động chiến tranh cộng sản hóa Miền Nam, song vẫn ngụy trang dưới ngọn cờ "kháng chiến chống Mỹ cứu nước, giải phóng dân tộc". Sau 21 năm (1954-1975) tiến hành chiến tranh, Đảng cộng sản Việt Nam đã cướp được chính quyền chính thống quốc gia Việt Nam Cộng Hòa ở Miền Nam (kế thừa chính danh quyền bính quốc gia của vương quyền Bảo Đại), cộng sản hóa cả nước. Đây chính là thành quả sau cùng khởi đi từ cuộc Cách mạng tháng 8/1945 cướp được chính quyền, do Đảng cộng sản Việt Nam chủ đạo thực hiện, dưới mặt nạ Việt Minh. Đây cũng là mục tiêu cuối cùng của Đảng cộng sản Việt Nam đã đạt được, bắt đầu minh danh chế độ "Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam" không cần che dấu, sau ngày "Giải phóng Miền Nam" vào ngày 30/4/1975. Như vậy Cách mạng tháng 8/1945 rõ ràng là của Đảng, do Đảng và vì sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa của Đảng cộng sản Việt Nam chứ không phải vì "Độc lập-Tự do-Hạnh phúc" cho dân tộc và nhân dân. Vì "Tổ quốc xã hội chủ nghĩa Liên Xô" của Đảng cộng sản Việt Nam, khác và đối kháng với "Tổ quốc Việt Nam quốc gia dân tộc chủ nghĩa Việt Nam". Vì vậy…

2. Hậu quả Cách mạng tháng 8/1945, nhân dân, dân tộc và đất nước Việt Nam phải gánh chịu là gì ?

Sau đây là một số hậu quả bi thảm khởi đi từ Cách mạng tháng 8/1945 :

1) Việt Nam mất cơ hội giành và giữ độc lập rất sớm, so với các nước thuộc địa của các đế quốc như Anh, Pháp… trong vùng cũng như trên thế giới

Vì Cách mạng tháng 8/1945, Việt Minh (cộng sản) đã cướp chính quyền từ vương quyền Bảo Đại mới được phát-xít Nhật trao trả độc lập ít ngày, sau khi Nhật đảo chánh Pháp ngày 9/3/1945. Vua Bảo Đại người thừa kế chính danh chế độ vương quyền Việt Nam, đã tiếp nhận chủ quyền và đọc Tuyên ngôn độc lập ngày 11/3/1945 (1), ra chiếu chỉ soạn thảo Hiến pháp (2). Đồng thời, một chính quyền quốc gia độc lập đã hình thành ngày 17/4/1945 (Chính phủ Trần Trọng Kim). Chính quyền này đã công bố và thực hiện ngay quốc kế dân sinh được hoạch định. Trước hết vào ngày 4/5/1945, chính phủ Trần Trọng Kim quyết định quốc hiệu mới là Đế Quốc Việt Nam, chứ không dùng các danh xưng An Nam, Đại Nam hay Đại Việt. Kinh đô Huế được đổi thành Thuận Hóa. Ngày 2/6/1945, chính phủ chọn quốc kỳ Việt Nam nền vàng, ba sọc đỏ theo hình quẻ ly. Quốc ca là bài "Đăng đàn cung"…

Thực tế như vậy, Việt nam đã giành và có thể giữ được độc lập rất sớm, từ tháng 3/1945 (có thể là sớm nhất so với một số thuộc địa khác trong vùng) (3) ; nếu như Việt Minh (cộng sản) không làm cách mạng tháng 8/1945 cướp chính quyền. Vì tình hình quốc tế lúc đó đã đổi thay. Vào thời khoảng sau khi Thế chiến II kết thúc, chủ nghĩa thực dân cũ bước vào thời kỳ cáo chung, đã buộc các đế quốc cũ như Anh, Pháp, Tây ban nha, Bồ đào nha… sớm muộn phải trao trả độc lập cho các nước thuộc địa. Trong bối cảnh này, Việt Nam nhất định sẽ giữ vững được độc lập, Pháp không thể quay trở lại cướp nước ta một lần nữa.

Thực tế lúc đó, sở dĩ Pháp đã theo chân quân đội Anh vào Việt Nam giải giới quân Nhật để tái lập chế độ thuộc địa, có thể là vì nhu cầu chiến lược toàn cầu mới hình thành sau Thế Chiến II (Chiến tranh ý thức hệ toàn cầu giữa cộng sản chủ nghĩa và tư bản chủ nghĩa) nên các cường quốc như Anh, Mỹ và đồng minh tư bản, bất đắc dĩ phải yểm trợ Pháp trở lại, để ngăn chặn sự bành trướng của Việt Minh tại Việt Nam nói riêng và cộng sản quốc tế nói chung.

2) Nhân dân Việt Nam bắt đầu cuộc khổ nạn triền miên trong chiến tranh cũng như trong hòa bình, khởi đi từ sau Cách mạng tháng 8/1945 :

- Khổ nạn trong chiến tranh. đó là hai cuộc chiến tranh do Việt Minh phát động, chủ đạo là, 9 năm kháng chiến chống Pháp (1946-1954) và 21 năm nội chiến Quốc-Cộng cốt nhục tương tàn (1954-1975). Trong cuộc chiến thứ hai này, hai miền Bắc-Nam đã bị ngoại bang sử dụng như công cụ thực hiện cuộc chiến tranh ý thức hệ toàn cầu giữa hai phe cộng sản hay xã hội chủ nghĩa (Đứng đầu là các "tân đế quốc Đỏ Nga-Tàu") và phe tư bản chủ nghĩa (lãnh đạo là "tân đế quốc Trắng Hoa kỳ"…), hình thành sau Thế Chiến II (1939-1945). Chính trong bối cảnh cuộc chiến tranh này, các công cụ bản xứ Quốc-Cộng đã dùng vũ khí, bom đạn của ngoại bang sát hại nhau, tàn phá tan hoang đất nước, gây hận thù trong lòng dân tộc, để lại hậu quả nghiêm trọng, toàn diện và di hại lâu dài cho dân tộc và đất nước.

- Khổ nạn trong hòa bình, là khổ nạn hậu chiến khi Đảng cộng sản Việt Nam cưỡng ép nhân dân tiến lên xã hội chủ nghĩa, một xã hội không tưởng (lý tưởng cao đẹp, nhưng không thể, không bao giờ thực hiện được). Thực tế 10 năm đầu sau chiến tranh (1975-1985), "Đảng ta" đã lãnh đạo "nhân dân ta" thực hiện triệt để thử nghiệm mô hình "xã hội chủ nghĩa" thất bại thảm hại ; phải "Đổi mới" 10 năm kế tiếp vẫn không cứu vãn được thất bại hoàn toàn và vĩnh viễn. Sau cùng phải "Mở cửa" xoay trục về phía tư bản chủ nghĩa. Phải chăng, những khổ ải toàn diện cơ cực lầm than, mất hết tự do, đói nghèo cơm áo mà nhân dân cả nước phải gánh chịu trong 20 năm xây dựng xã hội chủ nghĩa không thành, chính là hậu quả tàn hại khác trong hòa bình, khởi đi từ Cách mạng tháng 8/1945 ?

III. Kết luận

Qua dẫn chứng các sự kiện lịch sử và thực tiễn, quả thực Cách mạng tháng 8/1945 là cách mạng của Đảng, do Đảng và vì sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa của Đảng cộng sản Việt Nam. Vì cuộc cách mạng ấy đã là bước khởi đầu dẫn đến các thành quả sau đó của Đảng cộng sản Việt Nam ; là đã lần lượt cướp được chính quyền nửa nước Miền Bắc (1945-1954) và nửa nước Miền Nam sau 30/4/1975, đưa cả nước tiến lên xã hội "xã hội chủ nghĩa". Nếu đây là thành quả khởi đi từ cách mạng tháng 8/1945 của "Đảng ta", thì "nhân dân ta" đã phải gánh chịu một hậu quả bi thảm kéo dài nhiều thập niên sau đó, trong chiến tranh (1945-1975) cũng như trong hòa bình (1975-1995) khi cả nước đi lên xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của "Đảng ta". Tiếc rằng, sự nghiệp xây dựng của đảng ta không thành, mà nhân dân ta, dân tộc ta, đất nước ta đã phải trả một giá quá đắt phải không ?

Houston, ngày 10/8/2021

Thiện Ý

Nguồn : VOA, 24/08/2021

Chú thích

(1) Vua Bảo Đại công bố Bản Tuyên ngôn Độc lập ngày 11/3/1945. Nguyên văn như sau :

"Chiếu tình hình thế giới nói chung và tình hình Á Châu nói riêng, chính phủ Việt Nam long trọng công khai tuyên bố, kể từ ngày hôm nay hiệp ước bảo hộ ký với Pháp [năm 1884] được bãi bỏ và đất nước thu hồi chủ quyền độc lập quốc gia.

Nước Việt Nam cố gắng tự lực, tự cường để xứng đáng là một quốc gia độc lập và sẽ theo đường hướng của bản tuyên ngôn chung của khối Đại Đông Á, hầu giúp đỡ nhau tài nguyên cho nền thịnh vượng chung.

Vì vậy, chính phủ nước Việt Nam đã đặt tin tưởng vào sự thành tín của nước Nhật, và đã có quyết định cộng tác với nước nầy, hầu đạt mục đích nói trên.

Khâm thử,

Huế, ngày 27 tháng giêng năm thứ 20 triều Bảo Đại"

(Theo tài liệu của sử gia Trần Gia Phụng trích : Bảo Đại, sđd. tr. 162.)

(2) Ngày 8/5/1945, nhà vua đưa ra chủ trương xây dựng một hiến pháp theo khẩu hiệu "Dân vi quý" của Mạnh Tử, và ngày 30/6/1945, nhà vua ban hành sắc dụ thành lập Hội đồng soạn thảo hiến pháp. Hội đồng mới bắt đầu làm việc, thì tình hình thay đổi nhanh chóng. Vì thế mọi chính sách đối nội và đối ngoại của chính phủ Trần Trọng Kim trong tư thế một quốc gia độc lập, đã công bố và bắt đầu đi vào thực hiện chưa được bao lâu thì bị Việt Minh cộng sản cướp chính quyền vào tháng 8/1945 đưa đến ngày 2/9/1945 như là ngày quốc nạn của quốc dân và dân tộc Việt Nam.

(3) Cách mạng tháng 8/1945 đã làm mất cơ hội độc lập cho Việt Nam rất sớm (3/1945) sớm hơn nhiều quốc gia thuộc địa khác trong vùng như : Indonesia thuộc địa của đế quốc Anh (1981-1941) bị phát-xít Nhật chiếm đóng (1941-1945) giành độc lập vào tháng 8/1945, thành lập nước Cộng hòa Indonesia ; Philippines trước là thuộc địa Tây Ban Nha, năm 1898 giành độc lập, thành lập Cộng hòa Philippines, Thế chiến II bị Nhật chiếm đóng giành lại độc lập dân tộc vào tháng 8/1945 ; Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh thuộc địa của đế quốc Anh, được trao trả độc lập năm 1947… Việt Nam, nếu không bị Việt Minh cộng sản cướp chính quyền vào tháng 8/1945, thì đã được độc lập và có ngày quốc khánh vào ngày 11/3/1945, khai sinh ra chế độ quân chủ lập hiến, với quốc hiệu "Đế quốc Việt nam".

Đảng cộng sản Việt Nam ngụy biện là đã đánh đuổi được hai đế quốc Pháp-Nhật, giải phóng cho dân tộc lúc ấy, chỉ là một tuyên truyền vô căn cứ để mê hoặc dân chúng"

Bác sĩ Nguyễn Tường Bách

Nếu Mặt trận Đại Việt Quốc Gia Liên Minh không đồng ý mà cứ đoạt chính quyền trước, thì Mặt trận Việt Minh cũng sẽ đoạt ngay hết chính quyền ở các tỉnh ; đồng thời cho phá vỡ ngay đê sông Hồng cho nước tràn đầy Hà Nội, cô lập hóa Thủ đô theo kế hoạch đã được bố trí sẵn sàng".

Đại biểu Mặt Trận Việt Minh

-----------oooOooo-----------

75 năm nhìn lại ngày 19/08/1945 : 1945 – 2020

Tại sao các đảng phái quốc gia để Việt Minh cướp chính quyền ?

(để tưởng nhớ Phụ thân)

Bộ đội Việt Minh hân hoan trên đường phố Hà Nội trong những ngày tháng 8/1945 - Ảnh minh họa (Wikipedia)

Trong những ngày tiếp theo ngày Nhật chính thức đầu hàng Đồng minh, ngày 15/08/1945, khi ấy Việt Minh mới đe dọa cướp chính quyền nhưng chưa thực sự sẵn sàng vì các lãnh tụ của đảng này còn đang bận họp ở Tân Trào (tỉnh Tuyên Quang). Tất cả mọi hoạt động là do các cán bộ địa phương quyết định trong những giờ phút chót. Trong khi đó thì Khâm sai Bắc bộ Phan Kế Toại vẫn còn tại chức, Chính phủ Trần Trọng Kim trong tháng Bảy lại vừa thành công thâu hồi được xứ Nam Kỳ và ba thành phố Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng trước đó đã bị nhường cho người Pháp. Đặc biệt hơn nữa, Hoàng đế Bảo Đại đã ban hành bốn Đạo dụ và một Đạo sắc nhằm thiết lập những cơ cấu đầu tiên cần cho một chế độ quân chủ lập hiến, trong đó nhân quyền và các quyền tự do cơ bản của người dân, kể cả tự do nghiệp đoàn, được tôn trọng.

Đây là những điều mọi người đương thời, và ngay cả hiện tại, ai nấy đều mong muốn. Câu hỏi được đặt ra là trước tình hình này các đảng phái quốc gia đã có những hoạt động gì để đối phó với tình thế có thể thay đổi bất ngờ hay họ đã hoàn toàn thụ động, chờ thời cho đến khi quá muộn ? Đây là điều mọi người muốn biết. Câu trả lời là có.

Có ít nhất ba sự kiện đã được ghi nhận, đó là :

- Cuộc tiếp xúc giữa Khâm sai Phan Kế Toại và Đại Việt Quốc Xã Nguyễn Xuân Tiếu ;

- Cuộc xâm nhập Phủ Khâm sai của lực lượng võ trang của Nguyễn Xuân Tiếu chiều ngày 17/8 ;

- Hai cuộc họp ngày 11 và 17/8 của đại diện các đảng.

Cuộc tiếp xúc ở Phủ Khâm sai

Mở đầu là cuộc tiếp xúc ở Phủ Khâm sai : Cuộc họp mặt này có sự tham dự của Bác sĩ Nguyễn Xuân Chữ và được Bác sĩ Chữ ghi lại trong hồi ký của ông. Bác sĩ Chữ không nói rõ là ngày nào nhưng cho biết là "nội buổi tối" sau khi ông mới nói về chuyện Nhật hoàng hạ lệnh cho quân đội Nhật giải giáp ở mọi nơi, khiến ta có thể hiểu là tối ngày 15/8.

Tối hôm đó Bác sĩ Chữ được Phan Kế Toại cho xe ra đón vào Phủ để giải quyết một vấn đề khẩn cấp. "Đến nơi, thấy trước đại quan có hai người khách ngồi nói chuyện biết đấy là lãnh tụ và phó lãnh tụ của một đảng cách mệnh đã từng cộng tác chặt chẽ với quân đội Nhật thời kỳ đảo chính". Bác sĩ Chữ không cho biết tên hai người này nhưng theo tác giả Hoàng Văn Đào vị lãnh tụ này là Nguyễn Xuân Tiếu của Đại Việt Quốc Xã [i] "là một đảng được người Nhật giúp đỡ nên rất hoạt động trong thời Nhật chiếm đóng. Đảng này công khai hoạt động, có trụ sở ỏ nhiều nơi và thu hút được khá nhiều thanh niên yêu nước" [ii]. Hai nhân vật này đến "với mục đích ép ông Khâm sai từ chức để nhường chức cho lãnh tụ đảng". Vì cho rằng đòi hỏi như vậy là quá đáng, lại ra ngoài pháp lý, Bác sĩ Chữ yêu cầu được nói chuyện riêng với hai nhà cách mệnh. Chi tiết của cuộc đối thoại giữa hai bên đã được ông kể lại như sau :

Lãnh tụ nói :

- Người Nhật chỉ tin có chúng tôi và chỉ giao khí giới cho chúng tôi.

- Người Nhật cũng đã giao khí giới cho ông Phan Kế Toại ở nơi Bảo An Binh.

- Nhưng cần phải có tất cả khí giới hiện ở tay người Nhật trước khi quân đội Nhật giải giới.

- Mỗ y sĩ ngờ là nhân vật Nhật, đã nói đến nhiều lần, bầy mưu kế cho hai nhà lãnh tụ.

"Nếu người Nhật quả thật chỉ tin có các vị, người Nhật phải chính thức đề đạt các vị nơi Triều đình Huế để Triều đình bổ nhiệm, sau khi đã cất chức ông Phan Kế Toại hoặc bắt họ Phan từ chức. Một đường quan chỉ có thể từ chức trước Triều đình. Chưa bao giờ có chuyện một công khanh từ chức với một người để nhường địa vị cho người ấy. Nếu các vị muốn sung chức Khâm sai, tất phải làm một cuộc đảo chính, hạ đương sự mà thay thế".

Không biết ông Khâm sai có từ chức hay không ?

Nhưng mỗ y sĩ cảm thấy ông không muốn ngồi ở địa vị trước tình thế khó khăn. Cho nên về sau, nhân cơ hội, ông đã lặng lẽ đặt trách nhiệm nặng nề vào mỗ y sĩ. Ngày ấy và cho đến bây giờ người ta vẫn cho rằng mỗ y sĩ đã lĩnh chức Khâm sai. Sự thực không phải thế [iii].

Điều cần để ý ở đây là tại sao hai vị lãnh tụ kể trên lại nêu vấn đề "cần phải có tất cả khí giới ở tay người Nhật trước khi quân đội Nhật giải giới" ? Câu trả lời đã được Bác sĩ Chữ gián tiếp cho biết khi ông kể lại sự kiện "một toán đông người không ai ngăn cản, rầm rộ kéo vào tận sân Bắc Bộ Phủ, yêu cầu chính quyền bắt nhốt tất cả người Pháp lại". Lý do là vì "Người Nhật, sau ngày đảo chính không hề bắt nhốt người Pháp, ngoài những nhân vật quan trọng" [iv].

Cuộc xâm nhập Phủ Khâm sai

Nói cách khác, đó là để chống lại người Pháp nổi dậy tái lập chế độ bảo hộ của họ, điều mọi người Việt Nam ở thời này đều e ngại và đề phòng. Sự kiện này phù hợp với những gì Hoàng Văn Đào ghi rõ hơn trong tác phẩm của ông là sau khi gặp Bác sĩ Nguyễn Xuân Chữ và bị Bác sĩ Chữ bác bỏ đề nghị Phan Kế Toại từ chức của Nguyễn Xuân Tiếu, Nguyễn Xuân Tiếu đã quyết tâm đảo chính. Nguyên văn lời viết của tác giả Hoàng Văn Đào như sau :

Hôm ấy vào buổi chiều ngày 17 tháng 8, Nguyễn Xuân Tiếu cùng 4 vị sĩ quan Nhật Bản hoá trang, mỗi người vai đeo một khẩu tiểu liên, ngoài phủ chiếc áo dài thâm Việt Nam, hướng dẫn 300 thanh niên võ trang súng trường, không ai ngăn cản, rầm rộ tiến vào Khâm sai phủ. Một cuộc mà bề ngoài coi như là "Biểu Tình", đòi Chính quyền bắt nhốt hết tất cả người Pháp lại.

Đổng Lý văn phòng Khâm sai họ Phạm trả lời : "Chính quyền sẽ giải quyết nguyện vọng".

Giữa khi ấy, một cán bộ trong Mặt Trận Đại Việt Quốc Gia Liên Minh được phái đến mật báo cho ông Tiếu biết rằng" Quân đội Pháp ở trong thành đã đào lấy lên được một số võ khí quan trọng mà chúng đã chôn dấu từ trước, quyết định tối nay tràn ra đánh chiếm Hà Nội yêu cầu tạm lui quân để chặn đánh Pháp trước, rồi sáng mai hãy đoạt chính quyền chưa muộn".

Nguyễn Xuân Tiếu còn đương phân vân chưa quyết định. Lãnh tụ Trương Tử Anh cỡi xe đạp tới, cùng báo mật tin như trên, và yêu cầu giao ngay số 300 thanh niên võ trang lại cho họ Trương, kịp gấp đi bố trí các nơi, phòng bị Pháp quân từ trong thành đánh ra.

Tức thời Trương Tử Anh chỉ huy 300 thanh niên võ trang ra khỏi Khâm sai phủ. Nguyễn Xuân Tiếu cùng 4 sĩ quan Nhật Bản cùng nhau trở về. Chờ mãi tới đêm 18 rạng ngày 19 mới thấy một số thanh niên trở về báo cho Nguyễn Xuân Tiếu biết : "Lãnh tụ họ Trương đã trao họ cho Trung và Quế tức Cối Kê là Hiến binh Nhật Bản, bị tên Quế tước hết khí giới, rồi đưa đến giữ ở trong trại Bảo An Binh" [v].

So sánh nội dung đoạn sách kể trên với nội dung văn thư Phan Kế Toại gửi cho các ủy viên Ủy ban Giám đốc Chính trị thông báo từ chức cũng như lời kể của Nguyễn Xuân Chữ, việc Đại Việt Quốc Gia Liên Minh dự định đảo chính ở Phủ Khâm sai trước khi Việt Minh cướp chính quyền là có thực. Chi tiết này cũng được Đoàn Thêm ghi vắn tắt mấy chữ : 18-8-1945 : Bắc-bộ-phủ bị quần-chúng ùa tới bao vây, Khâm-Sai Phan-kế-Toại vắng mặt, rồi loan tin từ chức [vi] .

Hai cuộc họp lịch sử ngày 11 và 17/8 tháng 8

Câu hỏi được đặt ra là tại sao nỗ lực kể trên đã bị đã bị thất bại ? Câu trả lời là vì phía những người quốc gia không có lập trường dứt khoát và thống nhất, chưa kể tới chủ quan, khinh địch, hiểu sai và coi nhẹ thế lực của Việt Minh và không hiểu rõ vai trò của quân đội Nhật và Đồng Minh ở vào thời điểm này và luôn luôn e ngại bị Đồng Minh cho là thân Nhật. Điều này có thể được thấy rõ qua hai buổi họp là buổi họp chiều ngày 11/8/1945 của Ban chấp hành của Mặt Trận Đại Việt Quốc Gia Liên Minh để quyết định về vấn đề đoạt chính quyền ở Miền Bắc và buổi họp khẩn cấp tối ngày 17 tháng 8 của "Liên Minh Quốc Dân Đảng". Hoàng Văn Đào đã ghi lại các chi tiết sau đây :

Về buổi họp thứ nhất :

Trong cuộc thảo luận, hội nghị chia làm hai phái, ý kiến mậu thuẫn nhau. Một phái gồm có Chu Bá Phượng, Trương Tử Anh và đại diện của Nguyễn Tường Long (ông Long bị bệnh thương hàn phải điều trị tại bệnh viện) chủ trương rằng : "Muốn được Đồng Minh công nhận Chính phủ của chúng ta sau này, thì chúng ta không được phép hợp tác với Nhật Bản bất cứ dưới hình thức nào. Nếu hợp tác với họ, đó là chống lại Đồng Minh và đi ngược với trào lưu quốc tế, chúng ta tất sẽ bị tiêu diệt. Còn nếu Việt Minh có cướp chính quyền chăng nữa, cũng chẳng quan ngại gì ! Vì lực lượng của phe cách mạng dân tộc chúng ta có thể nói là mạnh gấp bội phe Việt Minh kể cả về mọi phương diện ; chúng ta có đủ sức tiêu diệt họ. Vậy tốt hơn hết là chúng ta hãy nên chờ quân ở Hải ngoại cùng quân đội Đồng Minh sắp nhập cảnh nay mai bằng ba ngả đường Lao Kai, Lạng Sơn và Móng Cái ; rồi sẽ liên hiệp lập chính phủ có Đồng Minh đứng sau ủng hộ ; đại cuộc của chúng ta tất sẽ thành". Một phái chủ trương nên dựa vào thế lực quân đội Nhật Bản cướp chính quyền ngay.    Sau khi đã có quyền, đợi các đồng chí cách mạng từ Hải ngoại về tới, sẽ cùng nhau lập Chính phủ. Đại biểu cho phái này là Nguyễn Xuân Tiếu tức Nguyễn Lý Cao Kha.

Hội nghị đương họp chưa quyết định bề nào, thì đột nhiên Trần Văn Cương cùng Đặng Đức Hinh đại diện nhóm "Phụng Sự Quốc Gia" hướng dẫn đại biểu "Mặt Trận Việt Minh" tới, đề nghị không nên đảo chính vội, viện lý do khi quân đội Đồng Minh tới sẽ cho là chính phủ thân Nhật Bản, không có lợi. Nếu "Mặt trận Đại Việt Quốc Gia Liên Minh" không đồng ý mà cứ đoạt chính quyền trước, thì "Mặt trận Việt Minh" cũng sẽ đoạt ngay hết chính quyền ở các tỉnh ; đồng thời cho phá vỡ ngay đê sông Hồng cho nước tràn đầy Hà Nội, cô lập hóa Thủ Đô theo kế hoạch đã được bố trí sẵn sàng.

Hội nghị đâm hoang mang rồi giải tán [vii].

Ta thấy ngay là quan điểm của đa số người Việt thời này là sợ mang tiếng thân Nhật khi Đồng Minh tới, trong khi Việt Minh thì được tiếng là chống cả Pháp lẫn Nhật. Những gì xảy ra sau này không riêng ở Việt Nam mà còn ở các nước Á Châu khác như Đại Hàn với Tổng thống Park Chung Hee, Nam Dương với Tổng thống Soekarno, Mã Lai với Thủ tướng Abdul Rahman... cho thấy sự thực không hoàn toàn như vậy. Đồng Minh không hề kết tội hay làm khó dễ cho những người bị coi là thân Anh hay Nhật hay là đã cộng tác với Anh, Nhật mà chỉ lo tước khí giới quân đội Nhật mà thôi. Đó không phải là việc làm của Quân Đồng Minh mà chỉ là sự tuyên truyền, hù dọa do Việt Minh gây ra không hơn, không kém.

Buổi họp thứ hai :

Được triệu tập một cách bất ngờ vào buối tối ngày 17/8 sau khi cuộc mít-tinh của công chức tại Nhà Hát Lớn Hà Nội bị biến thành cuộc mít-tinh biểu tình của Việt Minh, mà Hoàng Văn Đào ghi lộn là ngày 18/8. Trong buổi họp này, về phía Việt Nam Quốc Dân Đảng có Chu Bá Phượng, Nguyễn Văn Viễn, Lê Khang, về phía Đại Việt Quốc Dân Đảng có Trương Tử Anh, Phạm Khải Hoàn, và một người được gọi là Đồng Chí Kim… để bàn về việc đoạt chính quyền vào đêm hôm này. Hoàng Văn Đào đã viết nguyên văn về cuộc thảo luận này như sau :

Các đồng chí Đại Việt Quốc Dân Đảng cho rằng : "Cuộc cách mạng nào cũng chỉ đi tới mục đích là giành lại độc lập cho tổ quốc. Thì dẫu Mặt Trận Việt Minh hay đoàn thể nào cũng vậy ! Việt Minh nắm được chính quyền, chúng ta sẽ tham gia hướng dẫn họ trên công cuộc phục vụ nhân dân, nếu họ muốn trở mặt, lúc đó chúng ta sẽ lấy nhân dân làm hậu thuẫn mà hạ họ xuống. Vả lại, lực lượng của họ có gì đáng cho chúng ta lo ngại ! Nếu nay chúng ta dùng võ lực để đối phó, trong lúc này ắt có cuộc lưu huyết ! Cộng sản chưa thấy đâu mà đã thấy ngay dân chúng bị tàn sát. Sau đây lịch sử sẽ quy tội cho chúng ta là tham cầu địa vị, gây nên cảnh nồi da sáo thịt ; tội đó há riêng một cá nhân gánh chịu !

Lê Khang cực lực phản kháng :

"Thì ra đến giờ phút này mà các anh vẫn chưa hiểu rõ Việt Minh cộng sản là thế nào cả ? Huống hồ là dân chúng !

"Tôi xin nói thẳng mong các anh đừng mếch lòng ! Những phần tử cộng sản họ rất sẵn sàng đi đôi với tất cả các thế lực, mặc dầu là thực dân Pháp hay quân phiệt Tầu, nghĩa là tiêu diệt được những những người cách mạng dân tộc chúng ta. Nếu nay để cho cộng sản nắm được chính quyền, họ sẽ đặt tình thế trước sự đã rồi. Chúng ta sẽ đi tới tự sát. Cộng sản sẽ áp dụng mọi thủ đoạn để tiêu diệt chúng ta ngay. Cộng sản sẽ tuyên truyền công bố ngay với dân chúng : chúng ta là những tên phản động, phản quốc, Việt gian !

"Chúng ta không nên đóng vai rò thụ động, không được phép chờ họ khủng bố rồi mình mới đánh lại ; chúng ta nên tấn công họ trước, mới nắm được phần thắng về mình. Tôi khẩn khoản yêu cầu các anh hãy mau nắm lấy chính quyền, rồi tóm cổ hết những       phần tử cộng sản nhốt lại, để trừ mối họa cho dân tộc.

"Chúng ta nắm được chính quyền, chỉ thu số súng đạn của Bảo An Binh cũng có tới 5.000 khẩu, cùng với số súng đủ loại ở kho Ngọc Hà của Pháp trước mà Nhật tước được có trên 20.000 khẩu, mà nay Nhật Bản sẵn sàng trao lại cho chúng ta. Với lực       lượng ấy chúng ta có thể lập ba sư đoàn cách mạng quân để đối phó với tình thế, tiến tới một chính quyền thống nhất toàn quốc.

"Nếu các anh cương quyết không chịu nghe ý kiến tôi, thì một ngày rất gần đây khi cộng sản đã nắm vững tình hình, họ sẽ sách động gây nên cuộc giai cấp đấu tranh, hủy diệt Tôn Giáo, tổ chức phong trào đấu tố, thì ngay vợ con các anh sẽ đấu tố các anh là phản động, là… các anh sẽ không còn đất để đứng ! Để họ tạo nên một giai cấp quan liêu thống trị mới hưởng mọi đặc ân và sẽ loại trừ hết các đảng phái quốc gia, họ sẽ đưa quốc gia ta lệ thuộc vào hàng ngũ Đệ Tam Quốc tế".

Ý kiến của Lê Khang không được hội nghị chấp thuận, bởi Chu Bá Phượng, Nguyễn Văn Viễn… vì quá nhu nhược lừng chừng, thiếu quả quyết.

Thấy cơ hội độc nhất đã lỡ ! Vô phương cứu vãn ! Lê Khang cùng một số đồng chí lặng lẽ bỏ lên Vĩnh Yên tìm Đỗ Đình Đạo thảo kế hoạch đoạt chính quyền tỉnh Vĩnh Yên làm địa bàn hoạt động.

Các võ trang đảng viên Việt Nam Quốc Dân Đảng được huy động từ chiến khu triệu về tập trung tại trường tiểu học Hàng Kèn, Hà Nội để đợi lệnh đoạt chính quyền cũng thứ tự rút lui [viii].

Bỏ lỡ cơ hội bằng vàng

Cũng về biến cố này, Hoàng Tường, một đảng viên Việt Nam Quốc Dân Đảng khác đã kể lại câu chuyện như sau :

Các cán bộ quốc-gia chứng kiến cuộc biểu tình tuần hành của Việt Minh ngạc nhiên tự hỏi : Tại sao Việt Minh không chiếm chính quyền ngay chiều hôm 17 ? Có lẽ chưa được lệnh của thượng cấp ? Có lẽ đấy chỉ là một cuộc biểu tình để trắc nghiệm xem phản ứng của Nhật bản ra sao, rồi mới đặt kế hoạch ? Mãi đến sáng hôm sau họ mới cho loan truyền quyết định tổ chức biểu tình cướp chính quyền vào ngày 19/8/1945.

Từ ngạc nhiên đến toan tính : Trung ương Đảng bộ ra lệnh chuẩn bị gấp, đoạt chính quyền tối 18 rạng 19, trước rạng đông. Mọi việc cần phải làm đều được sắp xếp : cờ xí, biểu ngữ, bích chương và tuyên cáo quốc dân. Tất cả cán bộ và đảng viên hiện diện được lệnh chia nhau túc trực ở các cửa ô đợi lệnh. Võ khí tuy chưa có nhiều nhưng theo báo cáo thì "ta" đã có một số anh em binh sĩ trong trại bảo an binh sẵn sàng tiếp     tay. Như dự định, anh em cán bộ và đảng viên đã sắp đặt ai nhiệm vụ ấy, kéo đến phủ Khâm sai, nhà máy đèn, đài phát thanh.

Nhưng, lúc ba giờ sáng ngày 19/8/1945, không biết vì nhũng lý do gì mà hội nghị cấp lãnh đạo lại hủy bỏ kế hoạch đoạt chính quyền, và ra lệnh cho tất cả phân tán mỏng,ai về nhà nấy, nhường cho Việt Minh làm công cuộc ấy sáng hôm sau, 19/8/1945.

Hồi ấy, người viết chỉ là một đảng viên cấp thấp, không được dự hội nghị có tính cách quyết định lịch sử ấy, nên không tường sự việc. Hai hôm sau, người viết hỏi anh Chu Bá Phượng (cũng gọi là anh Hai) thì anh cho biết là theo quyết định của hội nghị, "ta" hãy tạm thời nhường Việt Minh một bước, để sau khi quân Đồng minh vào, sẽ tính [ix].

Nói tóm lại qua những tài liệu kể trên, ta thấy các đảng phái quốc gia cũng có kế hoạch cướp chính quyền trước cả Việt Minh, nhưng vì nhiều lý do như thiếu thống nhất, thiếu quyết đoán, coi thường đối thủ, lại sợ bị mang tiếng thân Nhật có hại khi quân Đồng Minh tới, sợ Việt Minh phá đê Sông Hồng để nước tràn vào Hà Nội và Cộng sản sẽ làm chủ nông thôn, cô lập Hà Nội, cũng như đặt quyền lợi của quốc gia lên trên quyền lợi của phe nhóm, trong đó có Cộng sản… nên nửa chừng bỏ dở giúp cho Việt Minh nắm được cơ hội cướp được chính quyền trước khiến tình hình sau đó trở thành quá trễ và là thảm họa lớn cho chính họ, đúng như Lê Khang cảnh cáo trước. Nên để ý là Lê Khang hay Lê Ninh ở thời này được coi là một lãnh tụ sáng giá của Việt Nam Quốc Dân Đảng qua câu nói được truyền tụng "Việt Quốc Lê Ninh, Việt Minh Trần Văn Giàu". Ông bị Việt Minh giết sau này.

Cuối cùng, về thái độ của các đảng phái quốc gia trong thời gian này, Bác sĩ Nguyễn Tường Bách (em ruột Nhà văn Nhất Linh-Nguyễn Tường Tam), trong Việt-Nam Một Thế-Kỷ Qua, Hồi Ký Cuốn Một 1916-1946, in năm 1998, 53 năm sau đã viết :

Cần phải khách quan để rút kinh nghiệm về những bài học lịch sử. Lực lượng các đảng phái quốc gia Việt Nam thiếu tổ chức có hệ thống chặt chẽ, thiếu lãnh đạo sáng suốt, thiếu võ trang , tuyên truyền trong quần chúng, thiếu khu căn cứ, tới ngày quyết liệt lại không mạnh dạn cướp lấy thời cơ trăm năm có một, kết quả lâm vào thế bị động và nguy nan.

Có anh em lại chủ trương không nên xung đột với Việt Minh gây đổ máu giữa người Việt với nhau vô ích, đợi cộng sản lên cầm quyền rồi dần dần nó sẽ lộ chân tướng, và tất sẽ bị nhân dân lật đổ. Một chủ trương quá lý tưởng và quá tin ở người khác. Vì không nghiên cứu kỹ càng về sách lược, chiến thuật nên không hiểu gì về câu châm ngôn của cộng sản "tất cả vì chính quyền" – có chính quyền là có tất cả. Đến bây giờ, người cộng sản vẫn coi trọng câu châm ngôn ấy, bám chặt chính quyền là vấn đề số 1 đối với họ. [x]

Chưa hết, về thái độ đối với chính quyền của Hoàng Đế Bảo Đại của các đảng phái quốc gia, tác giả Nguyễn Tường Bách nhận định thêm :

Nếu trước kia, các đảng phái quốc gia biết cách hợp tác với chính quyền Bảo Đại, dựng một chính phủ vững mạnh thì đã không những ngăn ngừa được nền chuyên chính của cộng sản, mà còn có thể lãnh đạo toàn dân chống đế quốc Pháp quay trở lại.

Bất cứ một chính phủ dân tộc nào lúc đó cũng có khả năng chỉ huy cuộc kháng chiến, cũng như ở nhiều nước khác trên thế giới. Việc đảng cộng sảnVN ngụy biện là đã đánh đuổi được hai đế quốc Pháp-Nhật, giải phóng cho dân tộc lúc ấy, chỉ là một tuyên truyền vô căn cứ, để mê hoặc dân chúng. Dựa vào lập luận ngụy biện này, đảng cộng sản đã có thể lôi kéo dân chúng đi theo con đường tai họa xã hội chủ nghĩa và chuyên chính vô sản. Thật ra lúc này Pháp đã bị Nhật tước quyền rồi, mà Nhật lại đã đầu hàng [xi].

Lời cuối :

Nhận định của Nguyễn Tường Bách như một người đương thời và là một trong những ngưười lãnh đạo của Việt Nam Quốc Dân Đảng về chuyện "Nếu trước kia các đảng phái quốc gia biết cách hợp tác với chính quyền Bảo Đại" nếu có phần đúng thì chỉ đúng cho thời điểm bốn tháng trước đó khi Chính phủ Trần Trọng Kim mới được thành lập và còn đang tích cực hoạt động và hoạt động hữu hiệu. Nó không đúng với thời điểm ngay sau ngày Nhật Bản đầu hàng khi Đồng Minh sắp kéo vào giải giới Quân đội Nhật với nhiệm vụ duy nhất là tước khí giới Quân đội Nhật với điều họ muốn thấy là có sẵn một chính quyền bản xứ hợp pháp tồn tại để tiếp tục giữ gìn an ninh, trật tự bất kể là thân Nhật hay không thân Nhật. Ngoài ra không còn điều gì khác. Chính quyền Bảo Đại-Trần Trọng Kim do đó là chính quyền cần phải được duy trì và bảo vệ. Đại Việt Quốc Gia Liên Minh và các đảng phái quốc gia không biết rõ điều này, cứ thắc mắc và bị hù dọa về chuyện thân Nhật hay không thân Nhật, còn Việt Minh thì biết. Thay vì hợp tác với Khâm sai Phan Kế Toại, các lãnh tụ Đại Việt Quốc Gia Liên Minh lại chủ trương bắt ép ông này từ chức nhường quyền cho họ. Sau đó thay vì kéo đến bảo vệ Phủ Khâm sai như đã cho Bác sĩ Nguyễn Xuân Chữ, người duy nhất trong năm vị giám đốc trong Ủy Ban Giám Đốc Chính Trị Miền Bắc còn có mặt tại chỗ thay thế Phan Kế Toại, biết khiến ông mỏi mắt trông chờ vào những giờ phút chót. Cuối cùng Bác sĩ Chữ, vì sức ép của đám đông, phải mở cổng Phủ cho đoàn biểu tình tràn vào khiến cho Việt Minh cướp được chính quyền một cách dễ dàng, mở đầu cho một giai đoạn đầy chiến tranh, oan khiên, máu và nước mắt của lịch sử dân tộc kéo dài đã ba phần tư thế kỷ vẫn chưa hoàn toàn chấm dứt.

Phạm Cao Dương   

Phạm Cao Dương là Tiến sĩ Lịch sử, cựu Giáo sư Đại học thời Việt Nam Cộng Hòa và ở Hoa Kỳ sau 1975

Chú thích :  

[i] Hoàng Văn Đào, Lich Sử Đấu Tranh Cận Đại 1927-1954 : Việt Nam Quốc Dân Đảng. Saigon, 1964. Garden Grove, CA : Tân Việt tái bản tại Hoa Kỳ, 2006, tr. 210. Nguyễn Xuân Tiếu còn có tên là Nguyễn Cao Kha. Ông thành lập Đại Việt Quốc Gia Xã Hội Đảng từ năm 1936 và đến tháng 2 là Chủ Tịch Ủy Ban Chấp Hành Trung Ương của Đại Việt Quốc Gia Liên Minh. Ủy Ban này gồm có Nguyễn Tường Long, Trương Tử Anh, Ngô Thúc Địch,. Bùi Như Uyên, Nguyễn Thế Nghiệp, Nguyễn Ngọc Sơn, Nhượng Tống, Nguyễn Đăng Đệ, Nguyễn Xuân Dương tức Lạc Long. Chính Đạo, Việt Nam Niên Biểu, Tập III, Nhân Vật Chí. Hoston, TX : Văn Hóa, 1997, tr. 413.

[ii] Nguyễn Khắc Ngữ, Đại Cương về Các Đảng Phái Chính Trị Việt Nam. Montréal : Tủ Sách Nghiên Cứu Sử Địa, 1989, tr. 40.

[iii] Hồi Ký Nguyễn Xuân Chữ, đã dẫn, tr. 276-277.

[iv] -như trên-, tr. 280-281

[v] Hoàng Văn Đào, tr. 211.

[vi] Đoàn Thêm, Hai Mươi Năm Qua, 1945-1964, Việc Từng Ngày, tr.11.

[vii] Hoàng Văn Đào, tr. 213-214.

[viii] -nt- , tr. 215-216.

[ix] Hoàng Tường, Việt Nam Đấu Tranh, 1930-54. Westminster, California : Văn Khoa Publishing House, 1987, tr. 67-68.

[x] Nguyễn Tường Bách, Việt Nam Một Thế Kỷ Qua, Hồi Ký Cuốn Một 1916-1946. Santa Ana, CA : Nhà Xuất Bản Thạch Ngữ, 1998, tr. 172.

[xi] như trên.