Khai mạc tuần này là những gì được trình bày như là vở kịch đầu tiên của người Anh gốc Việt. Summer Rolls (tạm dịch Những chiếc nem cuộn) trình diễn tại Nhà hát Công viên Luân Đôn cho thấy thế hệ trẻ đang nắm lấy sự thay đổi văn hóa - và làm thay đổi gia đình của họ, thế hệ đã di cư đến nước đến Anh 40 năm trước.
Diễn viên kiêm biên kịch Tuyên Đỗ muốn vượt lên khỏi hình ảnh dấu ấn chỉ là con cái của một gia đình thuyền nhân
Vở kịch của Tuyên Đỗ minh họa cho sự thay đổi này. Dàn diễn viên được chọn từ nhóm diễn viên người Anh gốc Việt đang ngày càng tăng trưởng - điều mà chỉ vài năm trước là điều không thể.
Vào cuối những năm 1970, hầu hết mọi người ở Anh sẽ khó có thể xác định được sự hiện diện của người Việt ở nước này. Ngày nay, cộng đồng này đã phát triển nhưng vẫn không quá lớn - có lẽ chỉ hơn 50.000 người trên toàn quốc.
Vở kịch mang đến một cái nhìn sâu sắc hiếm hoi về cuộc sống của các gia đình người Anh gốc Việt kể từ những chuyến đi đầy hiểm nguy của họ sau khi Sài Gòn sụp đổ năm 1975 và Chiến tranh Việt Nam kết thúc như những thuyền nhân.
Mặc dù câu chuyện của cô diễn ra chủ yếu ở Anh, nhưng nó bắt đầu vào năm 1979 trên dòng sông Mê Kông. Một người mẹ gửi đứa con trai 11 tuổi của mình lên thuyền đến một nơi khác mà bà hy vọng sẽ tìm được sự thịnh vượng.
Tuyên Đỗ nói thuật ngữ Thuyền nhân không được cộng đồng người Anh gốc Việt ngày nay ưa thích. Nhưng cô biết đó là điều sẽ làm nhiều khán giả phải lưu tâm.
Anna Nguyễn thủ vai lần đầu trong vai Mai
"Sau năm 1975, mọi người trên khắp thế giới đã thấy những hình ảnh trên vô tuyến của người Việt Nam rời khỏi đất nước trên những chiếc thuyền không an toàn này. Một số người đã đến Anh, thông thường bằng đường Hồng Kông.
"Nhưng những gì tôi đang cố gắng làm là thoát khỏi những gì thường được cho là người Việt Nam ở Anh hiện nay chỉ làm nhà hàng và làm việc trong các tiệm làm móng tay".
Hư cấu và kinh nghiệm sống
Tuyên Đỗ nói câu chuyện là hư cấu. "Nhưng rất nhiều chi tiết và tình tiết nhân vật đến từ kinh nghiệm sống của chính tôi", cô nói thêm. "Mai là một người em gái và cô ấy luôn phải tìm cách vượt qua những thách thức trong suốt thời gian sống ở Anh với tư cách là một người nhập cư thế hệ thứ hai.
"Vì vậy, một phần đó là một câu chuyện rất riêng tư về tình yêu và sự căng thẳng trong một gia đình đặc thù và cách thức mà cha mẹ có thể can thiệp vào cuộc sống của một thiếu nữ. Nhưng cũng có một bức tranh lớn hơn về tình trạng của người tị nạn".
Vở kịch có nhiều diễn viên là người Anh gốc Việt
Tuyên Đỗ nói khi viết vở kịch, cô có ý thức về tính tương đồng với các sự kiện chính trị ngày nay. "Tình hình khủng khiếp của nhiều người di cư cũng giống như bây giờ. Họ sẽ tìm nhà ở và an toàn ở đâu ? Những quốc gia nào sẽ đưa họ đến ? Tôi nghĩ vấn đề vẫn tiếp diễn và tôi chắc chắn mọi người đang xem vở kịch sẽ nghĩ đến điều đó".
Con số những người đến Anh ngay sau chiến tranh Việt Nam là khá nhỏ - nhiều người Việt Nam rời đi sau cuộc chiến tranh và tranh chấp biên giới với Trung Quốc. Ước tính gần nhất là khoảng 23.000 người đã định cư ở Anh vào cuối những năm 1980.
Nhưng Tuyên Đỗ nói rằng cô ấy muốn vở kịch hoạt động chủ yếu thông qua miêu tả về cuộc sống gia đình. Tầm quan trọng của ẩm thực là tiêu điểm, trung tâm, như tiêu đề Summer Rolls (những chiếc nem gói) có thể gợi ý.
"Ăn uống xum vầy cùng nhau quanh bàn là một dịp hay và đó là cách để kết nối moi người. Và tất nhiên trong 15 năm qua, ẩm thực Việt Nam cũng có tác động thực sự đến văn hóa Anh. Nó đã được đem vào vở kịch và mặc dù tôi không thích đối phó với những khuôn mẫu, đó cũng là một phần câu chuyện của người Anh gốc Việt. "
Mặc dù không xuất hiện trong vở kịch của chính mình, Tuyên Đỗ đã diễn xuất được vài năm. Năm ngoái, cô đã tham gia vở The Great Wave (Làn sóng lớn) tại Nhà hát Quốc gia, lấy bối cảnh ở Nhật Bản và Bắc Hàn. Cô rất hài lòng vì vở Summer Rolls có toàn bộ dàn diễn viên là người Anh gốc Việt (ngoại trừ Keon Martial-Phillip, người đóng vai bạn trai người Anh da đen của Mai).
'Con dao hai lưỡi'
Michael Phong Lê : "Người Việt thường được xem là một sắc dân thiểu số trong một thiểu số"
Michael Phong Lê là một thành viên khác của dàn diễn viên. Anh tốt nghiệp trường kịch nghệ ở Birmingham năm năm trước và nói rằng một diễn viên là người Anh gốc Việt cho thấy như một con dao hai lưỡi.
"Thật hiếm khi có một vai diễn cụ thể nào đó để đảm nhận. Nhưng mặt khác, nếu có một vai thì tôi sẽ được mời tham gia thử vai. Thể loại diễn viên mà tôi phù hợp rất nhỏ và tôi đã mất một thời gian dài nghĩ rằng sẽ chẳng có nổi một nhóm các nhà sáng tạo người Anh gốc Việt ngoài đời kia. Tôi đã sai - nhưng về mặt diễn viên, bạn có thể đếm chúng tôi trên đầu ngón tay. "
Thế là Phong Lê thấy anh được xem xét cho các vai diễn Châu Á khác như Trung Quốc hay Hàn Quốc ? Anh cười.
"Tôi nghĩ tôi đã từng như vậy, nhưng mọi sự trở nên khó khăn hơn. Toàn bộ ngành kịch nghệ đã trở nên đáng lo về thủ vai, kiếm vai và nay lại càng nó khó khăn hơn trước.
"Khi tôi mới tốt nghiệp trường kịch, tôi đã được xem xét cho các vai diễn đặc biệt của Trung Quốc. Nhưng mọi thứ bây giờ nhạy cảm đến mức đôi khi các đạo diễn và nhà sản xuất chỉ cảm thấy những người gốc Trung Quốc nên được xem xét cho các vai của người Trung Quốc.
"Trên truyền hình, tôi đã tham gia các chương trình Catherine Tate Show, DCI Banks và Hooten & the Lady. Hai trong số đó là các vai người Việt Nam nhưng một vai là người Trung Quốc".
Di sản gốc gác khiến Mai cảm thấy cô có một lưỡng phân về bản sắc
'Câu hỏi lớn và tham vọng'
"Ngay hôm trước khi chúng tôi quay phim, người ta đã gọi điện cho tôi : họ lo lắng tôi là người Việt Nam và chúng tôi đã phải nói chuyện lại tất cả mọi thứ. Tôi nghĩ có lẽ bây giờ tôi ít thấy các cơ hội diễn xuất trong các vai là người Trung Quốc hơn trước.
"Nhưng tôi là một người lạc quan nên nói chung tôi sẽ nói mọi thứ trở nên tốt hơn cho các diễn viên dân tộc thiểu số. Nhưng người Việt Nam thường được coi là thiểu số trong một thiểu số, điều này tạo ra những vấn đề riêng. "
Nhưng có một câu hỏi lớn hơn mà các đạo diễn và nhà viết kịch bản hiện nay phải đối diện. Tại sao người biểu diễn nên bị giới hạn bởi nền tảng dân tộc của họ ?
Keon Martial-Phillip trong vai David, bạn trai người da đen của Mai
Sẽ không bao giờ có một số lượng lớn vai trò đặc biệt của người Anh gốc Việt trên sân khấu hoặc truyền hình - nhưng tại sao các diễn viên như Phong Lê và Tuyên Đỗ không được xem xét để là đóng vai, chẳng hạn, một người quản lí hay một bác sĩ nơi một sắc dân cụ thể nào đó không có gì liên quan ?
Phong Lê nói ước mơ của anh là được chọn đóng một vai "một anh chàng bình thường nào đó ở văn phòng".
Vâng, di sản nguồn gốc của tôi hoàn toàn là người Việt Nam, nhưng tôi sinh trưởng ở nước Anh này và tôi có thể đóng một loạt các nhân vật người Anh. Đây chính là một điểm mà chúng ta cần thuyết phục ngành kịch nghệ nhìn thấy chúng ta theo cách đó. Chúng ta chưa đạt tới chỗ ấy. "
Tuyên Đỗ tỏ ra tham vọng trong cả sự nghiệp diễn xuất cũng như biên kịch.
"Tôi muốn trở thành Sandra Oh và có một giải thưởng Emmy trong tay. Tôi muốn được công nhận là một nghệ sĩ hơn là một người Anh gốc Việt".
Vincent Dowd
Phóng viên Nghệ thuật, BBC News
Nguồn : BBC, 23/06/2019
Vở Summer Rolls trình diễn tại rạp Park Theatre ở London cho đến ngày 13 tháng Bảy.