Vĩnh biệt nhà văn hóa Phạm Toàn (1/7/1932-26/6/2019)
Phạm Đình Trọng, 26/06/2019
Phạm Toàn nghệ sĩ
Nhiều người đã biết Phạm Toàn, nhà giáo ; Phạm Toàn – Châu Diên, nhà văn ; Phạm Toàn, một trong ba chân kiềng vững chãi của trang web boxitvn mang chí khí Việt Nam. Ít người biết đến Phạm Toàn nghệ sĩ.
Phạm Toàn nghệ sĩ - Nhóm Cánh Buồm gặp gỡ bầu bạn đánh dấu chặng đường 8 năm. Nhà văn hóa Pháp, 24 Tràng Tiền, Hà Nội, tháng 12/2017
Đầu năm 2013, trong một tháng về Hà Nội để được đắm trong hơi lạnh của một mùa heo may sắp qua đi, tôi đã có một tuần được sống trong gian nhà anh Phạm Toàn thuê bên Hồ Tây và tôi đã thấy một Phạm Toàn nghệ sĩ.
Nghệ sĩ trong phong cách sống. Nghệ sĩ trong làm việc say mê quên tuổi tác, quên thời gian. Gần mười hai giờ khuya tôi và anh Toàn mới rời laptop, tắt đèn đi ngủ. Anh Toàn có phòng ngủ riêng. Tôi ngủ ngay phòng làm việc trên chiếc giường đơn. Chợt thức giấc tôi thấy trong quầng sáng đèn thu gọn vào chỗ bàn làm việc, bóng anh Toàn nghiêng nghiêng bên bàn phím và tiếng bàn phím đổ hồi, khi rào rào hối hả như mưa sa, khi ngập ngừng, khoan nhặt như giọt nước mưa phùn mùa xuân nhỏ tí tách dưới mái hiên. Coi đồng hồ, chưa đến bốn giờ sáng, tôi xoay mặt vào tường ngủ tiếp. Gần bảy giờ sáng tôi trở dậy đã thấy trên bàn uống nước hôm thì hai phần xôi gói trong lá chuối xanh, hôm thì hai ổ bánh mì bên cạnh lọ ruốc bông. Hộp cà phê hòa tan bên cạnh chiếc ấm điện, nước đang reo trong ấm. Ăn sáng xong, anh Toàn lại ôm máy, khi dịch sách, khi viết bài.
Hết mạch làm việc buổi chiều, anh Toàn dẫn tôi đi dạo trên con đường ven Hồ Tây. Sương khói bảng lảng trên mặt hồ. Sương khói bảng lảng cả trong hồn người gợi lên bao liên tưởng gần xa. Chỉ hai con rồng bê tông thô thiển lù lù nổi trên sóng nước Hồ Tây, choán mất tầm nhìn cả một khoảng hồ rộng đầy gợi cảm, anh Toàn than cho Hà Nội đang bị kẻ có quyền lớn mà văn hóa thấp, thẩm mĩ kém phóng tay tiêu tiền thuế của dân không phải để làm đẹp Hà Nội mà chỉ làm xấu xí Hà Nội, làm cho không gian văn hóa, không gian lịch sử và chiều sâu tâm linh của Hà Nội thành kệch cỡm, ô trọc.
Bữa ăn tối, hôm thì chúng tôi ghé vào quán vịt cỏ Vân Đình bên đường Lạc Long Quân. Một con vịt luộc. Một chai rượu nhỏ. Thêm mỗi người một tô bún măng vịt là xong bữa tối. Hôm thì những người bạn thân thiết kéo chúng tôi đi nhà hàng. Chúng tôi đi bộ ra nhà hàng Sen bên Hồ Tây theo lời mời của kiến trúc sư Trần Thanh Vân. Chúng tôi đi bộ đến quán cà phê Lộc Vàng nghe tiếng hát Lộc Vàng.
Từ trái qua : Nhà giáo Phạm Toàn, nghệ sĩ Lộc Vàng và tác giả Phạm Đình Trọng
Vụ án Lộc Vàng và Toán Xồm tù đày cả một dòng nhạc trữ tình, chà đạp lên cuộc đời Lộc Vàng và giết chết người nghệ sĩ tài hoa Toán Xồm. Lộc Vàng và Toán Xồm những nghệ sĩ chân chính, đích thực đã phải trải qua cả chục năm trời trong nhà tù hà khắc của nhà nước cộng sản chỉ vì họ hát những bài hát còn lắng mãi trong hồn một thế hệ hào hoa mà bây giờ gọi là nhạc tiền chiến. Ra tù, nhà bị nhà nước chiếm, Toán Xồm sống vật vờ hè đường rồi chết thảm ngay trên hè phố trong một đêm mùa đông mưa phùn gió bấc. Bây giờ chỉ còn Lộc Vàng, nhân chứng về một thời tăm tối, đau buồn cần phải được khắc vào lịch sử. Lộc Vàng hỏi chúng tôi thích nghe anh hát bài gì rồi anh cầm mic bước lên bục diễn. Nghệ sĩ ca nhạc Lộc Vàng say sưa hát Gửi Gió Cho Mây Ngàn Bay, Giọt Mưa Thu. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Đình Toán mải mê chụp ảnh Lộc Vàng, chụp ảnh chúng tôi. Còn ông già Phạm Toàn thì như một đứa trẻ hồn nhiên, mắt sáng lấp lánh nhìn Lộc Vàng, miệng thì thầm theo tiếng nhạc
Từ quán xá trở về đã muộn, anh Phạm Toàn lại ngồi ngay vào bàn làm việc. Có đêm đã khuya, Andre Menras Hồ Cương Quyết mới gửi bài viết bốn trang bằng tiếng Pháp từ Paris, Pháp sang cho anh Nguyễn Huệ Chi. Anh Nguyễn Huệ Chi lại chuyển email cho anh Phạm Toàn đề nghị anh Toàn dịch ngay để sáng hôm sau có bài trên trang boxitvn. Thế là đêm đó, bàn phím máy tính của anh Toàn lại rào rào đến hai, ba giờ sáng.
Cầm quyển sách anh Phạm Toàn tặng, Nền Dân Trị Mỹ của Alexis de Tocqueville, một học giả Pháp "hiểu nước Mỹ hơn cả người Mỹ", dày hơn tám trăm trang, khổ 16 X 24 do anh Phạm Toàn dịch từ tiếng Pháp vừa được nhà xuất bản Tri Thức phát hành, tôi lại như nghe thấy tiếng bàn phím máy tính rào rào như mưa sầm sập, như gió ào ào trong những đêm thâu thanh vắng.
Ngày một tháng bảy năm trước, từ Sài Gòn, tôi gọi điện chúc mừng sinh nhật, anh Toàn cười vang bảo rằng mình có nghĩ đến sinh nhật bao giờ đâu. Chả năm nào mình làm sinh nhật cả. Rồi anh khoe ngay anh vừa hoàn thành tập Toán Lớp Một.
Mãi đến bây giờ mới soạn sách Toán Lớp Một vì nhóm Cánh Buồm chỉ chủ trương làm mảng sách xã hội. Qua chuyện trò, tôi biết rằng anh Phạm Toàn day dứt nhận ra giáo dục cộng sản không có con người cá thể, chỉ có con người bày đàn, con người công cụ. Tài nguyên lớn nhất của đất nước là con người, Giáo dục cộng sản đã làm hỏng con người Việt Nam và những con người đó đang phá nát đất nước Việt Nam. Phải có những con người tử tế cứu đất nước, cứu giống nòi. Anh Phạm Toàn tập trung công sức nhóm Cánh Buồm vào làm sách xã hội giáo dục tính người cho lớp người trẻ. Nhưng bà Nguyễn Thị Bình, cựu Bộ trưởng Bộ Giáo dục tin ở nhóm Cánh Buồm, đặt Cánh Buồm làm cả sách Toán. Bà thúc giục mãi, Cánh Buồm lại phải làm cả sách về những chữ số.
Không ai có thể nghĩ một ông già ngoài tám mươi tuổi mỗi ngày làm việc không dưới mười hai tiếng. Con người ham làm việc đó phải có tâm hồn nghệ sĩ và có một tình yêu thật lớn lao với cuộc sống. Những người như vậy đôi khi bỗng nhớ ra năm tháng tuổi tác mới chợt nhận ra tuổi mình đã cao. Nhưng nhớ đến công việc lại có cái hăm hở, hối hả, miệt mài làm việc của người trẻ, lại quên năm tháng, tuổi tác.
Nghệ sĩ trong tiếng cười sảng khoái, vô tư. Nghệ sĩ trong những câu chuyện tếu táo. Vô tư và tếu táo nhưng con người nghệ sĩ Phạm Toàn đã phẫn nộ gọi phiên tòa xử tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ bảy năm tù là phiên tòa ô nhục và Phạm Toàn đã dành nhiều đêm cho những bài viết bộc lộ tình yêu và khâm phục với Cù Huy Hà Vũ, dành nhiều thời gian giúp vợ tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ hoàn chỉnh những văn bản về Cù Huy Hà Vũ. Tình yêu và sự khâm phục của anh Phạm Toàn dành cho Cù Huy Hà Vũ cũng là tình yêu và sự khâm phục của tôi và tháng ba năm trước tôi đã đến nhà anh Phạm Toàn ngủ một đêm để bốn giờ sáng hôm sau chúng tôi ngồi taxi đến 24 phố Điện Biên Phủ cùng vợ tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ, luật sư Dương Hà đến nhà tù K5 ở Yên Định, Thanh Hóa thăm Cù Huy Hà Vũ.
Nghệ sĩ trong tình bạn đẹp đẽ với những người bạn từ thuở hàn vi, từ lúc hoạn nạn đến tận hôm nay. Tôi đã được nghe anh Phạm Toàn nhắc đến các anh Nguyễn Đỗ Ngọc, Vũ Thư Hiên, Bùi Ngọc Tấn, Dương Tường, Vũ Bão…, suồng sã, thân tình, chí cốt, không có chút nào khoảng cách giữa những nhân cách con người và tâm hồn nghệ sĩ đó.
Năm 1993, một cô gái trẻ người Úc đến Việt Nam học ngôn ngữ và văn hóa Việt. Đến Hà Nội hôm trước thì ngay hôm sau cô tìm đến thầy giáo Phạm Toàn xin được làm học trò thầy Toàn. Giúp cô gái Úc nhanh chóng nói được tiếng Việt, đọc được sách báo chữ Việt, hiểu được văn hóa Việt Nam, ông thầy tài hoa và nghệ sĩ Phạm Toàn còn đánh thức được trái tim cô gái Úc, chinh phục được trái tim cô gái có học vấn lịch lãm ở một xứ sở xa xôi, của một nền văn hóa khác biệt. Cô gái Úc đem lòng yêu ông thầy người Việt lớn hơn cô hơn ba mươi tuổi. Đó không phải chỉ là tình yêu đàn ông, đàn bà. Đó còn là tình yêu của hai nền văn hóa dành cho nhau, soi vào nhau. Ngày anh Toàn phải mổ tim, cô gái Úc đã bay từ Úc sang Hà Nội, đến bên giường bệnh nâng giấc cho anh Toàn. Tháng tư năm nay, đang ở với anh Toàn tôi đành phải chuyển đi chỗ khác nhường gian nhà bên Hồ Tây cho cô gái Úc từ Myanmar về ở lại với anh Toàn.
Có phải văn hóa là "vàng mười" và cuộc gặp gỡ của hai nền văn hóa là "ràng buộc tình cờ" ? Có phải vì những "mong", những "chờ", vì những "biệt ly" với người đàn bà tóc vàng Úc mà tâm hồn nghệ sĩ Phạm Toàn đã viết thành thơ :
Áo xiêm ràng buộc tình cờ
Một mong là nghĩa
Một chờ là nhân
Vàng mười
Hạnh phúc
phân vân
Chợt xa
Đã thấy mây vần trời xanh
Đã nghe nức nở nắng hanh
Chợt khuất lối nhỏ
đã thành biệt ly
Bài viết mừng nhà văn hóa Phạm Toàn bước sang tuổi tám mốt, 1/7/2013.
Phạm Đình Trọng
(26/06/2019)
*****************
Phạm Toàn : Cánh buồm vừa rời bến
Mặc Lâm, VOA, 26/06/2019
Năm 2010 tôi viết bài về bộ sách giáo khoa do nhóm Cánh Buồm chủ trương, lúc ấy tôi được biết tác giả thật sự của những cuốn sách đặc biệt này là nhà giáo Phạm Toàn và từ lần đầu tiên phỏng vấn ông tôi đã bị sức hút từ con người đặc biệt ấy hấp dẫn, đến nỗi tôi tin ông là người có kiến thức uyên bác có thể giải quyết cho tôi bao điều về Việt Nam nhất là trong thế giới của Hà Nội, nơi ông sống cả đời và làm việc không hề mệt mỏi cho tới ngày nhắm mắt.
Phạm Đoan Trang đến thăm nhà giáo Phạm Toàn. (Hình : Trang Facebook của Phạm Đoan Trang)
Hai ngày trước đọc một bài viết ngắn của Đoan Trang về "cái ôm cuối cùng" với ông, tôi biết rằng ngày ra đi của ông đã tới nhưng không đủ can đảm gọi cho ông, bởi tôi sợ ông mệt trong cơn bạo bệnh và một nỗi sợ khác âm ỉ nhưng mãnh liệt hơn khiến tôi không đành lòng bấm nút, tôi sợ sẽ khóc và làm ông khóc theo như đã từng xảy ra nhiều năm trước, bởi tôi biết ông rất quý tôi qua thời gian tôi và ông chia sẻ những điều mà cho tới nay tôi tự hỏi không biết có ai thay thế được ông trong cuốn sách đời của lòng tôi hay không.
Tôi có duyên lắm mới nghe được giọng nói sang sảng hào phóng của ông qua nhiều lần trò chuyện trước các vấn đề buốt nhức của nước nhà. Từ trăn trở lẫn khó khăn khi làm Cánh Buồm, tới những bài viết, dịch của ông trên trang Bauxite. Ông trẻ lắm trong lời ăn tiếng nói mà còn trẻ cả ở nhân sinh quan, cung cách sống và quan niệm về giới tính. Với ai ông cũng mở lòng ra mà trò chuyện vì chỉ như vậy ông mới nhìn thấy chính mình. Nhà giáo Phạm Toàn được người chung quanh quý trọng không phải ở khả năng thuyết phục mà ở sự minh mẫn lồ lộ trong từng giọng cười cho tới từng cái siết tay thân thiện.
Có lần gọi về cho ông chỉ để hỏi thăm tình trạng của trang Bauxite, ông im lặng một chốc rồi hỏi tôi : Thế cậu có ý kiến gì giúp cho nó mạnh hơn lên hay không ? Tôi cũng bất ngờ và hỏi lại : Nó đang mạnh như thế còn gì ? Ông cười lớn : chưa đủ mạnh để công an tránh xa.
Làm Cánh Buồm việc quan trọng nhất là kinh phí cho các bạn trẻ trong nhóm. May mắn cho ông là có khá nhiều mạnh thường quân ở nhiều nước gửi về giúp đỡ, nhưng những đồng tiền nhận được vẫn không đủ trang trải. Ông thường xuyên lặn lội vào Nam nhằm kiếm thêm mạnh thường quân nhưng không may, Sài gòn tỏ ra không mặn mà lắm với chương trình mà Cánh Buồm khởi xướng ngoại trừ những người bạn thân của ông. Ông không buồn chút nào khi nói với tôi ông sẽ lại vào giới thiệu Cánh Buồm nữa cho tới khi nào "vỡ ra" mới thôi.
Ông sống một cuộc đời giản dị và khiêm tốn mặc dù cuộc sống dành cho ông khá nhiều cảm tình. Dưới mắt ông đồng tiền không là gì cả mặc dù thu nhập của ông khó ai đoán được từ nguồn nào. Tôi nhớ như in khi ông nhắn tin cho tôi bảo gọi ông gấp có chuyện quan trọng, khi gọi được thì ông cho biết : lâu quá không nghe mày gọi nên….nhớ, vậy thôi.
Thay vì bực mình, tôi xúc động như người say rượu. Tôi biết ông quý tôi mặc dù chưa hề gặp nhau. Lần tôi về Hà Nội gần nhất có yêu cầu Phạm Xuân Nguyên dẫn tôi tới thăm ông nhưng lúc ấy ông lại đi vắng, tiếc nhưng không còn cơ hội nào khác tôi chỉ biết e-mail nhắn tin cho ông vì không gọi được mặc dù đang ngồi tại Hồ Gươm. Lần duy nhất ấy vẫn làm tôi tiếc nuối không ôm được người mình yêu quý. Duyên với nhau chưa đủ để gặp mặt nhưng tôi và ông có những cuộc điện thoại dài nhiều tiếng đồng hồ bàn về những vấn đề hoặc ông hoặc tôi chăm chú.
Khi tôi cần tìm hiểu về một vấn đề giáo dục hay văn hóa Hà Nội ông sẵn sàng ngồi hàng giờ tỉ mỉ cho tôi biết những gì đã xảy ra, và hơn thế ông còn đưa ra những kết quả hết sức thuyết phục về những gì ông suy đoán. Tuy nhiên chưa bao giờ tôi thấy ông tỏ vẻ tuyệt vọng về bất cứ vấn đề gì kể cả vần đề gai góc nhất khi ông gặp khó khăn lúc điều hành trang Bauxite. Lúc nào ông cũng cười thoải mái, không hề giả tạo hay gượng ép, nghe tiếng cười của ông người ta cảm thấy cuộc đời gần gũi và đáng sống hơn. Cũng trong tiếng cười ấy ông thường kể cho tôi nghe về những người an ninh có thời gian vây chung quanh ông đã bị tiếng cười làm cho họ bối rối ngần nào. Nếu Lão ngoan đồng trong tiểu thuyết của Kim Dung là có thật thì hình ảnh nụ cười của ông đáng được ghi nhận như một cốt cách, một tâm trạng thiện lương lúc nào cũng túc trực trong tâm hồn ông.
88 tuổi đáng được gọi là đại thọ cho những người bình thường nhưng với ông thì không đủ để ông làm việc. Căn nhà số 713 Lạc Long Quân, tầng 7, Quận Tây Hồ, Hà Nội từng chứa hàng ngàn nụ cười của ông giờ chắc nó sẽ nhớ như bạn bè thân quyến của ông từng chứng kiến. Tôi luôn cả tin rằng Phạm Toàn không bao giờ nuối tiếc cuộc đời này bởi ông thừa biết sống đến ngần ấy thời gian, chưa làm điều gì buồn lòng cho người khác ngược lại còn mang đến niềm kỳ vọng cho bao thế hệ qua bộ sách Cánh Buồm đã quá đủ cho một sĩ phu Bắc Hà mặc dù địa chỉ e-mail của ông là phamtoankhiemton.
Mặc Lâm
Nguồn : VOA, 26/06/2019
********************
Nhà giáo Phạm Toàn tạ thế : một dòng sông giáo dục đã qua đời !
Nguyễn Hiền, VNTB, 26/06/2019
Sáng ngày 26/06, nhà giáo Phạm Toàn, người chủ xướng nhóm Cánh Buồm, nhà dịch giả cuốn sách "Nền Dân trị Mỹ" đã tạ thế, hưởng thọ 88 tuổi.
Ông ra đi sau một thời gian kiên cường chống lại bệnh tật về già.
Ngày 26/06/2019, nhà giáo Phạm Toàn, người chủ xướng nhóm Cánh Buồm, đã tạ thế, hưởng thọ 88 tuổi
Phạm Toàn là người trí thức được phủ bởi lớp đào tạo chất lượng của Pháp, cũng như lòng yêu nước Việt nồng nàn. Ông nổi lên với sự đau đáu về vận mệnh nước nhà cũng như chất lượng sản phẩm giáo dục, ông kỳ vọng một tương lai thay đổi và biến chuyển lớn của Việt Nam, một Việt Nam "tươi đẹp hơn, đàng hoàng hơn" dựa trên những con người, những sản phẩm được xây dựng bởi nền giáo dục hiện đại, nơi "đảm bảo hạnh phúc đi học cho trẻ em".
Facebook Hoàng Hưng, người bạn của nhà giáo Phạm Toàn trong lời vĩnh biệt được đăng tải trên trang cá nhân, đã nhận xét nhà giáo trên nhiều khía cạnh, trong đó, nhà giáo Phạm Toàn là con người rất tình cảm, yêu ghét phân minh nhưng bao dung và hồn hậu, hài hước, trẻ trung đến những ngày cuối đời, một "lão ngoan đồng".
Chuyên gia nghiên cứu quốc tế Nguyễn Quang Dy trong một bài viết tưởng nhớ nhà giáo Phạm Toàn, đã trích dẫn câu nói của triết gia Hegel, "Không thể đạt được điều gì vĩ đại trên thế gian này nếu không tâm huyết". Và nói đến nhà giáo Phạm Toàn chính là nói đến sự miệt mài của ông đối với trường thực nghiệm, bauxite, dự án Cánh Buồm…
Nhà giáo Phạm Toàn cho thấy sự tâm huyết của một học giả, một nhà xây dựng giáo dục đích thực. Bởi góc nhìn giáo dục hiện đại và lòng yêu thương trẻ em vô hạn. Và trong những từ khóa hiển thị trên website nhóm Cánh buồm, đã thể hiện thuộc tính nêu trên, bởi thứ liên quan nhất đến chính trị lại là những ngôn từ thể hiện sự đau đáu và khát vọng cùng nhà nước thực hiện cải cách, như báo cáo quốc hội, cải cách giáo dục, giao dục hiện đại. Còn những từ khóa còn lại, là biểu hiện tinh thần giáo dục của nhóm Cánh buồm, như giáo dục Pháp ; hành trình trí tuệ ; học làm thơ ; học văn ; Hồ Ngọc đại ; Jean Piaget ; Ngô Bảo Châu ; triết học ; trí khôn. Nói cách khác, có vẻ như nhà giáo Phạm Toàn đã chắt lọc cái tinh túy của nền giáo dục Pháp mà ông hưởng thụ thời thơ ấu và tinh thần "dân trị Mỹ" trong giáo dục để cùng với những người bạn, người em của mình định hình một giá trị giáo dục Việt.
Nhà giáo Phạm Toàn từng đề cập một cách khái quát nhất về nền giáo dục Việt Nam, nơi mà trẻ em luôn là nạn nhân, và thực tế cho thấy, những vấn đề bất cập trong nền giáo dục hiện tại, bao gồm cả bạo lực, sự gian lận,… là hệ quả của nỗi sợ mà ông từng đề cập đến trong một tọa đàm.
"Bắt nạt ở đây tôi hiểu theo cái nghĩa là dọa bằng điểm số, dọa bằng xếp hạng, dọa bằng sổ liên lạc, dọa bằng gọi phụ huynh đến để đe nẹt, dọa bằng bài tập, dọa bằng không được lên lớp", nhà giáo Phạm Toàn chia sẻ trong bàn tròn trực tuyến của báo VietnamNet vào tháng 08/2014.
Người viết không đồng ý với quan điểm về một "thế hệ trí thức tinh hoa cuối cùng", trong đó ám chỉ nhà giáo Phạm Toàn là một trong số đó. Bởi giá trị mà nhà giáo Phạm Toàn tạo ra trong suốt cuộc đời của ông, tài sản của ông để lại qua dự án Cánh Buồm, thậm chí cả "mơ ước một nhà trường không bắt nạt trẻ con"đã và sẽ tiếp tục khởi tạo một thế hệ tinh hoa tiếp nối. Cái thế hệ hưởng thụ nền giáo dục đầy nhân bản, nơi bạo lực và sự gian dối chỉ là những khái niệm đã qua. Bởi triết lý, nền tảng giáo dục hiện đại mà Phạm Toàn và những đồng nghiệp của ông miệt mài khởi tạo trong thời gian qua đã là những nền tảng cơ sở tốt nhất, nhân văn nhất, và tương lai nhất của chính tương lai Việt Nam.
Sẽ chẳng có sự thay đổi nào diễn ra, nếu như dân trí không được nâng cao. Và dân trí không thể nào nâng cao, nếu như phương pháp và môi trường giáo dục không được thay đổi theo hướng tiếp cận và hiểu được trẻ em mong muốn gì. Nhà giáo Phạm Toàn đã làm được điều đó.
"Giáo dục là tổ chức sự trưởng thành của thanh thiếu niên cả dân tộc. Giáo dục tiểu học ổn định đảm bảo chất lượng thì toàn bộ nền giáo dục mới được ổn định, từng gia đình ổn định, cả xã hội cùng ổn định"., Triết lý giáo dục của nhóm Cánh Buồm được đăng tải công khai trên website.
Nếu xã hội và tương lai bất ổn, đó là vì nền giáo dục đào tạo ra những con người xã hội chủ nghĩa. Nếu xã hội và tương lai Việt Nam ổn định, đó là vì những con người đi ra từ dự án giáo dục Cánh buồm.
"Thầy vừa từ giã tất cả chúng ta", sự ra đi của ông là một mất mát to lớn đối với nền giáo dục Việt Nam, nhưng điều đó không đồng nghĩa Cánh Buồm sẽ dừng lại, bởi tinh thần của ông sẽ tiếp tục tồn tại và dẫn đường, vì nền giáo dục hiện đại là khát vọng ngày càng lớn của chính những người Việt Nam
Nguyễn Hiền
Nguồn : VNTB, 26/06/2019
**********************
Chia tay người gieo mầm hy vọng
Tuấn Khanh, RFA, 26/06/2019
Sáng sớm 26/6/2019, nghe nhà giáo Phạm Toàn qua đời. Mới thấy mọi thứ là lẽ đương nhiên của tạo hóa, rồi thấy nỗi buồn nở một đóa hoa trong khu vườn ký ức của mình.
Blogger Tuấn Khanh (trái) và nhà giáo Phạm Toàn -Photo by Tuấn Khanh
Vài năm trước, khi gặp ông. Vừa nhìn mặt, ông hỏi ngay "Tuấn Khanh phải ông ?", nói xong ông ôm chặt, rồi bỗng nhiên ông khóc.
Lúc ấy tôi ngỡ ngàng, bác Vũ Sinh Hiên đứng cạnh tôi, cũng ngỡ ngàng, rồi bác cười "ừ, thế đấy, thế đấy".
Ông lau nước mắt, rồi cười, nói xin lỗi vì xúc động quá. Cho đến ngày ông mất, tôi vẫn chưa bao giờ có thể giải thích được vì sao ông lại xúc động đến như vậy. Chỉ nhớ lúc đó, ông quay sang bác Vũ Sinh Hiên, nói như giải thích "Chúng ta cần con người, đất nước này cần con người, anh à". Bác Hiên, một nhà chép sử Công giáo Độc Lập cũng cười, gật gù "qui, qui.."..
Thật ra buổi gặp đó cũng cho tôi một niềm xúc động kỳ lạ. Bởi tôi được chứng kiến hai con người với tuổi tác đi cùng trời đất, không mang gì theo mình ngoài ước muốn cho một đất nước có những con người. Nếu gọi họ là những học giả thì cũng là xứng đáng, vì cả đời những con người ấy luôn mải mê đi tìm làm sao để chấn hưng đất nước, làm sao để có được những con người với sự thật, giữa bóng tối mênh mông của nền tuyên truyền cộng sản. Họ, những học giả của nhân dân, học giả của thuyết hy vọng.
Lúc đó, ông Phạm Toàn đang chuẩn bị để cho ra mắt những cuốn sách giáo khoa đầu tiên của nhóm Cánh Buồm. Ông dành rất nhiều thời gian cho buổi gặp mặt đó, để nói một cách mê say với tôi về những điều ông sẽ làm. "Chúng ta sẽ xây lại từ những gì mà chủ nghĩa cộng sản đã phá nát các thế hệ trên đất nước này", ông nói và nhìn tôi, như sợ tôi không tin, "khó đấy, nhưng sẽ rồi làm được".
Không lâu sau đó tôi thấy những tập đầu tiên của bộ sách giáo khoa Cánh Buồm ra đời. Tôi cũng được biết rằng ông đã phải đánh vật không biết bao nhiêu lần với những người kiểm duyệt để có thể đưa được một vài nội dung tiến bộ vào trong bộ sách ấy. Ông đã cố lược bỏ tất cả những phần chính trị cộng sản ngu ngốc nhất trong những cuốn sách giáo khoa - trong khả năng có thể - nhưng đồng thời cũng phải giữ lại một vài thứ mà nhà cầm quyền ép buộc.
Sách giáo khoa của nhóm Cánh Buồm Courtesy of canhbuom.edu.vn
Tôi biết ông cũng cô đơn vô cùng khi đối diện với những ý kiến phê bình về sự bất toàn ấy. Và tôi biết những người đang muốn ngăn cản bộ sách của ông, cũng như những nhà kiểm duyệt cũng vui mừng khi thấy ông cô đơn như vậy.
Cô đơn nhưng ông không dừng lại. Thầy giáo Phạm Toàn lấy dùng hết tất cả những năng lực cuối cùng của cỗ máy thời gian, được Thượng đế gắn tặng trong con người của ông, để phụng sự con người và đất nước Việt Nam như một người yêu nước phụng sự với niềm hy vọng, vì hiểu rõ giáo dục cộng sản là gì, và một tương lai không cộng sản sẽ là gì. Thậm chí ông đã thầm lặng phụng sự trong niềm hy vọng rất đỗi cô đơn ấy của riêng mình.
Tôi nhớ cái bắt tay không còn khỏe của ông. Tôi nhớ nụ cười của các bậc nguyên lão như của bác Phạm Toàn, bác Vũ Sinh Hiên... trên đất nước này. Sự nhọc nhằn của họ đi qua thời gian, chứng kiến và thầm lặng của kẻ gieo hạt vĩ đại mà không có bất kỳ một sức mạnh nào của những kẻ độc tài có thể khuất phục được họ.
Tôi đã sống đủ để chứng kiến có nhiều con người như vậy ra đi trên đất nước này, tôi cũng đã chứng kiến rất nhiều điều ước mơ dang dở về một dân tộc Việt luôn khẳng định mình là không chấp nhận sống hèn, sống tồi.
Và tôi cũng đã nuôi dưỡng những hạt mầm hy vọng, như bác Phạm Toàn đặt xuống cho tôi và nhiều người khác, cho đến lúc tôi không sức để giữ được nữa trong tay, và trao lại cho thế hệ mới. Tôi cũng tin rằng như hạt mầm đó, dù hôm nay chỉ là cây con, chưa thể trở thành cổ thụ, nhưng vẫn luôn được nhân giống và gieo ra trên khắp đất nước đầy oan trái này.
Đất nước Việt, con người Việt vẫn luôn lạc quan và hy vọng nên đã đi qua rất nhiều những triều đại hung ác và tàn bạo. Lịch sử đã ghi chép vậy.
Tôi tin là bác Phạm Toàn sẽ vui khi nghĩ đến điều này.
Hẹn gặp lại bác, cùng những ai đã sống và chết vì mang ơn nợ quê hương và dân tộc.
Tuấn Khanh
Nguồn : RFA, 26/06/2019
**********************
Phạm Toàn 'đi hết cuộc đời vẫn giữ được cốt cách sĩ phu'
BBC tiếng Việt, 26/06/2019
Tin cho hay nhà giáo Phạm Toàn, đồng sáng lập trang Bauxite Việt Nam, qua đời hôm 26/6, thọ 88 tuổi.
Giáo viên trường Olympia đến thăm ông Phạm Toàn hôm 14/6
Ông Phạm Toàn là dịch giả cuốn 'Nền dân trị Mỹ' và lãnh đạo nhóm 'Cánh Buồm'.
Năm 2009, ông cùng với giáo sư Nguyễn Huệ Chi và Giáo sư Nguyễn Thế Hùng, thành lập ra trang mạng Bauxite Việt Nam nhằm phản đối khai thác bauxite ở Tây Nguyên.
Ngay sau khi ra đời, trang này đã thu hút sự chú ý đặt biệt của hàng triệu độc giả cả trong và ngoài Việt Nam, dù sau đó trang này bị nhà cầm quyền Việt Nam dựng tường lửa và tin tặc liên tục đánh phá. Đến nay, trang mạng đã tồn tại được 10 năm.
Một số báo ở Việt Nam đưa tin ông qua đời nhưng không nhắc gì đến trang Bauxite Việt Nam.
Khi tin ông qua đời được loan báo trên mạng xã hội, nhà báo Huy Đức viết trên trang cá nhân : "Vĩnh biệt nhà giáo Phạm Toàn, người đi hết cuộc đời trong chính thể này mà vẫn giữ được cốt cách sĩ phu".
'Yêu tự do dân chủ'
Nhà thơ Hoàng Hưng viết trên trang cá nhân :
"Phạm Toàn, với tôi, là gì ? Là nhiều thứ lắm ! Nhà giáo tận tuỵ yêu thương trò ; nhà giáo dục đầy kiến văn và kinh nghiệm giảng dạy theo nguyên lý giáo dục hiện đại, mang tính cách mạng đối với giáo dục Việt Nam ; người tổ chức thực hành gíao dục kiên định và kiên trì, đem lại kết quả thực tiễn ; người thầy-nghệ sĩ.
Nhà trí thức cả đời khắc khoải tìm lẽ sống đời mình, cống hiến hết mình cho xã hội, say mê làm việc với năng lượng phi thường ngay ở tuổi U90.
Người công dân yêu nước, yêu tự do dân chủ, khẳng khái, không sợ bạo quyền, tận tình với bạn bè đồng chí.
Con người rất tình cảm, yêu ghét phân minh nhưng bao dung và hồn hậu, hài hước, trẻ trung đến những ngày cuối đời, một "lão ngoan đồng". Trẻ con và phụ nữ rất mến anh !
Người bạn tâm đầu, người anh nêu gương, người truyền cảm hứng cho tôi ở cuối đời".
Trang Bauxite Việt Nam hôm 26/6 dẫn chia sẻ của Facebooker Đinh Thảo : "Điều khiến tôi ngưỡng mộ hơn cả chính là tấm lòng khoan dung của bác. Bác yêu mến và luôn trân trọng đóng góp của tất cả mọi người. Hiếm có khi nào nghe thấy bác phán xét ai. Có lần tôi hỏi bác tình tình đất nước như vậy thì người trẻ nên làm gì. Bác đáp : "Làm gì cũng được, làm việc lớn cũng được, việc nhỏ cũng được. Chỉ cần luôn nhớ là làm điều đúng và thật là được". Chỉ giản dị như vậy đấy, mà lời nói đó trở thành kim chỉ nam để tôi hoạt động, để sống và để ghi nhận những người xung quanh mình".
Trang Văn Việt viết về ông Phạm Toàn, tức nhà văn và dịch giả Châu Diên, thành viên sáng lập Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam : "Ông có đóng góp quan trọng vào tư duy đổi mới, hiện đại hóa nền giáo dục Việt Nam. Là đồng sáng lập website Bauxite Việt Nam của các trí thức phản biện.
Phạm Toàn là nhà giáo tận tuỵ yêu thương trò ; nhà giáo dục đầy kiến văn và kinh nghiệm giảng dạy theo nguyên lý giáo dục hiện đại, mang tính cách mạng đối với giáo dục Việt Nam ; người tổ chức thực hành gíao dục kiên định và kiên trì, đem lại kết quả thực tiễn ; người thầy - nghệ sĩ.
Nhà trí thức cả đời khắc khoải tìm lẽ sống đời mình, cống hiến hết mình cho xã hội, say mê làm việc với năng lượng phi thường ngay ở ngưỡng tuổi 90. Người công dân yêu nước, yêu tự do dân chủ, khẳng khái, không sợ bạo quyền, chí tình với bạn bè đồng chí".
Nguồn : BBC tiếng Việt, 26/06/2019