Các tượng binh sĩ chôn cùng hoàng đế đầu tiên của Trung Quốc đã được phát hiện năm 1974, nhưng ngôi mộ mà họ canh gác vẫn chưa được khai quật.
Số lượng chiến binh và giáp phục của họ cho thấy họ đã được chế ra thông qua một hình thức sơ khai của sản xuất hàng loạt.
Vào tháng 3 năm 1974, Yang Zhifa, một nông dân, cùng với 5 anh em của ông và người hàng xóm Wang Puzhi, đào một cái giếng trong cánh đồng lựu và hồng cách Tây An, thủ phủ của tỉnh Thiểm Tây của Trung Quốc, một giờ xe buýt về phía Đông Bắc. Xẻng của họ va vào một cái đầu bằng sành mà họ tưởng lầm là đầu tượng Phật. Vài tháng sau, các nhóm chuyên gia khảo cổ và quan chức đã đến hiện trường.
Những gì những người nông dân đã đào thấy là một trong những khám phá khảo cổ lớn nhất của Thế kỷ 20. Được chôn dưới các cánh đồng là hàng ngàn chiến binh bằng đất nung được tạc khéo léo từ thế kỷ thứ 3 Trước Công nguyên của triều đại Tần Thủy Hoàng, vị hoàng đế đầu tiên của một nước Trung Hoa thống nhất.
Có lẽ may mắn là đội quân dưới lòng đất này đã được phát hiện vào tận cuối thời Cách mạng Văn hóa của Mao Trạch Đông. Năm 1969, hồng vệ binh sốt sắng đã có một cuộc tấn công phá hoại điên rồ đối với ngôi mộ dưới lòng đất của hoàng đế Hoàng Minh (1563-1620) thời nhà Minh, bên ngoài Bắc Kinh. Hài cốt của hoàng đế và hai nữ hoàng đã bị kéo ra cửa lăng, bị xỉ vả công khai và bị thiêu trụi. Đó là một vài năm trước khi nước Cộng hòa Nhân dân bắt đầu đầu tư vào du lịch và các bảo tàng mới, khoảng 4.000 bảo tàng kể từ khi nhà nước bãi bỏ Cách mạng Văn hóa vào năm 1976.
Việc khám phá những quân đoàn các chiến binh bằng đất nung với kích thước thật đã làm Trung Quốc thấy phấn khích và làm cả thế giới kinh ngạc. Những người lính của Tần Thủy Hoàng đã tuần hành vào bảo tàng Anh tháng 9/2007. Trong sáu tháng đã có hơn 850.000 du khách đến chiêm ngưỡng. Chỉ có triển lãm Kho báu của Tutankhamun năm 1972 là thu hút được số người tham quan lớn hơn. Một số chiến binh đang được trưng bày cùng 160 tác phẩm nghệ thuật khác được lấy từ 32 viện bảo tàng và các viện khảo cổ học của Trung Quốc trong triển lãm Age of Empires : Nghệ thuật Trung Quốc triều đại nhà Tần và nhà Hán tại Bảo tàng Nghệ thuật Thủ đô New York. Lượng người xem ước sẽ rất lớn.
Tần Thủy Hoàng, người đã mất năm 49 tuổi vào năm 210 TCN, là vị hoàng đế đầu tiên thống nhất được các quốc gia chinh chiến với nhau ở Trung Quốc thành một quốc gia duy nhất.
Các chiến binh này thực sự là đặc biệt. Được chôn thành đội hình trong các chiến hào được bao bằng gạch, mỗi người có nét riêng, mặc dù trên thực tế các khuôn mặt có ria xuất phát từ 10 kiểu cơ bản. Ban đầu được sơn màu đỏ tươi, xanh lam, hồng và vàng, ngày nay các chiến binh (được sản xuất riêng lẻ) đã bị bạc hết màu. Thời gian và sự tàn phá của tự nhiên cũng đã lấy mất các vũ khí thực sự mà họ từng cầm trong tay.
Đáng lưu ý là số lượng chiến binh và giáp phục của họ cho thấy họ đã được chế ra thông qua một hình thức sơ khai của sản xuất hàng loạt. Tuy nhiên, làm sao ta trông đợi điều gì ít hơn thế từ Tần Thủy Hoàng, vị vua trẻ năng động đã thống nhất Trung Quốc vào năm 221 Trước Công nguyên và đã tạo dựng đế quốc rộng lớn của mình qua việc áp đặt các hệ thống duy nhất về chữ viết, tiền tệ, trọng lượng và đo lường và làm các kênh đào và đường xá ? Để bảo vệ biên giới phía bắc, hoàng đế đã bắt đầu cho xây dựng Vạn Lý Trường Thành.
Rất nhiều tham vọng, Tần Thủy Hoàng muốn sống vĩnh viễn. Ông phái một đại sứ đi tìm liều thuốc phép thuật đó, ông này không bao giờ quay trở về. Tin là các vị vua và những hiền triết thời trước đã sống hơn 10.000 năm bằng cách ăn sun-phuya thủy ngân, vị hoàng đế đã uống rượu được làm ngọt bằng mật ong và pha thủy ngân.
Vào thời điểm ông qua đời ở tuổi 49, có thể là do ngộ độc thủy ngân, Tần Thủy Hoàng đã gần hoàn thành ngôi mộ dưới lòng đất. Nếu ông không thể cai trị mãi mãi trong đời sống thật, thì ông vẫn sẽ là hoàng đế vĩnh viễn ở thế giới bên kia.
Quy mô lăng mộ của hoàng đế, bằng kích thước của một thành phố cổ lớn, trông rất ngoạn mục, phần chính yếu của lăng là một kim tự tháp mà đã có thời cao tới 100m. Tuy còn một nửa chiều cao và hiện có cây cối mọc xanh rờn, kim tự tháp này trông vẫn rất rõ ràng. Về quan niệm truyền thống Trung Quốc, nó là mắt/trung tâm của một vùng đắc địa được coi như một con rồng.
Hơn 1,5 triệu người tới thăm địa điểm khai quật tượng chiến binh đất nung ở Tây An hàng năm - và các tượng này đã thu hút vô cùng nhiều người tới các bảo tàng trên khắp thế giới.
Đối với 8.000 chiến binh đất nung, xếp hàng phía ngoài ngôi mộ, họ ở đây để bảo vệ bí mật của đế chế dưới lòng đất của Tần Thủy Hoàng. Và bí mật vẫn còn đó, trong nhiều năm tới nữa, vì ngôi mộ vẫn còn được niêm phong.
Các nhà khảo cổ học và bảo tàng học trên toàn thế giới đồng ý rằng việc mở lăng mộ sẽ là một thảm hoạ, vì sự tiếp xúc với không khí sẽ làm hỏng nó một cách không thể sửa chữa. Trong những lần đào ban đầu để bộc lộ những chiến binh đất nung, lớp sơn mài dưới khuôn mặt được sơn và đồng phục của họ đã bị uốn cong chỉ sau 15 giây. Hơn thế nữa, theo sử gia Sima Qian thuộc thế kỷ thứ 2 Trước Công nguyên, mà sự mô tả của ông về lăng mộ này đã chứng tỏ nó chính xác hơn các nhà sử học hiện đại đã từng nghĩ, có những con sông chứa thủy ngân bao quanh hầm mộ của hoàng đế. Nếu vậy, thì vào nơi này là nguy hiểm. Các nghiên cứu gần đây cho thấy đất ở đây có nồng độ thủy ngân cao bất thường, mặc dù các cố vấn của hoàng đế có thể sản xuất ra được nhiều thủy ngân đến thế hay không vẫn chỉ là phỏng đoán.
Nếu không một ai muốn đi vào, hoặc thậm chí không muốn thăm dò lăng mộ vì sợ gây ra hư hại cho kho báu chắc chắn nằm bên trong đó, thì còn có nhiều lý do để tránh xa. Theo Sima Qian, có các nỏ tự động canh giữ ở các cửa vào và lối đi. Chúng tồn tại không ? Chúng bị hoen rỉ chưa, hay do mạ crom, chúng có thể vẫn bắn ra mũi tên bay chiu chíu trong bóng tối vào thân thể những người tìm mộ như Indiana Jones ?
Tần Thủy Hoàng đã được chôn trong một lăng mộ khổng lồ, đến nay vẫn chưa được khai quật, có đội quân bằng đất nung ở vây quanh.
Bí mật của ngôi mộ Tần Thủy Hoàng sẽ vẫn là một bí ẩn ám ảnh cho đến khi các kỹ thuật mới ra đời. Trong khi đó, đội quân của các chiến binh đất nung được tìm thấy ở bên ngoài mộ cũng vẫn nằm trong giả thuyết. Khi các hố khác được đào tiếp trong những năm 1970, các kỵ binh và xe ngựa kéo với ngựa bằng kích thước thật được đào lộ ra cùng các tượng mô phỏng các tướng và các quan chức cao cấp. Những người lính bộ binh nai nịt được rất nhiều khách tham quan bảo tàng biết đến (theo cách đặc biệt riêng của họ, các chiến binh đất nung đã chinh phục thế giới) thì nay có thêm các lính bắn cung, đứng hoặc quỳ, lính trên xe cầm giáo, những lực sĩ, người nhào lôn, vũ công, nhạc sĩ và các tượng thiên nga, vịt và sếu bằng đồng cực kỳ đẹp.
Các mẫu DNA lấy từ một số bộ xương cho thấy một số người trong lực lượng lao động khổng lồ của Hoàng đế có nguồn gốc Châu Âu. Người Hy Lạp cổ đại có chỉ dẫn người Trung Quốc hay không về cách điêu khắc người và ngựa đẹp tuyệt vời như Phidias và xưởng điêu khắc của ông đã làm khi họ chạm khắc những họa tiết của điện Parthenon vào thế kỷ 5 trước Công nguyên ở Athens ? Chắc chắn rằng người ta chưa hề thấy ở Trung Quốc những gì giống như các chiến binh đất nung hoặc ngựa của kỵ binh trước khi xây dựng lăng mộ của Tần Thủy Hoàng.
Chúng ta chỉ có thể chờ đợi để tìm hiểu thêm về nơi đáng kinh ngạc này, bí mật của nó được Yang Zhifa, anh em của ông và Wang Puzhi khám phá lần đầu cách đây 43 năm. Không giống như các chiến binh đất nung, nhóm bảy người này đã phải vật lộn với cuộc sống, họ được ít hoặc không được gì từ khám phá này. Vì lợi ích của du lịch, đất của họ bị lấy đi. Năm 1997, vì đói nghèo và bệnh tật, Wang Puzhi treo cổ tự vẫn. Trong vòng ba năm, Yang Wenhai và Yang Yanxin, thất nghiệp và không có khả năng trả tiền bác sĩ, đã qua đời đầu thập niên 1950.
Năm 2007, Liu Xiquin, vợ của Yang Quanyi, mà nhà của gia đình đã bị phá hủy, nói với báo South China Morning Post rằng chồng bà sợ rằng ông và anh em ông "có thể, bằng cách nào đó, đã mang lại điều chẳng lành , và vẫn tự hỏi không biết có còn những người lính nào bị bỏ lại dưới đất hay không".
Jonathan Glancey
Nguồn : BBC, 03/05/2017