Tha nhân luận nhân phẩm
&
Nghệ thuật chân dung Tạ Tỵ
Nhân diện tha nhân
Nỗi lo của tôi tới tự khuôn mặt đầy nỗi niềm của tha nhân, khi tôi nhận ra nỗi khổ trên nhân diện của tha nhân, nỗi khổ này là một kinh nghiệm cho cá nhân tôi.
Một kinh nghiệm trực tiếp dù tha nhân và tôi chưa bắt đầu đối thoại, trực quan của tôi đã thành trực cảm dù tôi chưa có quan hệ nào với tha nhân.
Khi trực quan đã cấu trúc được trực cảm của tôi, thì trực diện với tha nhân chính là sự khám phá trực tiếp về tha nhân không qua một trung gian nào, tôi sẽ lập một liên kiếp trực quan-trực cảm-trực diện-trực tiếp rồi đặt tên cho nó là : trực thức. Mà trực thức chính là thượng nguồn của hệ thức (kiến thức, tri thức, ý thức, nhận thức) để ngay hạ nguồn tôi phải : tỉnh thức.
Đó là hành trình lý thuyết luận của tôi, nên tiểu luận này không có chủ luận là nhận định về nghệ thuật tạo hình của họa sĩ Tạ Tỵ. Nhưng những sáng tác chân dung của bác Tạ Tỵ đã sử dụng nghệ thuật tạo hình để tạo ra một mỹ thuật riêng, và mỹ thuật này đã đánh thức mỹ cảm của tôi, rồi buộc mỹ xúc của tôi phải tỉnh giác. Mà khi tôi thức tỉnh rồi thì tôi phải đi tìm mỹ luận về chân dung để xây dựng mỹ học về tha nhân.
Trong thế giới của nghệ thuật tạo hình này, tôi phải lập ra một liên hợp mỹ thuật-mỹ cảm-mỹ xúc-mỹ luận-mỹ học để hiểu thêm về quan hệ giữa tha nhân và tôi, đang còn là kẻ xa người lạ với nhau. Nên tiểu luận này chỉ có chủ đích là đi tìm tha nhân, nhân sự khâm phục thành tâm trước nghệ thuật tạo hình của họa sĩ Tạ Tỵ.
Tha nhân đây sao ?
Ta mong cầu rồi trông chờ được hạnh ngộ với tha nhân đích thực, chân chính, trong sáng. Nhưng đời ai học được chữ : ngờ, có khi kẻ xa người lạ mà ta hằng trông mong lại dẫn dắt ta từ thất vọng đến tuyệt vọng thì sao :
Tha nhân là ai
ao sâu mùa kiệt nước ?
Tha nhân có phải
cỏ non đã chọn màu úa lửa ?
Tha nhân đó hả
vừa cầm dao chưa chém
sao đời tôi đầy sẹo ?
Tha nhân đấy à
ráo riết tán tận như vực sâu
biết đẻ vực sâu ?
Nhưng đừng thất vọng và không nên rơi vào tuyệt vọng, vì giòng sinh mệnh của ta chính là trách nhiệm, bổn phận, sự mệnh của ta đối với tha nhân. Không có gì thay đổi cả, vì ta vẫn nghe bên tai những lời cầu cứu, những lời xin được cưu mang :
"Cứu tôi với !",
"Có ai không cứu tôi nào !",
"Tôi khổ rồi có ai cứu tôi không ?"...
Lê Hữu Khóa
(20/04/2021)
---------------------
Lê Hữu Khóa
- Giáo sư Đại học Lille
- Giám đốc Anthropol-Asie
- Chủ tịch nhóm Nghiên cứu Nhập cư Đông Nam Á
- Cố vấn Chương trình chống Kỳ thị của UNESCO Liên Hiệp Quốc
- Cố vấn Trung tâm quốc tế giáo khoa Paris
- Thành viên hội đồng khoa học Viện nghiên cứu Đông Nam Á
- Hội viên danh dự ban Thuyết khác biệt, Học viện nghiên cứu thế giới.
Các công trình nghiên cứu việt nam học của giáo sư Lê Hữu Khóa, bạn đọc có thể đọc và tải qua Facebook VÙNG KHẢ LUẬN-trang thầy Khóa.