Biển Đông : Vụ tàu hộ vệ Quang Trung ở Bãi Tư Chính chỉ là kế nghi binh ? (RFI, 26/08/2019)
Sau nhiều ngày bàn tán tranh luận về hành tung của một chiếc tàu phát đi tín hiệu nhận dạng AIS là "vpns Quangtrung", cho đấy là chiếc tàu hộ vệ hiện đại lớp Gepard 3.9 Quang Trung của Việt Nam, giới theo dõi tình hình Bãi Tư Chính lại phân vân phải chăng chiếc tàu đó không phải là chiếc Quang Trung.
Dường như tàu Quang Trung neo đậu tại căn cứ của lực lượng chấp pháp biển ở Cam Ranh (Ảnh chụp từ tài khoản Twitter của Ryan Martinson)(@rdmartinson88)
Trong một tin nhắn ngày 22/08/2019, giáo sư Ryan Martinson đã công bố sơ đồ vị trí các tín hiệu nhận dạng, cho thấy là chiếc tàu phát đi tín hiệu "vpns Quangtrung" rời khu vực Bãi Tư Chính di chuyển về phía cảng Cam Ranh ở miền Trung Việt Nam.
Ghi chú của giáo sư Martinson rất thận trọng : "Chiếc tàu hộ vệ Việt Nam Quang Trung (nếu quả thực đó là chiếc Quang Trung – và chúng ta vẫn chưa thể chắc chắn về điều này) đã rời hiện trường và chuyển hướng đi về Việt Nam".
Một tin nhắn khác đã đáp lại thông tin của Giáo sư Martinson, cho rằng : "Ít khi thấy tàu chiến Việt Nam phát đi tín hiệu AIS một cách rõ ràng. Do đó có khả năng là chúng ta chỉ thấy được những gì mà Hải quân Việt Nam muốn cho chúng ta thấy".
Hai hôm sau, ngày 24/08, giáo sư Ryan Martinson đã đăng một bức ảnh vệ tinh chụp cảng Cam Ranh, với tín hiệu "vpns Quangtrung" gần một cầu tàu ở cảng này.
Bức ảnh có kèm theo lời giải thích : "Tàu "Quang Trung" đang neo đậu tại cơ sở mà tôi cho là căn cứ của lực lượng chấp pháp biển tại Cam Ranh (nếu tôi sai thì xin cho biết). Sự kiện này có thể cho thấy rằng đó không phải là chiếc Quang Trung thực thụ, mà là một chiếc tàu cảnh sát biển".
Giáo sư Martinson nói tiếp : "Tôi xin nhường cho người khác việc suy đoán xem vì sao Việt Nam lại cử một chiếc tàu cảnh sát biển giả dạng tàu hải quân" ra Bãi Tư Chính.
Về điểm này, chủ tài khoản Twitter mang tên IndoPacific Open Free, cũng ngày 24/08, đã nhắc lại rằng việc tàu hộ vệ Quang Trung có mặt ở Bãi Tư Chính là do suy đoán, chứ chính quyền Việt Nam chưa bao giờ cho biết đã cho tàu hải quân ra vùng biển đó. Thậm chí phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Việt Nam còn nói rằng "Chúng tôi chưa hề nghe nói đến điều đó (tức là sự hiện diện của một chiếc tàu chiến Việt Nam trong khu vực Bãi Tư Chính)".
Tài khoản South China Sea News hôm 24/08 cũng xác định : "Các chuyên viên thuộc cơ quan giám sát lưu thông hàng hải Marine Trafic đã cho biết là căn cứ vào các yếu tố họ có được, thì họ nghĩ rằng vị trí mà tàu gọi là "Quang Trung" gởi đi trong những ngày qua từ hiện trường có thể là của tàu khác".
Tài khoản Hai Radio thì suy đoán : "Tôi cho rằng Việt Nam đã tạo tín hiệu giả cho những chiếc tàu giống như chiếc Quang Trung (nhưng không phải là Quang Trung thực) để thăm dò phản ứng của thế giới và Trung Quốc".
Dẫu sao thì ngay khi các nhà quan sát còn mơ mơ hồ về khả năng tàu hộ vệ Quang Trung ở Bãi Tư Chính, thì trên Twitter đã có người lưu ý rằng tín hiệu AIS hoàn toàn có thể là tín hiệu giả.
Chỉ mới gần đây thôi, tại vùng Vịnh, Mỹ đã lên tiếng báo động về việc tàu quân sự Iran gửi đi tín hiệu AIS giả để ngụy trang chiến hạm của họ là tàu thương mại.
Trọng Nghĩa
***************************
Trung Quốc muốn độc chiếm nguồn dầu khí Biển Đông ? (RFI, 26/08/2019)
Căng thẳng giữa Việt Nam với Trung Quốc trên Biển Đông đang gia tăng với việc tàu khảo sát Hải dương Địa chất 8, với sự hộ tống của các tàu vũ trang, tiếp tục hoạt động ngay trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, thậm chí đang tiến gần hơn đến bờ biển Việt Nam. Theo các dữ liệu của trang web Marine Traffic, chuyên theo dõi sự di chuyển của các tàu, tàu Hải Dương 8 từ ngày 23/08 chỉ còn cách đảo Phú Quý của Việt Nam 102 km và cách bờ biển Phan Thiết 185 km.
Hình minh họa - Giàn khoan DK1, ngoài khơi Vũng Tàu, Việt Nam. Ảnh Thanh Niên
Thứ Năm tuần trước, 22/08/2019, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã bày tỏ "quan ngại sâu sắc" về việc các tàu Trung Quốc tiếp tục gây cản trở các hoạt động dầu khí của Việt Nam trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Đối với Bộ Ngoại giao Mỹ, hành động của của Bắc Kinh là một sự "leo thang" trong nỗ lực nhằm hù dọa những nước khác cũng đang giành quyền phát triển các nguồn tài nguyên trên Biển Đông.
Vậy thì nhìn từ khía cạnh dầu khí, căng thẳng Biển Đông hiện nay nên được hiểu như thế nào ? Oilprice (oilprice.com), trang mạng chuyên thông tin về năng lượng, ngày 24/08 đã có một bài viết về khía cạnh này.
Oilprice nhắc lại rằng, theo ước lượng của Cục Khảo sát Địa chất Mỹ, trữ lượng của Biển Đông là khoảng 28 tỉ thùng dầu. Từ đó đến nay, cùng với những cải tiến công nghệ, ước lượng về trữ lượng dầu khí ở Biển Đông lẻ ra phải tăng thêm. Cho dù giá dầu cao hay thấp, dĩ nhiên là nước nào cũng muốn giành phần và Trung Quốc thì đòi phần lớn nhất.
Mỹ : Trung Quốc ngăn cản tiếp cận nguồn dầu khí
Theo cái nhìn của Mỹ, những hành động của Trung Quốc trong vùng đã ngăn cản các nước láng giềng tiếp cận nguồn tài nguyên dầu khí được ước lượng trị giá 2,5 ngàn tỉ đôla. Tuyên bố của Bộ Ngoại giao của Hoa Kỳ hàm ý rằng những hành động đó của Bắc Kinh cũng đã ngăn cản các công ty Mỹ tham gia vào việc khai thác trữ lượng dầu khí Biển Đông.
Oilprice nhắc lại rằng tàu khảo sát Hải dương Địa chất 8 hoạt động gần Bãi Tư Chính, ngay tại nơi mà cách đây 2 năm, Trung Quốc đã đe dọa Việt Nam về dự án thăm dò dầu khí do đối tác Tây Ban Nha Repsol tiến hành. Đe dọa đó đã có hiệu quả, vì Hà Nội lúc đó đã phải đình chỉ dự án này.
Nhưng bây giờ đối tác đang tham gia khoan thăm dò tại lô 136-3 của Việt Nam chính là công ty Ấn Độ ONGC, liên doanh với hãng dầu khí hàng đầu của Nga là Rosneft. Theo Oilprice, do ONGC là một công ty nhà nước, cho nên hoạt động của tàu Hải dương Địa chất 8 cũng không báo trước điều gì tốt cho quan hệ Ấn-Trung. Ấn Độ phụ thuộc vào dầu nhập khẩu thậm chí còn nhiều hơn cả Trung Quốc, cho nên đối với New Dehli, nguồn dầu khí Biển Đông rất quan trọng.
Riêng về quan hệ Mỹ-Trung, theo Oilprice, tuyên bố của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ chỉ làm tăng thêm căng thẳng vào lúc mà chiến tranh thương mại giữa hai nước chưa biết bao giờ mới kết thúc. Về khả năng có những thay đổi thật sự trong hành vi của Trung Quốc ở Biển Đông, có thể khuyến khích các công ty Mỹ tham gia thăm dò dầu khí trong khu vực, theo Oilprice, cơ may này rất là ít, thậm chí không có.
Các nhà đầu tư sẽ ngán ngại ?
Tờ Bangkok Post ngày 24/08 cũng đã có bài phân tích về tình hình Biển Đông nhìn từ khía cạnh dầu khí. Theo nhận định của tờ báo này, địa điểm lô dầu khí mà tàu Hải dương Địa chất 8 và các tàu vũ trang của Trung Quốc đang quấy phá là đặc biệt đáng lo ngại đối với các nước nhỏ hơn đang muốn khai thác dầu khí tại những khu vực đang tranh chấp trên Biển Đông. Lý do là vì địa điểm này nằm gần Việt Nam hơn gấp 3 lần so với Hoa lục. Từ lâu, Bắc Kinh vẫn tìm cách gây cản trở hoạt động thăm dò dầu khí tại những khu vực mà họ khẳng định chủ quyền, nhưng nay, với việc phát triển lực lượng hải quân và xây dựng cơ sở quân sự trên cáo đảo tranh chấp, Trung Quốc có đủ sức mạnh áp đặt quyền kiểm soát của họ tại những khu vực xa bờ hơn nữa.
Bangkok Post trích lời chuyên gia Collin Koh, Trường Nghiên cứu Quốc tế S.Rajaratnam, Singapore, ghi nhận là những hành động nói trên của Trung Quốc diễn ra với tần suất và với mức độ thật sự khác hẳn so với trước đây. Theo ông Collin Koh, căng thẳng hiện nay, "có thể khiến các nhà đầu tư phải đắn đo suy nghĩ về việc có nên tiếp tục dự án dầu khí hiện có hay không, thậm chí có thể làm nản lòng những nhà đầu tư lo xa hoặc không muốn gặp rắc rối sau này".
Bangkok Post lưu ý rằng hành động của Trung Quốc diễn ra vào lúc Bắc Kinh đang thương lượng với Philippines về việc cùng thăm dò dầu khí tại một vùng tranh chấp giữa hai nước. Riêng Việt Nam thì vẫn kiên quyết bác bỏ bản đồ "đường lưỡi bò" của Trung Quốc, không xem đó là cơ sở để hợp tác khai thác dầu khí Biển Đông, cho nên căng thẳng giữa hai bên mới gia tăng như vậy.
Việt Nam hiện sản xuất mỗi năm 33 triệu tấn dầu từ các lô ngoài khơi và hiện kiểm soát một trữ lượng khoảng 4,4 tỉ tấn dầu thô và khí đốt. Theo Bangkok Post, sự hiện diện của các tàu vũ trang của Trung Quốc trong vùng biển Việt Nam có thể gây tác hại nặng nề cho một nền công nghiệp đã đóng góp 20% GDP từ năm 1986 đến 2009.
Nguy cơ chiến tranh Việt-Trung
Do Việt Nam vẫn cưỡng lại các áp lực của Trung Quốc, Bắc Kinh trong những tuần gần đây đã có nhiều hoạt động mạnh mẽ, như tiến hành hai cuộc tập trận gần quần đảo Hoàng Sa, bãi bỏ lệnh cấm đánh cá, thử nghiệm các chiến hạm mới và vũ khí mới ở vùng Vịnh Bắc Bộ, gây quan ngại nổ ra chiến tranh Việt-Trung.
Theo đánh giá của ông Gregory Poling, giám đốc tổ chức Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Châu Á (AMTI), quan hệ giữa hai nước trong 5 năm qua chưa bao giờ căng thẳng như thế. Ông Poling cho rằng, mặc dù nhìn bề ngoài "mọi việc tương đối yên ắng, có vẻ như không bên nào chấp nhận để yên như thế".
Thanh Phương
**********************
‘Mỹ không muốn ExxonMobil bị Trung Quốc hăm dọa’ sau Bãi Tư Chính (VOA, 26/08/2019)
Bộ Ngoại giao Mỹ đã lần thứ hai lên tiếng chỉ trích Trung Quốc về hành xử ở Biển Đông với lời lẽ đanh thép hơn và theo nhận định của một chuyên gia ở Washington, Mỹ muốn gửi đi một thông điệp tới Việt Nam và ExxonMobil rằng Hoa Kỳ sẽ không để Bắc Kinh "hăm dọa" công ty dầu khí của họ tại mỏ Cá Voi Xanh.
Mô hình dàn khoan d ầ u khí m ỏ Cá Voi Xanh. M ộ t chuyên gia ở Washington nói M ỹ không mu ố n ExxonMobil b ị Trung Qu ố c hăm d ọ a ti ế p theo nh ữ ng gì B ắ c Kinh đang làm ở Bãi T ư Ch í nh. ( Ả nh ch ụ p màn hình video gi ớ i thi ệ u d ự án Cá Voi Xanh c ủ a ExxonMobil)
Nói trong tuyên bố ra hôm 22/8, Mỹ "quan ngại sâu sắc về việc Trung Quốc tiếp tục can thiệp vào những hoạt động thăm dò và khai thác dầu khí lâu nay của Việt Nam trong khu vực mà Việt Nam tuyên bố là Vùng đặc quyền kinh tế".
Đây là lần thứ 2 Mỹ lên tiếng về hành xử của Trung Quốc trên Biển Đông kể từ khi Bắc Kinh đưa tàu thăm dò địa chấn Hải Dương 8 vào khu vực mà Việt Nam tuyên bố chủ quyền và gây ra vụ đối đầu giữa các tàu hải cảnh của hai bên trong gần 2 tháng qua.
V ị trí m ỏ Cá Voi Xanh t ạ i Lô 118 ở qu ầ n đ ả o Hoàng Sa c ủ a Bi ể n Đông. ( Ả nh ch ụ p màn hình video gi ớ i thi ệ u d ự án Cá Voi Xanh c ủ a ExxonMobil)
Trong đoạn văn cuối cùng của thông cáo lần thứ 2, Bộ Ngoại giao Mỹ đặc biệt nhấn mạnh đến việc "các công ty của Mỹ là những công ty hàng đầu thế giới trong việc khai thác và thăm dò các nguồn hydrocarbon, kể cả ở ngoài khơi và tại Biển Đông" và rằng Mỹ "mạnh mẽ phản đối bất cứ nỗ lực nào của Trung Quốc nhằm đe dọa hay cưỡng chế các quốc gia đối tác phải rút lại sự hợp tác với các công ty không phải của Trung Quốc hay quấy nhiễu những hoạt động hợp tác của họ".
Mỹ trước đó, trong thông cáo lần đầu tiên ra ngày 20/7 ngay sau khi Hà Nội cáo buộc tàu Hải Dương 8 của Trung Quốc "xâm phạm chủ quyền Việt Nam", đã lên tiếng về ngôn từ của Trung Quốc trong bộ quy tắc ứng xử với ASEAN trong đó Bắc Kinh tìm cách hạn chế quyền của các công ty nước ngoài, bao gồm cả các công ty của Mỹ.
Ông Greg Poling, Giám đốc Chương trình Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Châu Á của Trung tâm nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở ở Washington, nói với VOA rằng với một tuyên bố mạnh mẽ hơn lần trước, "Mỹ đặc biệt đang tìm cách gửi đi một thông điệp tới Việt Nam và Exxon rằng Mỹ quan tâm đến sự việc đang xảy ra này".
ExxonMobil, tập đoàn dầu khí hàng đầu của Mỹ, hiện đang liên doanh với Việt Nam trong dự án Cá Voi Xanh trị giá 10 tỷ USD được chính thức công bố hồi tháng 11/2017 tại thượng đỉnh APEC ở Đà Nẵng.
"Mỹ không muốn thấy Exxon trở thành nạn nhân bị Trung Quốc đe dọa bởi vì sau lô của Rosneft hiện đang bị Trung Quốc quấy nhiễu ngoài khơi biển phía nam Việt Nam, dự án dầu khí lớn nhất tiếp theo của Việt Nam là dự án Cá Voi Xanh mà ExxonMobil có ở ngoài khơi bờ biển phía bắc (Việt Nam)", ông Poling nói.
Mỏ Cá Voi Xanh nằm trong Lô 118 trong vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của Việt Nam. Tuy nhiên, với đường lưỡi bò 9 đoạn mà Trung Quốc đơn phương đưa ra, thì Lô 118 cũng nằm trong khu vực mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền.
Ông Gary Sands, một nhà nghiên cứu cao cấp của Wikistrat, viết trên The Diplomat rằng vị trí hoạt động khoan dầu mà Exxon báo cáo trên thực tế không nằm trong đường lưỡi bò 9 đoạn mà Bắc Kinh tuyên bố nhưng ở lưu vực mà Trung Quốc thăm dò năm 2014 với giàn khoan Hải Dương 981. Hoạt động của giàn khoan này tại khu vực biển đầy tranh chấp đã làm bùng lên các cuộc biểu tình ở Việt Nam trong thời gian đó.
Sức ép của Bắc Kinh
Trong vòng chưa đầy 1 năm từ 2017 đến 2018, Việt Nam được cho là đã phải hủy hai dự án khai thác dầu khí ngoài khơi với đối tác Repsol của Tây Ban Nha do sức ép từ Bắc Kinh.
Với việc đưa tàu Hải Dương 8 vào hoạt động trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam từ ngày 7/3, Trung Quốc "quyết tâm ngăn chặn Việt Nam khai thác tài nguyên dưới đáy biển", sau khi Hà Nội "cho phép công ty dầu khí Nga Rosneft thuê giàn khoan dầu của Nhật là Hakuryu 5 để khoan thăm dò vùng biển nằm ở phía Tây của Bãi Tư Chính", theo ông Ryan Martinson, chuyên gia nghiên cứu về hải quân Trung Quốc của Trường Hải chiến Hoa Kỳ.
Các hành động của Trung Quốc từ năm 2017 cho thấy họ đã trở nên "hung hăng hơn trong việc thách thức tất cả các hoạt động khai thác dầu của Việt Nam trong vùng biển xung quanh Bãi Tư Chính", theo nhận định của Giáo sư Carl Thayer của Đại học New South Wales trong bản tin phân tích trính trị và các vấn đề an ninh khu vực ra ngày 17/8.
"Không rõ quan điểm của Trung Quốc đối với Exxon thế nào nhưng một điều rõ ràng là Trung Quốc không sẵn sàng chấp nhận việc khoan dầu trong cái mà họ coi là vùng biển có tranh chấp", nhà nghiên cứu Poling của CSIS nói.
Theo ông Poling, "lô của Exxon nằm trong vùng 200 hải lý của (Việt Nam) trong quần đảo Hoàng Sa và do đó Trung Quốc có thể hoàn toàn tuyên bố nó thuộc vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của họ ở Hoàng Sa".
Trung Quốc cưỡng chiếm toàn bộ quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam cách đây 45 năm, theo truyền thông trong nước.
Nhà nghiên cứu của CSIS nhận định rằng Trung Quốc "đã luôn nhập nhằng về Exxon" và liệu Trung Quốc có "gây ra vấn đề lớn với Exxon hay không sẽ là một quyết định chính trị. Nó hoàn toàn phụ thuộc và việc họ cảm thấy thế nào với Việt Nam và họ cảm thấy thế nào với phía Mỹ".
Tuy nhiên, ông Poling cho rằng Mỹ sẽ không dùng lực lượng quân sự để bảo vệ Việt Nam nếu xảy ra xung đột vũ trang với Trung Quốc trong bối cảnh vụ đối đầu tại Bãi Tư Chính ngày càng leo thang.
"Nhưng Mỹ sẽ tìm cách để làm mọi thứ có thể để đánh động thế giới về những gì Trung Quốc đang làm bởi vì Trung Quốc càng trông như là một kẻ bắt nạt không được thừa nhận thì cái giá mà Trung Quốc phải trả cho hành vi của họ càng đắt", ông Poling nói.
Giáo sư Thayer cũng từng nhận định với VOA rằng Mỹ sẽ không đơn phương bảo vệ Việt Nam chống lại Trung Quốc ở Biển Đông vì Việt Nam không phải là một đồng minh cũng như không phải là một đối tác chiến lược của Mỹ.
Mặc dù vậy, Mỹ vẫn là nước duy nhất cho tới lúc này chỉ tên thẳng Trung Quốc trong vụ tranh chấp tại Bãi Tư Chính nhưng theo ông Poling, việc chỉ có Mỹ lên tiếng thôi thì chưa đủ.
"Vấn đề lớn hơn của Việt Nam là làm thế nào để có được sự ủng hộ của các quốc gia Châu Âu, Úc, Nhật và các thành viên ASEAN", nhà nghiên cứu của CSIS nói. "Không ai trong số họ nói một lời nào về sự quấy rối của Trung Quốc trong gần hai tháng qua".
Cách đây vài tuần, Việt Nam đã tìm cách đưa vấn đề Biển Đông ra hội nghị của ASEAN tại Bangkok nhưng không nhận được nhiều ủng hộ từ khối này. Ủy ban Châu Âu lên tiếng khẳng định quan điểm của EU ủng hộ "đảm bảo tự do hàng hải, hàng không vì lợi ích của các nước, các bên cần phải tuân thủ luật pháp quốc tế" đầu tháng 8 nhưng không đề cập đến Trung Quốc. Thủ tướng Úc Scott Morrison cũng chỉ bày tỏ "quan ngại về các diễn biến phức tạp gần đây ở Biển Đông" khi gặp mặt lãnh đạo Việt Nam vào tuần trước.
Ngoài việc tìm kiếm sự ủng hộ của quốc tế, một trong những giải pháp để giúp Việt Nam chống lại sự "bắt nạn" của Trung Quốc về lâu dài là kiện Bắc Kinh ra tòa quốc tế như các chuyên gia Mỹ đề xuất qua các cuộc phỏng vấn với VOA. Bộ Ngoại giao Việt Nam đã không trả lời yêu cầu bình luận của VOA về việc liệu Hà Nội có xem xét tiến hành hành động pháp lý chống lại Trung Quốc hay không.