Việt Nam được gì từ APEC ? (RFI, 17/11/2017)
Hội nghị thượng đỉnh APEC đã được tổ chức trong hai ngày 10 và 11/11/2017 tại Đà Nẵng, và ngay sau đó đã diễn ra hai chuyến thăm Việt Nam cấp Nhà nước của tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Nhận định về các sự kiện này, nhật báo The Diplomat cho rằng nước chủ nhà Việt Nam có vẻ đã tìm được một vị trí thoải mái hơn giữa hai đại cường.
Lãnh đạo các nền kinh tế dự thượng đỉnh APEC, Đà Nẵng, Việt Nam : Hàng đầu từ trái qua : Tập Cận Bình, Trần Đại Quang, Joko Widodo. Hàng sau, từ trái qua : Rodrigo Duterte, Vladimir Putin, Donald Trump Reuters
Trong bài diễn văn chính tại hội nghị thượng đỉnh APEC 2017, tổng thống Mỹ Donald Trump đã gởi một thông điệp rõ ràng đến các quốc gia Châu Á-Thái Bình Dương, yêu cầu các nước tự lo cho mình bằng cách đặt lợi ích quốc gia trên hết, giống như ông luôn luôn đặt "Nước Mỹ trước hết".
Theo tác giả Charlotte Gao, có ít nhất một quốc gia đã hành động như thông điệp của ông Trump. Việt Nam, với tư cách nước chủ nhà APEC 2017, một lần nữa đã chứng tỏ tài ngoại giao khi "đi dây" giữa hai đại cường Trung Quốc và Hoa Kỳ, nhằm phục vụ cho lợi ích của chính mình.
Trong dịp hội nghị APEC, Việt Nam đã thành công trong việc đưa ra hai thông cáo chung quan trọng. Một với Hoa Kỳ - do Donald Trump, vị tổng thống không thể đoán định, lãnh đạo ; và thông cáo kia với Trung Quốc - dưới uy quyền "bao trùm thiên hạ" của chủ tịch Tập Cận Bình.
Trong thông cáo chung Việt-Mỹ, chủ tịch nước Trần Đại Quang và tổng thống Donald Trump tái khẳng định việc tăng cường và mở rộng quan hệ đối tác toàn diện, thông qua xúc tiến thương mại, đầu tư và hợp tác chặt chẽ hơn về quốc phòng, an ninh.
Để phù hợp với chính sách của Donald Trump, Việt Nam loan báo một thỏa thuận thương mại song phương trị giá 12 tỉ đô la, và thảo luận về việc nhập khẩu khí hóa lỏng từ Hoa Kỳ. Việt Nam cũng bày tỏ "quan ngại sâu sắc" về cuộc khủng hoảng Bắc Triều Tiên, mà thật ra chẳng ảnh hưởng gì đến lợi ích cốt lõi của Hà Nội.
Đổi lại, Việt Nam đạt được điều mình muốn : Hoa Kỳ tái khẳng định việc bảo đảm tự do hàng hải và hàng không trên Biển Đông - đương nhiên là nhắm tới Bắc Kinh, tuy không nêu đích danh.
The Diplomat dẫn ra một đoạn của thông cáo : "Hai bên tái khẳng định lập trường về Biển Đông được nêu trong các Tuyên bố chung Việt Nam - Hoa Kỳ và Hoa Kỳ - ASEAN trước đây (…) ; giải quyết hòa bình các tranh chấp, bao gồm việc tôn trọng đầy đủ các tiến trình ngoại giao và pháp lý (…). Hai bên cũng kêu gọi tất cả các bên yêu sách ở Biển Đông làm rõ và thực thi những yêu sách hàng hải của mình phù hợp với luật pháp quốc tế, như được phản ánh trong Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982, và thực hiện một cách thiện chí những trách nhiệm pháp lý quốc tế của mình trong quá trình quản lý và giải quyết tranh chấp".
Trong khi đó, Việt Nam cũng thực hiện được một sự đột phá tương tự với Trung Quốc, qua việc thích ứng với chương trình hành động của Tập Cận Bình.
Trong thông cáo chung với Trung Quốc, Việt Nam hoan nghênh và ủng hộ sáng kiến "Vành đai và Con đường" mà ông Tập Cận Bình tâm đắc. Đôi bên đồng ý cải thiện hợp tác về kinh tế và thương mại, công nghiệp, đầu tư, cơ sở hạ tầng, tài chính. Để làm vui lòng Bắc Kinh, Việt Nam không quên tái khẳng định quan điểm chỉ có "Một nước Trung Hoa", nhấn mạnh rằng Việt Nam "kiên quyết phản đối hành động chia rẽ "Đài Loan độc lập" dưới mọi hình thức".
Về vấn đề nhạy cảm là Biển Đông, Trung Quốc và Việt Nam đạt được thỏa thuận là đôi bên «kiểm soát tốt bất đồng trên biển, không có hành động làm phức tạp, mở rộng tranh chấp, giữ gìn hòa bình, ổn định ở Biển Đông".
The Diplomat lưu ý là Việt Nam, một Nhà nước xã hội chủ nghĩa cùng chia sẻ một lịch sử phức tạp với Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa, biết rất rõ hệ thống chính trị của Đảng cộng sản Trung Quốc. Thế nên, Hà Nội đặc biệt nhuần nhuyễn trong việc sử dụng từ ngữ nhằm làm nổi bật mối quan hệ chặt chẽ với "đảng bạn".
Chẳng hạn thông cáo chung Việt-Trung viết : "Hai bên cho rằng, tình hữu nghị Việt-Trung do chủ tịch Hồ Chí Minh, chủ tịch Trung Quốc Mao Trạch Đông cùng các nhà lãnh đạo tiền bối đích thân gây dựng và dày công vun đắp là tài sản chung quý báu của nhân dân hai nước. Hai bên cần cùng nhau kế thừa, gìn giữ và phát huy tốt".
Việt Nam cũng không quên "nhiệt liệt chúc mừng" Đại hội Đảng cộng sản Trung Quốc lần thứ 19 "thành công tốt đẹp".
The Diplomat kết luận, qua việc ký kết hai thông cáo chung riêng rẽ, giữ được thăng bằng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, Việt Nam dường như đã tìm được một vị trí đáng kể trong khu vực, thông qua việc tổ chức hội nghị thượng đỉnh APEC vừa rồi.
Thụy My
*********************
Phóng viên bị hạn chế đưa tin APEC tại Việt Nam (RFA, 15/11/2017)
Tổ chức Phóng Viên Không Biên giới (RSF) hôm 14 tháng 11 ra thông cáo chỉ trích Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã bỏ rơi tự do báo chí trong chuyến công du Châu Á từ ngày 4 đến 14/11 vừa qua.
Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump họp báo chung cùng Chủ tịch Trần Đại Quang ở Phủ Chủ tịch tại Hà Nội hôm 12/11/2017 - AFP
Thông cáo viết từ việc không cho phóng viên tham dự một số sự kiện đến việc từ chối trả lời câu hỏi, Tổng thống Trump đang cho các lãnh đạo các nước Trung Quốc, Việt Nam và Philippines hàng ghế đầu đối với việc chối bỏ tự do báo chí.
Các phóng viên đã không được phép đưa câu hỏi trong cuộc họp báo chung giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hôm 9/11. Thư ký báo chí của Nhà Trắng Sarah Huckabee Sanders sau đó nói lý do là vì Trung Quốc không muốn nhận câu hỏi.
Tại Thượng đỉnh APEC ở Đà Nẵng hôm 10 và 11/11, báo chí cũng bị hạn chế tham dự một số sự kiện quan trọng. Báo chí không được đưa tin về bữa tối APEC trong đó có sự tham gia của Tổng thống Trump và Tổng thống Nga Putin.
RSF gọi việc giới hạn báo chí đưa tin ở Việt Nam vốn là nước bị xếp hạng 175 trong số 180 nước theo báo cáo tự do báo chí thế giới 2017 của tổ chức này, là một điều hết sức lạ với cách Mỹ cho tự do báo chí.
RSF lên án chính phủ Việt Nam đã hình sự hóa có hệ thống tự do biểu đạt trong suốt năm qua bằng các biện pháp kiểm duyệt, giam giữ người trái phép và các tội khác. Theo tổ chức này đã có ít nhất 25 bloggers bị bắt giữ hoặc trục xuất khỏi Việt Nam trong năm qua.
Ông Daniel Bastard, phụ trách ban Châu Á - Thái Bình Dương của RSF nói Tổng thống Trump đã trao cho những lãnh đạo độc tài trong khu vực một tấm séc khống.
*****************
Việt Nam hưởng lợi nhiều nhất từ chuyến thăm Châu Á của Trump ? (VOA, 15/11/2017)
Hà Nội được cho là đã đạt được những điều mong muốn từ Tổng thống Donald Trump trong chuyến công du dài ngày nhất của một tổng thống Mỹ tới thăm Châu Á trong suốt hơn 1/4 thế kỷ qua.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã làm các lãnh đạo Việt Nam "hài lòng" về chuyến thăm tới Đà Nẵng và Hà Nội.
Ông Trump hôm 14/11 gọi chuyến công du tới 5 nước Châu Á - trong đó có Việt Nam - là một thành công lớn.
"Tôi tự hào về (chuyến công du) nếu nhìn từ khía cạnh an ninh, quân sự và thương mại," ông Trump nói với phóng viên tháp tùng trên chuyên cơ Air Force Once trong chuyến bay trở về Mỹ sau khi kết thúc một cuộc họp ở Manila.
Cũng như các nước khác ở Châu Á mà Tổng thống Trump đến thăm, Việt Nam đã trải thảm đỏ để tiếp đón vị Tổng thống Mỹ đầu tiên công du đến Hà Nội trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình.
Trong 3 ngày ở Việt Nam để dự Hội nghị thượng đỉnh của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại Đà Nẵng và sau đó thăm chính thức tại Hà Nội, ông Trump miêu tả Việt Nam là "trái tim của khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương" và ca ngợi Việt Nam là một trong những "phép lạ" trên thế giới.
Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã chứng kiến việc ký kết các hợp đồng thương mại trị giá 12 tỷ USD giữa 2 nước.
Với các hợp đồng thương mại trị giá hơn 12 tỷ USD được ký kết, Tiến sĩ kinh tế Lê Đăng Doanh cho rằng "Việt Nam lấy làm hài lòng" về chuyến thăm của vị Tổng thống Mỹ.
"Ông Trump đã giành nhiều thời gian nhất cho Việt Nam," theo ông Doanh. "Các cuộc hội đàm và tuyên bố chung đã đạt được một sự nhất trí và đồng thuận và 2 bên sẽ nỗ lực để thúc đẩy các quan hệ thương mại, đầu tư cũng như các thỏa thuận và hợp tác khác như là quân sự và an ninh. Cuộc đi thăm của ông Trump đáp ứng kỳ vọng của cả 2 bên".
Mặc dù trong thời gian ở Việt Nam, Tổng thống Trump nói với các nhà lãnh đạo doanh nghiệp rằng Hoa Kỳ không còn tham gia các hiệp định thương mại đa phương như hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), nhưng ông mở ra triển vọng cho một hiệp định thương mại song phương.
Trong thông cáo chung mà Nhà Trắng đưa ra sau cuộc gặp giữa ông Trump và Chủ tịch nước Trần Đại Quang hôm 12/11, 2 nhà lãnh đạo cam kết sẽ đào sâu và phát triển hơn mối quan hệ thương mại và đầu tư 2 chiều.
Theo tạp chí Forbes những cam kết đó khiến các nhà lãnh đạo Việt Nam hiểu rằng Hoa Kỳ dưới quyền lãnh đạo của ông Trump vẫn quan tâm đến thương mại tự do dù đã rút ra khỏi Hiệp định Hợp tác Xuyên Thái Bình Dương TPP.
Thương mại chiếm gần 90%, tức 201 tỷ USD, trong GDP của Việt Nam năm ngoái. Thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam là Hoa Kỳ - chiếm hơn 22% tổng giá trị xuất khẩu của Việt Nam, theo Tiến sĩ Doanh, người từng tư vấn cho Bộ Kế hoạch và đầu tư. Cũng như các nhà lãnh đạo Việt Nam, kinh tế gia Lê Đăng Doanh nói ông kỳ vọng Mỹ sẽ quay trở lại TPP bởi vì hiệp định này là "một sân chơi có tầm chiến lược, quan trọng cho Châu Á - Thái Bình Dương và có ý nghĩa quan trọng về mặt chiến lược đối với Hoa Kỳ".
Cũng trong chuyến thăm đến Việt Nam, Tổng thống Trump tái khẳng định cam kết của Mỹ sẽ hợp tác sâu rộng hơn về quốc phòng và nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của việc tiếp cận mở trên biển Đông, cũng như tầm quan trọng của tự do hàng hải và hàng không trong vùng biển đang trong vòng tranh chấp.
Tổng thống Trump đã gợi ý với Chủ tịch Trần Đại Quang rằng ông sẽ làm trung gian hòa giải cho các tranh chấp này.
"Việc ông Donald Trump cho rằng muốn đứng ra làm trung gian hòa giải giữa Việt Nam và Trung Quốc trên vùng biển Đông cho thấy Trung Quốc đang chiếm phần thượng phong ở khu vực biển Đông," theo luật sư Hoàng Việt chuyên về các vấn đề biển đảo và hải đảo.
Đây chính là điều mà Việt Nam hy vọng trước chuyến thăm của Tổng thống Trump, theo nhận định của tạp chí Forbes. Các nhà lãnh đạo Hà Nội đã mong Mỹ tái khẳng định lập trường là tiếp tục quan tâm đến các tranh cãi chủ quyền trên biển Đông.
Ông Trump còn thúc giục Việt Nam hãy mua tên lửa và các hệ thống vũ khí khác của Mỹ. Tổng thống Mỹ chào bán "những tên lửa tuyệt vời nhất thế giới" với phía Việt Nam trong cuộc gặp với Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc.
Kể từ khi Tổng thống tiền nhiệm của ông Trump, Barack Obama, dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam vào tháng 5/2016, chưa có một hợp đồng vũ khí nào được ký kết giữa 2 bên. Nhiều chuyên gia cho rằng, Việt Nam muốn tăng cường sức mạnh để phòng thủ trước sự bành trướng ngày càng tăng của Trung Quốc trên biển Đông.
Nhận định về lợi ích mà Việt Nam có được từ chuyến thăm của Tổng thống Trump, tạp chí Forbes cho rằng "Việt Nam là bên được hưởng lợi nhiều nhất" từ chuyến công du Châu Á của Tổng thống Mỹ, vì Việt Nam "đạt được 2 thứ mà họ mong muốn từ Washington dưới quyền lãnh đạo của Tổng thống Trump". Đó là an ninh biển Đông, và thương mại tự do.