Giới hoạt động ‘di cư’ sang Minds với hy vọng ‘an toàn’ hơn Facebook (VOA, 04/07/2018)
Trong những ngày cuối tháng 6, giới hoạt động và những người có tiếng nói ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội ở Việt Nam ồ ạt mở tài khoản mới trên trang Minds.com, một mạng xã hội hiện có quy mô nhỏ bé hơn nhiều lần so với Facebook.
Ông Bill Ottman, Tổng Giám đốc Minds.com, hôm 3/7/2018 thông báo sắp tung ra giao diện tiếng Việt
Tổng Giám đốc Điều hành (CEO) Bill Ottman của Minds.com, công ty có trụ sở ở Mỹ, cho VOA biết hôm 2/7 rằng làn sóng mở tài khoản đã đưa số lượng người sử dụng Việt Nam đạt "khoảng 100.000".
Tỏ thái độ với Facebook
Trong khi một số người dùng từ "di cư" để nói về phong trào đang diễn ra, các Facebooker được nhiều người biết tiếng chia sẻ trên trang cá nhân những lý do khác nhau thúc đẩy họ tham gia mạng xã hội Minds.
Nhà hoạt động Phạm Đoan Trang viết chị và những người khác chuyển sang Minds "không phải vì sợ luật An ninh Mạng" của nhà nước cộng sản Việt Nam.
Bộ luật mới được thông qua trong tháng 6 bị dư luận Việt Nam, một số tổ chức quốc tế và chính phủ nước ngoài, trong đó có Mỹ, chỉ trích vì chứa đựng những điều khoản bị xem là vi phạm quyền tự do ngôn luận và quyền riêng tư của người dân, cũng như vì luật trao quá nhiều quyền cho ngành công an.
Chị Trang viết thêm : "…chúng ta chuyển sang Minds để cho Facebook thấy rằng kết cục của sự hợp tác với độc tài là thiệt hại về uy tín và kinh tế".
Giới hoạt động lo ngại về những hợp tác giữa Facebook với chính phủ Việt Nam
Một nhà hoạt động khác, ông Huỳnh Ngọc Chênh, có chung quan điểm với chị Trang. Ông viết, điều "quan trọng" khi mở thêm tải khoản ở Minds là "tỏ thái độ phản đối Facebook về một số biểu hiện tiêu cực vừa qua".
Ông Chênh liệt kê các "tiêu cực" đó là bán thông tin cá nhân cho các tổ chức, chức năng báo cáo nội dung xấu dễ bị lợi dụng dẫn đến bài viết hoặc tài khoản của giới hoạt động dễ bị vô hiệu hóa, và "đã có những tố cáo" rằng Facebook khóa tài khoản của một số người "vì những lý do rất mù mờ".
Cũng là một blogger nổi tiếng, ông Chênh đưa ra ý kiến rằng có thêm tài khoản ở Minds là có thêm công cụ "để chiến đấu, phòng hờ phương tiện cũ là Facebook trở nên xấu đi".
Hồi đầu tháng 4, hơn 50 các nhà hoạt động, blogger, và các tổ chức xã hội dân sự đã gửi thư ngỏ cho ông Mark Zuckerberg, Giám đốc Điều hành của Facebook, kêu gọi mạng xã hội khổng lồ này không thỏa hiệp với chính quyền Hà Nội trong việc ngăn chặn thông tin trên Facebook, dập tắt những tiếng nói bất đồng.
Bà Helena Lersch, Quản lý Chính sách công khu vực Châu Á-Thái Bình Dương của Facebook, sau đó hồi đáp rằng hãng này cam kết bảo vệ quyền lợi của người dùng Facebook tại Việt Nam, và "cung cấp một nơi để người dùng có thể biểu đạt một cách tự do và an toàn".
Mặc dù vậy, trong hơn hai tháng sau đó, giới hoạt động và các Facebooker nổi tiếng ở Việt Nam luôn than phiền về việc bài viết của họ bị gỡ, hoặc tài khoản bị khóa mỗi khi họ đề cập hay bàn luận những chủ đề, sự kiện chính trị, xã hội quan trọng.
Luật sư Lê Luân, Facebooker có lượng người theo dõi đông đảo, cho rằng nhiều người cảm thấy "bất an" về việc Facebook bị xem là "tiếp tay cho những hành động kiểm soát thông tin người dùng" hoặc "can thiệp mạnh mẽ vào nội dung thông tin".
Trong khi đó, theo ông Luân, Minds là một "thế giới mở hoàn toàn mới" với các thuật toán và một sự liên kết "an toàn cũng như tiện lợi hơn".
Luật sư thường có những bài phân tích, bình luận sâu sắc về tình hình Việt Nam nhấn mạnh rằng việc ông và nhiều người tham gia Minds là "để Facebook nhận ra rằng họ không phải duy nhất và họ cần phải thay đổi bằng những cam kết thực sự đối với chính khách hàng của họ".
Minds khác Facebook ra sao ?
"Chúng tôi rất vui là người Việt Nam đã quyết định lựa chọn tự do. Minds mang lại sự tự do nhiều hơn theo một số cách khác với Facebook và Google", ông Bill Ottman nói với VOA.
Ông so sánh rằng thuật toán mà Facebook giữ bí mật "chỉ cho phép bạn tiếp xúc với vài phần trăm trong tổng số những người theo dõi bạn", trong khi với Minds, "bạn tiếp xúc với 100% số người theo dõi".
CEO của Minds.com nói mạng xã hội của hãng có tính chất "phi tập trung hóa phần nào". Đồng thời ông giải thích rằng "mọi thứ" của hãng đều là "nguồn mở", bất cứ ai cũng có thể kiểm tra, thay đổi các phần mềm, hoặc tự tạo ra phiên bản của riêng mình. "Điều đó rất quan trọng cho tính minh bạch", ông Ottman nói.
Về nỗi lo ngại lộ bí mật danh tính người dùng, vị CEO khẳng định Minds không yêu cầu người tham gia cung cấp bất cứ thông tin nào xác định được nhân thân. "Bạn thậm chí không cần cho chúng tôi biết email thật của bạn, nếu bạn không muốn", ông nói.
"Chúng tôi cũng mã hóa bất cứ thông tin nhạy cảm nào. Nếu người ta cung cấp email, chúng tôi mã hóa thông tin đó. Về tin nhắn riêng, chúng tôi không biết gì về nội dung những cuộc nói chuyện đó. Chúng tôi không đọc được. Chúng tôi cố tình thiết kế như vậy".
Làn sóng người Việt mở tài khoản trên Minds là diễn biến kế tiếp phong trào bất tuân Luật An ninh Mạng mới ban hành. Trong một phản ứng, Bộ Ngoại giao Mỹ nói luật này "thu hẹp tự do biểu đạt trên không gian mạng và áp đặt những hạn chế gây phiền toái đối với các doanh nghiệp Hoa Kỳ và các doanh nghiệp nước ngoài khác".
Giới hoạt động và những người thường lên tiếng vì một Việt Nam tiến bộ, cởi mở hơn lo ngại rằng các trang mạng lớn như Facebook hay Google sẽ có những thỏa hiệp với chính quyền do luật này.
Theo đó, khi có yêu cầu, họ sẽ cung cấp danh tính người sử dụng, hoặc chặn, xóa các thông tin bất lợi cho nhà nước ở một mức độ nhất định nếu không muốn hoạt động kinh doanh ở Việt Nam bị ảnh hưởng.
Trên thực tế, Báo cáo Minh bạch của Facebook cho hay trong nửa cuối năm 2017, chính phủ Việt Nam 8 lần yêu cầu cung cấp thông tin của 12 tài khoản. Facebook đáp ứng 3 yêu cầu khẩn cấp, nhưng từ chối 5 yêu cầu còn lại.
Nhiều người viết trên trang cá nhân rằng họ "chuyển nhà" hay "xây nhà mới" ở Minds vì họ tin rằng mạng xã hội này sẽ không hợp tác với chính quyền Việt Nam để can thiệp vào thông tin của người sử dụng.
"Tự do ngôn luận là triết lý của chúng tôi. Nếu chính phủ Việt Nam liên lạc với chúng tôi, chúng tôi sẽ không bàn giao thông tin của bất cứ ai, hoặc đóng tài khoản, nếu họ đề nghị chúng tôi làm như vậy", ông Bill Ottman, CEO của Minds nói với VOA.
Ông Ottman nhấn mạnh hãng của ông không kiểm duyệt các tài khoản và chính sách của hãng là tuân theo luật Mỹ. "Những gì hợp pháp ở Mỹ đều được xuất hiện trên trang Minds", ông nói.
Vị tổng giám đốc điều hành cũng giới thiệu rằng các thành viên của mạng xã hội này còn có một chức năng thú vị để sử dụng, đó là tiền thưởng ảo có tên là Minds token.
Việt Nam có phần lớn dân số sử dụng internet và mạng xã hội
Những người tham gia sẽ được hãng thưởng token cho các nội dung họ đóng góp. Họ có thể dùng token để tặng nhau như một cách cảm ơn hoặc khen ngợi những nội dung hay. Mặt khác, thành viên cũng có thể dùng token để tăng lượng người xem bài của mình. Ông Ottman cho biết ở thời điểm hiện nay 1 token mang lại thêm 1000 view cho một nội dung.
Ý kiến chuyên gia CNTT
Giữa lúc nhiều người hào hứng về Minds, một số chuyên gia công nghệ thông tin đưa ra những phân tích thận trọng hơn.
Kỹ sư Dương Ngọc Thái, chuyên gia an ninh mạng hiện làm việc ở Mỹ, viết trên blog cá nhân hôm 2/7 rằng Minds là một công ty với mục tiêu lớn nhất là thu lợi nhuận. Ông Thái cho rằng "tự do ngôn luận cũng chỉ là một cách để họ thu hút người dùng", vì có càng nhiều người sử dụng, "họ càng kiếm được nhiều tiền".
Bàn về bảo vệ tự do ngôn luận cho người sử dụng trên mạng internet, trong bài blog được nhiều người chia sẻ, kỹ sư Thái viết cần xem xét hai lĩnh vực là luật pháp và công nghệ.
Ông chỉ ra rằng về luật pháp, cả Minds và Facebook đều là các công ty Mỹ, như vậy, Minds "không có lợi thế gì" so với Facebook.
Hơn nữa, nêu ra thực tế là Facebook có đội ngũ luật sư và những người vận động chính sách hùng hậu, với nhiều năm kinh nghiệm thương thảo với chính quyền các nước, ông Thái nhận định "không có lý do gì để tin rằng Minds sẽ làm tốt hơn Facebook trong vấn đề này".
Về mặt công nghệ, kỹ sư hiện làm việc cho Google ở Mỹ viết rằng giao thức mã hóa nội dung chát là loại "nghiệp dư", và vấn đề lớn nhất là Minds tạo và lưu trữ chìa khóa giải mã trên máy chủ của họ. "Nghĩa là Minds có thể tự giải mã tất cả nội dung chat của người dùng", ông Thái cho hay.
Người từng là chuyên gia bảo mật công nghệ thông tin cũng khẳng định hệ thống của Minds "không phải là phi tập trung như họ giới thiệu trên trang chủ". Kỹ sư Thái viết rằng "Tất cả thông tin, bài vở người dùng gửi lên Minds đều đi thẳng vào máy chủ do Minds quản lý, hoàn toàn không được lưu trữ bằng công nghệ Blockchain".
Blockchain là thuật ngữ chỉ cơ chế một chuỗi phát triển tiếp nối các bản ghi được kết nối với nhau và bảo đảm an toàn nhờ mã hóa.
Ông Dương Ngọc Thái so sánh tương quan về đội ngũ kỹ sư và các yếu tố kỹ thuật giữa Facebook và Minds rồi đi đến kết luận cá nhân rằng "ở thời điểm hiện tại Facebook an toàn hơn Minds rất nhiều".
Ông viết thêm rằng "Minds có thể sẽ được cải tiến theo thời gian, nhưng tôi thấy không có lý do để chuyển vào lúc này".
Trả lời phỏng vấn VOA hôm 2/7, CEO của Minds, ông Bill Ottman, nói về những cải tiến sắp tới để phục vụ người sử dụng Việt Nam :
"Giao diện bằng tiếng Việt sẽ xong trong vòng 2 tuần. Việc dịch ra tiếng Việt là rất quan trọng nên sắp có ngay. Về video, có thể đăng lên các clip có độ dài 15-20 phút trên Minds. Chúng tôi đang xây dựng năng lực để làm được live streaming, nhưng có lẽ sang năm mới có. Chúng tôi làm hết sức để có giao diện mà ai cũng mong muốn".
Theo trang Alexa chuyên xếp hạng về lượng truy cập của các website, ở thời điểm đầu tháng 7, Facebook đứng thứ 3 toàn cầu so với vị trí 11.921 của Minds.
Những thảo luận trên mạng xã hội gần đây cho thấy trong công chúng và các nhà hoạt động, có không ít ý kiến hoài nghi về tính hiệu quả khi sử dụng Minds để truyền thông điệp hoặc thảo luận về các vấn đề chính trị, xã hội Việt Nam, xét đến thực tế rằng Minds còn quá nhỏ bé khi đặt cạnh Facebook đang có 58 triệu tài khoản ở Việt Nam.
https://youtu.be/EPogqVTmrhs
**********************
Thêm những phản biện mới về trào lưu chuyển 'nhà' sang Minds (RFA, 03/07/2018)
Khoảng 1 tuần sau khi hàng loạt các facebookers bắt đầu trào lưu dọn nhà sang Minds, một mạng xã hội mới, để đáp trả lại những phản ứng gỡ bài, đóng tài khoản mà Facebook áp dụng đối với nhiều nhà hoạt động xã hội ở Việt Nam, đã lác đác có những ý kiến góp ý kêu gọi mọi người cẩn trọng khi sử dụng mạng xã hội mới.
Giao diện của trang Minds - Screen capture
Tiếng nói có lẽ được nhiều người thường xuyên theo dõi các thông tin về tin học thế giới chú ý nhiều nhất phải nói là của anh Dương Ngọc Thái, một người làm việc cho Google và đã có nhiều bài viết về tin học đáng chú ý trên blog cá nhân của mình. Trong bài viết được đăng trên trang blog của mình hôm 2/7, anh Dương Ngọc Thái đã đưa ra một loạt những phân tích so sánh giữa Facebook và Minds mà theo anh thì dường như Facebook đang hơn hẳn Minds, bất chấp việc Minds cam kết tôn trọng quyền bày tỏ ý kiến của mọi người và không gỡ bỏ bài viết như ở Facebook. Cũng phải nói thêm là Dương Ngọc Thái không sử dụng Facebook vì anh nói rằng anh không thích Facebook. Vậy những điểm chính mà người ‘chơi’ Minds cần chú ý trong bài viết của một chuyên gia của Google là gì ? Bài viết dài nhưng có lẽ có ba điểm chính mà người chơi Minds cần chú ý.
Token và ICO
Mở đầu bài viết của mình, anh Thái đã gọi mạng xã hội Minds là mờ ám, nghiệp dư và kém an toàn. Điều này được anh chứng minh bằng việc Minds muốn kiếm tiền bằng ICO, nghĩa là phát hành đồng tiền của riêng họ gọi là Minds Token, trong khi các vụ ICO thường hứa thật nhiều nhưng thất hứa thật nhiều.
ICO là tên viết tắt của initial coin offering. Đây là một hình thức kêu gọi vốn đầu tư khá phổ biến trong các dự án tiền điện tử kỹ thuật số, nhất là sau khi có sự phát triển mạnh của các loại tiền điện tử gần đây như Bitcoin và Ethereum. Khi một công ty phát hành tiền điện tử kỹ thuật số của mình, họ thường tạo ra một lượng token nhất định và bán ra những mã token này cho các nhà đầu tư. Công ty đó lúc đầu phải xây dựng một cộng đồng chấp nhận thanh toán loại token mà họ đưa ra đó và giá trị của loại tiền đó phụ thuộc vào mức độ phổ biến của cộng đồng đó. Cộng đồng càng phát triển thì càng dễ cho chủ công ty thuyết phục các nhà đầu tư bỏ tiền vào token hoặc những coin đầu tiên của họ.
Ở Minds, người sử dụng được khuyến khích sử dụng token của họ. Chính ông Bill Ottman, CEO của Minds trong trả lời phỏng vấn của BBC gần đây cũng nói về điều này. Ông nói Minds trả thưởng cho người dùng bằng cách trả cho họ những tokens để cảm ơn họ đóng góp nội dung cho mạng lưới. Người dùng bỏ lên nhiều bài vở, được nhiều người thích, share và mời được nhiều người dùng khác, sẽ kiếm được minds Token. Người đại diện của Minds cũng cho biết đồng tiền của Minds sẽ được chạy trên mạng lưới chính thức của Ethereum vào mùa hè năm nay và tới lúc đó họ sẽ bán Tokens trên thị trường.
Theo blog Thái, người chơi Minds nên hiểu rõ ràng Minds là một công ty và mục tiêu chính của họ vẫn là kiếm tiền và tự do ngôn luận chỉ là một cách để họ thu hút người dùng vì càng có nhiều người sử dụng thì họ càng kiếm được nhiều tiền. Blog Thái cũng đưa ra bằng chứng hơn một nửa vụ ICO năm 2017 dẹp tiệm sau khi đã ôm một đống tiền từ người mua. Đây cũng là điểm đáng chú ý vì hiện ICO chưa được quản lý chặt chẽ bởi các chính phủ, nên bất cứ công ty, tổ chức nào cũng có khả năng tạo ra coin của mình để kêu gọi vốn đầu tư thông qua ICO.
Bảo vệ quyền riêng tư
CEO của Minds cũng cho biết công ty có chủ trương ủng hộ tự do ngôn luận, chống kiểm duyệt, bảo vệ quyền riêng tư của người dùng. Bằng chứng mà ông đưa ra là ứng dụng messenger của trang này hoàn toàn được mã hóa nên ngay chính Minds cũng không có nội dung của những câu chuyện người dùng và do đó Minds không thể đưa nộp thông tin mà họ không có cho bất cứ chính quyền nào.
Theo blog Thái, ông Bill Ottman đang nói dối hoặc là không biết mình đang nói cái gì. Kỹ sư Thái đã xem mã nguồn mở của Minds và cho biết dù Minds đã mã hóa nội dung chat nhưng lại sử dụng một giao thức nghiệp dư, tạo nguy hiểm tiềm tàng cho người sử dụng. Minds tạo và lưu trữ chìa khóa giải mã trên máy chủ của họ và do đó Minds có thể tự giải mã tất cả nội dung chat của người dùng.
Cũng theo blog Thái, Minds không phải là một hệ thống phi tập trung (decentralized) như họ giới thiệu trên trang chủ. Tất cả thông tin, bài vở người dùng đều đi thẳng vào máy chủ do Minds quản lý, hoàn toàn không được lưu trữ bằng công nghệ blockchain.
Như vậy có nghĩa là Minds cũng vẫn dùng máy chủ để lưu trữ giống như Facebook. Đây là điều mà nhiều người dùng ở Việt Nam chắc cũng lo ngại vì theo luật An ninh mạng mới của Việt Nam dự kiến sẽ có hiệu lực vào đầu năm tới, công ty nước ngoài cung cấp dịch vụ internet ở Việt Nam phải lưu trữ tại Việt nam đối với những thông tin cá nhân của người sử dụng dịch vụ tại Việt Nam và các dữ liệu quan trọng đến an ninh quốc gia, phải đặt trụ sở hoặc văn phòng đại diện tại Việt nam. Hiện tại Minds chưa có văn phòng tại Việt Nam.
Trong chính sách của Minds, công ty này cũng ghi rõ là công ty sẽ tuân thủ những quy định pháp luật của quốc gia có người sử dụng dịch vụ. Điều này có thể hiểu là Minds cũng sẽ phải tuân thủ cả luật An ninh mạng của Việt Nam hay không ?
Trong phỏng vấn với BBC, ông Bill Ottman nói rằng văn bản đã được các luật sư soạn thảo từ lâu và theo những khuôn mẫu sẵn có và công ty sẽ tham khảo ý kiến với ban pháp lý của Minds về những quan ngại của người dùng Việt Nam về luật An ninh mạng. Tuy nhiên ông không thể hứa là sẽ có thay đổi với điều khoản này mà chỉ kêu gọi mọi người đóng góp ý kiến.
Việc Minds không yêu cầu người dùng đăng tên thật và ảnh thật của mình như Facebook được đánh giá là điểm sáng. Tuy nhiên theo blog Thái trong đa số trường hợp việc xác định danh tính một người cũng không khó chỉ bằng cách nhìn vào hình ảnh, nội dung trao đổi, địa chỉ IP…
Gỡ bài và đóng tài khoản
Những người chuyển nhà sang Minds thời gian gần đây có lẽ khó chịu nhiều nhất là việc Facebook cho gỡ bài hoặc thậm chí treo/ đóng tài khoản của nhiều người vì những báo cáo của chính phủ Việt Nam hoặc dư luận viên. Trong khi đó việc yêu cầu Facebook xem xét mở lại tài khoản thường mất rất nhiều thời gian. Chắc chắn là việc xin phỏng vấn ông chủ Facebook hay một manager của Facebook cũng không thể dễ dàng như đối với Minds, một công ty nhỏ hơn rất nhiều và đang trong giai đoạn mở rộng cộng đồng khách hàng của mình.
Theo blogger Phạm Đoan Trang, người mới viết trên Minds gần đây, trong nửa cuối tháng 6 và cả tháng 7, hàng trăm facebook cá nhân, tổ chức hoạt động dân chủ - nhân quyền, và của những người chỉ đơn giản là hay phát ngôn trái ý tuyên giáo, bị đánh sập vì các báo cáo lên Facebook. Một loạt các trang nổi tiếng bị đóng bao gồm Nhật Ký Yêu Nước, Tập Hơp Dan Chủ Đa Nguyên, Cô Gái Đồ Long, Quê Choa, Nguyễn Lân Thắng…
Biểu tượng của Facebook AFP
Bloger Phạm Đoan Trang cho rằng khó khăn nữa với Facebook chính là việc muốn mở lại trang của mình, khổ chủ phải tự mình hoặc nhờ người liên hệ với Facebook, gửi hình chụp giấy tờ tùy nhân để chứng minh, gây mất thì giờ, đặc biệt là cho những người ở Việt Nam.
Với Minds, người đại diện của công ty khẳng định rằng công ty này sẽ chỉ đóng cửa những tài khoản nào vi phạm luật pháp của Hoa Kỳ thôi vì Minds là công ty Mỹ.
Theo blog Thái, để làm ăn ở Việt Nam thì Facebook bắt buộc phải tiếp nhận yêu cầu của chính phủ Việt Nam, nhưng không phải hễ chính phủ yêu cầu gì thì Facebook cũng thực hiện ngay. Blogger này dựa vào bản báo cáo minh bạch được Facebook công bố hàng năm để chứng minh Facebook không phải lúc nào cũng nghe chính phủ Việt Nam. Cụ thể thông tin được đưa ra trong báo cáo là trong 6 tháng cuối năm 2017, chính phủ Việt Nam 8 lần yêu cầu cung cấp thông tin của 12 tài khoản, trong đó có 3 yêu cầu thuộc dạng khẩn cấp, nhưng Facebook chỉ đáp ứng 3 yêu cầu khẩn cấp.
Blog Thái cũng nói đến trường hợp bài viết của sinh viên Trương Thị Hà bị xóa trên Facebook. Đây là bài viết dưới dạng bức thư ngỏ gửi cho thầy giáo mình, phê phán ông đã không lên tiếng bênh vực cho sinh viên của mình trước công an dù cô bị công an đánh đập và xúc phạm. Blog Thái kêu gọi cộng đồng người Việt đối thoại với Facebook, gửi thư ngỏ cho ông chủ Facebook Mark Zuckerberg và Lê Diệp Kiều Trang để làm rõ vấn đề bài bị xóa của Trương Thị Hà và những vấn đề về nạn báo cáo láo.
Facebook mới đây cũng đang gặp thêm rắc rối khi công ty này hồi tuần trước thừa nhận đã chia sẻ thông tin người dùng cho 52 công ty trong đó có cả những công ty của Trung Quốc, như Alibaba, Huawei, Lenovo, Oppo và TCL. 4 công ty trong số này đã bị phía Mỹ coi là có đe dọa về an ninh quốc gia đối với Hoa Kỳ. Tin này chắc chắn cũng sẽ làm cho người dùng Việt nam vốn đang bất mãn với với Facebook không yên tâm với tài khoản của mình ở Facebook. Tuy nhiên tới lúc này thì phần đông người chuyển nhà sang Minds vẫn duy trì tài khoản của mình ở Facebook. Tâm lý chung là dẫu sao bỏ trứng vào nhiều rổ vẫn hơn là một rổ.
*********************
5 điều cần biết khi bạn lên mạng bị chặn (BBC, 12/06/2018)
Bản quyền hình ảnhXINHUAImage captionTriển lãm công nghệ 5G ở Đại Liên, Trung Quốc - hình chỉ có tính minh họa
Làm sao để đảm bảo an toàn cho cá nhân khi bạn lên mạng và giao lưu trên mạng xã hội trong môi trường thù địch với tự do Internet ?
BBC giới thiệu 5 cách giúp người dùng Internet và mạng xã hội :
1. Cẩn thận để giữ thông tin cá nhân được an toàn
Paul Myers, chuyên gia về Internet của BBC giải thích rằng mỗi lần vào một trang web mới là bạn đã gửi metadata cho chủ sở hữu trang web đó.
Họ sẽ có thể biết thông tin về kết nối của bạn, loại máy tính, điện thoại thông minh và trình duyệt bạn đang dùng.
Địa chỉ IP chỉ ra vị trí bạn đang vào mạng cũng được báo cho chủ trang. Thậm chí các từ khóa tìm kiếm mà bạn đã gõ vào cũng được chuyển đi.
Nếu bạn vào mạng xã hội như Facebook bằng cách nhấp chuột vào đường dẫn, chủ trang đó sẽ được thông báo địa chỉ của trang có chứa đường dẫn.
Ý thức được quá trình trao đổi megadata, tức thông tin về cách dùng mạng của bạn, là việc làm đầu tiên để bạn tìm cách bảo mật.
Chính phủ một số nước coi bấm Like trên Facebook, chia sẻ ý kiến trên các ứng dụng để giao lưu xã hội, là 'bằng chứng' cho việc lập ra vụ án chống lại bạn.
Các hành vi trên mạng xã hội của bạn đều được lưu lại nếu bạn không đặt chế độ riêng để xóa đi.
Email gửi đi cũng làm lộ danh tính của bạn, địa chỉ của người nhận, địa chỉ IP của máy gửi đi, cùng với nội dung viết trong email.
Chọn cách gửi mail bảo mật ít ra sẽ giúp bạn giảm thiểu nguy cơ bị đọc, thu email.
Thường xuyên đổi mật khẩu (password) và tránh mở các file lạ cũng là bảo đảm an toàn cho bạn.
Cần chú ý có những malware chuyên đánh cắp thông tin trong danh bạ liên lạc rồi mạo danh bạn gửi đi các email tới những người trong danh bạ.
Và bạn cần học cách xóa bỏ tài liệu dạng kỹ thuật số (digital).
Sau khi bạn xóa tài liệu trên máy, rồi xóa nốt "thùng rác", thông tin vẫn được lưu trữ trong máy và có thể phục hồi bằng chương trình như Encase hay FRED.
Vì thế cần dùng software chuyên xóa tài liệu digital để hủy dữ liệu và thay chúng bằng các dãy số 1 và 0 ngẫu nhiên. Cách này cũng dùng cho các thiết bị di động.
Điều quan trọng nhất là bạn phải có ý thức mình đang làm gì.
2. Bảo mật khi trao đổi thông tin trên mạng xã hội
Công nghệ và dịch vụ thông tin ngày nay dùng ngày càng nhiều dữ liệu
Cần học cách mã hóa thông tin lưu trong máy tính hoặc điện thoại, thiết bị di động vốn rất dễ rơi vào tay người khác.
Quy trình mã hóa được thực hiện dựa trên các số nguyên tố (tức những con số chỉ chia hết cho chính nó và chia hết cho một).
Việc mã hóa tài liệu cần dùng đến hai số nguyên tố - một do chương trình mã hóa tự chọn và một do bạn chọn.
Chương trình mã hóa sẽ nhân hai số này với nhau rồi dựa vào đó tạo ra cho bạn một mã khóa chung.
Những người được bạn trao cho mã khóa chung này sẽ dùng nó để gửi thông tin cho bạn giải mã.
Chương trình cũng cung cấp cho bạn một mã khóa riêng, chỉ để dành riêng cho bạn và có chứa mật khẩu của bạn.
Nhưng bạn cần ý thức là luật một số nơi buộc bạn trao mật khẩu, hoặc cấm mã hóa.
Trong môi trường thù nghịch về mạng, mã hóa tài liệu sẽ khiến cho các tin nhắn của bạn bị để ý.
Các cơ quan an ninh thường để ý tới các tin nhắn được mã hóa.
Cách khôn ngoan hơn là "giấu cái kim trong đống rơm", khiến cho tin nhắn của bạn trộn vào dòng thông tin Internet khác.
3. Lưu trữ hồ sơ bài viết và số liệu ngoài mạng
Lưu vào thẻ nhớ SD, hoặc ổ rời chứ không để trong máy tính, laptop. Thẻ hoặc hard drive rất dễ cất giấu, nhưng lại khá dễ hỏng hoặc thất lạc.
Dùng 'kho dữ liệu đám mây' (cloud storage) lưu trữ trực tuyến tập trung, như Box và Dropbox. Cách này vẫn cần mã hóa và đảm bảo người bạn chia sẻ tiếp cận được tài liệu chung.
4. Dùng các ứng dụng mới và tìm cách vượt Tường Lửa
Tùy vào quốc gia bạn đang sinh sống, các ứng dụng khác nhau có độ bảo mật khác nhau.
Tại Nga, Iran, người dùng trao đổi về các chủ đề mà nhà cầm quyền coi là cấm kỵ dùng Telegram, WhatsApp, Signal hoặc Blackberry Messenger (BBM).
Ở Trung Quốc, người có tài khoản Facebook và dùng Facebook Messenger thì đặt thêm VPN để vào mạng.
Trang BBC giới thiệu một số ứng dụng cho các thị trường bị chặn web như Bắc Hàn :
Psiphon miễn phí cho Windows PC, máy dùng Android devices. Psiphon có thể nhận từ Google Play Store, hoặc bạn chỉ cần gửi email tới Cette adresse e-mail est protégée contre les robots spammeurs. Vous devez activer le JavaScript pour la visualiser..
Psiphon Inc. cung cấp phương tiện vượt tường lửa cho BBC World Service Group.
Tor Browser : dùng cho Firefox browser trên Windows, Apple, Linux/GNU.
Nếu trang Tor Project bị chặn, bạn có thể gửi email khống cho Cette adresse e-mail est protégée contre les robots spammeurs. Vous devez activer le JavaScript pour la visualiser..
Opera Mini cho Android, iPhone và Windows. Dùng Opera Mini bạn có thể không xem được video và nghe âm thanh của BBC News.
Ngoài ra còn Opera Max ; FreeBrowser, Hola và Lantern nếu bạn muốn thử.
Các cách vượt tường lửa cũng có khá nhiều, tùy vào các nhóm vận động và công ty cung cấp miễn phí hoặc mất tiền và được cập nhật đều.
5. Vận động để thúc đẩy thay đổi chính sách về Internet
Cuối cùng, điều quan trọng nhất là bạn phải đấu tranh để thay đổi chính sách kiểm soát mạng hoặc đánh cắp dữ liệu tại nơi mình sống.
Vì về lâu dài, các giải pháp kỹ thuật cũng chỉ mang tính cục bộ mà không giúp thay đổi hoàn toàn và nuôi dưỡng một môi trường mạng lành mạnh, tự do.
An toàn mạng và việc bảo vệ thông tin cá nhân và quyền riêng tư đang là vấn đề toàn cầu.
Có khả năng một số máy tính, điện thoại bạn mua đã cài đặt sẵn các ứng dụng nghe lén, thu thập thông tin.
Có nhà cung cấp dịch vụ mạng, điện thoại hoặc công ty viễn thông địa phương hoặc quốc tế đã và đang trao thông tin cá nhân của bạn cho nhà chức trách.
Vấn đề kiểm soát máy chủ, an ninh mạng và quyền lợi kinh doanh của các đại tập đoàn công nghệ thông tin đang là chủ đề nóng trên toàn thế giới
Họ cũng có thể bán thông tin về bạn cho đối tác thương mại, các công ty số liệu để dùng vào việc khuynh đảo bầu cử, marketing chính trị.
Vấn đề kiểm soát máy chủ, an ninh mạng và quyền lợi kinh doanh của các đại tập đoàn công nghệ thông tin đang là chủ đề nóng trên toàn thế giới.
Các hoạt động này đang bị lên án và ngày càng chịu sức ép của dư luận quốc tế nên tiếng nói của bạn không hề đơn lẻ.
Quyền được thông tin không bị chặn, bóp méo vào giao lưu an toàn trên mạng không chỉ là một phần của nhân quyền đã được Hiến chương LHQ bảo vệ, mà còn là phần không thể thiếu cho xã hội dân sự, các hoạt động kinh tế.
Cách tham gia vận động trên mạng, qua gửi thư, ký kiến nghị cần được thực hiện tùy vào môi trường thực tế nơi bạn sống và bạn cần hiểu rủi ro của việc mình làm.