Tự do và dân chủ Hồng Kông : Thành lũy chống chế độ độc tài Trung Quốc
Chiếm trọn trang nhất báo Libération là bức hí họa Tập Cận Bình và Donald Trump, theo hướng người ngược, kẻ xuôi, mỗi người giang tay dạng chân ôm một nửa Trái đất, miệng há thật to ngoạm sâu từng miếng. Bên dưới bức hình là hàng tựa lớn "Hoa Kỳ và Trung Quốc, đó là cuộc chiến lớn". Quan hệ giữa hai siêu cường thế giới xuống cấp rõ rệt từ khi Donald Trump nắm quyền lãnh đạo nước Mỹ, và xung đột song phương vẫn kéo dài, nhất là với cuộc khủng hoảng Covid-19.
Người dân Hồng Kông xuống đường biểu tình phản đối dự luật an ninh mới của Bắc Kinh, tại khu vực Causeway Bay, Chủ Nhật 24/05/2020. © Oliver Farry
Libération số ra ngày 26/05/2020 dành cả trang nhất, bài xã luận và hồ sơ 4 trang cho quan hệ Mỹ - Trung. Trong bài viết "Mỹ và Trung Quốc : Quan hệ ngày càng tệ", Libération nhấn mạnh với các hoạt động tuyên truyền và những cáo buộc nhuốm màu thuyết âm mưu, hai nước hiện giờ coi nhau như kẻ thù. Bắc Kinh tố cáo là các lực lượng chính trị Mỹ đang đẩy hai nước đến "bờ vực chiến tranh lạnh", còn tại Washington, cả phe Dân chủ và Cộng hòa đều không còn coi Trung Quốc là một đối tác "khả nghi" hay đối thủ mà là một kẻ thù cần đánh bại cả về kinh tế, công nghệ, chính trị và địa chính trị.
Trong bài xã luận "Thành lũy", Libération nhắc lại hồi năm 1997, khi Anh Quốc trao trả Hồng Kông cho Trung Quốc, ai cũng biết Bắc Kinh sẽ không ngừng ngầm phá hoại "thành lũy chống chế độ độc tài". Sau 23 năm, Trung Quốc dường như đang tiến gần đến đích. Với đạo luật về an ninh quốc gia, Bắc Kinh đang có quyết tâm gần như tuyệt đối, nhất là khi căng thẳng với Washington đang ở đỉnh điểm và Bắc Kinh đang cần ghi điểm để chứng tỏ Trung Quốc có quyền năng tối thượng.
Đúng là hình ảnh của Trung Quốc đã bị xấu đi do cách quản lý khủng hoảng khi dịch bệnh mới nổ ra, nhưng theo Libération, Bắc Kinh có thể hy vọng sẽ tận dụng cơ hội không dễ sớm có lại được : Toàn thế giới đang phải đối phó với virus corona, nước Mỹ thì đang trong chiến dịch tranh cử tổng thống. Bị suy yếu do thảm họa y tế mà ông quản lý kém cỏi, Donald Trump không thể để mình đi nhầm nước cờ. Khi chỉ còn 6 tháng nữa là đến ngày bầu cử mang tính quyết định, nước Mỹ lại đang bị virus corona tàn phá, giả thuyết Washington ra tay cứu nền dân chủ Hồng Kông rất ít khả năng xảy ra.
Tuy nhiên, Libération lưu ý đây là một thử thách không chỉ đối với Hồng Kông. Tinh thần chinh phục của Trung Quốc đang cao hơn bao giờ hết, không chỉ đơn giản là nhắm vào vùng đất nhỏ xíu mà là nhắm vào quyền tự do và nền dân chủ. Và nếu quyền tự do và dân chủ sụp đổ ở Hồng Kông thì điều này cũng có thể sẽ xảy ra ở những nơi khác.
Mỹ - Trung : Những hồ sơ nóng của cuộc chiến tranh lạnh mới
Cuộc chiến giành ảnh hưởng giữa Mỹ và Trung Quốc diễn ra trong nhiều lĩnh vực, từ lãnh thổ tới chính trị và kinh tế. Libération điểm lại những vấn đề gây mâu thuẫn giữa Bắc Kinh và Washington, mà tờ báo chơi chữ gọi là những "hồ sơ nóng của cuộc chiến tranh lạnh mới" : Cuộc đọ sức về Hồng Kông, cuộc chiến thương mại, Đài Loan, Biển Đông, Tổ chức Y tế Thế giới và các trại tập trung giam hãm người Hồi giáo thiểu số Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương.
Bắc Kinh đang chơi một trò chơi vô cùng nguy hiểm
Libération cũng giới thiệu bài phỏng vấn nhà nghiên cứu Nadège Rolland, chuyên gia về chính trị và an ninh Châu Á, thuộc Văn phòng quốc gia về nghiên cứu Châu Á, có trụ sở tại Seattle và Washington. Nadège Rolland nhìn lại quá trình kéo dài nhiều thập kỷ mà Trung Quốc vươn lên thành cường quốc. Nhà nghiên cứu nhận định "Bắc Kinh đang chơi một trò chơi vô cùng nguy hiểm" và việc chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình từ bỏ chính sách tiến từng bước nhỏ vào năm 2017 đã đột ngột chấm dứt những thập niên mù quáng ở phương Tây.
Tại sao Bắc Kinh muốn áp đạo luật bảo vệ an ninh quốc gia tại Hồng Kông ?
Le Monde hôm nay cũng dành sự chú ý cho Hồng Kông, nơi người dân đang đấu tranh chống sự áp đặt của chính quyền Bắc Kinh. Le Monde đặt câu hỏi "Bắc Kinh muốn áp đặt đạo luật như thế nào ở Hồng Kông ?" và dành hai bài viết cho chủ đề Hồng Kông : "Tại sao Bắc Kinh muốn đảm bảo an ninh ở Hồng Kông ?" và "Những người phản đối đang cố huy động lại lực lượng để đối phó với chế độ chuyên chế Trung Quốc".
Ngày 28/05, Quốc hội Trung Quốc sẽ thông qua đạo luật nhằm "bảo vệ an ninh quốc gia ở đặc khu hành chính Hồng Kông". Đạo luật này sẽ gồm 7 điều, trong đó, theo thông tín viên báo Le Monde tại Bắc Kinh, Frédéric Lemaitre, có 3 điều quan trọng. Điều 2 ghi rõ Trung Quốc "kiên quyết phản đối" mọi hành động can thiệp của các lực lượng nước ngoài vào Hồng Kông. Điều 4 cho phép các cơ quan có nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia của Trung Quốc được đặt cơ sở và phát triển hoạt động tại Hồng Kông. Điều 6 - điều quan trọng nhất - cho phép Bắc Kinh soạn thảo các đạo luật nhằm bảo vệ an ninh quốc gia ở Hồng Kông và "ngăn chặn, chấm dứt, trừng trị bất kỳ hành vi nào gây nguy hiểm nghiêm trọng cho an ninh quốc gia, như ly khai, lật đổ chính quyền Nhà nước hoặc tổ chức, thực hiện các hoạt động khủng bố cũng như các hoạt động của nước ngoài và do nước ngoài dẫn dắt để can dự vào công việc của Hồng Kông".
Đối với Bắc Kinh, tình hình hiện nay là do chính quyền Hồng Kông chưa từng thực thi điều 23 Luật Cơ bản, tương đương Hiến pháp của đặc khu hành chính, để thông qua đạo luật cho phép chính quyền thành phố cấm "mọi hành vi phản quốc, ly khai, dụ dỗ và lật đổ". Chính quyền đặc khu đã từng nỗ lực làm điều đó hồi năm 2003 nhưng phải từ bỏ ý định do vấp phải sự phản kháng mạnh mẽ của dân chúng. Khi đó, Bắc Kinh cảm thấy bị người dân Hồng Kông phản bội. Và cũng kể từ đó, mọi nỗ lực cải cách chính trị lớn ở Hồng Kông đều bị "đóng băng". Điều 23 cho đến nay vẫn chưa từng được ban bố, thế nhưng người dân Hồng Kông cũng không được bầu lãnh đạo đặc khu như Hiến pháp quy định.
Vào năm 2019, các cuộc biểu tình quy mô lớn ngày 9 và 16/06 chống dự luật dẫn độ sang Trung Quốc đã khiến Bắc Kinh bất ngờ. Sau đó, Bắc Kinh thay đại diện tại Hồng Kông. Việc người biểu tình đập phá và chiếm đóng trụ sở Quốc hội, phỉ báng quốc kỳ Trung Quốc trong nhiều dịp, và chiếm đóng sân bay hồi tháng 8/2019 đã nhanh chóng khiến Bắc Kinh quy cho những người biểu tình là thuộc "phe ly khai", "khủng bố" lấy cảm hứng từ phương Tây.
Bài xã luận của China Daily hôm 23-24/05 nhấn mạnh là đối với Bắc Kinh, bảo vệ an ninh quốc gia là "một trách nhiệm lập hiến của đặc khu chứ không phải một sự lựa chọn theo ý muốn". Theo chính phủ Trung Quốc, chính sự rối loạn ở Hồng Kông từ mùa hè năm 2019, chứ không phải sự đàn áp, đang gây bất ổn cho nền kinh tế đặc khu. Tuy nhiên, đối với Bắc Kinh, phe đối lập có được sức mạnh là nhờ có được sự hỗ trợ từ phương Tây. Và theo quan điểm của Bắc Kinh, cái gọi là những giá trị phổ quát của phương Tây chỉ gây ra những xung đột và làm rối loạn thế giới.
Chế độ chuyên chế không hợp với tự do cá nhân của người Hồng Kông
Thông tín viên báo Le Monde tại Hồng Kông, Florence de Changy, nhấn mạnh đến nỗi lo sợ của người dân Hồng Kông, nhất là vì hiện giờ không ai biết hệ lụy thực sự của luật an ninh quốc gia mới sẽ là gì. Bà Lâm Trịnh Nguyệt Nga (Carrie Lam), lãnh đạo Hồng Kông, người "hoàn toàn ủng hộ" quyết định của Bắc Kinh, phát biểu hôm 23/05 là chính bà cũng không nắm được thông tin chi tiết. Rất nhiều câu hỏi được đặt ra. Liệu các tòa án Hồng Kông vẫn có thẩm quyền ? Làm thế nào để đạo luật mới, dường như sẽ tiêu diệt quyền tự do, có thể cùng tồn tại với luật hiện hành ở Hồng Kông và bảo đảm các quyền tự do cá nhân được ghi trong Hiến pháp Hồng Kông ? Biểu lộ sự phản đối đối với chính phủ có bị coi là một hành động lật đổ hay không ?
Trong bối cảnh đó, thông tín viên báo Le Monde ghi nhận nhiều thanh niên Hồng Kông rất quyết tâm để Hồng Kông được độc lập. Nhiều người hô hào "Hãy kháng cự", "Chúng ta sẽ không bao giờ đầu hàng" hay hô khẩu hiệu trấn an "Họ không thể giết hết chúng ta !" và khẳng định "Độc lập của Hồng Kông là lối thoát duy nhất". Đối với giới trẻ, tính chuyên chế của chính quyền Bắc Kinh không thích hợp với tự do cá nhân của người dân Hồng Kông.
Du lịch : Đại dịch làm lu mờ ngôi sao Booking.com
Covid-19 đã làm điêu đứng ngành du lịch, Booking.com, công ty hàng đầu thế giới về đặt phòng du lịch, với doanh thu hàng năm khoảng 10 tỉ euro và lợi nhuận gần 3,5 tỉ euro, cũng không phải một ngoại lệ.
Trong bài viết "Đại dịch làm lu mờ ngôi sao Booking.com", Le Monde cho biết Booking.com từng tự hào là một trong những doanh nghiệp hiếm hoi trong lĩnh vực du lịch chưa từng phải sa thải nhân sự hàng loạt, nhưng nay tập đoàn đa quốc gia, có trụ sở tại Hà Lan, đã tính tới khả năng sa thải nhân viên do hoạt động trong những tháng qua giảm tới 85% so với cùng kỳ năm 2019 vì dịch bệnh Covid-19.
Le Monde nhận định đây là một cú sốc với các nhân viên của hãng, vốn rất tự hào về phong cách quản lý và chế độ đãi ngộ của Booking.com. Công ty cũng đã phải cầu cứu chính quyền Hà Lan để có tiền trả lương nhân viên. Các nhà tranh đấu thuộc các hội đoàn ở Hà Lan đang tự hỏi tại sao một công ty có lợi nhuận cao như vậy lại có thể xin trợ cấp của chính phủ. Hiện giờ vẫn chưa rõ chính phủ Hà Lan hỗ trợ cho tập đoàn này bao nhiêu tiền, nhưng Le Monde cho biết Booking đang bị chỉ trích là "vô đạo đức, ăn bám" vì hành động nói trên. Ở Liên Hiệp Châu Âu, tập đoàn này từng được biết đến là rất biết cách lách thuế và các quy định về cạnh tranh.
Trang nhất các báo Pháp
Phát hành từ chiều hôm trước, trên trang nhất báo Le Monde quan tâm đến thời sự Pháp và chạy tựa "Tuần lễ quyết định của chính phủ để chấm dứt phong tỏa". Theo dự kiến, tuần này chính phủ Pháp phải công bố bản tổng kết đầu tiên về giai đoạn đầu dỡ bỏ phong tỏa, trước khi bước vào giai đoạn 2 từ ngày 02/06. Le Monde gọi đây là "một thử thách về sự thật" dành cho cơ quan hành pháp.
Báo La Croix cũng nói đến những khó khăn của giới lãnh đạo chính trị và doanh nghiệp trong những ngày này khi họ đang phải đưa ra những quyết định sống còn trong bối cảnh bất định chưa từng có và liên tưởng tới việc "Lãnh đạo ở miền đất lạ".
Trong bài xã luận "Dự báo thế nào, lựa chọn ra sao ?", La Croix nhắc tới hai phát ngôn nổi tiếng : "Lãnh đạo là dự báo" và "Lãnh đạo là đưa ra lựa chọn, mà lựa chọn thì rất khó". Nhưng theo La Croix, cả hai câu nói trên đều không có ích cho tổng thống và thủ tướng Pháp vì trách nhiệm của các nhà lãnh đạo chính trị và kinh tế là phải dự báo, rồi mới lựa chọn. Mà vào thời điểm này, đó là điều bấp bênh chưa từng có.
Cũng giống như Le Monde và La Croix, báo Le Figaro tập trung vào nước Pháp với hàng tựa : "Phá sản, kế hoạch xã hội… Cú sốc mà Pháp rất sợ". Nhiều công ty sẽ không thể tiếp tục trụ lại được nữa khi chính phủ rút các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp. Người lao động lo ngại các công ty sẽ sa thải ồ ạt nhân viên. Về thương mại, Les Echos nói tới khủng hoảng thừa. Dịch bệnh khiến mức tiêu dùng giảm và ngành dệt may đang phải trả giá.
Thùy Dương