Quan hệ Hoa Kỳ-Campuchia xấu đi : Thách thức nào cho Việt Nam ? (RFA, 19/09/2017)
Quan hệ giữa Campuchia và Mỹ đang trở nên xấu đi trong những ngày gần đây sau một loạt những hành động trả đũa giữa hai nước. Việt Nam, nước láng giềng của Campuchia, sẽ phải đối mặt với những thách thức nào khi mối quan hệ Hoa Kỳ-Campuchia trở nên tồi tệ ?
Đại diện các nước ASEAN tham dự hội nghị thượng đỉnh ASEAN tại Manila, Philippines chụp hôm 28/4/2017 - Photo : AFP
Quan hệ xấu đi với Mỹ
Bộ Ngoại Giao Campuchia vào ngày 14 tháng 9 vừa qua, cho biết rất đỗi ngạc nhiên trước lời cáo buộc của Hoa Kỳ là Phnom Penh không còn hợp tác trong việc nhận về những tội phạm mang quốc tịch Campuchia mà Mỹ trục xuất ; đồng thời nói rằng việc Washington ban hành lệnh cấm thị thực đối với giới chức cấp cao của Chính quyền Phnom Penh là "vô lý".
Trước đó, vào ngày 3 tháng 9, Chính phủ Campuchia tiến hành bắt giữ nhà lãnh đạo chính trị đối lập Kem Sokha với cáo cuộc tội "phản quốc" do cùng với Mỹ lập âm mưu "lật đổ chính quyền" của Thủ tướng Hun Sen, đe dọa giải tán Đảng Cứu Quốc Campuchia (CNRP). Đại sứ Hoa Kỳ William Heidt tại Campuchia bác bỏ cáo buộc vừa nêu vào ngày 12 tháng 9.
Đáp trả về mặt ngoại giao với Hoa Kỳ, vào ngày 15 tháng 9, Thủ tướng Hun Sen ra lệnh ngưng hợp tác trong một chương trình tìm kiếm hài cốt quân nhân Mỹ mất tích trong cuộc chiến tranh Việt Nam, cũng như yêu cầu các thiện nguyện viên của tổ chức Peace Corps đang làm việc tại xứ Chùa Tháp rời đất nước này về Mỹ.
Chính quyền do Thủ tướng Hun Sen lãnh đạo trong những tuần gần đây còn đóng cửa Nhật báo tiếng Anh Cambodia Daily, với cáo buộc cơ quan báo này trốn thuế và ít nhất 19 đài phát thanh, cùng lý do những đài này vi phạm hợp đồng với Nhà nước Campuchia khi cho phát nhiều chương trình của hai đài Tiếng Nói Hoa Kỳ và Á Châu Tự Do.
Viết trên trang blog Thayer Consultancy của mình về mối quan hệ giữa Campuchia và Mỹ thời gian gần đây, Giáo sư Carl Thayer thuộc Học viện Quốc phòng Australia, nhận định :
"Yếu tố di sản lịch sử là Mỹ và các nền dân chủ phương Tây ở Châu Âu, Australia và Nhật Bản luôn có nhìn nhận tiêu cực về Hun Sen, trước hết ông ấy là một sĩ quan trong quân đội Khmer Đỏ, rồi sau đó là tay sai cho Cộng Sản Việt Nam và sau năm 1993 thì là trở ngại chính cho dân chủ ở Campuchia. Những suy nghĩ này đã nổi lên tại mỗi kỳ bầu cử từ năm 1993 trở lại đây và dẫn đến sự hỗ trợ từ bên ngoài đối với các đảng đối lập trong giai đoạn này. Hun Sen chỉ đáp trả lại cảm giác lịch sử là nạn nhân".
Giới quan sát tình hình Campuchia cho rằng Thủ tướng Hun Sen phải đối mặt với nhiều khó khăn trong cuộc bầu cử năm 2018 vì dân chúng ủng hộ Đảng Cứu Quốc Campuchia (CNRP), do bất mãn đối với đảng cầm quyền của ông Hun Sen trước sự bất bình đẳng, tham nhũng và lạm quyền.
Tờ PhnomPenh Post, vào ngày 15 tháng 9, dẫn lời của Giáo sư Carl Thayer cho rằng nếu chính trường Campuchia duy trì quyền lực một đảng trị của Thủ tướng Hun Sen thì các chính sách của Chính phủ Phnom Penh cũng sẽ thắt chặt quan hệ với Trung Quốc và là "một ống dẫn để Trung Quốc tiếp tục làm giảm uy thế của Hoa Kỳ trong khu vực".
Khó khăn chính cho Việt Nam là vấn đề Biển Đông
Trả lời câu hỏi của RFA rằng Việt Nam sẽ phải đối mặt với những thách thức nào khi quan hệ ngoại giao giữa Campuchia và Mỹ trở nên xấu đi, Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Hà Lan, hiện là Phó Viện trưởng Viện Các vấn đề Phát triển của Việt Nam nhấn mạnh
Thủ tướng Campuchia Hun Sen trong một buổi lễ tại một nhà máy ở Phnom Penh vào ngày 6 tháng 9 năm 2017. Photo : AFP
"Tôi nghĩ vấn đề Biển Đông, từ trước đến giờ quan điểm của Campuchia đã bất lợi cho Việt Nam. Thế nhưng Việt Nam vẫn phải hướng tới gìn giữ mối quan hệ rộng lớn hơn, đó là mối quan hệ giữa 3 nước Đông Dương, nên mọi bất đồng trước nay, thậm chí vấn đề Biển Đông vẫn được ‘quét xuống dưới thảm’. Tuy nhiên về lâu dài, chắc chắn đây sẽ là thách thức lớn đối với ngoại giao Việt Nam. Cho dù trước mắt, Việt Nam phải "nhịn" Campuchia trong vấn đề Biển Đông để giữ lấy hòa khí và đoàn kết.
Tất nhiên, bây giờ mối quan hệ Campuchia và Hoa Kỳ mà trở nên xấu đi nữa thì chắc chắn sẽ không có gì là thuận lợi đối với mối quan hệ giữa Mỹ với các nước Đông Dương nói chung. Không phải riêng với Campuchia đâu. Quan hệ giữa Hoa Kỳ với bất cứ một nước nào ở Đông Nam Á xấu đi thì tất nhiên có thể được xem như một hiện tượng ‘bình thông nhau’, nghĩa là có bàn tay của nước lớn thứ ba nhúng vào, nó thấp chỗ này thì sẽ cao chỗ khác".
Hồi năm 2012, khi là nước Chủ tịch luân phiên của ASEAN, Campuchia đã ngăn cản đưa vấn đề Biển Đông vào chương trình nghị sự của thượng đỉnh ASEAN. Cũng tại thượng đỉnh này lãnh đạo các nước ASEAN đã không thể có được một tuyên bố chung vì Campuchia không muốn đề cập đến vấn đề Biển Đông và Trung Quốc trong tuyên bố này, trái với mong muốn của Việt Nam và Philippines.
Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng nhấn mạnh Việt Nam cần phải tiếp tục theo dõi những diễn tiến liên quan giữa Campuchia với Hoa Kỳ và Trung Quốc, nhưng khẳng định chắc chắn không có sự lo ngại đối với quan hệ giềng mối mật thiết của 3 nước Đông Dương, dù cho bất kỳ tính huống nào xảy ra chăng nữa.
Trong bài viết với tựa đề tạm dịch "Sự kết thúc đối lập tại Campuchia có thể là một điều tốt hay không ?" của ký giả David Hutt, một cây bút chuyên về khu vực Đông Nam Á, đăng tải trên tờ The Diplomat vào ngày 8 tháng 9, tác giả dẫn lời phát biểu của Chủ tịch Nghị viện ASEAN về Nhân quyền rằng nếu các thành viên của cộng đồng quốc tế không lên tiếng và có hành động ngay thì điều đó đồng nghĩa với việc góp phần thỏa hiệp cho chế độ độc tài ở Campuchia. Tuy nhiên, tác giả đưa ra lập luận nếu như Châu Âu áp đặt biện pháp chế tài đối với Campuchia vì tình hình chính trị tại nước này thì chắc chắn Hiệp định Tự do Thương mại (FTA) giữa Việt Nam và EU cũng không thể được thông qua.
Hòa Ái, phóng viên RFA
*********************
Quan chức Campuchia ngày càng lớn tiếng chống Mỹ (VOA, 20/09/2017)
Hôm 15/9, các giới chức quân đội cao cấp của Campuchia thề sẽ "tiêu diệt" tất cả nhữngngười nước ngoài nào có ý đồ gây hấn với nước này, theo các tuyên bố được tường thuật lại trên trang Fresh News (Tin nhanh), cơ quan ngôn luận của chính phủ Campuchia.
Thủ tướng Campuchia Hun Sen gần đây gia tăng các thông điệp chống Mỹ (ảnh tư liêu, 23/8/2017).
Phát biểu đó được đưa lên mạng cùng ngày Thủ tướng Hun Sen tuyên bố hai "gián điệp" Mỹ âm mưu lật đổ chính phủ của ông đã bị phát hiện, và ông ra lệnh điều tra tất cả các công dân Mỹ bị tình nghi làm gián điệp.
Trong bài diễn văn đó, ông Hunsen còn đề nghị Tổ chức Hòa bình Mỹ nên rút ra khỏi Campuchia, và tuần lễ trước đó, ông đình chỉ chương trình nhận dạng và hồi hương hài cốt của quân nhân Mỹ đã tử trận trong Chiến tranh Việt Nam.
Trong các tuyên bố đăng trên trang Fresh News hôm 15/9, Trung tướng Prum Pheng, Tư lệnh Lữ đoàn Can thiệp số 1, và Trung tướng Bun Seng, Phó Tư lệnh Bộ binh và Tư lệnh Quân khu 5, đã thề sẽ thực hiện các cuộc điều tra do ông Hun Sen ra lệnh.
Fresh News, một trang mạng thân chính phủ, cho hay cả hai tướng lãnh vừa nêu tên đều là ủy viên trung ương đảng của đảng cầm quyền, họ đã cam kết "quyết tâm đập tan bất cứ kẻ nào có ý định làm cách mạng màu".
Phát ngôn viên bộ Quốc phòng Chhum Socheat bênh vực quyền của các tướng lãnhđược đưa ra những lời đe dọa vừa nêu, ông tuyên bố cá nhân ông cũng không đảm bảo an toàn vô điều kiện cho người nước ngoài chống các hành động như vậy.
Đại sứ quán Hoa Kỳ đã từ chối bình luận về những tuyên bố đó. Đại sứ quán đề nghị phóng viên thảm khảo phát biểu của Đại sứ William Heidt trong một cuộc họp báo hồi tuần trước.
Khi đó, ông Heidt nói rằng những lời lẽ đao to búa lớn chống Mỹ ở Campuchia làm cho các du khách và các công ty Mỹ cũng như phương Tây khác cảm thấy "không còn được hoan nghênh", ông dự đoán "các nhà đầu tư sẽ giảm đi nhiều".
Lee Morgenbesser, một nghiên cứu sinh tại Đại học Griffith, Úc, chuyên về các chế độ toàn trị, cho rằng các công dân Mỹ sống ở Campuchia "chắc chắn nên có một chiến lược rút lui".
Ông viết trong một email gửi đến VOA : "Việc một số quan chức quân đội (cũng như ông Hun Sen) cùng đưa ra một luận điệu đó cho thấy có sự điều phối nội bộ về cách thông tin đối ngoại của chính phủ thuộc đảng Nhân dân Campuchia CPP".
Ông nói thêm : "Sự khác biệt với những gì đã được nói trong quá khứ, là những tuyên bố như vậy đang được đưa ra trong bối cảnh có một cuộc trấn áp, điều này gợi ý rằng chớ có xem thường những tuyên bố đó. Chiến dịch trấn áp ở Campuchia giờ đây khó đoán định hơn nhiều so với trước".