Chủ Nhật 25/11/2018, Nga bắt giữ ba tầu chiến của Ukraine sau một cuộc va chạm giữa hải quân hai nước tại eo biển Kertch. Sự việc cho thấy Moskva đang kiểm soát gần như hoàn toàn vùng biển Azov mà Nga và Ukraine từng ký kết thỏa thuận "cùng quản lý". Câu hỏi đặt ra : Liệu biển Azov có phải là "ao nhà" của Nga, giống như Trung Quốc đang tham vọng kiểm soát gần như toàn bộ Biển Đông ?
Tầu của Ukraine bị Hải Quân Nga bắt giữ, cảng Kertch, ngày 26/11/2018. Reuters/Pavel Rebrov
Tuy nhiên, theo giới quan sát, sự cố vừa xẩy ra sẽ không đẩy Nga rơi vào trường hợp giống như Trung Quốc tại Biển Đông. Và những gì Nga đang làm tại biển Azov chỉ làm cho Trung Quốc phải mơ đến tại Biển Đông. Từ việc sáp nhập bán đảo Crimea, xây cầu nối bán đảo với lãnh thổ Nga, rồi dần dần kiểm soát eo biển Kertch và vùng biển Azov… tất cả những bước đi này của Nga chỉ gặp phải những phản ứng dè dặt từ Mỹ và Liên Hiệp Châu Âu.
Khác với Trung Quốc, Nga tin chắc rằng tranh chấp tại biển Azov sẽ không biến thành một thất bại ngoại giao quốc tế như những gì Trung Quốc đang hứng lấy khi đòi hỏi chủ quyền trên hầu hết diện tích Biển Đông.
Theo nhận định của đô đốc James Foggo, chỉ huy lực lượng hải quân Mỹ tại Châu Âu, trong một buổi hội thảo ở Hội đồng Đại Tây Dương (Atlantic Council), Washington, hồi tháng 10/2018, được tờ Defense News trích dẫn, có một sự khác biệt rất lớn giữa hai cuộc tranh chấp ở Biển Đông và biển Azov.
Nếu như những đòi hỏi chủ quyền lãnh hải của Trung Quốc tại Biển Đông đã bị tòa án quốc tế La Haye và nhiều nước khác bác bỏ, thì chủ quyền lãnh hải của Nga tại eo biển Kertch và biển Azov lại được xác định rất rõ ràng và được quốc tế thừa nhận.
Vùng lãnh hải này là biển nội địa, nửa kín và được quản lý theo điều khoản số 123 của Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển, quy định Nga và Ukraine phải "hợp tác trên mọi lĩnh vực hàng hải, kể cả việc tiếp cận eo biển".
Điều này cũng có nghĩa là sẽ không có chuyện Hoa Kỳ hay nhiều nước phương Tây điều tầu chiến qua lại eo biển Kertch nhân danh "tự do lưu thông hàng hải" như tại Biển Đông, bởi vì mọi ý định và mục đích tại vùng nước và eo biển này đều liên quan đến quyền sở hữu và tài phán của Nga và Ukraine.
Luật lệ quốc tế nêu rõ mọi giải pháp đều phải thông qua các thỏa thuận song phương giữa Nga và Ukraine, nhất là vì cả hai nước đã ký kết một đồng thuận về việc hợp tác trên mọi lĩnh vực liên quan đến eo biển.
Tuy nhiên, căn cứ theo bản thỏa thuận gốc giữa Nga và Ukraine liên quan đến eo biển, thì Kiev vẫn có thể mời tầu chiến Hoa Kỳ hay NATO ghé thăm các cảng biển nước này.
Trong khuôn khổ văn bản này, ngày 29/11/2018, tổng thống Ukraine Petro Porochenko đã đề nghị các nước thành viên trong khối NATO và nhất là Đức triển khai tầu chiến tại Biển Azov nhằm hỗ trợ nước này đối phó với Nga.
Chỉ có điều một chiến dịch như thế rất có thể sẽ bị xem như một hành động "khiêu khích"và có nguy cơ gánh lấy những đòn trả đũa từ Nga.
Minh Anh
*****************
Vụ bắt giữ tàu Ukraine : Tổng thống Putin tố cáo đồng nhiệm Porochenko châm dầu vào lửa (RFI, 29/11/2018)
Ba ngày sau khi tuần duyên Nga bắt giữ và khám xét ba tàu chiến của Ukraine tại eo biển Kertch, ngày 28/11/2018, tổng thống Nga Vladimir Putin mới lên tiếng tố cáo đồng nhiệm Ukraine xúi giục gây ra sự cố và qua đó, tạo cớ để ban hành thiết quân luật, nhằm mục đích bầu cử. Ông Putin khẳng định tuần duyên Nga làm đúng nhiệm vụ của mình.
Cây cầu nối liền Nga và bán đảo Crimea tại eo biển Kerch nối biển Azov và Biển Đen. Reuters/Pavel Rebrov
Từ Moskva, thông tín viên Daniel Vallot gửi về bài tường trình :
"Trong suốt câu trả lời giới báo chí, tổng thống Nga không lúc nào nhắc đến tên đồng nhiệm Ukraine. Ấy vậy mà theo Vladimir Putin, chính Petro Porochenko là kẻ xúi giục gây ra sự cố hàng hải xẩy ra hôm Chủ Nhật 25/11, ở ngoài khơi eo biển Kertch.
Ông Putin giải thích : Chỉ còn vài tháng nữa là đến cuộc bầu cử tổng thống, nguyên thủ Ukraine đang trong tình thế tồi tệ theo các cuộc thăm dò dư luận. Do vậy, ông ta cần kiếm cớ để ban hành thiết quân luật. Và tổng thống Nga tỏ ra ngạc nhiên là một sự cố ở biên giới như vậy cũng đủ để ban hành thiết quân luật ; tình trạng này không được ban bố đối với Crimea hay vùng Donbass.
Đối với Vladimir Putin, lực lượng tuần duyên Nga chỉ làm nhiệm vụ của mình qua việc bắt giữ và khám xét các tàu của Ukraine hiện diện trong vùng biển của Nga. Vẫn theo chủ nhân điện Kremlin, hồi tháng Chín vừa qua, nhiều tàu chiến của Ukraine đã đi qua eo biển Kertch bình an vô sự. Tuy nhiên, các tàu này đã tuân thủ các quy định hiện hành về lưu thông qua eo biển".
Nga thông báo triển khai tên lửa tại Crimea
Ngày 29/11, theo Reuters, bộ trưởng phụ trách Hạ tầng cơ sở Ukraine, ông Volodimir Omelian, cho biết là hai cảng, Berdiansk và Mariupol, của Ukraine ở biển Azov đã bị phong tỏa. Hơn ba chục tàu bè của Ukraine không thể hoạt động bình thường và đi qua eo biển Kertch.
Trong khi đó, khi trả lời phỏng vấn báo chí Đức, tổng thống Ukraine Petro Porochenko tố cáo nguyên thủ Nga Vladimir Putin muốn thôn tính toàn bộ nước Ukraine, sau khi Moskva, vào ngày 28/11, thông báo sẽ triển khai tên lửa phòng không S-400 tại bán đảo Crimea. Tổng thống Ukraine cũng kêu gọi các nước thành viên NATO cho triển khai tàu chiến ở biển Azov để hỗ trợ Kiev trong cuộc đọ sức với Moskva.
Cũng trong ngày 29/11, theo AFP, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Erdogan cho biết là ông đã đề nghị làm trung gian hòa giải giữa Nga và Ukraine. Trước đó một hôm, ông Erdogan đã lần lượt điện đàm với nguyên thủ Nga và Ukraine, đồng thời kêu gọi các bên giải quyết sự cố này thông qua con đường ngoại giao.
Hôm Chủ Nhật 25/11, hải quân Nga đã nổ súng, bắt giữ và khám xét ba tàu chiến của Ukraine tại eo biển Kertch, vùng biển Azov. Trong vụ này, 6 thủy thủ Ukraine bị thương. Theo Moskva, các tàu chiến Ukraine đã thâm nhập trái phép vùng biển của Nga.
RFI tiếng Việt