Theo giới quan sát, khi Luật An ninh mạng của Việt Nam có hiệu lực vào ngày 1/1/2019, những ai đăng bài chống chính phủ trên mạng hay gây phương hại đến không gian mạng có thể sẽ bị bắt giam. Dựa trên các dữ liệu do các công ty mạng cung cấp, bao gồm cả Facebook, chính quyền sẽ thu thập bằng chứng truy tố người dùng mạng xã hội. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, Việt Nam vẫn lưu ý đến vai trò của nền kinh tế kỹ thuật số vừa mới nổi, nên sẽ không đóng cửa các trang mạng này giống như Trung Quốc đã thực hiện.
Luật An ninh mạng Việt Nam có hiệu lực từ ngày 1/1/2019. Ảnh : một tiệm Internet ở Việt Nam. (Photo : H. Nguyen / VOA)
Từ lâu, Việt Nam đã cố gắng cân bằng giữa việc áp dụng một nền Internet tự do xem như là một biện pháp để giúp tăng trưởng kinh tế và thực thi các biện pháp cứng rắn đối với điều Giám đốc Quốc gia Lâm Nguyễn của công ty nghiên cứu thị trường IDC gọi là "các thảm họa kỹ thuật số". Song song đó, Việt Nam ngày càng mạnh tay trừng phạt các tiếng nói bất đồng chính kiến trên mạng xã hội.
Một dự thảo nghị định về Luật An ninh mạng có hiệu lực từ ngày 1/1/2019, sau 18 tháng soạn thảo, sẽ giúp chính phủ cộng sản đạt được các mục tiêu này bằng cách ra lệnh cho các nhà cung cấp dịch vụ thực hiện một số công việc giám sát.
Bất chấp sự phản đối của công ty Google và Facebook, các mạng xã hội toàn cầu cũng như các nhà cung cấp thương mại điện tử và email có thể sẽ bị yêu cầu lưu trữ dữ liệu người dùng tại Việt Nam, theo Luật An ninh mạng.
Ông Lâm Nguyễn cho biết thêm rằng các công ty mạng cũng có thể sẽ phải dùng tới biện pháp thay thế, đó là sẽ tự kiểm duyệt, giao nộp dữ liệu người dùng và xóa một số nội dung nhất định.
Tăng cường an ninh mạng
Theo số liệu của Liên Hiệp Quốc, Việt Nam xếp hạng 101 trong số 165 quốc gia dễ bị tấn công mạng.
Trong một bài bình luận trên Cyber Research Databank, ông Emilio Iasiello, nhà phân tích tình báo không gian mạng, viết : "Từ trước đến nay, Việt Nam yếu kém trong vấn đề an ninh mạng".
Báo Việt Nam News đưa tin, trong tám tháng đầu năm 2018, các websites trong nước đã hứng chịu hơn 6.500 cuộc tấn công bằng mã độc.
Việt Nam chưa chặn các trang mạng xã hội do các công ty nước ngoài cung cấp, vốn có thể được sử dụng để truyền bá các thông tin "chướng tai, gai mắt". Cũng như các quốc gia Châu Á khác, Việt Nam đang cố gắng phát triển một nền kinh tế kỹ thuật số. Nhưng Việt Nam không có các mạng nội địa dễ kiểm soát để thay thế cho các trang mạng nước ngoài giống như Trung Quốc.
Ông Lâm Nguyễn cho biết : "Rõ ràng, cộng đồng doanh nghiệp và người dùng mạng mong sẽ tránh được sự kiểm duyệt Internet, vì nền kinh tế thương mại kỹ thuật số đang phát triển và mong muốn có một nền tảng cho phép tự do ngôn luận và tự do bày tỏ ý kiến".
Có khoảng 70% trong số 92 triệu dân Việt Nam sử dụng internet, với 53 triệu người dùng mạng xã hội.
Các công ty Internet đa quốc gia phản đối
Sau khi Quốc hội Việt Nam thông qua Luật An ninh mạng vào tháng 6/2018, có đến 17 dân biểu Hoa Kỳ gửi thư cho công ty Google và công ty Facebook, kêu gọi không lưu trữ dữ liệu người dùng tại Việt Nam, đồng thời thiết lập "các hướng dẫn minh bạch" trong việc xóa bỏ nội dung và công bố số lượng các yêu cầu xóa bài đăng trên mạng.
Vào đầu tháng 12, các công ty Facebook, Google và các công ty Internet nước ngoài khác cho biết thông qua một nhóm vận động hành lang rằng các yêu cầu lưu dữ liệu sẽ cản trở đầu tư, cản trở tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam. Luật An ninh mạng cũng yêu cầu các công ty có hơn 10.000 người dùng mạng trong nước phải thiết lập văn phòng đại diện tại Việt Nam.
Trả lời cho bài viết này, Facebook nói rằng họ vẫn "cam kết với cộng đồng của mình tại Việt Nam và giúp các doanh nghiệp Việt Nam phát triển cả trong và ngoài nước".
Ông Lâm Nguyễn nói rằng các nhà cung cấp dịch vụ Internet cũng lo ngại rằng Luật An ninh mạng trao cho Bộ Công an quá nhiều quyền lực, vượt thẩm quyền, không "đúng quy trình".
Các nhà hoạt động lo ngại
Các blogger và các nhà hoạt động tin rằng cùng với việc thực thi Luật An ninh mạng, Việt Nam sẽ gia tăng đàn áp các tiếng nói chỉ trích chính phủ. Hàng loạt các blogger trong nước đã bị bắt từ 2016 cho đến nay.
Các nhà phân tích và các thông tin trên mạng cho rằng chính quyền sẽ có thể thu thập danh tính người dùng trên mạng, cả hồ sơ và dữ liệu về bạn bè của họ.
Blogger và nhà hoạt động Nguyễn Lân Thắng ở Hà Nội nói với VOA : "Luật này bót nghẹt quyền tự do thông tin, xâm phạm đời tư cá nhân, và là một công cụ theo đó trao thêm quyền cho lực lượng công an, họ toàn quyền xâm phạm một cách thô bạo, thậm chí thay mặt cả tòa án ra phán quyết gây ảnh hưởng đến việc sử dụng Internet của người dân".
Các nhà hoạt động Việt Nam phụ thuộc nhiều vào các phương tiện truyền thông Internet để đăng bài, đặc biệt là các tin tức về bất công xã hội, ô nhiễm môi trường, cũng như tệ quan chức tham nhũng.
Ông Vũ Quốc Ngữ, một blogger ở Hà Nội và đồng thời là Tổng Giám đốc của tổ chức phi lợi nhuận Người Bảo vệ Nhân quyền nói : "Luật An ninh mạng sẽ có một tác động rất lớn đối với giới bất đồng chính kiến và các nhà hoạt động online ở Việt Nam. Đó sẽ là một công cụ để bịt miệng giới bất đồng chính kiến, những người phản biện xã hội, và các nhà hoạt động nói chung".
Ralph Jennings
Nguồn : VOA, 28/12/2018
*******************
Quy tắc sử dụng Mạng xã Hội : thêm ‘vòng kim cô’ đối với báo chí Việt Nam (RFA, 26/12/2018)
Việc làm bất thường
Theo văn bản của Bộ quy tắc, người làm báo không được đăng tải, gỡ bài viết, hình ảnh, âm thanh trên mạng xã hội vì mục đích tống tiền hoặc các mục đích không trong sáng khác ; không đưa ra các quan điểm, chia sẻ cá nhân, hoặc trích đăng lại các bài phát biểu, ý kiến trái với đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, trái với nội dung, quan điểm của tác phẩm báo chí mà bản thân đã viết, đăng tải và trái với quan điểm của cơ quan báo chí nơi mình công tác.
Ảnh minh họa. AFP
Các nhà báo Việt Nam không được bình luận, nhận xét, chia sẻ các thông tin mang với mục đích kích động, lôi kéo người khác phản ứng tiêu cực về các vấn đề chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng, đối ngoại có yếu tố phức tạp, nhạy cảm, thái độ tích cực mang tính xây dựng của cộng đồng và sự đồng thuận xã hội.
Người làm báo còn không được thông tin vụ việc chưa kiểm chứng, gây hoang mang trong dư luận, gây thiệt hại cho các hoạt động kinh tế, xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của các cơ quan nhà nước hoặc người thi hành công vụ ; gây tổn hại về thể chất, danh dự, nhân phẩm của công dân...
Đây là các nội dung chính trong 8 điều quy tắc ứng xử trên mạng xã hội của nhà báo do Hội Nhà báo Việt Nam công bố và có hiệu lực từ ngày 1/1/2019.
Nhà báo Võ Văn Tạo từ Nha Trang khẳng định với chúng tôi rằng điều này không được bình thường, vì nhà báo cũng là công dân mà tất cả điều luật đối với công dân đều đã có rồi nên việc ban hành quy định này là điều dư thừa và không cần thiết.
"Tôi nghĩ rằng nhà báo cũng là một công dân cũng chịu hình phạt của bộ luật hình sự cho nên động tác của hội nhà báo đưa ra là thừa và không cần thiết, bó hẹp quyền công dân của nhà báo, nhà báo cũng là công dân đúng ra nhà báo phải có quyền lực lớn hơn, được ưu ái hơn về quyền lực nay còn thua kém cả một công dân thì tôi thấy nó không hợp lý".
Ngoài ra, nhà báo Võ Văn Tạo còn nói thêm rằng nhà nước do Đảng cộng sản độc quyền lãnh đạo nên họ muốn quy định điều gì thì họ sẽ ra quy định chứ không cần nó có hợp lý hay không và nhà nước không quan tâm đến việc đó.
Còn đối với nhà báo Phạm Thành, chủ trang mạng Bà Đầm Xòe thì quy định của Hội Nhà Báo vừa nêu chỉ là trò lừa dân và vớ vẩn của cơ quan lập ra. Ông cho hay :
"Tưởng như là nếu là bạn đọc thông thường thì cho rằng đó là một quy định tốt cho người nghe về những thông tin sạch thông tin đúng cho người cần được tiếp cận nhưng đấy chỉ là tư duy ấu trĩ thôi, đó là không biết tình hình của các quan chức cộng sản tự cho mình là thông tin đúng thôi. Đấy là trò để lừa dân người ta không biết gì thôi, còn những nhà báo những người có trình độ là người ta thừa biết đó chỉ là nhũng trò vớ vẩn mà thôi, ấu trĩ của cơ quan lập ra. Thế nhưng nó lại có tác dụng răn đe một số nhà báo tự do run sợ đi, không dám mạnh dạng tự tin vào mình nữa".
Đồng thời, nhà báo Phạm Thành còn trao đổi thêm rằng, hiện nay thông tin lan truyền trên mạng cơ bản 90% là đúng sự thật, bình luận từ 70-80% đúng với thực tế, nếu thông tin liên tục như thế sẽ tạo được lòng tin chứ không cần truyền thông nhà nước chính thống.
Qui định khó thực thi
Ảnh minh họa. AFP
Tại buổi công bố quy tắc sử dụng mạng xã hội đối với người làm báo Việt Nam, ông Hồ Quang Lợi phó chủ tịch hội nhà báo Việt Nam nhấn mạnh rằng : việc ban hành quy tắc là cơ sở quan trọng để hội đồng xử lý vi phạm đạo đức nghề nghiệp ở các cấp để xử lý những hành vi vi phạm đạo đức của người làm báo khi tham gia mạng xã hội.
Nhà báo Võ Văn Tạo khẳng định rằng, ông hoàn toàn không đồng ý với điều đó bởi vì đạo đức nhà báo không phải nằm ở chuyện đó. Ông giải thích :
"Tôi nghĩ là đạo đức báo chí không phải là chỗ đó, mà đạo đức là anh có đưa tin đúng sự thật hay không, khách quan hay không có vậy thôi. Thế còn nói theo quan điểm chính trị này, chính trị kia thì chuyện đó không phải là đạo đức gì cả. Mà ở Việt Nam thì cứ quy vào việc chính trị, cái gì cũng chính trị hóa hết lạ lùng là ở chỗ đó. Thế nên nhiều người bị trừng phạt oan uổng với những việc chính trị hóa mọi lĩnh vực đời sống xã hội".
Còn nhà báo Phạm Thành thì cho rằng đó chỉ là trò mà người xưa gọi là "bắt cóc bỏ đĩa", bởi vì theo nhà báo việc đưa nguồn tin lên mạng là một điều không khó và có nhiều cách khác nhau. Cho nên để quy định chế tài xử lý các nhà báo như vậy là việc vô cùng khó và bất khả thi.
"Bởi vì người ta có thể cung cấp thông tin cho bạn bè chiến hữu hoặc thậm chí họ lập một nick khác họ đưa lên thì cái đó cũng chỉ là dọa vớ vẫn thôi, mấy trò trẻ con thôi. Và nó cũng thể hiện một cái sự bất lực trong quản lý yếu kém, trong nền tảng thông tin bùng nổ, không chạy theo kỹ thuật đó để quản lý như thế nào cho đúng thì lại gom lại bắt người ta bưng bít thông tin của chế độ cộng sản độc tài lâu nó vẫn làm như vậy. Cho nên bắt được một người như thế là vô cùng khó khăn, làm sao bắt được".
Bộ Quy tắc Sử dụng Mạng xã Hội đối với nhà báo được đưa và có hiệu lực trùng với thời điểm Luật An Ninh Mạng của Việt Nam được thi hành.
Giới quan tâm cả trong và ngoài nước đều cho rằng những biện pháp như thế đều nhằm xiết chặt quyền tự do ngôn luận mà báo giới cũng không là ngoại lệ.