Việt Nam được lợi gì trong đạo luật an ninh ARIA của Mỹ ?
Kính Hòa, RFA, 03/02/2019
Ngày 31/12/2019 Tổng thống Hoa Kỳ ký ban hành đạo luật mang tên Trấn an Châu Á (ARIA) khẳng định những lợi ích của Hoa Kỳ trong vùng Ấn Độ Thái Bình Dương.
Chỉ huy hạm đội Thái Bình Dương của Hoa Kỳ, Phso đô đốc Pillipe G Saywer, đón các sĩ quan Việt Nam trên tàu sân bay Carl Vinson, Danang, 5/3/2018. AFP
Đồng thời ARIA cũng đưa ra những cam kết của Hoa Kỳ với các quốc gia trong vùng này, trong đó có Việt Nam.
ARIA cũng đưa ra một con số cụ thể là Washington sẽ chi đến 1,5 tỉ đô la cho vùng này trong 4 năm 2019-2023.
Một số nhà quan sát trong và ngoài nước nhận định sau đây về đạo luật này.
Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng, nguyên đại sứ Việt Nam tại Hà Lan, trong thư trả lời RFA đánh giá rất cao tầm quan trọng của đạo luật này. Theo ông đạo luật này "luật hóa" sự đối kháng của Mỹ với Trung Quốc trong khu vực, và nằm trong chiến lược toàn cầu của Mỹ. Theo ông đạo luật này sẽ có tác động để nâng quan hệ Mỹ Việt từ quan hệ toàn diện sang quan hệ chiến lược.
Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp, chuyên gia về quan hệ quốc tế làm việc tại Singapore cho rằng :
"Việt Nam và các nước khác đều được hưởng lợi từ đạo luật này, không chỉ về mặt tài chính khi Hoa Kỳ dành 1.5 tỉ đô cho các chương trình ở khu vực Đông Á và Đông Nam Á, mà còn về mặt ý nghĩa tượng trưng sự cam kết của Hoa Kỳ. Điều đó nó tốt cho trật tự khu vực của Châu Á và Đông Nam Á nói riêng".
Trong đạo luật ARIA, Việt Nam được gọi là một đối tác an ninh, thứ tự ưu tiên sau các đồng minh và các đối tác chiến lược của Mỹ.
Nhận xét về cách gọi này, Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp nói với RFA :
"Đạo luật ARIA này nhất quán gọi Việt Nam là đối tác an ninh thôi, tức là Mỹ không coi trọng Việt Nam như các nước khác ở giai đoạn hiện tại".
Liên quan đến Việt Nam, ARIA còn nói đến cam kết của Mỹ vào khu vực Tiểu vùng Mekong, bao gồm các nước Miến Điện, Thái Lan, Lào, Campuchia, và Việt Nam. Sự cam kết này đã được chính quyền Mỹ thời Tổng thống Obama đưa ra.
Theo Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp, đây là điều thể hiện sự nhất quán của Hoa Kỳ trong khu vực này.
Một nhà nghiên cứu Biển Đông của Việt Nam là Thạc sĩ Hoàng Việt, nhận định rằng Việt Nam sẽ có hai điều lợi liên quan đến đạo luật ARIA :
"Thứ nhất là an ninh trên Biển Đông, thứ hai là trên sông Mekong. Đặc biệt là trên sông Mekong, vì Biển Đông thì có nhiều cường quốc, nhưng vùng sông Mekong thì không có cường quốc nào cả".
Thạc sĩ Hoàng Việt nằm trong số những nhà quan sát nhấn mạnh tầm quan trọng của lưu vực sông Mekong trong ảnh hưởng của Trung Quốc. Trung Quốc không những có nhiều đập nước trên thượng nguồn Mekong, gây khó khăn cho Việt Nam ở hạ lưu, mà Trung Quốc còn đầu tư nhiều vào hai quốc gia láng giềng Lào và Campuchia, tạo sức ép rất lớn lên Việt Nam.
Sau khi ARIA được ban hành, Viện nghiên cứu Đông Nam Á tại Singapore đưa ra kết quả khảo sát những nhận định của các học giả, doanh nghiệp, xã hội dân sự của Đông Nam Á về sự hiện diện của Mỹ và Trung Quốc trong khu vực. Kết quả cho thấy người Đông Nam Á cho rằng Trung Quốc đang dần thay thế Mỹ trong khu vực, chỉ có hơn 31% tin rằng Hoa Kỳ là một đối tác an ninh cho khu vực.
Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng cho rằng tỉ lệ tin tưởng này sa sút từ khi Tổng thống Trump cầm quyền đến nay, và ông nói rằng Mỹ cần chứng minh sự cần thiết của mình cho an ninh khu vực bằng hành động.
Cũng cho rằng vai trò của Mỹ suy giảm từ khi Tổng thống Trump vào Nhà Trắng, Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp còn nhận định thêm :
"Thực ra cuộc khảo sáng được thực hiện hồi tháng 11, 12 năm ngoái trước khi đạo luật ARIA ra đời, nhưng nếu (có kết quả đó) thực hiện bây giờ thì nó cũng là điều dễ hiểu vì từ hai năm nay những hành động của ông Trump tạo nên ấn tượng Hoa Kỳ đang lơ là khu vực Châu Á nói chung và Đông Nam Á nói riêng. Mặc dù trên thực tế có thể nó không đến mức như vậy, nhưng ít nhất các hành động của ông Trump tạo cảm giác Hoa Kỳ không quan tâm đủ đến khu vực này. Vì vậy đạo luật này ra đời cũng rất là kịp thời".
Bên cạnh các vấn đề an ninh và cam kết tài chính ARIA còn đưa ra các quan ngại về nhân quyền, trong đó đề cập đến các quốc gia Việt Nam, Trung Quốc, Thái Lan.
Thạc sĩ Hoàng Việt nhận xét :
"ARIA cho Việt Nam những điều lợi, nhưng bên cạnh đó sẽ có khả năng gây xung đột với Việt Nam vì những vấn đề nhân quyền, pháp quyền, minh bạch".
Nhưng Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp lại có nhận xét rằng ARIA được lưỡng viện Quốc hội Mỹ đưa ra, và đó là nơi các vấn đề nhân quyền được nêu lên mạnh mẽ. Theo ông vấn đề nhân quyền trong ARIA có được Mỹ áp dụng hay không còn là chuyện khác, vì nó có thể là chỉ được đưa ra như một cách đãi bôi, sau hai năm Tổng thống Trump và Hoa Kỳ bị chỉ trích là lơ là vấn đề nhân quyền trên toàn thế giới.
Kính Hòa
Nguồn : RFA, 03/02/2019
*********************
Mỹ biến chính sách "đối kháng" Trung Quốc thành luật ARIA (RFI, 10/01/2019)
Mai Vân, RFI, 10/01/2019
Vào ngày 31/12/2018, tức là ngày cuối cùng của năm, tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký ban hành bộ luât Sáng kiến Trấn an Châu Á – Asia Reassurance Initiative Act gọi tắt là ARIA - định hướng một cách rõ ràng chính sách Châu Á mới của Mỹ. Đối với các nhà quan sát, đây là một ngón đòn mới của Hoa Kỳ nhằm chống lại đà bành trướng của Trung Quốc.
Đối với các nhà quan sát, ARIA là một ngón đòn mới của Hoa Kỳ nhằm chống lại đà bành trướng của Trung Quốc - Ảnh StudyIQ
Trong một bài viết trên chuyên san Nhật Bản The Diplomat, ngày 08/01/2019, giáo sư Carl Thayer, thuộc Học Viện Quốc Phòng Úc, đã nêu bật ý nghĩa và tác động của đạo luât vừa ban hành, xem đấy là một "chiến lược ngoại giao mạch lạc đầu tiên của Mỹ cho khu vực Ấn Độ -Thái Bình Dương", có được đồng thuận của cả hai đảng trong Quốc hội Hoa Kỳ.
Giáo sư Thayer nêu bật quá trình "ra đời" của đạo luật ARIA, bắt nguồn từ một loạt điều trần trong hai năm 2017-2018, do thượng nghị sĩ Cory Gardner, chủ tịch tiểu ban Đông Á-Thái Bình Dương của Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ tiến hành, sau đó trở thành dự thảo luật, được Thượng viện thông qua lần đầu tiên ngày 04/12/2018, được Hạ viện bổ sung và bỏ phiếu tán đồng ngày 12/12 trước khi được Thượng viện nhất trí vào ngày 19/12, chuyển qua cho hành pháp và được tổng thống Donald Trump ký ban hành ngày 31/12.
Theo giáo sư Thayer, với mục tiêu yêu cầu chính quyền Trump đề ra một tầm nhìn chiến lược dài hạn và một chính sách đa diện và hoàn chỉnh cho vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương, đạo luật ARIA đã bổ khuyết, thậm chí cải tiến Chiến lược An ninh Quốc gia mà Nhà Trắng công bố cuối 2017 và Chiến Lược Quốc Phòng của Lầu Năm Góc hồi đầu năm 2018.
Củng cố màng lưới đồng minh và đối tác
Đối với giáo Thayer, ARIA sẽ đóng một vai trò quan trọng – nếu không muốn nói là quyết định - trong việc định hình chính sách an ninh quốc gia của Mỹ tại vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương, với những tác động tiềm tàng trên 4 điểm.
Trước tiên ARIA công nhận một cách rõ ràng tầm quan trọng thiết yếu của các đồng minh và đối tác tại Châu Á đối với nền an ninh của chính nước Mỹ, từ các đồng minh kết ước như Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines và Thái Lan, cho đến đối tác chiến lược như Ấn Độ, và đối tác an ninh được tăng cường như Indonesia, Malaysia, Singapore và Việt Nam.
Riêng đối với Đài Loan, đạo luật ARIA yêu cầu chính quyền thực hiện các cam kết về "chuyển giao phương tiện quốc phòng" và tăng cường giao lưu cấp cao.
Hai cơ chế hợp tác được đạo luật nhấn mạnh là Đối tác An ninh ba nên Mỹ-Nhật-Hàn (U.S.-Republic of Korea-Japan Trilateral Security Partnership) và Đối thoại An ninh bốn bên (Quadrilateral Security Dialogue) được gọi nôm na là "Bộ Tứ" bao gồm các nước Mỹ-Úc-Nhật-Ấn.
Điểm thứ hai liên quan đến 3 thách thức chủ chốt nhằm vào hệ thống quốc tế mà Mỹ hậu thuẫn tại vùng Châu Á mà luật ARIA yêu cầu chính quyền Hoa Kỳ phải đối phó.
Hành vi của Trung Quốc ở Biển Đông là thách thức hàng đầu
Đứng đầu danh sách thách thức này là tình hình Biển Đông, với việc "Trung Quốc xây dựng trái phép và quân sự hóa các đảo đá và sử dụng biện pháp cưỡng bức kinh tế".
Hai thách thức còn lại là việc "Bắc Triều Tiên tăng nhanh kho vũ khí hạt nhân và hỏa tiễn" và "Sự hiện diện ở khắp Đông Nam Á của tổ chức Nhà Nước Hồi Giáo và những tổ chức khủng bố quốc tế khác đe dọa nước Mỹ".
Luật ARIA đặc biệt quan tâm đến việc cung cấp phương tiện cho chính quyền Hoa Kỳ để chống lại ảnh hưởng chiến lược của Trung Quốc… nhưng đồng thời cũng mở cửa cho hợp tác.
Đạo luật nêu rõ thái độ "quan ngại trước các hành động của Trung Quốc nhằm bóp nghẹt xã hội dân sự và tôn giáo trong nước, và phá hoại trật tự dựa trên luật pháp ở vùng Ấn Độ Thái Bình Dương".
Tuy nhiên, đạo luật cũng đề ra nhiều lãnh vực cần hợp tác với Trung Quốc để "khuyến khích Trung Quốc đóng một vai trò xây dựng bằng cách chứng minh là họ tôn trọng luật lệ và chuẩn mực quốc tế…".
Đề cao giá trị tự do, dân chủ và hợp tác đa phương
Điểm thứ ba mà luật ARIA quan tâm là nâng cao tầm quan trọng của các giá trị của Mỹ và chuẩn mực quốc tế trong việc định hình chiến lược ngoại giao của Hoa Kỳ ở vùng Ấn Độ Thái Bình Dương. Đó là các giá trị như dân chủ, tự do báo chí, quyền con người, điều hành tốt, nhà nước pháp quyền.
Trong địa hạt này, ARIA đặc biệt nêu quan ngại về pháp quyền và quyền tự do ở 5 quốc gia – Trung Quốc, Cam Bốt, Bắc Triều tiên, Lào, Thái Lan và Việt Nam, và nhấn mạnh trên tình trạng không thẻ chấp nhận được ở Miến Điện và Trung Quốc. Luật cấm tài trợ cho một số chương trình cụ thể của Mỹ ở Miến Điện, Philippines và Cam Bốt, nhưng sẽ tài trợ cho những người bảo vệ nhân quyền…
Sau cùng, luật ARIA yêu cầu chính quyền Hoa Kỳ là phải phát huy vai trò của ASEAN trong tư cách là một thành tố trong cấu trúc giải quyết các vấn đề khu vực. Bên cạnh đó, ARIA hậu thuẫn rõ ràng cho việc Mỹ can dự vào các vấn đề đa phương như tài nguyên thiên nhiên, năng lượng, thương mại và đặc biệt ủng hộ Sáng Kiến Hạ Nguồn Sông Mêkông, ủng hộ việc Mỹ tham gia vào các "hiệp định thương mại đa phương, song phương hay khu vực có khả năng giúp tăng công ăn việc làm và phát triển kinh tế ở Mỹ…"
Và ARIA cũng khuyến nghị việc "đàm phán một khuôn khổ hợp tác kinh tế toàn diện với ASEAN, sử dung các diễn đàn đa phương như APEC, Thượng Đỉnh Đông Á, Nhóm G20, cho những mục tiêu kinh tế của Mỹ ở vùng Ấn Độ Thái Bình Dương".
Trong thực tế, Trung Quốc là đích nhắm của ARIA
Dù đạo luật ARIA liên quan đến chính sách chung của Mỹ tại khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương rộng lớn, sự kiện Trung Quốc bị nêu bật thành một đối tương của đạo luật đã khiến nhiều chuyên gia cho rằng Hoa Kỳ đã luật hóa chính sách đối kháng Trung Quốc.
Trong bài viết "Mỹ tăng sức ép trong cuộc tranh đua với Trung Quốc bằng luật ARIA", nhật báo Hồng Kông South China Morning Post ngày 05/01/2019 vừa qua cho rằng : "Việc Mỹ nỗ lực tìm kiếm hậu thuẫn từ đồng minh trong khu vực thông qua đạo luật Sáng Kiến Trấn An Châu Á ARIA có thể là vấn đề nhức đầu cho Trung Quốc", làm gay gắt thêm sự cạnh tranh Mỹ-Trung ở Châu Á, đặc biệt trên Biển Đông.
Theo South China Morning Post, chuyên gia về an ninh hàng hải Collin Koh tại Singapore đã nhận định rằng "không thể xem nhẹ khả năng đạo luật ARIA góp phần làm sâu sắc thêm thế đối đầu Mỹ-Trung, cho dù việc chính quyền Donald Trump có thực thi đạo luật này hay không lại là một chuyện khác".
Đối với ông Koh, Trung Quốc có thể bị đau đầu hơn nữa khi các đồng minh khu vực của Mỹ bạo dạn hơn : "Về những khó khăn mà Trung Quốc phải đối phó, hoàn toàn có thể dự đoán được rằng sức ép chiến lược (trên Bắc Kinh) không chỉ xuất phát từ riêng từ Mỹ, vì lẽ luật ARIA như cũng nhấn mạnh đến vai trò của các đồng minh và đối tác của Washington".
Cũng theo South China Morning Post, ông Derek Grossman, chuyên gia phân tích quốc phòng tại trung tâm tham vấn Mỹ Rand Corporation, đã xem việc ban hành đạo luật ARIA là một phương cách huy động lực lượng đẩy lùi các hành vi xấu của Trung Quốc.
Trả lời tờ báo Hồng Kông, chuyên gia Mỹ phân tích : "Đây là ví dụ hữu hình nhất phản ánh sự lo lắng thực sự trong chính phủ Mỹ về ảnh hưởng ngày càng lớn và hành động ngày càng hung hăng của Trung Quốc trong lĩnh vực an ninh và kinh tế, nhắm cả vào Mỹ lẫn các đồng minh và đối tác của Mỹ".
Mai Vân
Nguồn : RFI, 10/01/2019