Kiểm điểm và xử lý trách nhiệm theo quy định của pháp luật
Chỉ một dự án đầu tư sang Venezuela đã ngốn 14,2% tổng dự trữ ngoại hối quốc gia thời điểm năm 2010, phải chăng đây là cuộc chơi liều lĩnh của một nhóm người ?
Một dự án khai thác dầu khí của PVEP tại Peru. Ảnh : PVEP
Ngày 21/2/2019, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc ký ban hành Quyết định số 213/QĐ-TTg (QĐ213) "Chương trình tổng thể của Chính phủ về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2019".
Quyết định nêu rõ :
"Rà soát, xử lý dứt điểm tồn tại, yếu kém của doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn nhà nước.
Kiên quyết xử lý các doanh nghiệp vi phạm pháp luật, làm thất thoát, lãng phí vốn, tài sản nhà nước, các dự án đầu tư chậm tiến độ, kém hiệu quả, thua lỗ kéo dài ; không sử dụng ngân sách nhà nước để xử lý thua lỗ của doanh nghiệp.
Kiểm điểm và xử lý trách nhiệm theo quy định của pháp luật đối với tập thể, cá nhân, đặc biệt là người đứng đầu trong việc để xảy ra các vi phạm về quản lý sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại doanh nghiệp và cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước".
Vì sao nhà nước đã có "Luật Đầu tư công" mà Thủ tướng còn phải ban hành quyết định trong đó đặc biệt nhấn mạnh chuyện "Kiểm điểm và xử lý trách nhiệm theo quy định của pháp luật đối với người đứng đầu trong việc để xảy ra các vi phạm…" ?
Nhiều năm gần đây, đầu tư công luôn là mảnh đất màu mỡ cho một bộ phận không nhỏ quan chức lợi dụng đục khoét ngân sách, vơ vét chia nhau những đồng tiền thuế người dân chắt chiu đóng góp.
Có thể nêu một số dẫn chứng, chẳng hạn vụ mua bán ụ nổi 83M tại Vinalines, vụ Mobifone mua 95% cổ phần AVG, vụ nhà máy gang thép Thái Nguyên đầu tư tới hơn 8.000 tỉ đồng nhưng nay đang dần biến thành đống sắt gỉ,...
Một trong những vụ việc được dư luận quan tâm là việc Tổng công ty khai thác thăm dò dầu khí (PVEP) thuộc Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam (PVN) thực hiện liên doanh với đối tác là Tổng công ty dầu khí Venezuela (thành viên của Công ty dầu khí quốc gia Venezuela) tại mỏ dầu Junin 2 và các dự án tại một số quốc gia khác.
Xin tóm lược một số thông tin mà báo chí đề cập về vụ việc tại mỏ dầu Junin 2.
Thứ nhất là ý kiến cho rằng các cơ quan thuộc Chính phủ đã vượt quá thẩm quyền, không trình Quốc hội phê duyệt trong việc thực hiện hợp đồng, cụ thể là bài báo :
"PVN 'ném' nghìn tỉ tại Venezuela : Ép bộ trưởng ký, 'phớt lờ' báo cáo Quốc hội" đăng trên Thanhnien.vn ngày 15/3/2019.
Thứ hai là thông tin từ tháng 11/2008, "Bộ Kế hoạch & Đầu tư đã có cuộc họp thẩm định báo cáo việc đầu tư này với sự tham gia của đại diện các bộ, ngành và có tờ trình Thủ tướng xin phê duyệt dự án với tổng mức đầu tư hơn 1,24 tỷ USD" [1].
Sau đó "Với tư cách cơ quan thẩm tra hồ sơ xin cấp phép đầu tư, Bộ Kế hoạch & Đầu tư đã báo cáo Thủ tướng và kiến nghị Ủy ban thường vụ Quốc hội xem xét đặc cách với dự án để sớm cấp giấy chứng nhận đầu tư.
Tuy nhiên trả lời bằng văn bản sau đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã "bác" đề xuất này và "Yêu cầu Chính phủ có tờ trình chính thức gửi Ủy ban làm rõ phần vốn nhà nước góp vào dự án. Trường hợp dự án sử dụng từ 30% vốn nhà nước trở lên thì Chính phủ phải trình Quốc hội xem xét chủ trương đầu tư" [1].
Vậy điều gì đã xảy ra sau khi có ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ?
"Báo cáo tháng 5/2009 của Chính phủ gửi cơ quan thường trực Quốc hội dự án Junin 2, cơ cấu phần vốn góp Nhà nước tại dự án được thay đổi.
Phần vốn góp từ vốn chủ sở hữu của PVN giảm từ 956 triệu USD dự kiến ban đầu, xuống còn 547 triệu USD, tức chỉ còn 29,9% tổng chi phí góp vốn của phía Việt Nam.
Điều này đồng nghĩa dự án đầu tư không còn nằm trong diện phải báo cáo Quốc hội xem xét, chấp thuận chủ trương đầu tư (dự án có mức góp vốn 30% trở lên)" [1].
Đến tháng 6/2010 dự án chính thức động thổ, tổng nhu cầu vốn phía Việt Nam phải đóng góp trong dự án tăng thành 1,825 tỉ USD trong đó có một khoản hết sức phi lý mà phía Việt Nam phải thực hiện, đó là "phí tham gia" (bonus) hay còn gọi là "phí hoa hồng".
Theo đó Việt Nam phải trả cho Venezuela 584 triệu USD bằng tiền mặt chia làm ba đợt, đợt đầu 300 triệu, hai đợt còn lại mỗi đợt 142 triệu USD [1].
Đến năm 2013 sau khi đã nộp 442 triệu USD tiền "phí tham gia", 90 triệu USD tiền góp vốn, tổng cộng là 532 triệu USD, ban lãnh đạo mới của PVN đã phải quyết định đơn phương không thực hiện cam kết nộp số tiền "phí tham gia" còn lại (142 triệu USD).
Một tờ báo viết : "PVN mất trắng hàng ngàn tỉ đồng tại Venezuela" [2].
Cũng trong năm 2013, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo PVN và PVEP tạm dừng việc khai thác thử tại mỏ Junin 2 để tiến hành công tác nghiên cứu đánh giá lại toàn bộ dự án, đàm phán với nước chủ nhà về các điều khoản của hợp đồng.
PVEP cho biết sẽ tiếp tục dự án khi các vấn đề liên quan được làm rõ, đặc biệt phải đảm bảo tránh được các rủi ro về tỉ giá, lạm phát của nước sở tại [3].
Với tình hình chính trị không ổn định kéo dài nhiều năm cho đến nay tại Venezuela, liệu bao giờ PVEP sẽ tiếp tục dự án và giả sử tiếp tục thì lãi thu được có đủ hoàn lại các khoản đã "mất trắng" ?
Nếu thông tin đăng tải trong bài "Dự án tỷ đô sa lầy của PVN ở Venezuela" [1] là chính xác, có thể thấy đã có vượt qua rào chắn pháp lý trong Nghị quyết số 66/2006/NQ-QH11 (NQ66) của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (ban hành ngày 29/6/2006) và Nghị quyết 49/2010/QH12 (NQ49) (ban hành năm 2010).
Theo NQ66 "Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư với các dự án có quy mô vốn đầu tư từ hai mươi nghìn tỷ đồng Việt Nam trở lên, đối với dự án, công trình có sử dụng từ ba mươi phần trăm vốn nhà nước trở lên".
Và như vậy, ý kiến cho rằng cơ quan chức năng "phớt lờ báo cáo Quốc hội" là hoàn toàn có cơ sở, và phải xem xét trách nhiệm của PVN, của PVEP hay cấp nào khác ?
Có hai lý do để dẫn tới kết luận này :
Thứ nhất, ý kiến của Bộ Kế hoạch & Đầu tư gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã bị bác và Ủy ban đã yêu cầu "Chính phủ có tờ trình chính thức gửi Ủy ban".
Thứ hai, theo NQ66 "Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư" chứ không phải cấp thấp hơn là các bộ, ngành, tập đoàn hay tổng công ty nhà nước.
Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội là văn bản quy phạm pháp luật do Quốc hội ban hành và có hiệu lực tương đương như luật.
Vi phạm các quy định trong Nghị quyết này là hành vi vi phạm pháp luật.
Những gì báo chí phát hiện liệu có cho thấy sự bất cập trong điều hành kinh tế vĩ mô, sự chưa hoàn thiện cơ cấu kiểm soát quyền lực và những hạn chế của thể chế kinh tế, chính trị ?
Chính phủ là cơ quan hành pháp nghĩa là phải tuân thủ các quy định của pháp luật.
Nói theo ngôn ngữ của ngành luật, Chính phủ chỉ được phép làm những gì mà luật pháp cho phép, còn người dân thì được phép làm những gì mà pháp luật không cấm.
Tại thời điểm năm 2010, khi PVN ký hợp đồng lập liên doanh với Venezuela, một đô la Mỹ tương đương 19.500 đồng.
Số liệu mà báo Thanhnien.vn nêu trong bài báo "Điều tra vụ PVN 'mất trắng' hàng ngàn tỉ đồng tại Venezuela" đăng ngày 14/03/2019 cho thấy dự án mà PVN thực hiện có tổng nhu cầu vốn đầu tư là 1,825 tỉ USD.
Số tiền này tương đương khoảng 36.000 tỷ đồng, gấp khoảng 1,8 lần so với quy định của Quốc hội (20.000 tỷ).
Số liệu trong Thống kê tài chính quốc tế của IMF, WB và Báo cáo nợ nước ngoài số 7 - Bộ Tài chính cho thấy dự trữ ngoại hối quốc gia cuối năm 2010 khoảng 12,86 tỷ USD và nợ nước ngoài ngắn hạn là 6,95 tỷ USD [4].
Chỉ một dự án đầu tư của PVN (1,825 tỷ USD) sang Venezuela đã ngốn 14,2% tổng dự trữ ngoại hối quốc gia tại thời điểm năm 2010, phải chăng đây là cuộc chơi liều lĩnh của một nhóm người chứ không phải là cách thức đầu tư có tính toán của Chính phủ ?
Và phải chăng đây cũng là một cách thể hiện quyền lực vượt trên pháp luật ?
Chỉ đến khi khả năng mất trắng số tiền nghìn tỷ bị phát hiện thì vụ việc mới được các cơ quan bảo vệ pháp luật và truyền thông đề cập, vậy phải chăng đã có "tác động" thế nào đó để các cơ quan hữu quan trong đó có Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước… án binh bất động ?
Năm 2010 cả nước xuất khẩu 6,88 triệu tấn gạo thu được 3,23 tỉ đô la Mỹ.
Số tiền 532 triệu USD đã giao cho phía Venezuela (mà báo chí nói là mất trắng) gần bằng 1/6 tống số tiền bán gạo.
Để có chừng ấy tiền bao nhiêu triệu nông dân trồng lúa phải lao động cật lực cả năm ?
******************
Ngày Pháp luật
Mọi vi phạm trong hệ thống chính trị phải xử lý được trách nhiệm của người đứng đầu, chứ không chỉ cấp dưới, và tên tuổi phải công khai...
Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2013 - Ảnh minh họa (https://moha.gov.vn)
Điều 8 Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật quy định ngày 09 tháng 11 hàng năm là "Ngày Pháp luật".
Ngày Pháp luật trùng với ngày bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa được ban hành.
Năm 2013, Thủ tướng Chính phủ lúc đó là ông Nguyễn Tấn Dũng chính thức công bố "Ngày Pháp luật Việt Nam".
Baodientu.chinhphu.vn viết :
"Ngày Pháp luật được tổ chức hằng năm nhằm tôn vinh Hiến pháp và pháp luật, đề cao giá trị của Hiến pháp và pháp luật trong Nhà nước pháp quyền, giáo dục ý thức thượng tôn pháp luật cho mọi người trong xã hội.
Tổ chức Ngày Pháp luật còn có ý nghĩa thúc đẩy tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân" [5].
Đọc toàn bộ bài báo, chỉ thấy nói "giáo dục ý thức thượng tôn pháp luật cho mọi người trong xã hội" mà không thấy nói "giáo dục ý thức thượng tôn pháp luật" cho các cơ quan hành pháp và tư pháp cũng như tổ chức chính trị xã hội, có phải đây chỉ là "lỗi soạn thảo văn bản" ?
Trước và sau khi công bố "Ngày Pháp luật" cơ quan hành pháp đã làm việc thế nào ?
Ngay từ năm 2010, "Trưởng ban Dân nguyện của Quốc hội Trần Thế Vượng lấy ví dụ từ dự án đường Hồ Chí Minh "được làm từng đoạn một rồi mới nối với nhau để trình ra Quốc hội. Lúc đó Quốc hội không cho nối cũng không được" [6].
Tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 6/4/2010, "Nhiều vị ủy viên thường vụ băn khoăn bởi đã có không ít dự án được "xé lẻ" để qua "cửa" Quốc hội". [6]
Chỉ mới đây, tháng 1/2016 MobiFone thực hiện thương vụ mua lại 95% cổ phần của AVG với tổng giá trị hợp đồng chuyển nhượng 8.889,8 tỉ đồng.
Vì sao hồ sơ vụ mua bán này đóng dấu "mật" cho đến nay vẫn chưa có câu trả lời thỏa đáng dù báo chí nhiều lần nêu câu hỏi ?
Đến tháng 7/2017, Thường trực Ban Bí thư chỉ đạo thanh tra toàn diện thương vụ, Tổng Bí thư yêu cầu đẩy nhanh tiến độ điều tra vụ việc.
Ngày 10/07/2018 Bộ Công an công bố quyết định khởi tố vụ án, nhiều cựu lãnh đạo liên quan bị khai trừ khỏi đảng, bị bắt tạm giam như Lê Nam Trà, Nguyễn Bắc Son và Trương Minh Tuấn...
Tại Hà Nội, Baovanhoa.vn – cơ quan của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch viết :
"Với vụ Sóc Sơn, cả nghìn héc ta rừng bị "xẻ thịt" để xây biệt phủ, nhà vườn một cách công khai, lại xuất phát từ việc chính quyền đã ngang nhiên cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người nhận chuyển nhượng một cách trái pháp luật…
Gần đây nhất là năm 2013, sau nhiều đợt thanh tra việc quản lý, sử dụng đất đai và trật tự xây dựng trên địa bàn này, cơ quan thanh tra đã chỉ ra nhiều sai phạm và kiến nghị xử lý.
Nhưng hàng chục năm trời, những kiến nghị này đã không được xử lý một cách dứt điểm, các công trình xây dựng vẫn ngang nhiên tồn tại khiến dư luận không khỏi băn khoăn về năng lực của các cơ quan hành pháp từ cấp xã, huyện đến thành phố" [7].
Năng lực của các cơ quan hành pháp tất cả các cấp bị đặt dấu hỏi chắc là không sai, tiếc rằng cho đến nay gần như không thấy đề cập đến năng lực giám sát của cơ quan lập pháp ?
Liệu có chuyện cơ quan lập pháp nhường sân chơi cho cơ quan hành pháp ?
Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất của quốc gia, là cơ quan lập pháp nhưng việc soạn thảo dự án luật nhiều lúc lại do Chính phủ và các cơ quan trực thuộc chủ trì hoặc thực hiện.
Chính vì thế, một số quyền công dân đã ghi trong Hiến pháp từ năm 1946 song do Chính phủ "khất" nên Quốc hội chưa thể ban hành như các Luật Biểu tình, Luật về Hội...
Vậy nhân dân nên đặt câu hỏi với Quốc hội, Chính phủ hay cơ quan nào khác ?
Phải đến năm 2015 nước ta mới có "Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân", vậy trước khi có luật này ngoài chuyện xây dựng và ban hành luật (hoặc các văn bản quy phạm pháp luật), phải chăng quyền giám sát của Quốc hội với các hoạt động của Chính phủ còn bị hạn chế ?
Nếu không thì tại sao Trưởng ban Dân nguyện Trần Thế Vượng khi ấy lại phải đề cập chuyện "cắt khúc" đường Hồ Chí Minh để thi công rồi yêu cầu Quốc hội cho nối các đoạn này và : "Quốc hội không cho nối cũng không được" ?
Muốn đất nước có kỷ cương thì phải xây dựng nhà nước pháp quyền, phải "Thượng tôn pháp luật".
Chỉ khi nào phép nước được tuân thủ trước hết ở cơ quan hành pháp, tư pháp sau đó là toàn dân thì thế nước mới vững bền, dân tộc mới trường tồn.
Như vậy, câu khẩu hiệu toàn dân "Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật" không chỉ dừng lại ở toàn dân tuân thủ mà bản thân các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp và các các tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp phải nêu gương đi đầu.
Đặt vấn đề như thế bởi nếu cơ quan lập pháp - Quốc hội và Hội đồng Nhân dân - thực hiện không đến nơi đến chốn quyền lực được nhân dân ủy nhiệm thì hiện tượng "phớt lờ báo cáo Quốc hội" vẫn có khả năng tiếp diễn và chuyện cơ quan lập pháp bị "tảng lờ" không phải là không thể xảy ra.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân từng yêu cầu các đại biểu quốc hội phải gương mẫu.
Các bộ, ngành mời giao lưu, dự tiệc thì không đi, nhất là tại kỳ họp có việc lấy phiếu tín nhiệm các chức danh do Quốc hội bầu và phê chuẩn.
Bà Ngân "...đề nghị các ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng nêu gương, trừ khi tiếp khách, còn lại không tổ chức họp mặt trong thời gian diễn ra kỳ họp".
Chủ trương "Chống tham nhũng không có vùng cấm" cũng bao hàm ý nghĩa "Chống tham nhũng không có "người cấm".
Bằng chứng là chỉ trong vòng 3 năm gần đây, hơn 60 cán bộ diện Trung ương quản lý, trong đó có cả Ủy viên Bộ Chính trị đã bị xử lý kỷ luật.
Theo tinh thần QĐ213 mà Thủ tướng đã ký, hy vọng thời gian tới mọi vụ việc vi phạm trong hệ thống chính trị sẽ tập trung vào trách nhiệm của người đứng đầu chứ không phải cấp phó, hoặc chuyên viên giúp việc.
Những ai liên quan đến các đại án tham nhũng, lãng phí gây tổn thất lớn kinh tế đất nước, ảnh hường nghiêm trọng đến hình ảnh một nhà nước pháp quyền "Của dân, do dân và vì dân" cần phải được chỉ đích danh cho nhân dân biết.
Nếu tên tuổi những người đó cũng đóng dấu "mật" như thương vụ mua bán AVG thì chắc chắn công cuộc chống nội xâm sẽ còn nhiều trắc trở.
Xuân Dương
Nguồn : GDVN, 19/03/2019
Tài liệu tham khảo :
[1] https://vnexpress.net/kinh-doanh/du-an-ty-do-sa-lay-cua-pvn-o-venezuela-3895316.html
[3] https://laodong.vn/kinh-te/tap-doan-dau-khi-viet-nam-tam-ngung-du-an-tai-venezuela-254326.bld
[4] https://www.sbv.gov.vn/webcenter/contentattachfile/idcplg?dDocName...filename..
[5] http://baodientu.chinhphu.vn/Tin-noi-bat/Thu-tuong-cong-bo-Ngay-Phap-luat-Viet-Nam/185162.vgp
[6]http://vneconomy.vn/thoi-su/du-an-nao-can-quoc-hoi-quyet-chu-truong-dau-tu-20100506080314153.htm