Mô hình nào cho tổ chức công đoàn độc lập ở thể chế chính trị độc đảng ? Nhiều người cho rằng cần thử đưa ra vài giải pháp, gợi ý đề xuất, qua đó sẽ có thêm cứ liệu cho việc thực hiện chủ đề liên quan đến nghiệp đoàn độc lập. Đây là câu hỏi vừa khó vừa dễ. Khó vì Hiến pháp cho làm nhưng Luật pháp thì chưa.
EVFTA đòi hỏi Việt Nam thay đổi luật hoặc ra luật mới cho phép công nhân thành lập nghiệp đoàn độc lập - Ảnh minh họa công nhân công ty Pouchen đình công
Đấy là lý luận chung chung, còn sau đây là một giải pháp cụ thể. Chẳng hạn, chúng ta cần một tổ chức để nâng cao chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm. Giả thuyết làm việc đặt ra là cần một nghiệp đoàn thực phẩm. Làm thế nào để có nghiệp đoàn này, trong nước ai cũng sợ lập nghiệp đoàn sẽ bị bắt. Vậy thì hãy đi tìm những người có tâm huyết ở hải ngoại. Trong số những du học sinh Việt Nam tại các nước Tây phương hay Hàn Quốc, Nhật Bản, có nhiều người tài giỏi học ngành công nghệ thực phẩm, công nghệ sinh học. Trong số đó nhiều những người đạt trình độ tiến sĩ, và trong số tiến sĩ đó có không ít người đã xin được thẻ xanh, thậm chí là quốc tịch của nước người, nghĩa là đã định cư an toàn. Nếu những đồng bào đó đứng ra lập một nghiệp đoàn thực phẩm để chuyền tải các tư tưởng, kiến thức về thực phẩm qua lại với Việt Nam thì đó là một tổ chức mang lại ơn ích cho xã hội, chẳng bao lâu sẽ có đông người tham gia.
Khi đã có nghiệp đoàn thực phẩm rồi, còn có nhà hàng nào dám ép đầu bếp nấu thịt lợn bẩn cho khách ăn, trừ khi họ không sợ bêu tên lên cơ quan ngôn luận của nghiệp đoàn thực phẩm ? Những hành động nhỏ nhưng có nơi gom góp lại thì sẽ tạo ra những hiệu ứng lớn trong xã hội. Hữu xạ tự nhiên hương, từ đó sẽ có thành viên, đầu bếp trong nước sẽ bắt liên lạc với đầu bếp hải ngoại để ghi danh tham gia nghiệp đoàn thực phẩm.
Tổ chức được vài ba cuộc biểu tình son đẹt là phương tiện chứ không phải là mục đích căn cốt của một tổ chức nghề nghiệp. Chẳng cần rủ tất cả đầu bếp các nhà hàng trong thành phố đình công, chỉ cần tạo ra sân chơi cho các đầu bếp tố cáo chủ nhà hàng mua thịt lợn bẩn về cho khách ăn đã là thành công lắm rồi. Nghiệp đoàn online tỏ ra ưu thế hơn nghiệp đoàn offline tập trung cùng một khu vực địa lý. Các sinh viên Trung Quốc đã trả giá khá đắt khi tụ tập lại một nơi để cho an ninh Trung Quốc quăng một mẻ lưới là bắt được hết những người chủ chốt.
Về kinh phí, tưởng rằng lập nghiệp đoàn online chẳng là bao, nhưng không có tiền cũng khó xoay sở. Ít nhất cũng phải có một trang cơ quan ngôn luận, sau đó chỉ cần mỗi người một cái smartphone hay laptop là liên kết được với nhau. Cần thiết ban đầu, như lời giáo sư Nguyễn Đăng Hưng, là phải có một website. Nhiều người lo không có tiền làm website, cũng rất dễ, có đầy những tổ chức sẵn sàng tặng website nếu có một nhóm bạn lập nghiệp đoàn đề nghị giúp đỡ. Đài Á Châu tự do là một ví dụ, họ có tổ kỹ thuật làm xong website chỉ trong một ngày cho tổ chức xã hội dân sự. Người trong ngành nào lên mạng, đi vào website, thấy có nghiệp đoàn tương ứng thì sẽ đăng ký tham gia nghiệp đoàn ấy.
Trong hoạt động cần có bảo mật, đã có một số tổ chức sẵn sàng giúp bạn về bảo mật, chẳng hạn như nhóm Que Diêm (đã có mặt tại Việt Nam), Biên giới điện tử, Phóng viên không biên giới... Dầu sao cũng phải thừa nhận rằng, sớm hay muộn an ninh cũng sẽ tìm ra danh tính của một số đoàn viên trong nước, rồi bóp chẹt đường sinh sống của người ấy. Nào là tới công ty yêu cầu sếp đuổi việc, có bạn đi gia sư cũng bị phụ huynh đuổi khéo sau khi công vụ đến nhà. Cho nên, thay cho những người còn đang ở nhà trọ bấp bênh, cần những người có kinh tế ổn định, có nhà cửa đàng hoàng đứng ra gánh trọng trách thành lập nghiệp đoàn cho đất nước.
Cho đến bây giờ, nói về "công đoàn" thì người dân đã nghe qua, chứ nói về "nghiệp đoàn" thì mọi người mới nghe lần đầu, cứ như là từ mới ở Việt Nam. Đa số nghĩ bên Tây mới có nghiệp đoàn, ta làm gì đã có. Tìm về lịch sử dân tộc, nếu gọi phường nghề là nghiệp đoàn thì Việt Nam đã có nghiệp đoàn trước cả vương quốc Anh, phố Hàng Bạc, Hàng Mã... đã là nghiệp đoàn trước cả Luân-đôn.
Tất cả những nghiệp đoàn này đều là nghiệp đoàn độc lập, các đời vua Việt Nam hết sức tạo điều kiện cho phường nghề hoạt động. Còn gì đáng tự hào hơn như vậy ? Con người tự bản năng đã có nhu cầu liên kết với nhau, nhất là trong công việc ăn làm, là thiên luật mà không một người nào có thể cấm cản. Con người đặt ra trăm ngàn thủ tục hành chính lầy lội và tình chơi chữ để cấm cản nghiệp đoàn độc lập của nhau thì cũng chỉ là luật của một vài người, trong khi luật của người thì không cao hơn luật của Trời.
Ai ở hải ngoại và ai ở trong nước sẽ làm đầu cầu để kết nối các đồng nghiệp, để thành lập nghiệp đoàn độc lập ngành nghề ? Có nhiều cơ quan báo chí đang hiện diện ngay tại Việt Nam sẵn sàng đăng tải thông tin để đồng nghiệp biết đến và tham gia nghiệp đoàn của bạn.
Ông Lê Thân, lãnh đạo phong trào sinh viên ở Đà Lạt trước 1975, nay là chủ tịch câu lạc bộ Lê Hiếu Đằng, ở độ tuổi bô lão vẫn khuyến khích giới trẻ hình thành các nghiệp đoàn cho Việt Nam : "Dù biết có sai sót vẫn cứ làm. Không làm thì sao biết cách để mà làm ?".
Kiều Phong
Nguồn : VNTB, 11/06/2019