Tờ báo tài chính số một của Anh, Financial Times, vừa có bài dài hơn 4.000 từ về các hoạt động kinh doanh của người giàu nhất Việt Nam, tỷ phú đô la Phạm Nhật Vượng.
Tỷ phú Phạm Nhật Vượng, chủ tập đoàn Vingroup.
Trái với hoàn cảnh éo le của cả hai anh em cựu uỷ viên bộ chính trị Đinh La Thăng, ông Vượng hiện vẫn vững như bàn thạch cho dù em trai ông, nguyên chủ tịch AVG Phạm Nhật Vũ, đã bị bắt vì tội đưa hối lộ.
Phóng sự của Financial Times khá công phu nhưng chỉ là cũ người, mới ta. Người Việt hầu như ai cũng biết những gì được viết ra với số lượng từ chật cứng sáu trang giấy khổ A4.
Nhưng với người nước ngoài, đây có lẽ là lần đầu tiên họ biết tới Vingroup của ông Vượng và giá trị về thông tin đối ngoại quan trọng hơn những gì phóng viên có vẻ cố để cân bằng lại ánh hào quang của Vingroup tỏa ra từ bài viết.
Hãy đi nhanh tới cuối bài với câu trích dẫn học giả Alexander Vuving từ Trung tâm Nghiên cứu An ninh Châu Á-Thái Bình Dương ở Honolulu : "Hiện giờ tôi nghĩ rằng… Vingroup là một trong những công ty tư nhân được quản lý tốt nhất ở Việt Nam... Vì thành công của bất kỳ công ty tư nhân nào ở đất nước [này] phụ thuộc vào quan hệ của họ với các chính trị gia, số phận của họ phụ thuộc nhiều vào [ganh đua] chính trị nội bộ giữa giới lãnh đạo cấp cao".
Chuyện Vingroup được quản lý tốt là điều có thể hiểu được vì họ có tiền bỏ ra tuyển dụng những nhân tài hàng đầu ở cả Việt Nam và nước ngoài về làm việc cho họ.
Điều đáng nói ở đây là vế sau của lời trích dẫn. Vingroup của ông Vượng đã dựa vào những mối quan hệ nào để có được những mảnh đất vàng mà ông dùng làm đòn bẩy để gây dựng đế chế kinh doanh ? Vingroup đã chăm sóc các mối quan hệ đó ra sao ? Tại một đất nước mà các quan chức được coi là "bậc thầy về nhận hối lộ", người ta có quyền đặt câu hỏi công ty của ông Vượng liệu đã bao giờ đưa hối lộ chưa và nếu có thì đưa cho ai ?
Nói tới chuyện đưa hối lộ, tôi xin kể những chuyện tôi nghe được từ thời gian đầu Đổi Mới của Việt Nam và tình trạng này ngày càng tồi tệ.
Chuyện thứ nhất liên quan tới một dự án trúng thầu của Bộ Tài chính. Dĩ nhiên người trúng thầu phải hiểu rằng họ sẽ phải bỏ ra một số phần trăm nhất định của dự án để hối lộ quan chức bộ này. Vậy họ phải làm sao để hợp pháp hóa các khoản chi này trên giấy tờ ? Giải pháp là tuyển mấy nhân viên ma, người không có mà lương vẫn nhận đều.
Chuyện thứ hai nhỏ hơn nhưng cũng thể hiện sự láu cá của các công ty nước ngoài. Hồi năm 1999 tôi phụ trách quan hệ đối ngoại cho IBM Việt Nam. IBM tuân thủ luật cấm hối lộ của Hoa Kỳ và tôi không được phép đưa phong bì cho các phóng viên và quà tặng không được có trị giá quá 50 đô la. Nhưng nếu tôi mời phóng viên đi dự hội nghị, hội thảo ở những nơi xa thì tôi có thể trả tiền vé máy bay, khách sạn và chi phí ăn uống cho các nhà báo. Trong khi đó một đối thủ cạnh tranh của IBM đã thuê một công ty làm quan hệ đối ngoại của Việt Nam và nhắm mắt làm ngơ cho công ty này đưa phong bì cho phóng viên.
Tác giả phóng sự về Vingroup trên Financial Times, phóng viên John Reed, kể rằng khi ông tham dự lễ ra mắt thương hiệu điện thoại di động Vsmart của ông Vượng, tập tài liệu dành cho các nhà báo bao gồm cả phong bì trong đó có hai triệu đồng. Phóng viên phương tây không được phép nhận phong bì và ông Reed nói ông đã trả lại phong bì của Vingroup.
Đó là phong bì tại cuộc họp báo đại trà. Không rõ nếu họ cần các nhà báo cho các vụ việc cụ thể thì trong phong bì đó sẽ có bao nhiêu triệu. Câu hỏi tương tự cũng có thể được đặt ra cho các quan chức có liên quan tới Vingroup.
"Để thành công ở Việt Nam, người ta phải vun đắp quan hệ với những người làm trong chính quyền để được họ bảo vệ", học giả Alexander Vuving được dẫn lời nói tiếp với Financial Times.
"Nhưng một khi người ta có quan hệ gần gũi với những người nhiều quyền lực trong nhà nước độc đoán, [người ta dễ] bị cám dỗ để dùng nó nhằm bịt miệng những người chỉ trích".
Bài viết cho thấy Vingroup dùng mọi biện pháp để đảm bảo những tin tiêu cực, dù chúng có là sự thật, về tập đoàn này biến mất khỏi ánh mắt dõi theo của công chúng càng nhiều càng tốt. Các cách đó có thể là tiền, là dùng ảnh hưởng của Vingroup với lực lượng công an hay thậm chí là xã hội đen như cáo buộc của một số người được Financial Times phỏng vấn.
Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc từ chỗ chất vấn ai cho Vingroup xây những tòa nhà quá cao ở trung tâm Hà Nội hồi đầu nhiệm kỳ giờ đã coi những gì Vinfast làm được trong ngành ô tô là "kỳ tích". Dĩ nhiên kỳ tích đó có sự đóng góp của chính phủ với những ưu đãi về chính sách và thuế cao đánh vào xe ngoại nhập để Vinfast có thể bán xe với giá cao gấp hàng chục lần thu nhập bình quân đầu người trong khi giá xe tại các nước giàu chỉ ngang bằng với thu nhập bình quân đầu người. Tại Anh chiếc xe Volkswagen cũ đầu tiên tôi mua chỉ có 400 bảng. Chiếc Ford Mondeo thứ hai hơn 2.000 bảng. Chiếc Renault Megane mua mới giá 14.000 bảng và chiếc Renault Clio thể thao hiện nay chưa tới 10.000 khi mua xe đã dùng được khoảng ba năm và đi chừng 30.000km.
Người viết bài cho Financial Times nói rằng người Việt đang dùng ‘Vin mọi thứ’, từ nhà cửa, trường học, dịch vụ y tế, điện thoại và nay là xe hơi. Điều đáng lo là họ sẽ chịu ảnh hưởng bởi các chính sách của Vin chính phủ cho dù Vin chẳng phải là chính chủ của bất kỳ chính phủ nào.
Nguyễn Hùng
Nguồn : VOA, 28/06/2019
********************
Vingroup - Có gì đằng sau sự phát triển "thần tốc" đó (RFA, 28/06/2019)
Nhiều thông tin về Vingroup trong hai năm gần đây, nhất là khi tập đoàn này trong vòng 650 ngày đã xây dựng và đưa vào hoạt động nhà máy sản xuất xe ô tô đầu tiên tại Việt nam (2/9/2017 – 14/6/2019) và trình làng hai mẫu xe hơi với thương hiệu Vinfast tại triển lãm Paris Motor Show (10/2018), khiến không chỉ trong nước mà truyền thông và các gã "khổng lồ" khác trong ngành ô tô thế giới đều đặt dấu chấm hỏi về sự phát triển thần tốc của một tập đoàn mà xuất phát điểm rất trễ (2001) nhưng có lẽ đang về đích ngoạn mục…
Một công nhân đang làm việc tại nhà máy chế tạo xe hơi của Vingroup ở Hải Phòng - RFA
650 ngày tạo kì tích
Ngày 27/6/2019, bài báo của nhà báo John Reed đăng trên Financial Times với tiêu đề "The rise and rise of a Vietnamese corporate emprire" tạm dịch là sự trỗi dậy của một đế chế Vingroup lại càng làm tăng thêm nghi vấn về sự phát triển thần tốc của tập đoàn này.
Trong bài viết John Reed có nhắc về chiếc xe hơi đầu tiên của Việt Nam chế tạo dưới nhãn hiệu Vinfast và nói rằng ở Việt Nam, Vingroup được mô tả như một tập đoàn đa ngành – một phiên bản chaebol Hàn Quốc.
Không chỉ truyền thông Việt Nam so sánh Vingroup với những tập đoàn khổng lồ khác mà tháng 5.2018, tờ Nikkei của Nhật cũng đã có bài viết nhận định rằng Vingroup đang nhanh chóng trở thành một trong những tập đoàn đa ngành nghề bậc nhất Việt Nam.
Hình minh hoạ. Những chiếc xe tại xưởng lắp ráp của VinFast, Hải Phòng, hôm 14/06/2019 AFP
Tờ Nikkei cũng liệt ra không thiếu sót những mốc thời gian Vingroup tạo dấu ấn trên thương trường khi trong tháng 4/2018 tập đoàn này tuyên bố gia nhập thị trường dược phẩm với kế hoạch xây dựng một nhà máy. Trước đó một tháng, Vingroup lại tuyên bố mua lại một nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi và kế hoạch thành lập một trường đại học. Trong vòng một năm, Vingroup "vươn vòi" ra tất cả các lĩnh vực từ sản xuất thực phẩm có lợi cho sức khỏe, chuỗi siêu thị Vinmart và Vinmart+. Họ cũng tham gia mảng thức ăn chăn nuôi thông qua chi nhánh VinEco và mở VinUni bước chân vào lĩnh vực giáo dục đại học. Trong khi đó, hệ thống Vinschool- mảng giáo dục từ cấp mẫu giáo lên cấp 2 đã được đưa vào hoạt động từ năm 2013. Trong tháng 4/2019, Vingroup lại mở một khách sạn năm sao có đài quan sát trong tòa cao ốc Landmark 81 tại Quận 2, thành phố Hồ Chí Minh.
Có phải Vingroup đang muốn làm thay đổi chân trời của thành phố mà trước đây nhiều người gọi là Sài Gòn ? (John Reed viết)
Ông Lê Văn Triết, nguyên Bộ trưởng Bộ thương mại Việt Nam trả lời RFA về tầm phát triển của Vingroup :
"Nếu nhìn theo đường lối phát triển đó thì biết là nó sẽ sập đổ chứ không thể phát triển được như nó nói. Lý do có nhiều lý do nhưng tôi thấy có nhiều sai lầm về nhiều thứ từ đường lối phát triển đến chọn lựa đầu tư và đường hướng kinh doanh, tất cả đều chạy theo việc lấy đồng tiền để khuyếch trương danh tiếng, thương hiệu của mình, không phải phục vụ vấn đề phát triển kinh tế xã hội nghiêm túc. Tôi thấy lâu rồi nhưng tôi không muốn đóng góp vì có đóng góp cũng không ai nghe".
Ông còn phân tích :
"…sức đâu mà làm, trí thức đâu mà làm, chỉ thấy là họ có tiền và muốn tung tiền để lấy tiếng, tung tiền để xây dựng cái gì, phục vụ cái gì, mở mang cái gì tất cả đều không rõ ràng, không có mục đích chỉ để được tiếng và xài tiền mà tiền đâu thì mình không biết".
Nhiều người dân Việt Nam hay nói, "Bây giờ cái gì cũng Vin. Ăn có Vinmart, chữa bệnh có Vinmec, học có Vinschool, VinUni và đi xe Vinfast…".
Số lượng không đi chung chất lượng
Rõ ràng với mốc thành tích đáng nể trong việc vươn vòi bao trùm tất cả các lĩnh vực chỉ trong vòng hơn 10 năm thì Vingroup đã làm được những điều không bình thường.
Chỉ có những tập đoàn "khổng lồ" (nói như thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc) mới có thể làm được.
Trong ngày khánh thành nhà máy sản xuất xe ô tô Vinfast tại Hải Phòng, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu, đây là kì tích của ngành ô tô Việt Nam cũng như trên thế giới. Ông dùng tất cả các mỹ từ để mô tả sự "kì tích" mà Vingroup mang lại : "Vinfast làm điều khổng lồ vì đã dám tìm đến những người khổng lồ, đứng được trên vai của những người khổng lồ trong ngành ô tô" và ông không quên khẳng định Chính phủ Việt Nam luôn đồng hành và ủng hộ những doanh nghiệp, doanh nhân dám làm những điều kì tích như vậy.
Tỷ phú Phạm Nhật Vượng và một công trình của VinGroup ở Hà NộiRFA edit
Vingroup gia nhập ngành công nghiệp ô tô gặp nhiều sự hoài nghi bởi sự hạn chế của các chuỗi cung ứng trong nước. Tuy nhiên trong bài viết của mình John Reed cho biết đã gặp Lê Thị Thu Thủy, phó chủ tịch Tập đoàn Vingroup và bà Thủy tuyên bố "Với danh tiếng của chúng tôi, bất kỳ sản phẩm nào của Vingroup bán đều rất chạy".
Riêng về lĩnh vực giáo dục, trong một trả lời trên Zing.vn, bà Lê Mai Lan, Phó chủ tịch Tập đoàn Vingroup cũng khẳng khái tự tin nhận định : "Chúng tôi muốn xây dựng chất lượng đột phá trong giáo dục đại học, đóng góp cho đất nước một trường đại học đẳng cấp thế giới, được kiểm định và xếp hạng theo tiêu chuẩn quốc tế, có khả năng xuất sắc trong giảng dạy đồng thời có các nghiên cứu đóng góp cho lĩnh vực kinh tế trọng điểm của Việt Nam và nền kinh tế tri thức toàn cầu". Ngày 14/11/2018, đại học VinUni đặt trụ sở tại Hà Nội đã chính thức khởi công xây dựng và Vingroup đặt mục tiêu tuyển sinh khóa đầu tiên vào năm 2020.
Giáo sư Võ Tòng Xuân, Hiệu trưởng Trường Đại học An Giang cho biết : "Họ có tiền và muốn đầu tư, nói chung đầu tư về giáo dục rất cần thiết nhưng giáo viên ở đâu ra, rồi chắp vá, thỉnh giảng nhiều nơi cuối cùng chất lượng sẽ không có".
Ông cho biết trong năm 2018, Vingroup đã đặt hàng 53 trường đại học trong cả nước bằng việc ký kết hợp tác để đưa sinh viên đến thực tập tại các nhà máy, doanh nghiệp của Vingroup nhưng đến nay vẫn chưa sinh viên nào được trải nghiệm thực tập tại tập đoàn này.
Giáo sư Võ Tòng Xuân nói : "Tôi hy vọng gửi sinh viên đến nhà máy ô tô thực tập nhưng họ chưa trả lời mặc dù hợp đồng đã ký kết hơn một năm qua".
Giáo sư Xuân cho biết thêm "Phải tìm hiểu rõ hơn coi lực lượng của Vingroup có không, hay họ lại moi những đội ngũ giáo viên trong nước sẽ không tốt. Nếu đưa giáo sư quốc tế về sẽ giống trường hợp Trường đại học Tân Tạo đã từng vướng, chỉ có nước bù lỗ thôi"
Cần nói thêm về trường Đại học Tân Tạo của nữ đại gia Đặng Hoàng Yến, người sáng lập và là chủ tịch Hội đồng Quản trị. Năm 2017 Thanh tra Bộ Giáo dục Đào tạo đã kết luận trường Đại học Tân Tạo có hàng loạt sai phạm nghiêm trọng từ tổ chức, tuyển sinh, đào tạo, cấp phát văn bằng, học phí… Ngoài ra, cơ cấu hoạt động của trường chưa đúng theo qui định khi đội ngũ giảng viên thiếu và rất nhiều người chưa có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm, thậm chí trường đã bị đình chỉ hoạt động vẫn tuyển sinh.
Tiến sĩ Trần Thị Hồng, Hiệu trưởng trường Đại học Công nghệ Thông tin cho biết : "Tuy không nằm trong danh sách 54 trường ký kết hợp tác với Vingroup nhưng Vingroup cũng đã đến để mời trường tham gia ký kết Quỹ hỗ trợ phát triển công nghệ với các đề tài nghiên cứu khoa học".
John nhận định "Sự trỗi dậy của Vingroup phản ánh chính sự trỗi dậy của Việt Nam –một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất Châu Á và người sáng lập Vingroup là người giàu nhất trong năm tỷ phú của Việt Nam, với giá trị tài sản ròng 7,6 tỷ đô la Mỹ –Theo tạp chí Forbes. Tuy vậy xuyên suốt bài viết của mình, John Reed đều đặt nghi vấn khi biết rằng các tin tức tiêu cực về tập đoàn này thường biến mất một cách kỳ lạ trên các báo điện tử và Facebook (?!)
Đó vẫn luôn là dấu chấm hỏi không chỉ với một nhà báo nước ngoài như John Reed mà vẫn luôn là thắc mắc của giới truyền thông trong nước và cả những báo giới Việt Nam ở nước ngoài… Sau sự "trỗi dậy" kì tích đó liệu sẽ có những scandal chính trị nào tương tự như các tập đoàn lớn Hàn Quốc đã từng vướng vào hay không (?!).
Ông Lê Văn Triết, nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Việt Nam nói với RFA : "Họ có tiền nhiều họ có quyền làm còn chuyện quản lý hướng dẫn để cho nó đúng hay không đúng đó là chuyện của Nhà nước, của Đảng".