Các biện pháp kiểm dịch và cách ly để chống dịch cúm Vũ Hán có thể khiến kinh tế của Trung Quốc suy giảm trong ba tháng đầu năm nay. Đây là đợt suy giảm đầu tiên trong 40 năm qua ở một quốc gia từng là đầu cầu tăng trưởng trên thế giới.
Mặc dù cường độ và thời gian suy thoái sẽ còn kéo dài nhiều tháng nữa, nhưng rõ ràng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ sử dụng cuộc khủng hoảng này để củng cố quyền lực lãnh đạo nhà nước nhằm khôi phục Trung Quốc theo hướng : Trung Quốc xứng đáng là một cường quốc toàn cầu.
Điều này có vẻ đáng ngạc nhiên khi xem xét phản ứng ban đầu của Tập Cận Bình đối với dịch bệnh. Vài ngày sau khi Bắc Kinh buộc phải thừa nhận virus, Tập Cận Bình đã biến mất trong hơn một tuần, làm dấy lên những suy đoán và chỉ trích trên phương tiện truyền thông xã hội. Điều rất xấu cho Tập Cận Bình, bởi vì Đảng Cộng sản Trung Quốc cầm quyền từ lâu đã đặt tính hợp pháp của đảng vào quản trị quốc gia, bao gồm đạt tăng trưởng kinh tế bền vững và cải thiện mức sống.
Vậy tại sao Tập Cận Bình hưởng lợi từ cuộc khủng hoảng này ?
Đầu tiên, khối doanh nghiệp nhà nước sẽ trở thành một kênh quan trọng để kích thích sau khi hết dịch. Tập Cận Bình giám sát sự hồi phục của các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc, buộc sáp nhập để tạo ra các quả đấm thép trong các lĩnh vực quan trọng như đường sắt, năng lượng hạt nhân, năng lượng tái tạo và vật liệu xây dựng. Khi hoạt động kinh tế bị hạn chế bởi các biện pháp chống dịch bệnh, các doanh nghiệp nhà nước sẽ đóng một vai trò lớn hơn. Với các liên kết với các ngân hàng quốc doanh, khối này có khả năng nhận được tài chính cần thiết. Bắc Kinh đang thúc đẩy đầu tư cơ sở hạ tầng nhiều hơn để hỗ trợ nền kinh tế, và các doanh nghiệp nhà nước đóng một vai trò quan trọng trong lĩnh vực này.
Trong khi các doanh nghiệp tư nhân vừa và nhỏ bị ảnh hưởng do phong tỏa trên toàn quốc, các doanh nghiệp có tiền vốn ít và gặp nhiều khó khăn trong việc khởi tạo lại kinh doanh lại sắp phá sản. Sức nặng kinh tế lúc này sẽ chuyển sang các doanh nghiệp nhà nước do Bắc Kinh kiểm soát, tập trung vào việc thực hiện các ưu tiên chính sách của Tập Cận Bình.
Thứ hai, khi khó phục hồi kinh tế, chính phủ sẽ giảm bớt áp lực xã hội bằng cách kêu gọi lòng yêu nước. Tập Cận Bình sẽ chỉ ra rằng việc Mỹ xử lý dịch bệnh không phù hợp vừa là nguyên nhân dẫn đến kết quả kinh tế kém của Trung Quốc vừa là dấu hiệu cho những sai sót của hệ thống tư bản dân chủ. Cách tuyên truyền này giúp Bắc Kinh lái công luận thay vì quan tâm đến khủng hoảng kinh tế do dịch bệnh trở thành lòng tự hào về cơ chế ưu việt nhằm giúp Tập Cận Bình thâu tóm nhiều quyền lực.
Thứ ba, mặc dù là người lãnh đạo chống dịch, nhưng Tập Cận Bình đã hướng sự bất mãn về phía các quan chức cấp thấp hơn, tự cứu mình và quan chức cao cấp khác bằng cách cử các đoàn kiểm tra để vạch ra những sai phạm trong vài tuần đầu tiên xảy ra dịch bệnh, và đổ lỗi cho cấp dưới.
Sự khác biệt giữa phản ứng sai trong giai đoạn ban đầu và cường độ phản ứng của Tập Cận Bình, được truyền thông nhà nước khắc họa, sẽ tạo vỏ bọc chính trị cho Tập để trừng phạt bất cứ ai không giải quyết được vụ dịch. Tập Cận Bình yêu cầu vừa khống chế dịch vừa khởi động lại kinh tế. Như vậy Tập sẽ tránh được chỉ trích nếu dịch tái phát hoặc kinh tế tiếp tục suy yếu.
Đối với Tập Cận Bình, việc ngăn chặn thành công dịch bệnh cho đến nay nhờ phong tỏa triệt để. Nhưng theo nghĩa rộng hơn, nó biện minh cho một hệ thống chính trị tách biệt : một Chủ tịch nước với quyền lực vô biên đối với các quan chức cấp dưới, các cơ quan tuyên truyền và đòn bẩy quyền lực kinh tế.
Khi Trung Quốc bình thường trở lại sau nhiều tuần liền phong tỏa, Tập Cận Bình sẽ sử dụng thắng lợi này để mở rộng quyền lực của đảng lên kinh tế, đối thoại nhà nước và các quan chức cấp dưới. Ông ra sẽ tiếp tục được ủng hộ dù Trung Quốc bộc lộ những yếu kém về chính trị và kinh tế ngay khi dịch bệnh bắt đầu bùng phát ở Trung Quốc.
Andrew Coflan
Nguyên tác : The fallout from coronavirus will only make China's Xi Jinping more powerful, CNN Business Perspectives, 19/03/2020
Anh Khoa dịch
Nguồn : VNTB, 28/03/2020
https://edition.cnn.com/2020/03/19/perspectives/coronavirus-china-xi/index.html