Về khả năng xung đột quân sự tại eo biển Đài Loan

The Economist, Nghiên cứu quốc tế, 02/09/2020

Trung Quốc chưa bao giờ từ bỏ cái họ gọi là quyền "thống nhất" Đài Loan bằng vũ lực nếu các biện pháp hòa bình bị cản trở. Vì vậy, quân đội cả hai bên đều phải chuẩn bị cho chiến tranh, dù điều đó có vẻ xa vời. Số lượng các cuộc tập trận hải quân mà Trung Quốc tiến hành gần đây là đáng báo động – càng đáng ngại hơn vào thời điểm quan hệ Mỹ – Trung ngày càng xấu đi trên một số mặt, bao gồm cả chính sách của Mỹ đối với Đài Loan. Hiện trạng mong manh, trong đó Trung Quốc khẳng định Đài Loan là một phần lãnh thổ của họ nhưng hòn đảo này lại hoạt động như một quốc gia độc lập, đang bị rạn nứt. Như Thời báo Hoàn cầu, một tờ báo lá cải của chính quyền Trung Quốc, đã nói : "Khả năng tái thống nhất hòa bình đang giảm mạnh". Rất may điều đó không có nghĩa là chiến tranh sắp xảy ra.

Vào ngày 28 tháng 8, Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn (Tsai Ing-wen) đã tham dự lễ khai trương cơ sở bảo dưỡng máy bay chiến đấu F-16 do Mỹ sản xuất. Trong bài phát biểu của mình, bà nói rằng bà muốn "thế giới thấy ý chí mạnh mẽ của chúng ta trong việc bảo vệ đất nước". Trung Quốc đã và đang tổ chức một loạt các cuộc tập trận dọc theo bờ biển của họ. Chỉ trong những ngày gần đây, các cuộc tập trận diễn ra tạiba vùng biển khác nhau bao gồm các cuộc tập trận "thực tế" ở eo biển Đài Loan, ở cả hai đầu phía bắc và nam của hòn đảo. Sự kiện này diễn ra sau những gì báo chí Trung Quốc mô tả là một cuộc diễn tập "lớn" ở eo biển hồi đầu tháng, được thiết kế vừa như một cuộc huấn luyện quân sự, vừa như "một sự răn đe rõ ràng và chưa có tiền lệ". Rõ ràng mang cùng một thông điệp, vào ngày 10 tháng 8, các máy bay chiến đấu của Trung Quốc đã vượt qua đường phân cách ở eo biển, biên giới trên không không chính thức giữa hai bên.

Các cuộc tập trận dường như nhằm nhắc nhở Đài Loan và Mỹ về mức độ nghiêm túc của Trung Quốc đốivới "sứ mệnh thiêng liêng" là đưa Đài Loan trở về chủ quyền Trung Quốc, đồng thời phô trương khả năng quân sự đang được cải thiện nhanh chóng của nước này. Vào ngày 26 tháng 8, Trung Quốc được cho là đã cho phóng các tên lửa đạn đạo chống hạm đầu tiên trên thế giới, có biệt danh là "sát thủ tàu sân bay". Động thái này diễn ra sau khi Trung Quốc phát hiện cuộc đột nhập của một máy bay do thám Mỹ vào một cuộc tập trận của hải quân Trung Quốc, bên cạnh việc các tàu sân bay Mỹ đi vào các vùng biển này.

Thật khó để không coi việc phô trương sức mạnh quân sự này là một phần trong cách tiếp cận quyết đoán hơn của Trung Quốc đối với khu vực. Điều đó đã được thể hiện rõ ở Biển Đông, nơi nước này đang khôngngừng xây dựng sự hiện diện quân sự trên các vùng biển bị tranh chấp toàn bộ hoặc một phần bởi Brunei, Malaysia, Philippines, Đài Loan và Việt Nam. Các yêu sách biển của Trung Quốc ở đây đã bị bác bỏ bởi cả tòa trọng tài quốc tế vào năm 2016 lẫn Mỹ vào tháng trước. Trong khi đó, ở phía bắc, ngoài khơi bờ biển phía đông của Trung Quốc, Nhật Bản trong những tháng gần đây đã cáo buộc Trung Quốc thực hiện một chiến dịch "không ngừng" nhằm giành quyền kiểm soát quần đảo Senkaku do Nhật Bản quản lý (Trung Quốc gọi là Điếu Ngư).

Cách tiếp cận không nương tay của Trung Quốc đối với Hồng Kông cũng là một thông điệp cho Đài Loan. Việc áp đặt luật an ninh quốc gia có hiệu lực vào cuối tháng 6 đã chấm dứt quyền tự trị được hứa hẹn theo thỏa thuận "một quốc gia, hai chế độ" mà Trung Quốc hứa hẹn với Hồng Kông cho đến năm 2047. Thỏa thuận đó là phiên bản sửa đổi của một thỏa thuận được chào mời cho Đài Loan từ năm 1981. Trong một thời gian, có vẻ Trung Quốc hy vọng Hồng Kông sẽ đóng vai trò như một hình mẫu quảng cáo cho Đài Loan về những lợi ích của "thống nhất trong hòa bình".

Ngày nay, Hồng Kông không còn là hình mẫu quảng cáo mà là một sự cảnh báo khắc nghiệt, một lý do để lo ngại Trung Quốc có thể kết luận rằng cách tiếp cận kiên nhẫn của họ đối với Đài Loan đã thất bại. Một điềuđáng lo ngại khác là việc Bắc Kinh nhận thức rằng Mỹ có thể đang thay đổi lập trường của mình, theo cách có thể khuyến khích Đài Loan tuyên bố độc lập về mặt pháp lý cũng như trên thực tế – một sự kiện mà Trung Quốc luôn cho là lý do khơi mào chiến tranh. Trung Quốc rất nhạy cảm với bất kỳ biểu hiện nào cho thấy Mỹ đang nâng cấp quan hệ với Đài Loan, chẳng hạn bằng cách tiến hành các liên hệ chính thức với chính phủ Đài Loan. Điều đó đặc biệt đúng dưới thời tổng thống Donald Trump, người đã khiến Bắc Kinh bất an bằng cách nhận cuộc gọi chúc mừng từ bà Thái sau khi đắc cử hồi năm 2016. Trong những tuần gần đây, một thành viên nội các của ông Trump là Alex Azar, Bộ trưởng Y tế, đã đến thăm Đài Loan và gặp bàThái (sự kiện dường như dẫn tới việc Trung Quốc tiến hành các cuộc tập trận lớn và việc Trung Quốc cho máy bay chiến đấu xâm nhập không phận Đài Loan).

Theo quan điểm của Trung Quốc, đáng lo ngại hơn nữa là một số chính trị gia và cựu quan chức Mỹ kêu gọi chính phủ đưa ra cam kết rõ ràng hơn để bảo vệ Đài Loan. Hiện tại, Mỹ chỉ bị ràng buộc bởi một đạo luật được thông qua vào năm 1979 cam kết "xem xét bất kỳ nỗ lực nào nhằm xác định tương lai của Đài Loan bằng các biện pháp bên cạnh các biện pháp hòa bình, bao gồm tẩy chay hoặc cấm vận, một mối đe dọa đối với hòa bình và an ninh của khu vực Tây Thái Bình Dương, hoặc mối đe doạ nghiêm trọng đối với Hoa Kỳ". Sự mơ hồ này đã được gọi là "sự mơ hồ chiến lược".

Elbridge Colby, một cựu quan chức cấp cao của Lầu Năm Góc và là một trong những tác giả của chiến lược quốc phòng của chính quyền Trump, nói với tờ New York Times trong tháng này rằng đã đến lúc chấm dứt "bất kỳ sự mơ hồ nào còn lại về cách chúng ta phản ứng với việc (Trung Quốc) sử dụng vũ lực". Ted Yoho, nghị sĩ Đảng Cộng hòa đại diện Florida, đang thúc đẩy "Đạo luật ngăn chặn xâm lược Đài Loan" để cho phép Mỹ can thiệp quân sự.

Những người khác cho rằng 4 thập niên sau khi Mỹ chuyển quan hệ ngoại giao từ Đài Loan sang Trung Quốc, sự mơ hồ chiến lược đã phát huy tác dụng. Nó đã mang lại sự đảm bảo cho Đài Loan rằng Mỹ sẽ không để Trung Quốc xâm lược hòn đảo này mà không bị trừng phạt, nhưng không mang lại sự tin tưởng đủ lớn khiến những người ủng hộ độc lập chính thức mạnh dạn mạo hiểm. Sự cân bằng mong manh đó dường như đang bị đe dọa.

Về phần mình, Trung Quốc trên thực tế có lẽ tin rằng nếu sự mơ hồ được xoá bỏ dưới thời Trump thì sẽ có lợi cho họ. Trong cuốn hồi ký xuất bản năm nay, John Bolton, một trong những cố vấn an ninh quốc gia đã bị loại bỏ của ông Trump, suy đoán rằng Đài Loan có thể là đồng minh tiếp theo của Mỹ bị Trump rời bỏ. Như một nhà bình luận của Thời báo Hoàn cầu đã nói trong tháng này : "Đài Loan đối với Mỹ chỉ là một quân cờ có thể giao dịch". Sau tất cả, Trump luôn đặt "Nước Mỹ lên trên hết". Các nhượng bộ thương mại dường như luôn quan trọng đối với Trump hơn so với các liên minh.

Trung Quốc vẫn có lý do để duy trì kiên nhẫn chiến lược, mặc dù đó là những lý do rất khác. Trung Quốc cần phải nhận ra rằng bất kỳ hy vọng nào giành được sự ủng hộ của công chúng Đài Loan về thống nhất trong tương lai gần chỉ là ảo tưởng. Nhưng nhìn vào một nước Mỹ bị suy sụp bởi virus, tình trạng suy thoái kinh tế và một chiến dịch bầu cử tanh tưởi khó có thể chữa lành các vết thương chính trị, người ta có thể kết luận rằng khả năng Mỹ sẵn sàng đổ máu để bảo vệ tự do cho Đài Loan có khả năng đang giảm đi. Ngược lại, Trung Quốc không có bầu cử, đã đánh bại đại dịch và trở lại tăng trưởng kinh tế, đồng thời coi Đài Loan là một vấn đề vô giá, không thể thương lượng. Trong khi chờ đợi, việc mài gươm cũng đủ ngăn chặn khát vọng độc lập của Đài Loan.

The Economist

Nguyên tác : "China’s war games raise fears for Taiwan’s security", The Economist, 30/08/2020.

Phan Nguyên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 31/08/2020

********************

Hoa Kỳ giải mật chính sách đảm bảo an ninh cho Đài Loan

BBC, 02/09/2020

Hoa Kỳ vừa giải mật tài liệu về chính sách đảm bảo an ninh cho Đài Loan, khi Washington tìm cách đối phó với điều mà họ cho là xu hướng đang tăng của Trung Quốc trong việc dùng vũ lực chống lại hòn đảo này.

Bà Thái Anh Văn tuyên thệ nhậm chức Tổng thống Đài Loan

Việc giải mật chính sách được thiết lập từ thời Reagan là động thái được cho là bước mới nhất của Mỹ trong chiến dịch buộc Bắc Kinh phải chịu trách nhiệm về mọi thứ, từ việc giam giữ người Uighur (Duy Ngô Nhĩ) ở Tân Cương đến việc áp đặt luật an ninh hà khắc ở Hong Kong.

Tài liệu vừa được giải mật gồm hai bức điện tín, được đăng trên trang mạng của Viện Mỹ tại Đài Loan (AIT) hôm 31/8.

Điện tín đầu tiên được gửi ngày 10/7/1982, từ Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ, lúc đó là Lawrence Eagleburger cho Giám đốc AIT lúc đó là James Lilley, cung cấp cách giải thích của Hoa Kỳ về Thông cáo chung năm 1982, liên quan đến việc Hoa Kỳ đang bán vũ khí cho Đài Loan.

Bức điện tín giải thích rằng việc Mỹ sẵn sàng giảm bán vũ khí cho Đài Loan phụ thuộc vào cam kết tiếp tục của Trung Quốc đối với một giải pháp hòa bình cho tranh chấp xuyên eo biển. Hơn nữa, nếu Trung Quốc trở nên thù địch hơn, thì Hoa Kỳ sẽ tăng cường bán vũ khí cho Đài Loan.

Văn bản chỉ ra rằng mối quan tâm hàng đầu của Hoa Kỳ là duy trì hòa bình trên eo biển Đài Loan, và do đó, số lượng và chất lượng vũ khí cung cấp cho Đài Loan sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào mối đe dọa từ Bắc Kinh. Bản ghi nhớ kết thúc bằng việc đưa ra "đảm bảo cuối cùng này : việc bán vũ khí của Hoa Kỳ cho Đài Loan sẽ tiếp tục".

Những ý tưởng tương tự này được nhắc lại trong một bản ghi nhớ nội bộ của tổng thống do Tổng thống Ronald Reagan soạn thảo ngày 17/8/1982, đóng vai trò hướng dẫn giải thích của Hoa Kỳ về Thông cáo chung năm 1982.

Bức điện thứ hai, được gửi vào ngày 17/8/1982, từ Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ lúc đó là George Shultz đến Giám đốc AIT lúc đó là Lilley, đưa ra sáu bảo đảm với Đài Loan, củng cố thông điệp ở trên. Đại khái Hoa Kỳ :

- Chưa đồng ý ấn định ngày chấm dứt bán vũ khí cho Đài Loan

- Chưa đồng ý tham vấn với Trung Quốc về việc bán vũ khí cho Đài Loan

- Sẽ không đóng vai trò hòa giải giữa Đài Bắc và Bắc Kinh

- Chưa đồng ý sửa đổi Đạo luật Quan hệ Đài Loan

- Không thay đổi lập trường của mình về chủ quyền về Đài Loan.

- Sẽ không gây áp lực bắt Đài Loan tham gia đàm phán với Trung Quốc.

"Sáu đảm bảo" là một yếu tố cơ bản trong chính sách của Hoa Kỳ với Đài Loan và Trung Quốc.

Quyết định giải mật toàn bộ chi tiết chính sách gồm Sáu điều Đảm bảo mà Tổng thống Ronald Reagan đưa ra cho Đài Bắc năm 1982, xảy ra sau lời kêu gọi của các chuyên gia quốc phòng, cựu quan chức và những người ủng hộ Đài Loan trong Quốc hội, để Hoa Kỳ cam kết rõ ràng sẽ giải cứu Đài Loan nếu bị Trung Quốc tấn công.

David Stilwell, quan chức hàng đầu về Châu Á của Bộ Ngoại giao, nói đây một phần là phản ứng trước "mối đe dọa ngày càng tăng" mà Trung Quốc gây ra cho khu vực Châu Á - Thái Bình Dương - được minh họa bằng quyết định đơn phương áp đặt luật an ninh quốc gia hà khắc lên Hong Kong.

Nguồn : VOA, 02/09/2020