 | Tổng quan: | 3070125 |
Hiện trạng, dự báo và những vấn đề đặt ra đối với Việt Nam
Trung Quốc luôn coi Đài Loan là một phần lãnh thổ không thể tách rời và chưa bao giờ loại trừ việc sử dụng vũ lực để giành lại quyền kiểm soát đối với hòn đảo. Trong bối cảnh cuộc chiến Nga – Ukraine kéo dài đã khiến dư luận quốc tế quan tâm, chú ý, không chỉ bởi tính chất phức tạp trong quan hệ song phương (giữa Nga và Ukraine) và đa phương (giữa một bên là Nga, Trung Quốc với phía còn lại là Mỹ và các đồng minh), cùng quy mô lớn của cuộc chiến, mức độ tác động cũng như sự bất ổn mà cuộc xung đột này gây ra đã lan rộng trên quy mô toàn cầu. Đồng thời, kết quả của cuộc chiến này cũng liên quan trực tiếp đến định hướng, quyết tâm của giới lãnh đạo Trung Quốc trong việc có nên phát động một cuộc tấn công đối với đảo Đài Loan nhằm tái thống nhất vào thời điểm này hay không. Bài viết tập trung phân tích quan điểm của Mỹ, Trung Quốc về vấn đề Đài Loan ; khả năng và biện pháp Trung Quốc "thống nhất" vùng lãnh thổ này ; quan hệ Trung – Mỹ trong vấn đề Đài Loan và những tác động, hàm ý đối với Việt Nam.
Cuộc chiến tranh Nga – Ukraine vẫn tiếp diễn, chưa có dấu hiệu hòa hoãn, thậm chí ngày càng leo thang, phức tạp, khó lường, trong bối cảnh thế giới có nhiều thay đổi, gây ra những lo ngại đối với nhân dân các nước. Trong bối cảnh đó, Trung Quốc đã tranh thủ thời cơ thúc đẩy tiến trình tăng cường thực lực quân sự, tiến hành các cuộc tập trận với quy mô và tần suất lớn tại các vùng biển Đông Á, với mục tiêu chủ yếu là Đài Loan, Biển Đông, Biển Hoa Đông. Ngày 06/7/2023, trong chuyến thăm trụ sở Chiến khu Miền Đông của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA), Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình yêu cầu quân đội cần nỗ lực tập trung vào các mục tiêu kỷ niệm 100 năm thành lập PLA và chuẩn bị cho chiến tranh. Ông Tập nhấn mạnh : quân đội nên "dám chiến đấu, giỏi chiến đấu, kiê n quyết bảo vệ chủ quyền và an ninh quốc gia…Cần phải đào sâu kế hoạch chiến tranh và chiến đấu… tập trung vào huấn luyện quân sự cho tác chiến thực tế, và đẩy nhanh việc cải thiện khả năng giành chiến thắng của chúng ta" [1]. Những tuyên bố cứng rắn của lãnh đạo Trung Quốc cùng các hoạt động quân sự được PLA triển khai rầm rộ tại eo biển Đài Loan thời gian qua đã gây quan ngại về một cuộc xung đột tiềm tàng giữa hai bờ eo biển.
Một số động thái đáng chú ý gần đây của Mỹ – Trung Quốc tại khu vực eo biển Đài Loan
Các hoạt động quân sự mạnh mẽ của Trung Quốc gần đây tại khu vực eo biển Đài Loan đã dẫn đến nhiều quan ngại của cộng đồng quốc tế, cũng như những suy đoán cho rằng Trung Quốc đang có những động thái tích cực nhằm chuẩn bị cho một cuộc tấn công bất ngờ vào hòn đảo. Điều này cũng được nhấn mạnh qua hành động quân sự của các bên liên quan tại khu vực eo biển Đài Loan, cụ thể :
Về phía Đài Loan, đầu năm 2023, tướng Khâu Quốc Chính, người đứng đầu Cơ quan Phòng vệ Đài Loan nhận định "cuộc xung đột Nga-Ukraine đã mang đến những bài học lớn cho Trung Quốc. Họ chắc chắn sẽ tấn công nhanh chóng" [2]. Để chuẩn bị cho điều này, giới chức quân sự Đài Loan đã có hàng loạt biện pháp và động thái sẵn sàng nhằm chuẩn bị cho các tình huống xấu nhất có thể xảy ra. Ngày 21/8/2023, lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn tuyên bố Đài Loan sẽ tăng tổng ngân sách quân sự trong năm 2023 từ 586,3 tỷ Đài tệ lên mức 606,8 tỷ Đài tệ trong năm 2024, tương đương 2,5% GDP của hòn đảo. Bà Thái nhấn mạnh, việc tăng ngân sách phản ánh quyết tâm tăng cường khả năng "phòng vệ" của Đài Loan trong lúc tiếp tục tìm kiếm "sự hỗ trợ quốc tế" [3].
Ngày 07/8/2023, Đài Loan đã quyết định tăng gấp đôi lực lượng bảo vệ yếu nhân ở Đài Bắc để đề phòng Trung Quốc thực hiện "những hành động cực đoan" nhằm vô hiệu hóa giới lãnh đạo của hòn đảo. Các lực lượng này sẽ đóng vai trò chủ chốt khi xảy ra "chiến tranh đô thị" [4], trong một kịch bản hòn đảo xảy ra xung đột quân sự để ngăn ngừa khả năng quân đội Trung Quốc có thể đổ bộ đường không xuống Đài Bắc, tập kích bất ngờ vào các cơ quan đầu não và làm tê liệt hoạt động chỉ huy, kiểm soát của hòn đảo, qua đó làm mất hiệu quả chiến đấu phòng thủ của lực lượng vũ trang Đài Loan. 5.000 cảnh sát quân sự sẽ được triển khai ở Đài Bắc từ tháng 01/2024, các tiểu đoàn cảnh sát quân s ự này có trách nhiệm bảo vệ Văn phòng Tổng thống và các cơ quan chính trị quan trọng khác ở Đài Bắc. Với sự điều động tăng cường trên, đến tháng 01/2024 sẽ có tổng cộng 10.000 cảnh sát quân sự hiện diện tại Đài Bắc [5]. Hiện nay, trên toàn đảo Đài Loan có 05 tiểu đoàn cảnh sát quân sự chuyên trách bảo vệ các văn phòng, địa điểm cư trú của lãnh đạo Đài Loan cùng các lãnh đạo cấp cao khác. Lực lượng này cũng bao gồm một tiểu đoàn thiết giáp và một tiểu đoàn pháo binh. Quân đội Đài Loan cũng đang tính đến việc thành lập tiểu đoàn quân cảnh thứ sáu đóng tại phía nam Đài Bắc.
Trước đó, ngày 26/7/2023, ngày thứ ba của cuộc tập trận Hán Quang lần thứ 39 (từ 24-28/7/2023), lần đầu tiên trong lịch sử, quân đội Đài Loan đã thực hiện một cuộc tập trận đẩy lùi cuộc tấn công tiềm tàng của Trung Quốc vào sân bay quốc tế Đào Viên, thành phố Đài Bắc [6]. Qua đó kiểm tra khả năng sẵn sàng chiến đấu, phối hợp liên ngành và phản ứng khẩn cấp của các lực lượng vũ trang trong một cuộc tấn công mô phỏng của PLA. Sân bay Đào Viên là trung tâm vận tải đường không lớn nhất, có tầm quan trọng chiến lược đối với Đài Loan. Cuộc tập trận này dựa trên kinh nghiệm thực tế từ cuộc chiến tranh Ukraine năm 2022. Trong giai đoạn đầu cuộc chiến Nga – Ukraine, các sân bay là những mục tiêu chính trong các cuộc tấn công phủ đầu, việc ngăn chặn cuộc đổ bộ đường kh ông của Lực lượng Lính dù Nga (VDV) xuống sân bay Hostomel tại ngoại ô thủ đô Kyiv có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ các cơ quan đầu não của Ukraine. Vì vậy, trong một kịch bản chiến tranh Đài Loan, sự chuẩn bị sẵn sàng để đánh bại các cuộc đổ bộ đường không được xem là yếu tố sống còn cho chiến dịch phòng thủ của Đài Loan.
Về phía Mỹ, ngày 28/7/2023, Mỹ đã công bố gói viện trợ quân sự trị giá 345 triệu USD cho Đài Loan, nhằm củng cố, nâng cao năng lực phòng thủ, nắm bắt tình hình trên nhiều vùng và khả năng phòng không của hòn đảo này. Gói viện trợ bao gồm các thiết bị tình báo, giám sát và vũ khí hạng nhẹ, sẽ được lấy từ nguồn dự trữ của Chính phủ Mỹ, giúp việc chuyển giao diễn ra nhanh hơn bình thường [7]. Người phát ngôn Lầu Năm Góc cho biết "đây là những thiết bị giúp tăng cường khả năng răn đe hiện tại và trong tương lai" cho Đài Loan. Bà Kathleen Hicks, Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ cho biết "việc chuyển các kho dự trữ vũ khí đến Đài Loan ngay bây giờ, trước khi một cuộc tấn công bắt đầu, là một trong những bài học mà Mỹ đã học được từ chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine", đồng thời nhận định "những nỗ lực tiếp tế cho Đài Loan sau khi xung đột nổ ra sẽ rất phức t ạp vì đây là một hòn đảo" [8]. Trước đó, một quan chức tình báo Mỹ giấu tên ngày 12/6/2023 tiết lộ, Mỹ đã lên kịch bản sơ tán hàng chục nghìn công dân của họ tại Đài Loan trong trường hợp xảy ra xung đột ở hòn đảo, chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine đã buộc Mỹ phải cân nhắc kế hoạch sơ tán công dân tại Đài Loan bởi hòn đảo có thể trở thành điểm nóng trong bất cứ cuộc đối đầu nào giữa Mỹ và Trung Quốc [9].
Về phía Trung Quốc, hành động viện trợ vũ khí của Mỹ đã ngay lập tức vấp phải sự phản đối của Trung Quốc, Chen Binhua, phát ngôn viên của Văn phòng các vấn đề Đài Loan, Trung Quốc ngày 29/7 tuyên bố, "cho dù lực lượng ly khai Đài Loan chi bao nhiêu tiền của người dân bình thường, cho dù có bao nhiêu vũ khí của Mỹ, điều đó sẽ không làm lung lay quyết tâm của chúng tôi trong việc giải quyết vấn đề Đài Loan, hoặc làm lung lay ý chí kiên định của chúng tôi trong việc thống nhất Tổ quốc", đồng thời nhấn mạnh "hành động của Mỹ đang biến Đài Loan thành một kho chứa thuốc súng và đạn dược, làm trầm trọng thêm nguy cơ chiến tranh ở eo biển Đài Loan" [10].
Trung Quốc gia tăng các hoạt động tập trận xung quanh Đài Loan
Bên cạnh những phản đối ngoại giao, những hoạt động của Trung Quốc trong một năm qua kể từ chuyến thăm của bà Nancy Pelosi đến Đài Loan đang cho thấy sự chuẩn bị kỹ lưỡng của Trung Quốc cho một cuộc tấn công chắc thắng nếu dùng binh. Cụ thể, ngày 05/4/2023, tàu sân bay Sơn Đông lần đầu tiên được cử đến Tây Thái Bình Dương để thực hiện các cuộc tập trận cất cánh và hạ cánh kéo dài gần một tháng.Trước đó, vào tháng 12/2022, tàu sân bay Liêu Ninh đã tập trận ở vùng biển phía Đông Đài Loan. Tháng 4 và tháng 5/2023, phi cơ không người lái tấn công TB001 và phi cơ không người lái trinh sát BZK-005 của PLA được quan sát là đang bay quanh vùng biển ngoài khơi bờ biển phía đông Đài Loan trước khi quay trở lại Trung Quốc đại lục.Theo Cơ quan Phòng vệ Đài Loan, tuyến đường này rất bất thường. Số lượng tiê m kích PLA được ghi nhận hiện diện ở phía đông Đài Loan cũng đã tăng mạnh kể từ tháng 3/2023. Giữa chuyến thăm Đài Loan của bà Pelosi cho đến tháng 2/2023, số lần nhìn thấy dao động chỉ từ 0 đến 3 ngày mỗi tháng. Tuy nhiên, kể từ tháng 3, các con số đã tăng lên đáng kể, tổng cộng là 10 ngày hồi tháng 4, 12 ngày hồi tháng 5, 6 ngày hồi tháng 6, và 12 ngày hồi tháng 7. Tần suất đó đang được duy trì theo "chiến thuật vùng xám" làm suy yếu hệ thống phòng thủ, kiệt quệ nhân lực và hao mòn các tiêm kích Đài Loan. Hạm đội phía Đông của Hải quân Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLAN) đã thử nghiệm tàu đổ bộ trực thăng Type 075 (LHD) thứ ba với các cuộc thử nghiệm vũ khí ở Biển Hoa Đông.Bên cạnh hạm đội hàng trăm tàu cá dân sự, dân quân biển v à một số tàu hộ tống để vận chuyển xe tăng và quân đội [11].
Gần đây nhất, Trung Quốc đã tiến hành cuộc diễn tập không quân và hải quân quy mô lớn vào hai đợt (ngày 19/8 và 25/8), để đáp trả việc Phó lãnh đạo Đài Loan Lại Thanh Đức hai lần quá cảnh tại Mỹ khi công du đến Paraguay, vào các ngày 12 và 16/8/2023. Trong cuộc tập trận diễn ra ngày 19/8/2023, Bộ Tư lệnh Chiến khu phía Đông Trung Quốc đã tổ chức một cuộc tập trận bao vây toàn diện Đài Loan từ ba hướng, gây đứt đoạn các kết nối của Đài Loan đến hai đồng minh quân sự Nhật Bản và Philippines. Cuộc tập trận đã ghi nhận tổng cộng 42 máy bay chiến đấu và 8 tàu chiến của Chiến khu phía Đông Trung Quốc tham gia. Trong đó có 27 lượt máy bay chiến đấu Su-30 và J-11 đã vượt qua đường trung tuyến ở eo biển Đài Loan, phong tỏa tuyến đường kết nối lên Nhật Bản ở phía bắc và xuống Philippines ở phía tây nam [12], đột phá h ệ thống phòng tuyến "khóa" tuyến đường hướng ra Thái Bình Dương của Trung Quốc do Mỹ và đồng minh thiết lập. Cuộc tập trận này có 04 mục đích chính :
(i) làm suy giảm chủ trương tăng cường gắn kết quốc phòng với Mỹ để tạo thế cân bằng quân sự với Trung Quốc trong các chiến dịch vận động tranh cử của các ứng cử viên Đảng Dân tiến (DPP).
(ii) Cắt đứt nguồn cung năng lượng vốn đang thiếu hụt của Đài Loan (do các cảng biển lớn của Đài Loan đều nằm ở phía tây và 97% năng lượng hòn đảo phụ thuộc nhập khẩu).
(iii) Gây ảnh hưởng trực tiếp đến các hoạt động xuất nhập khẩu tới cảng Cao Hùng, cảng lớn nhất của Đài Loan.
(iv) Định hình chiến thuật phong tỏa đứt đoạn, gây ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng phòng vệ tập thể của Mỹ tại chuỗi đảo thứ nhất nói chung và các thế mạnh về thương mại – năng lượng của Đài Loan nói riêng.
Trong cuộc tập trận diễn ra ngày 25/8/2023, Cơ quan Phòng vệ Đài Loan phát hiện 22 máy bay Trung Quốc, bao gồm tiêm kích, máy bay thả bom, máy bay cảnh báo sớm và UAV hiện diện tại khu vực eo biển Đài Lan. Đến sáng 29/8, Cơ quan Phòng vệ Đài Loan phát hiện 12 máy bay, trong đó có 7 chiếc đã vượt qua đường trung tuyến eo biển Đài Loan, gồm 6 tiêm kích J-10 và một máy bay không người lái (UAV) xuất hiện trong vùng nhận dạng phòng không (ADIZ), cùng 05 tàu Trung Quốc đang thực hiện "các cuộc tuần tra chiến đấu" nhưng không công bố địa điểm cụ thể.
Đánh giá về vấn đề này, ông Quách Dục Nhân, Giám đốc Viện Nghiên cứu Chính sách Đài Loan cho rằng "sự gia tăng mạnh mẽ số lượng máy bay quân sự Trung Quốc bay quanh Đài Loan cho thấy Trung Quốc đang ở giai đoạn huy động cho một cuộc tấn công ngay lập tức vào đảo Đài Loan bất cứ khi nào cần thiết. Nếu cần, các cuộc tập trận quân sự thường xuyên có thể được mở rộng thành một chiến dịch thực tế nhằm phong tỏa hòn đảo" [13]. Đại tá Manning Montagnet, cựu Chỉ huy trưởng Căn cứ không lực Atsugi Hải quân Mỹ tại Nhật Bản ngày 24/8/2023 cảnh báo : Những nỗ lực răn đe quân sự để bảo vệ trật tự quốc tế ở khu vực Tây Thái Bình Dương được cho là không hiệu quả vì khu vực này đang bước vào "thời kỳ nguy hiểm đáng kinh ngạc", Mỹ và các đồng minh hiện đang phải đối mặt với "các chế độ độc tài và toàn trị" trong khu vực đặt ra, khiến cho "trật tự quốc tế dựa vào luật lệ đang bị tấn công trực tiếp" [14].
Quan điểm của Mỹ, Trung về vấn đề Đài Loan
Đối với Mỹ, trong vấn đề Đài Loan, Mỹ chủ trương tiếp tục duy trì được trạng thái "độc lập trên thực tế" của Đài Loan, tiếp tục duy trì chính sách "một nước Trung Quốc", nhưng phản đối Trung Quốc sử dụng vũ lực đối với Đài Loan, ủng hộ Đài Loan phòng thủ bằng nhiều biện pháp, nhất là cung cấp vũ khí và các thiết bị quân sự "có tính năng phòng thủ". Việc ngăn chặn Trung Quốc giành được độc lập chủ quyền với Đài Loan sẽ tạo ra bước đột phá chiến lược vô cùng quan trọng trong cạnh tranh chiến lược Trung – Mỹ tại khu vực Đông Á, từ đó tác động quan trọng tới đối sánh lực lượng của hai bên trên phạm vi toàn cầu.
Đối với Trung Quốc, trong vấn đề Đài Loan, quan điểm phổ biến ở Trung Quốc là không thể kéo dài tình trạng Đài Loan bị chia cắt khỏi Đại lục từ thế hệ này sang thế hệ khác. Ở thời điểm hiện nay, trong vấn đề Đài Loan, "thế và lực đã thuộc về chúng ta (Trung Quốc)", Bắc Kinh cần chủ động trong việc giải quyết vấn đề. Nhưng cũng có ý kiến rằng "Chiến tranh Nga-Ukraine gợi ý cho Trung Quốc : Giải quyết vấn đề Đài Loan không thể nóng vội… Một khi Đại lục đã đủ mạnh, hai bờ eo biển Đài Loan sẽ hy vọng đạt được sự thống nhất hòa bình [15], việc Trung Quốc giành được chủ quyền, thống nhất Đài Loan sẽ tạo ra bước nhảy vọt về kinh tế, khoa học công nghệ, nâng cao được vị thế và uy tín của đảng và nhà nước đối với cộng đồng dân tộc, mở đường làm chủ Biển Hoa Đông và Biển Đông, phá vỡ thế bao vây của Mỹ, tiến ra Thái Bình Dương, làm chủ Châu Á, thực hiện giấc mộng "phục hưng vĩ đại dân tộc Trung Hoa", thay Mỹ đóng vai trò "lãnh tụ thế giới". Vì lẽ trên, vấn đề Đài Loan trở thành khâu "then chốt" trong quan hệ Trung – Mỹ hơn 70 năm qua, và hiện đang trở thành điểm nóng căng thẳng, ẩn chứa nguy cơ xung đột rất nghiêm trọng trong quan hệ Trung – Mỹ.
Từ cuộc chiến Nga – Ukraine liên hệ tới vấn đề Đài Loan
Cuộc chiến Nga – Ukraine hiện nay, hay vấn đề Trung Quốc thu hồi đảo Đài Loan thực chất đều là cuộc đọ sức giữa Nga – Mỹ và Trung – Mỹ. Tác động của cuộc xung đột Nga – Ukraine cũng trực tiếp ảnh hưởng đến Trung Quốc từ nhiều mặt. Có những bình luận quốc tế cho rằng "chiến dịch quân sự đặc biệt" của Nga sẽ "truyền cảm hứng" cho Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong việc quyết đoán mở cuộc tấn công giải phóng Đài Loan trong thời gian gần, thậm chí là trong năm 2023 [16]. Trước cuộc chiến Ukraine cũng có dư luận cho rằng Trung Quốc có thể mở cuộc tấn công giải phóng Đài Loan vào năm 2027, là năm Trung Quốc hoàn thành chương trình cải cách, xây dựng quân đội và quốc phòng theo mục tiêu phấn đấu "100 năm quân đội nhân dân Trung Quốc" (1927-2027). Một số nhà bình luận dự báo khoảng thời gian đó Trung Quốc sẽ vượt Mỹ về GDP [17] và một số kỹ thuật quân sự hiện đại (ví như vũ khí "siêu vượt âm"…) [18]. Cũng có những ý kiến cho rằng Trung Quốc rất kiên quyết nhưng cũng rất thận trọng trong vấn đề Đài Loan, luôn chủ trương kết hợp hai mục tiêu "thống nhất tổ quốc" và "hiện đại hóa Xã hội chủ nghĩa". Điều này đã được đề cập rõ trong nội dung "Báo cáo chính trị Đại hội XX Đảng Cộng sản Trung Quốc" (công bố ngày 16/10/2022) [19] và sách trắng "Vấn đề Đài Loan và sự nghiệp thống nhất Trung Quốc thời đại mới" (công bố ngày 10/8/2022) [20], qua đó thể hiện quan điểm không để chiến tranh lớn xảy ra phá hoại công cuộc xây dựng "hiện đại hóa Xã hội chủ ngh ĩa", điều sẽ đẩy lùi Trung Quốc trong cuộc chạy đua cạnh tranh vị thế đứng đầu thế giới với Mỹ.
Xung đột Nga – Ukraine tiếp tục diễn biến phức tạp
Cuộc chiến Ukraine đến thời điểm tháng 9/2023 vẫn chưa dẫn đến hiệp định đình chiến hoặc hòa ước. Nhưng một nền "trung lập" mà Ukraine bắt buộc phải cam kết (là không gia nhập NATO, nhưng vẫn tìm kiếm liên kết an ninh với từng nước khác) – nếu có, vẫn là một nền an ninh không bền vững. Và khả năng Ukraine thừa nhận chủ quyền của Nga đối với Crimea và công nhận 4 tỉnh Donetsk, Lugansk, Kherson, Zaporizhia thuộc Nga "hậu xung đột" sẽ khó giải quyết được, ít nhất là trong bối cảnh hiện nay. Cuộc chiến tranh đã tàn phá đất nước Ukraine, trong khi Nga sẽ chịu tổn thất không nhỏ về kinh tế và ngoại giao. Quốc gia được lợi hiện nay chủ yếu là Mỹ. Phân tích một cách toàn diện, cuộc chiến Ukraine cũng dẫn đến những hậu quả bất lợi cho Trung Quốc, trong đó có vấn đề Mỹ đã lợi dụng tình hình hiện nay để thắt chặt củng cố quan hệ đồng minh và ảnh hưởng với các đối tác không những ở Châu Âu mà cả ở Châu Á và cả trên thế giới. Trong tình hình đó, không phải Trung Quốc không tính đến trong trường hợp chuẩn bị tấn công Đài Loan. Do vậy, khả năng Trung Quốc thừa cơ Nga leo thang tấn công Ukraine mà lập tức mở cuộc tấn công Đài Loan trong năm nay rất nhỏ, hầu như là không thể. Mặc dù máy bay, tàu chiến Mỹ và Trung Quốc đã có sự tăng cường hoạt động, cũng như tiến hành nhiều cuộc tập trận ở các vùng biển khu vực Đông Á khi chiến sự vẫn đang diễn ra ác liệt ở Ukraine, điều này đã đặt ra nghi vấn đối với giới quan sát, cho rằng Trung Quốc sẽ lợi dụng sự tập trung của cộng đồng quốc tế vào vấn đề xung đột leo thang tại Châu Âu nhằm tiến hành cuộc t ấn công, tập kích bất ngờ vào đảo Đài Loan thông qua một cuộc tập trận giả định để "thống nhất tổ quốc" và Mỹ đang nỗ lực ngăn chặn ý đồ đó. Tuy nhiên, trên thực tế, đây chỉ là các động thái nhằm phô trương lực lượng của các bên và thể hiện quyết tâm sẵn sàng tác chiến trên cả hai mặt trận Đông – Tây của Mỹ trước Trung Quốc. Có thể nói, cục diện khu vực sẽ không vì tình hình căng thẳng hiện nay mà dẫn đến khả năng Trung Quốc mở cuộc tấn công quyết định đối với Đài Loan trong năm 2023.
Về những kịch bản Trung Quốc có thể thực hiện nhằm "thống nhất Đài Loan"
Trong thời gian tới, liệu Trung Quốc có thể thống nhất Đài Loan bằng biện pháp hòa bình hay buộc phải sử dụng vũ lực ? Trong trường hợp Trung Quốc tấn công Đài Loan, liệu Mỹ có "trực tiếp tham chiến" hay chỉ viện trợ vũ khí và tài chính như đối với Ukraine hiện nay ? Liệu đến bao giờ thì mâu thuẫn Trung – Mỹ về vấn đề Đài Loan đến chín muồi và xuất hiện thời cơ giải quyết bằng biện pháp hòa bình hay bùng nổ chiến tranh ? Đó là những câu hỏi đặt ra cho các nhà chiến lược ba bên : Trung Quốc, Mỹ, Đài Loan, đồng thời là những vấn đề được phần còn lại của thế giới quan tâm. Có thể dự đoán 3 kịch bản (khả năng) Trung Quốc giải quyết vấn đề "thống nhất Đài Loan". Trước hết có thể khẳng định rằng : Trung Quốc nhất định sẽ thự c hiện việc thống nhất Đài Loan, vấn đề là thực hiện bằng phương thức nào, ở thời điểm nào, và sẽ phải chấp nhận trả giá ra sao ?
1. Thống nhất Đài Loan một cách hòa bình. Bằng giải pháp kết hợp các nỗ lực về kinh tế, chính trị, văn hóa, Trung Quốc đạt được đồng thuận với Đài Loan về một hình thức "thống nhất tổ quốc" bằng một biện pháp nào đó. Ví dụ như "một nước hai chế độ", "nhà nước liên bang"…
2. Thống nhất bằng tấn công quân sự tổng lực. Chiến tranh quy mô lớn sẽ bùng nổ. Quân đội Mỹ, Nhật và các đồng minh khác sẽ không trực tiếp tham chiến, nhưng sẽ toàn lực cung cấp vũ khí, hậu cần, hỗ trợ Đài Loan chống trả Trung Quốc "đến người Đài Loan cuối cùng" tương tự như những gì đang diễn ra trong cuộc xung đột Nga – Ukraine hiện nay. Mỹ sẽ thông qua Đài Loan nhằm tiến hành một cuộc chiến tranh tiêu hao với Trung Quốc đại lục, khiến sức mạnh tổng thể của Trung Quốc suy yếu, không đủ khả năng cạnh tranh vị thế siêu cường với Mỹ, buộc Bắc Kinh phải thực hiện cuộc chiến tranh hủy diệt nhằm nhanh chóng kết thúc cuộc chiến.
3. Thống nhất bằng biện pháp phối hợp các giải pháp quân sự, chính trị, ngoại giao. Quân sự ở đây có thể là uy hiếp quân sự, hoặc một hình thái tác chiến đạt hiệu quả nhưng không hoặc ít gây hủy diệt về sinh mạng, tài sản. Chính trị là lôi kéo các thế lực chính trị ở Đài Loan chấp nhận hoặc trung lập đối với chính sách của Trung Quốc. Văn hóa là cổ vũ tinh thần, tình cảm dân tộc Trung Hoa ở Đài Loan cùng đồng bào dân tộc cả nước "phục hưng vĩ đại dân tộc Trung Hoa"…
Trong 3 kịch bản này, kịch bản thứ nhất khó có khả năng diễn ra, kịch bản thứ hai không thể loại trừ, kịch bản thứ ba có khả năng hiện thực nhất, và cũng là hướng nỗ lực của giới lãnh đạo Trung Quốc hiện nay.
Quan hệ Mỹ – Trung về vấn đề Đài Loan
Trong vấn đề Đài Loan, mấu chốt của mâu thuẫn Trung – Mỹ là phương thức giải quyết vấn đề – vũ lực hay hòa bình trong "Thông cáo chung Thượng Hải" năm 1972 ; trong "Thông cáo chung về thiết lập quan hệ ngoại giao Trung – Mỹ" tháng 12/1978 (chính thức từ ngày 01/01/1979) ; cũng như trong "Thông cáo chung Trung – Mỹ ngày 17/8/1982" vấn đề đó vẫn không giải quyết được. Từ đó đến nay đã 50 năm, giải quyết vấn đề Đài Loan bằng bạo lực hay hòa bình chẳng những không thể giải quyết được mà đang trở thành cái cớ để hai bên Trung – Mỹ đối địch, xung đột, thậm chí dẫn đến nguy cơ Chiến tranh Lạnh. Trong Chiến tranh Lạnh, vì để tập trung nỗ lực chung chống Liên Xô, hai bên Trung – Mỹ đã phải tạm gác mâu thuẫn gay gắt về việc giải quyết vấn đề Đài Loan như thế nà o. Thậm chí trong cuộc tiếp Kissinger, Mao Trạch Đông nói rằng "vấn đề quốc tế lớn, vấn đề Đài Loan nhỏ" [21]. Trong 3 văn kiện nói trên, hai bên đều thống nhất "Đài Loan là một bộ phận của Trung Quốc", nhưng giải quyết vấn đề Đài Loan như thế nào, thì mỗi bên thể hiện lập trường riêng của mình. Hiện nay, cả hai bên Trung – Mỹ đều tuyên bố tôn trọng cả ba văn kiện thỏa thuận nói trên, làm cơ sở cho việc xử lý quan hệ giữa hai nước. Nhưng mỗi bên đều giải thích nội dung của các văn kiện trên theo mỗi cách khác nhau, thể hiện lập trường của mình đối với vấn đề phương thức giải quyết vấn đề Đài Loan.
Lập trường nhất quán của Trung Quốc sau khi chuyển sang cải cách mở cửa (1979) tới nay là "tranh thủ hòa bình thống nhất tổ quốc" nhưng vẫn bảo lưu quyền sử dụng bạo lực để giải phóng Đài Loan khi cần thiết. Lập trường của Mỹ là Trung Quốc phải "giải quyết vấn đề Đài Loan" (chứ không dùng từ "thống nhất hai bờ eo biển") bằng biện pháp hòa bình. Mỹ kiên quyết phản đối Trung Quốc tấn công quân sự "xâm chiếm" Đài Loan. Thực chất vấn đề là Mỹ không mong muốn Trung Quốc thống nhất, tin rằng Trung Quốc không thể "hòa bình thống nhất" Đài Loan và sẵn sàng can thiệp nếu Trung Quốc tấn công quân sự đánh chiếm Đài Loan. Trung Quốc đã nỗ lực hết mức để "hòa bình thống nhất" Đài Loan và được vậy thì không gì tốt b ằng. Nhưng trên thực tế, đó là điều rất khó thực hiện, trong khi việc "thực hiện sứ mệnh thiêng liêng thống nhất hai bờ" ngày càng trở nên cấp thiết, khi Trung Quốc đã "từ đứng lên – giàu lên – mạnh lên", việc giải quyết vấn đề Đài Loan không thể "kéo dài từ thế hệ này sang thế hệ khác" (như Tập Cận Bình đã từng nói). Đó là lý do trong thời gian vừa qua quan hệ Trung – Mỹ gia tăng căng thẳng và Đài Loan đã trở thành điểm nóng tiềm ẩn nguy cơ bùng nổ xung đột, thậm chí chiến tranh nguy hiểm nhất trong khu vực.
Những vấn đề đặt ra đối với Việt Nam
1. Trật tự thế giới đang chuyển sang hướng đa cực, và ba cực Mỹ, Trung, Nga, đã hiện rõ. Đối với vấn đề Đài Loan trong cạnh tranh tổng thể Mỹ – Trung, hai bên vẫn trong trạng thái "mơ hồ chiến lược". Nhưng triển vọng của cuộc cạnh tranh không ngoài ba khả năng. Một là, Trung Quốc thực hiện được hòa bình thống nhất Đài Loan.Hai là, Trung Quốc đe dọa sử dụng vũ lực thống nhất được Đài Loan mà không dẫn tới chiến tranh Trung – Mỹ.Ba là, vấn đề Đài Loan dẫn đến chiến tranh Trung – Mỹ. Trong cả ba trường hợp đó Việt Nam đều bị ảnh hưởng và cần có sự chuẩn bị ứng phó.
2. Cuộc chiến Ukraine đã khiến cho thế lực của Mỹ và phương Tây (gồm Mỹ, G7, NATO, EU) lấn át thế lực của Nga – Trung trong việc xử lý các vấn đề quốc tế. Nga đang gặp nhiều thách thức về kinh tế và chính trị trên trường quốc tế khiến Mỹ và phương Tây tập trung hơn vào việc tập hợp lực lượng tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, chuẩn bị cho một cuộc đối đầu quyết định giữa một bên là Trung Quốc (một siêu cường mong muốn giành vai trò lãnh đạo thế giới) với Mỹ (một siêu cường đang nỗ lực để giữ và củng cố vai trò lãnh đạo thế giới). Trong bối cảnh đó, Trung Quốc không còn lựa chọn nào khác là phải "vượt Mỹ", đây là mục tiêu phải đạt được, "nếu không vượt được Mỹ, Trung Quốc sẽ bị tước c ầu tịch" [22], có nghĩa là bị gạt ra ngoài thế giới. Trước diễn biến trên, dù tình hình thay đổi như thế nào, Việt Nam cần kiên định lập trường độc lập tự chủ trong ứng xử với Trung – Mỹ.
3. Thắng bại của các bên tại Ukraine sẽ tác động mạnh mẽ và sâu xa đến quan hệ quốc tế tại khu vực Âu – Á. Có thể chắc chắn rằng sau khi cuộc xung đột Ukraine tạm thời kết thúc, Mỹ và NATO sẽ chuyển trọng tâm sang khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, vốn là địa bàn cạnh tranh quyết liệt giữa Mỹ và Trung Quốc về "vai trò lãnh đạo thế giới". Thắng bại của các bên tại Đài Loan sẽ tác động mạnh mẽ và sâu xa tới quan hệ quốc tế tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, rộng hơn là khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
4. Đụng độ quân sự ở Đài Loan trong tương lai có thể không dẫn đến chiến tranh thế giới, nhưng rất có khả năng lan ra các nơi khác ở Biển Hoa Đông và Biển Đông. Trung Quốc có khả năng sẽ thừa cơ tấn công đánh chiếm quần đảo Senkaku và vùng biển xung quanh hiện thuộc quyền quản lý của Nhật Bản. Đây là lý do tại sao chính phủ Nhật Bản đã thực hiện các bước để tăng cường khả năng phòng thủ của mình, bao gồm cả việc triển khai các đơn vị tên lửa của Lực lượng Phòng vệ tới Quần đảo Nansei, nhằm ngăn chặn các âm mưu của Trung Quốc trong khu vực [23]. Trong trường hợp đó, Việt Nam phải có sự chuẩn bị cho tình huống xấu nhất có thể xảy ra tại khu vực Biển Đông.
5. Đường lối cũng như chính sách của Việt Nam cần kiên định mục tiêu giữ vững hòa bình, độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, hợp tác với các nước để phát triển, kết hợp với đường lối ngoại giao khoa học, đúng đắn, phương thức ngoại giao linh hoạt, khôn khéo. Về vấn đề này, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng trong bài phát biểu tại Hội nghị Đối ngoại toàn quốc (ngày 14/12/2021) đã nhắc lại lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh : "Trong hoạt động đối ngoại "phải nhìn cho rộng, suy cho kỹ" để biết mình biết người, luôn làm chủ tình thế ; hiểu rõ vị trí chiến lược của Việt Nam trong mối quan hệ với các nước lớn. Người đặc biệt coi trọng xử lý khéo léo quan hệ với các nước, nhất là các nước láng giềng và các nước lớ n, luôn chủ trương tôn trọng và giữ thể diện cho nước lớn, luôn phải biết mình biết người, biết thời biết thế, để "cương nhu kết hợp" vì lợi ích tối cao của quốc gia, dân tộc" [24].
Việt Nam duy trì lập trường nhất quán "trước sau như một" đối với những căng thẳng leo thang tại eo biển Đài Loan : không ủng hộ xảy ra xung đột quân sự, tích cực kêu gọi các bên liên quan hết sức kiềm chế, tránh những động thái gây bất ổn cho tình hình chính trị thế giới, ảnh hưởng xấu đến hòa bình, ổn định toàn cầu, đe dọa nghiêm trọng đến sinh mệnh của binh lính và người dân vô tội ở các nơi xảy ra xung đột. Thái độ và lập trường của Việt Nam trong ứng xử với quan hệ Trung – Mỹ là "không chọn bên". Nhưng lập trường "không chọn bên" của Việt Nam khác với chính sách "trung lập" truyền thống trong quan hệ quốc tế, cũng khác với chính sách "không chọn bên" của nhiều nước hiện nay trong ứng xử v ới 02 cường quốc Trung, Mỹ. Điều này đã được thể hiện rõ trong bài phát biểu của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) : "Việt Nam không chọn bên, mà chọn chính nghĩa, sự công bằng, công lý và lẽ phải trên cơ sở các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên Hiệp Quốc ; bình đẳng, tất cả cùng có lợi, tất cả cùng thắng". (Thủ tướng đã nói rõ hơn : "giữa độc lập và phụ thuộc, chúng tôi luôn chọn độc lập với tinh thần "không có gì quý hơn độc lập tự do" của Chủ tịch Hồ Chí Minh ; giữa thương lượng và đối đầu, chúng tôi chọn thương lượng ; giữa đối thoại và xung đột, chúng tôi chọn đối thoại ; giữa hòa bình và chiến tranh, chúng tôi chọn hòa bình ; giữa h ợp tác và cạnh tranh, chúng tôi chọn hợp tác và nếu cạnh tranh thì phải lành mạnh, bình đẳng, tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhau") [25]. Đó là cách thể hiện sáng tạo, rõ ràng, đầy thuyết phục thái độ và lập trường của Việt Nam trong ứng xử với các nước lớn. Có thể khẳng định, không phải nước nào cũng có thể tuyên bố một cách thiện chí và thẳng thắn như vậy.
Đến nay, Đảng Cộng sản Việt Nam đã có đường lối đối ngoại phù hợp trong việc xử lý các vấn đề liên quan đến quan hệ Trung – Mỹ. Trong tương lai, tình hình có thể có những diễn biến rất phức tạp, nhưng Việt Nam cần kiên định những nguyên tắc cơ bản của đường lối đó, đồng thời vận dụng sáng tạo, khéo léo trong từng tình huống cụ thể, nhưng không bao giờ rời bỏ nguyên tắc độc lập, tự chủ, ngả về bên nào trong quan hệ quốc tế./.
Phạm Lưu Bình
Nguồn : Nghiên cứu chiến lược, 10/10/2023
Tài liệu tham khảo :
[1] Văn Khoa, 2023, Chủ tịch Tập Cận Bình nói gì khi thăm Chiến khu Đông bộ ?
[2] Thụy Miên, 2023,Đài Loan nói Trung Quốc đang rút kinh nghiệm từ chiến sự Ukraine .
[3] Duy Linh, 2023, Đài Loan tăng ngân sách kỷ lục cho lực lượng phòng vệ .
[4] Mạng Đài Loan Trung Quốc, 2023,台媒：防蔡英文被"斩首" 蔡"护卫队"翻倍扩编至1.1万人(Tạm dịch : Để đề phòng Thái Anh Văn bị "trảm thủ", "đội cận vệ" của bà Thái đã tăng gấp đôi, lên 11.000 người) .
[5] Taiwannews, 2023, Taiwan to station 5,000 more troops in Taipei to boost ‘decapitation resistance’ (Đài Loan bố trí thêm 5.000 quân tại Đài Bắc để tăng cường ‘chống chiến dịch chặt đầu’) .
[6] Văn Khoa, 2023, Đài Loan lần đầu diễn tập quân sự tại sân bay Đào Viên .
[7] Bình Giang, 2023, Mỹ công bố gói viện trợ quân sự 345 triệu USD cho Đài Loan (Trung Quốc) .
[8] Apnews, 2023, US announces $345 million military aid package for Taiwan (Mỹ công bố gói viện trợ quân sự 345 triệu USD cho Đài Loan) .
[9] Minh Phương, 2023,Mỹ có thể đã lên kịch bản sơ tán công dân khỏi Đài Loan .
[10] Politico, 2023, China says U.S. military aid to Taiwan will not deter its will to unify the island (Trung Quốc nói rằng viện trợ quân sự của Mỹ cho Đài Loan sẽ không ngăn cản ý chí thống nhất hòn đảo của họ) .
[11] Parth Satam, 2023, China Gets Ready to SWALLOW Taiwan ; Military Drills Around Island Can Turn Into Attack (Tạm dịch : Trung Quốc sẵn sàng "nuốt chửng" Đài Loan ; Các cuộc tập trận quân sự quanh đảo có thể biến thành tấn công) .
[12] Lục Minh Tuấn, 2023,Eo biển Đài Loan : Nước cờ cũ, diễn biến mới.
[13] Parth Satam, 2023, China Gets Ready to SWALLOW Taiwan ; Military Drills Around Island Can Turn Into Attack (Tạm dịch : Trung Quốc sẵn sàng "nuốt chửng" Đài Loan ; Các cuộc tập trận quân sự quanh đảo có thể biến thành tấn công), tài liệu đã dẫn.
[14] Alex wilson, 2023, US, allies are in ‘amazingly dangerous times,’ says outgoing Navy commander in Japan (Tư lệnh Hải quân sắp mãn nhiệm tại Nhật Bản : Mỹ và đồng minh đang ở trong ‘thời kỳ cực kỳ nguy hiểm’) .
[15] Trang mạng Đa chiều (Hồng Kông), chuyển trích từ Tài liệu tham khảo đặc biệt cùa TTXVN, ngày 05/5/2022.
[16] Kỷ Hân, 2021,Học giả Đài Loan lo ngại viễn cảnh bị Đảng cộng sản Trung Quốc tấn công năm 2023.
[17] Diệp Anh, 2010,Kinh tế Trung Quốc bao giờ "soán ngôi" Mỹ ?
[18] Phạm Nghĩa, 2020,Trung Quốc đặt mục tiêu "ngang hàng quân đội Mỹ" vào năm 2027 .
[19] Nguyễn Thị Hạ,Đại hội XX và một số điểm nhấn mới về định hướng kinh tế của Trung Quốc.
[20] Bình An, 2022, Trung Quốc ra sách trắng về Đài Loan sau 20 năm, đề xuất ‘một quốc gia, hai chế độ’.
[21] Mạng Ifeng, 2007,毛泽东对话基辛格："台湾事小，世界事大" (Mao Trạch Đông đối thoại với Kissinger : "Đài Loan là chuyện nhỏ, thế giới là chuyện lớn").
[22] Lưu Minh Phúc, 2010, "中国梦 :后美国时代的大国思维与战略定位" (Giấc mơ Trung Quốc : Tư duy nước lớn và định vị chiến lược trong thời đại hậu Mỹ), Nhà xuất bản Hữu nghị, Bắc Kinh, trang 18.
[23] Japannews, 2023, Why Japan Should Be Vigilant on China’s Intentions Toward Okinawa (Tạm dịch : Tại sao Nhật Bản nên cảnh giác với ý định của Trung Quốc đối với Okinawa).
[24] Nguyễn Huy Quý, 2022,Quan hệ Trung – Mỹ năm 2021, Tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc số 02 (246), trang 35.
[25] Vietnamplus, 2022, Toàn văn bài phát biểu của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại CSIS Hoa Kỳ.
Mỹ cần duy trì chính sách "nguyên trạng" để Bắc Kinh không lấy cớ tấn công Đài Loan
Năm 2022 vừa qua là năm mà tình hình hai bờ eo biển Đài Loan ngày một căng thẳng, với việc Trung Quốc liên tục tập trận sát hòn đảo, nhiều lúc vượt qua đường trung tuyến, thậm chí vào sát lãnh hải và không phận Đài Loan. Trong giới chuyên gia và chính giới Hoa Kỳ, ngày càng phổ biến quan điểm cho rằng việc Trung Quốc tấn công Đài Loan là gần như không thể tránh khỏi, vấn đề chỉ là sớm hay muộn.
Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn nói chuyện với các phi công ở Giai Đông (Jiadong) thuộc Bình Đông (Pingtung), ngày 15/09/2021. Bốn phi cơ do họ điều khiển sẽ tham gia cuộc tập trận Hán Quang (Han Guang) chống Trung Quốc đổ bộ. AP
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia Mỹ có quan điểm khác. Bất chấp tham vọng của Bắc Kinh muốn thôn tính Đài Loan, viễn cảnh một cuộc chiến thảm khốc không phải là điều không thể tránh được.
Trang mạng tạp chí quan hệ quốc tế Foreign Affairs số ra đầu năm 2023 đăng tải bài viết của hai học giả Ryan Hass và Jude Blanchette với tựa đề "The Taiwan Long Game. Why the Best Solution Is No Solution" (tạm dịch là "Đài Loan là một cuộc chơi dài. Vì sao giải pháp được coi là tốt nhất lại không phải là một giải pháp đúng").
Mục Theo dòng thời sự của RFI tiếng Việt xin giới thiệu.
***
Quan điểm chủ yếu của hai học giả Mỹ về vấn đề hòa bình hay chiến tranh ở eo biển Đài Loan ra sao ?
Các tác giả ghi nhận trước hết một đồng thuận đang hình thành trong giới chính trị Mỹ, thuộc cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa, về một cuộc chiến không tránh khỏi với Trung Quốc tại eo biển Đài Loan, và chính quyền Mỹ cần tập trung chuẩn bị cho cuộc chiến này. Hai chuyên gia Ryan Hass và Jude Blanchette nhận định đây là một tình trạng nguy hiểm. Hai tác giả phê phán việc "càng để cho giải pháp quân sự bao trùm lên chiến lược chung của Mỹ về eo biển Đài Loan, thì rủi ro với các lợi ích của Hoa Kỳ, của các đồng minh của Hoa Kỳ, và của Đài Loan càng lớn". Chiến lược của Mỹ liên quan đến Đài Loan cần được đánh giá theo tiêu chí duy nhất : "Có tham gia vào việc bảo đảm hòa bình và ổn định tại khu vực eo biển Đài Loan hay không, chứ không phải căn cứ vào việc có giải quyết dứt điểm vấn đề Đài Loan một lần cho mãi mãi, hoặc duy trì việc Đài Loan luôn thuộc về phe Mỹ".
Hệ quả trực tiếp của của chiến lược này là, thay vì chỉ đứng về một bên, Hoa Kỳ có thể khai thác lợi thế của một cường quốc phần nào có vị thế đứng giữa, cho phép thuyết phục hai bên, Bắc Kinh và Đài Bắc, có các hành động để ngăn ngừa xung đột. Washington cần phải hiểu chính xác "các tính toán tinh tế của Trung Quốc" về Đài Loan, hơn là nhìn nhận một cách đơn giản hóa và một chiều là lãnh đạo Trung Quốc dồn lực cho giải pháp quân sự, và đang xúc tiến việc chuẩn bị cho một cuộc tấn công.
Những yếu tố nào khiến hòa bình tại eo biển Đài Loan được duy trì trong nửa thế kỷ qua ?
Các tác giả lược thuật hồ sơ eo biển Đài Loan, bắt đầu từ khi Mỹ công nhận chính quyền Đài Bắc và ký kết hiệp định đồng minh quân sự vào năm 1954, cho đến khi chấm dứt công nhận Đài Loan trong thập niên 1970. Washington đã thiết lập quan hệ ngoại giao với nước Trung Hoa Cộng sản, công nhận "một nước Trung Quốc duy nhất", nhưng vẫn duy trì quan hệ với Đài Bắc. Mỹ ra luật bảo vệ Đài Loan năm 1979, cung cấp các phương tiện giúp Đài Loan tự vệ, nếu Bắc Kinh xâm lược. Bảo vệ "Nguyên Trạng" hai bờ eo biển Đài Loan, hướng đến thống nhất Trung Quốc bằng con đường hòa bình là lập trường chính thức của nước Mỹ cho đến nay.
Có ba yếu tố khiến nguyên trạng hai bên bờ eo biển Đài Loan đã được duy trì, theo hai chuyên gia. Thứ nhất là ưu thế quân sự vượt trội của Mỹ. Thứ hai là trong thời gian này, Trung Quốc chỉ tập trung vào mục tiêu phát triển kinh tế trong nước và hội nhập kinh tế thế giới. Yếu tố thứ ba là Hoa Kỳ đã xử lý một cách "khéo léo" những thách thức từ cả hai phía, đe dọa sự bình ổn hai bờ eo biển, thường xuyên có các hành động dập tắt các tia lửa có thể làm bùng lên xung đột, trong đó việc ngăn cản ý đồ tuyên bố độc lập của Đài Loan. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, đặc biệt từ mươi năm nay, cả ba yếu tố giúp duy trì nguyên trạng nói trên đã thay đổi rất nhiều.
Tình hình đã thay đổi ra sao ?
Thứ nhất là về quân đội Trung Quốc. Chênh lệch về sức mạnh quân sự Mỹ - Trung đã giảm mạnh. Quân đội Trung Quốc hiện tại đủ năng lực tấn công vào sâu trong lãnh thổ Đài Loan, cũng như tàu sân bay của Mỹ, đe dọa cả các căn cứ của Mỹ tại Nhật và đảo Guam. Điểm thứ hai là tham vọng của Bắc Kinh ngày càng lớn hơn, cạnh tranh với Mỹ trên nhiều lĩnh vực trên phạm vi toàn cầu. Và điểm đáng chú ý thứ ba là chính quyền Mỹ đang có xu hướng "từ bỏ vai trò trọng tài", giúp hai bên giải quyết tranh chấp bằng con đường hòa bình.
Trọng tâm của Mỹ trong hồ sơ eo biển Đài Loan giờ đây chuyển hẳn vào việc chống lại đe dọa Trung Quốc đối với Đài Loan. Một trong các biểu hiện tiêu biểu là việc tổng thống Mỹ Joe Biden nhiều lần tuyên bố sẽ can thiệp quân sự để bảo vệ Đài Loan. Điều này có nghĩa là vị trí của Mỹ đứng ngoài thế đối đầu Trung – Đài gần như bị xóa bỏ.
Làm thế nào khai thác được các yếu tố có lợi cho hòa bình, giảm nguy cơ chiến tranh ?
Có nhiều yếu tố và xu thế khiến khả năng Trung Quốc tấn công Đài Loan, xung đột bùng nổ tại eo biển, là điều ngày càng trở nên có thể. Tuy nhiên, khả năng tránh khỏi một kịch bản chiến tranh cũng cần được nhìn nhận là có. Các phân tích của hai chuyên gia Mỹ tập trung làm sáng tỏ các khả năng giúp tránh chiến tranh. Để làm như vậy, trước hết phải không để cho quan điểm chiến tranh là định mệnh, chi phối toàn bộ chiến lược của nước Mỹ về eo biển Đài Loan. Việc chỉ dựa trên các kịch bản Trung Quốc tấn công Đài Loan, được giới quân sự vạch ra, đẩy các nhà hoạch định chính sách Mỹ đến chỗ xây dựng chính sách chủ yếu phục vụ cho việc đối phó với các đe dọa ngắn hạn.
Đe dọa quân sự của Trung Quốc tấn công Đài Loan rõ ràng là có thực, nhưng nếu chỉ duy nhất dựa vào đó để hoạch định chính sách, chính quyền Mỹ sẽ không khai thác được các lợi thế khác để tránh chiến tranh, và trước hết để tránh các động thái, hay xu thế, có thể rót dầu vào lửa một cách vô tình hay cố ý. Việc tuyệt đối hóa kịch bản chiến tranh cũng gây thêm căng thẳng cho chính người dân Đài Loan, vốn đã rất ngờ vực Trung Quốc, ngày càng không chấp nhận thống nhất với Trung Quốc. Sau khi Bắc Kinh ban hành luật An ninh Quốc gia tại Hồng Kông, giải pháp "Một quốc gia, hai chế độ" mà Bắc Kinh đưa ra ngày càng bị người dân Đài Loan lên án, coi như bánh vẽ, một thủ đoạn nhằm thôn tính hòn đảo.
Mỹ không nên góp phần khiến tình hình hai bên bờ eo biển Đài Loan, vốn đã rất căng thẳng, trở nên căng thẳng hơn, đó là đề nghị của hai chuyên gia. Về phía Đài Loan, không được tuyệt đối hóa kịch bản chiến tranh. Về phía Trung Quốc, đề xuất của hai chuyên gia Mỹ là "đừng đẩy Bắc Kinh vào chân tường", kích động họ không có cách nào khác là đi theo hướng chiến tranh. Theo các tác giả, cần phải làm rõ vấn đề là, chiến tranh chống Đài Loan cũng không phải là thượng sách đối với bản thân chính quyền Trung Quốc. Nếu gây chiến với Đài Loan, Bắc Kinh hiểu rằng tổn thất với Trung Quốc sẽ là vô cùng lớn về kinh tế, cũng như về quan hệ quốc tế.
Để Mỹ có đối sách đúng, phải chăng Washington cần xác định chính xác lập trường của Trung Quốc trong vấn đề Đài Loan ?
Đây là một điểm then chốt trong quan điểm của hai chuyên gia Ryan Hass và Jude Blanchette. Theo các tác giả, lập luận của một bộ phận giới quân sự Mỹ đã thổi phồng kịch bản Bắc Kinh xâm lược Đài Loan . Hệ quả là che lấp các kịch bản khác, các phương án khác, có khả năng giúp cho việc duy trì hòa bình, giảm nguy cơ chiến tranh.
Cho đến nay, theo các tác giả, chưa có gì cho thấy là lãnh đạo tối cao Trung Quốc dứt khoát từ bỏ các phương án khác, và chỉ tập trung vào giải pháp quân sự, tấn công Đài Loan để thống nhất đất nước. Rõ ràng là lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình luôn đưa giải pháp dùng vũ lực để thống nhất Đài Loan vào trong các tuyên bố liên quan Đài Loan, nhưng giải pháp quân sự vẫn chỉ được coi là một giải pháp, chừng nào các giải pháp hòa bình khác là không thể. Và cái mốc đặt ra cho sự thống nhất là năm 2049, tức rất xa. So sánh các phát biểu của lãnh đạo Trung Quốc và lãnh đạo Nga, có thể thấy mức độ đe dọa của ông Tập Cận Bình khác xa với phát biểu của tổng thống Nga trước khi tiến hành xâm lăng Ukraine.
Tóm lại, theo hai chuyên gia Mỹ Ryan Hass và Jude Blanchette, Hoa Kỳ cần khai thác tối đa vị thế đặc biệt của mình trong vấn đề quan hệ Trung Quốc – Đài Loan, bằng cách một mặt tiếp tục hậu thuẫn Đài Loan, nhưng mặt khác không để cho Trung – Đài đi đến chỗ không còn có khả năng đối thoại. Đối với hai chuyên gia Mỹ, "vấn đề Đài Loan" là một cuộc chơi dài, chừng nào mà hai bên bờ eo biển còn nói chuyện được về khả năng thống nhất trong hòa bình, cho dù sự thống nhất đó còn rất xa vời, thậm chí có thể không xảy ra, chừng đó chiến tranh vẫn có thể tránh khỏi.
Hai chuyên gia tin tưởng là Mỹ có thể làm được điều này cho dù tình hình hiện tại đã khác xa mấy chục năm về trước, thông qua các can thiệp nhằm hạ hỏa căng thẳng, tiếp tục vai trò điều hòa của Mỹ như trong nửa thế kỷ qua. Và để làm tốt được điều này, Washington cần hiểu rõ Bắc Kinh muốn gì vào các thời điểm cụ thể. Các động thái mới đây trong quan hệ ngoại giao Trung – Mỹ, với các phát biểu có phần theo hướng hòa dịu của tân ngoại trưởng Trung Quốc, chuyến công du của ngoại trưởng Mỹ đến Trung Quốc sắp tới dường như là các chỉ dấu cho khả năng giảm căng thẳng ngoại giao, bất chấp tình hình căng thẳng hai bờ eo biển Đài Loan ngày càng gia tăng, đến mức mà nhiều người ghi nhận như đang bên bờ vực chiến tranh.
(Theo Ryan Hass và Jude Blanchette, "The Taiwan Long Game. Why the Best Solution Is No Solution", Foreign Affairs, Jan-Feb.2023)
Trọng Thành
Nguồn : RFI, 05/01/2023
Mỹ kêu gọi Trung Quốc duy trì "hòa bình và ổn định" tại eo biển Đài Loan
Thanh Hà, RFI, 24/09/2022
Trong cuộc họp giữa ngoại trưởng Mỹ và Trung Quốc hôm 23/09/2022 bên lề Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc tại New York, ông Antony Blinken xem việc duy trì hòa bình và ổn định tại eo biển Đài Loan là vấn đề "sống còn". Về phần ngoại trưởng Vương Nghị, ông chỉ trích Hoa Kỳ đưa ra "những tín hiệu sai lệch nghiêm trọng và nguy hiểm" khuyến khích Đài Loan độc lập.
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken bắt tay đồng nhiệm Trung Quốc Vương Nghị trong cuộc gặp bên lề Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc, New York, Hoa Kỳ, ngày 23/09/2022. AP - David 'Dee' Delgado
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ, ông Ned Price cho biết Đài Loan và Ukraine là hai chủ để được thảo luận trong 90 phút họp giữa hai ngoại trưởng Antony Blinken và Vương Nghị.
Về tình hình Ukraine, một lần nữa ngoại trưởng Mỹ cảnh cáo Trung Quốc trước những "tác động trong trường hợp Trung Quốc yểm trợ Nga xâm chiếm một quốc gia có chủ quyền". Trung Quốc đến nay vẫn giữ thái độ "trung lập" về cuộc chiến Ukraine
Nhưng tâm điểm của cuộc trao đổi giữa hai ngoại trưởng Vương Nghị và Antony Blinken đương nhiên là vấn đề Đài Loan. Ngoại trưởng Blinken xem việc duy trì "hòa bình và ổn định tại eo biển Đài Loan là điều sống còn đối với khu vực và an ninh, thịnh vương chung" của toàn thế giới.
Đặc phái viên RFI Christophe Paget từ trụ sở Liên Hiệp Quốc tường thuật :
"Hết sức thẳng thắn, xây dựng và có chiều sâu" một quan chức trong bộ ngoại giao Hoa Kỳ đã đánh giá như trên về cuộc tiếp xúc giữa Antony Blinken và Vương Nghị. Ngoại trưởng Hoa Kỳ đã nhấn mạnh "cần duy trì hòa bình và ổn định" tại eo biển Đài Loan sau các cuộc tập trận của Trung Quốc đáp trả việc chủ tịch Hạ Viện Mỹ Nancy Pelosi viếng thăm Đài Loan. Cũng hôm qua, trong một bài phát biểu tại New York, ngoại trưởng Vương Nghị xác nhận Đài Loan là một chủ đề nhậy cảm nhất trong quan hệ giữa Bắc Kinh với Washington. Vài ngày trước đây, tổng thống Mỹ Joe Biden từng tuyên bố Hoa Kỳ sẵn sàng can thiệp quân sự nếu Trung Quốc đưa quân xâm chiếm Đài Loan.
Trước mắt, ngoại trưởng Mỹ trấn an đồng cấp Trung Quốc rằng Hoa Kỳ không thay đổi quan điểm về vấn đề Đài Loan. Washington vẫn tôn trọng nguyên tắc một nước Trung Hoa duy nhất.
Sau cùng, ngoại trưởng Blinken cũng đã đề cập đến Ukraine nhân cuộc họp hôm qua. Một lần nữa, Mỹ cảnh cáo trước những "tác động nếu như Trung Quốc hỗ trợ Nga xâm chiếm một quốc gia có chủ quyền", như Ukraine. Hôm qua, tại Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc, Trung Quốc kêu gọi Nga và Ukraine nối lại đối thoại, chứ không thể hiện thái độ ủng hộ Moskva.
Ngoại trưởng Vương Nghị hôm qua cũng đã gặp đồng nhiệm Ukraine, Dmytro Kouleba và đã nhắc lại lập trường của Trung Quốc là "tôn trọng sự toàn vẹn lãnh thổ của tất cả các quốc gia".
Thanh Hà
************************
Mỹ nói với Trung Quốc hòa bình-ổn định Đài Loan là cực kỳ quan trọng
Reuters, VOA, 24/09/2022
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken nói với người đồng cấp Trung Quốc hôm 23/9 rằng việc duy trì hòa bình ổn định trong vấn đề Đài Loan là cực kỳ quan trọng, khi hai bên gặp nhau giữa căng thẳng dâng cao về hòn đảo mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền.
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị và Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken gặp nhau tại Nusa Dua, Bali, Indonesia, ngày 9/7/2022.
Đài Loan là tâm điểm cuộc hội đàm "trực tiếp và thẳng thắn" kéo dài 90 phút giữa ông Blinken và Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị bên lề Đại hội đồng Liên hiệp quốc ở New York, một quan chức chính quyền cấp cao nói với các phóng viên.
Quan chức này cho biết : "Về phần chúng ta, Ngoại trưởng nói rõ rằng, theo chính sách một Trung Quốc lâu đời của chúng ta, không thay đổi, việc duy trì hòa bình và ổn định trên eo biển này là cực kỳ quan trọng".
Căng thẳng Mỹ-Trung về vấn đề Đài Loan tăng cao sau chuyến thăm của Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi tới Đài Loan. Ngay sau đó, Trung Quốc đã mở các cuộc tập trận quy mô lớn và Tổng thống Mỹ Joe Biden cam kết sẽ bảo vệ Đài Loan.
Ông Blinken cũng "nêu bật những tác động" nếu Trung Quốc hỗ trợ vật chất cho việc Nga xâm lược Ukraine hoặc tham gia vi phạm các lệnh trừng phạt Nga, quan chức này nói thêm.
Các quan chức Mỹ trước đây cho biết họ không thấy bằng chứng nào về việc Trung Quốc hỗ trợ như vậy.
Ông Blinken "nhấn mạnh rằng Hoa Kỳ và Trung Quốc và cộng đồng quốc tế có nghĩa vụ làm việc để chống lại những tác động của cuộc xâm lược đó và cũng để ngăn chặn Nga thực hiện các hành động khiêu khích hơn nữa", quan chức này nói.
‘Làm thiệt hại quan hệ song phương’
Cuộc gặp của ông Blinken với ông Vương diễn ra trước cuộc gặp giữa các bộ trưởng ngoại giao của Nhóm Quad gồm Úc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hoa Kỳ. Cuộc gặp của Nhóm Quad ra tuyên bố về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương rằng "Chúng tôi mạnh mẽ chống lại bất cứ hành vi đơn phương nào tìm cách thay đổi hiện trạng hoặc gia tăng căng thẳng trong khu vực".
Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris sẽ thảo luận về an ninh Đài Loan trong các cuộc gặp song phương với lãnh đạo các đồng minh quan trọng của Hoa Kỳ là Nhật Bản và Hàn Quốc khi bà thăm hai nước này vào tuần tới, một quan chức cấp cao khác trong chính quyền cho biết ngày 23/9.
Trong một bài phát biểu trước tổ chức nghiên cứu Hiệp hội Châu Á tại New York vào ngày 22/9, ông Vương nói vấn đề Đài Loan đang trở thành nguy cơ lớn nhất trong các mối quan hệ Trung Quốc-Hoa Kỳ.
"Nếu được xử lý sai, nó rất có thể sẽ phá hủy mối quan hệ song phương của chúng ta", ông Vương nói, theo bản ghi từ Tòa đại sứ Trung Quốc tại Washington.
Trung Quốc coi Đài Loan dân chủ là một tỉnh của mình. Bắc Kinh từ lâu đã thề sẽ đưa Đài Loan vào tầm kiểm soát và không loại trừ việc sử dụng vũ lực để làm như vậy.
Chính phủ Đài Loan phản đối mạnh mẽ các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc và nói rằng chỉ có 23 triệu dân của hòn đảo mới có thể quyết định tương lai của hòn đảo.
(Reuters)
Nguồn : VOA, 24/09/2022
************************
Phó Tổng thống Mỹ sắp đi Châu Á, bàn về an ninh Đài Loan
Reuters, VOA, 24/09/2022
Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris sẽ thảo luận về an ninh Đài Loan trong các cuộc gặp song phương với các nhà lãnh đạo Nhật Bản và Hàn Quốc khi bà sang thăm khu vực vào tuần tới, một quan chức cấp cao trong chính quyền cho biết ngày 23/9.
Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris.
Các cuộc thảo luận giữa Phó Tổng thống Mỹ với Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk-yeol và Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida diễn ra vài ngày sau khi các quan chức Trung Quốc nổi đóa vì Tổng thống Mỹ Joe Biden cam kết rõ ràng là sẽ bảo vệ hòn đảo mà Trung Quốc tuyên bố có chủ quyền.
Quan chức này cho biết chuyến đi của bà Harris sẽ bao gồm các điểm dừng chân ở Tokyo và Seoul, nơi các nhà lãnh đạo đã thận trọng theo dõi căng thẳng gia tăng giữa Washington và Bắc Kinh.
Washington cũng đã bắt đầu xem xét các lựa chọn cho một gói trừng phạt chống lại Trung Quốc và các lựa chọn khác để ngăn chặn Bắc Kinh xâm lược Đài Loan, các nguồn tin quen thuộc với các cuộc thảo luận nói với Reuters vào đầu tháng này.
Trung Quốc coi Đài Loan dân chủ là một tỉnh của mình. Bắc Kinh từ lâu đã thề sẽ đưa Đài Loan vào tầm kiểm soát và không loại trừ việc sử dụng vũ lực để làm như vậy.
Chính phủ Đài Loan phản đối mạnh mẽ các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc và nói rằng chỉ có 23 triệu dân của hòn đảo mới có thể quyết định tương lai của mình.
Trong một cuộc điện đàm với Tổng thống Mỹ Joe Biden vào tháng 7, nhà lãnh đạo Trung Quốc, Tập Cận Bình, đã cảnh báo về vấn đề Đài Loan rằng : "Những ai đùa với lửa sẽ bị diệt vong".
Nguồn : VOA, 24/09/2022
Thùy Dương, RFI, 29/08/2022
Một người dùng trên mạng xã hội Trung Quốc Vi Bác (Weibo), gần đây đã đăng một tấm ảnh chụp 5 con tàu chưa hoàn thành, được Hoàn cầu Thời báo, một tờ báo của đảng cộng sản Trung Quốc, xác định là tàu khu trục Type 052D. Còn theo South China Morning Post, có ít nhất hai tàu trông "giống tàu 052DL", với "sân bay trực thăng mở rộng ở phía sau".
Khu trục hạm type 052D mang tên Quý Dương trình diễn nhân lễ kỷ niệm 70 năm thành lập hải quân Trung Quốc, tại Thanh Đảo, ngày 23/04/2019. AP - Mark Schiefelbein
Trong khi đó, những hình ảnh mà trang tin Nhật Bản Nikkei Asia có được vào những ngày cuối tháng 08/2022 cho thấy 5 thân tàu tại nhà máy đóng tàu Đại Liên của Tập đoàn Đóng tàu Nhà nước Trung Quốc (CSSC), trong đó có 2 chiếc sắp hoàn thành, một dấu hiệu cho thấy năng lực của Hải quân Trung Quốc đang gia tăng mạnh.
Tàu khu trục 052D là phiên bản cập nhật của tàu 052C, được mô phỏng theo tàu khu trục Aegis của Hải quân Mỹ. Với khả năng phòng không tiên tiến, 052D được trang bị để bảo vệ các hàng không mẫu hạm. Nhờ hệ thống phóng thẳng đứng có thể dùng cho tên lửa dẫn đường, 052D cũng có khả năng thực hiện các cuộc tấn công chính xác nhắm vào Đài Loan. 052D sẽ là một trong số các tàu khu trục được xem là sẽ được Hải quân Trung Quốc huy động để bảo vệ các tàu sân bay nếu Bắc Kinh mở cuộc tấn công nhắm vào Đài Loan.
Nikkei Asia hôm nay 29/08 trích dẫn Rira Momma, Viện Nghiên cứu Quốc phòng Quốc gia Nhật Bản, theo đó "sức ép đối với Đài Loan sẽ còn tăng lên nữa", "quân đội Đài Loan sẽ cần chuẩn bị cho các vụ tấn công tên lửa từ lục địa, của không quân Trung Quốc, cũng như từ nhiều hướng trên biển".
Trang Naval News của Châu Âu đưa tin có ít nhất một tàu khu trục nữa đang được đóng tại nhà máy đóng tàu Giang Nam, trực thuộc Tập đoàn Đóng tàu Nhà nước Trung Quốc ở Thượng Hải. Tàu này sẽ sớm gia nhập hạm đội hiện tại gồm 25 tàu khu trục thuộc Type 052D và 052DL.
Xin nhắc lại, vào năm 2019, Trung Quốc đã bổ sung 10 tàu khu trục và đến năm 2021 lại có thêm 8 tàu khu trục mới. Theo một báo cáo hồi tháng 07 của Trung tâm Đánh giá Chiến lược và Ngân sách, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington, Mỹ, đến năm 2031, quân đội Trung Quốc có thể có 5 tàu sân bay và hơn 60 tuần dương hạm và khu trục hạm.
Thùy Dương
*************************
Trọng Nghĩa, RFI, 28/08/2022
Hải Quân Mỹ ngày 28/08/2022 cho biết : Hai tuần dương hạm Mỹ đã "quá cảnh" eo biển Đài Loan, thực hiện một nhiệm vụ "thường lệ". Đây là lần đầu tiên Mỹ cho chiến hạm đi qua eo biển Đài Loan từ ngày Trung Quốc tung ra đợt tập trận rầm rộ chưa từng thấy chung quanh hòn đảo vào đầu tháng 8.
Tuần dương hạm mang tên lửa dẫn đường lớp Ticonderoga USS Chancellorsville (CG 62) lúc đi qua eo biển Đài Loan ngày 28/08/2022. © US Navy - 7th Fleet
Trong một thông cáo, Hải Quân Hoa Kỳ cho biết hoạt động của chiến hạm Mỹ "thể hiện cam kết của Hoa Kỳ đối với một khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và rộng mở".
Theo Hạm Đội 7 của Mỹ, hai tuần dương hạm có trang bị tên lửa dẫn đường lớp Ticonderoga - USS Antietam và USS Chancellorsville - đã thực hiện một chuyến "quá cảnh thường lệ" qua vùng biển được hưởng quyền tự do hàng hải và hàng không phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế". Một cách cụ thể, hai chiếc tàu chiến Mỹ đã di chuyển theo "một hành lang ở eo biển Đài Loan, nằm ngoài lãnh hải của bất cứ quốc gia ven biển nào".
Phía Mỹ nhắc lại rằng Quân Đội Hoa Kỳ có quyền "hoạt động ở bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép".
Về phần mình, trong một tuyên bố ngắn gọn, bộ Quốc Phòng Đài Loan xác nhận rằng hai tuần dương hạm Mỹ đã đi qua eo biển Đài Loan theo hướng từ bắc xuống nam, và tình hình trên biển và trên không vẫn bình thường.
Bắc Kinh ngược lại đã phản ứng gay gắt. Chiến Khu Đông Bộ của Quân Đội Trung Quốc cho biết họ theo dõi các tàu của Mỹ và khẳng định rằng họ "đang trong tư thế cảnh giác cao độ và sẵn sàng ngăn chặn mọi hành động khiêu khích vào bất cứ lúc nào".
Tình hình ở eo biển Đài Loan đã căng thẳng cao độ sau chuyến thăm Đài Bắc vào đầu tháng 8 của chủ tịch Hạ Viện Mỹ Nancy Pelosi. Trung Quốc đã tiến hành các cuộc tập trận trên bộ và trên biển với quy mô chưa từng có để trả đũa, trong lúc Đài Loan cũng tổ chức các cuộc diễn tập quân sự của riêng mình, rèn luyện khả năng phòng thủ trước một cuộc xâm lược từ Trung Quốc.
Trọng Nghĩa
Có ý kiến trên mạng dám nói thẳng : "Chính quyền không xứng đáng cai trị những người dân đã đợi bao nhiêu ngày giờ, chờ chứng kiến lịch sử diễn ra trước mắt mình". Có người mỉa mai : "Đại cường quốc ! Đúng là khôi hài !"
Bà Nancy Pelosi gặp gỡ bà tổng thống Thái Anh Văn của Đài Loan.
Kết luận của bà Tổng biên tập "The Diplomat" Shannon Tiezzi liên quan đến lập trường của Việt Nam càng cho thấy Hà Nội đang khá thận trọng đối với chính sách ngoại giao thực dụng trong quan hệ với Đài Bắc.
Một phân tích về các tuyên bố của Bộ Ngoại giao từ khắp Châu Á – Thái Bình Dương cho thấy những quốc gia nào đang đi sát đường lối của Trung Quốc, những quốc gia nào nghiêng về Hoa Kỳ và những quốc gia nào trung lập. Bốn nước – Ấn Độ, New Zealand, Singapore và Việt Nam – thể hiện lập trường của mình gần hơn với Hoa Kỳ, trong khi không trực tiếp lên án Trung Quốc.
Một thế giới không đồng nhất
Có vẻ như mọi quốc gia trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương đều có thể nhất trí với nhau trên một điểm : Tình hình hiện nay ở eo biển Đài Loan đang gây lo ngại và là mối đe dọa tiềm tàng đối với hòa bình và ổn định trong toàn khu vực. Nhưng ngoài quan điểm chung đó ra, các quốc gia đều có sự khác biệt rõ ràng, đặc biệt là về việc ai là bên phải chịu trách nhiệm cho những căng thẳng hiện tại – Hoa Kỳ, do chuyến thăm của Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ Nancy Pelosi đến Đài Loan, hay Trung Quốc, vì các cuộc tập trận quân sự mang tính khiêu khích và phá vỡ sự ổn định xung quanh hòn đảo này ?
Trung Quốc tuyên bố rằng sự đồng thuận quốc tế đứng về phía họ. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Vương Văn Bân nói với các phóng viên hồi đầu tháng (8/8) rằng, hơn 170 quốc gia… đã lên tiếng ủng hộ Trung Quốc về vấn đề Đài Loan, thông qua nhiều cách khác nhau. Những quốc gia ủng hộ Trung Quốc "chiếm đa số áp đảo so với Mỹ và một số ít nước đi theo nước này", Vương nói thêm. Tuy nhiên, điều mà Trung Quốc tuyên bố là "ủng hộ" bao gồm một loạt các sắc thái khác nhau. Một số đối tác, đặc biệt là Nga và Triều Tiên, đã cùng với Trung Quốc lên án rõ ràng Hoa Kỳ về chuyến thăm của bà Pelosi và đổ lỗi cho Washington vì đã khuấy động căng thẳng hiện tại, nhưng họ nằm trong số rất ít.Nhiều nước đã lên tiếng bày tỏ quan điểm gần với Trung Quốc nhưng không chỉ trích Hoa Kỳ một cách rõ ràng, và nhiều nước giữ thái độ trung lập, chỉ bày tỏ "quan ngại" mà không đổ lỗi cho ai.
Ở đầu bên kia, một số nước – bao gồm cả những nước được Trung Quốc liệt kê là những quốc gia ủng hộ mình – đã sử dụng những lời lẽ phù hợp hơn với quan điểm của Hoa Kỳ và Đài Loan, nhấn mạnh nguy cơ leo thang đối với các tuyên bố của Trung Quốc rằng, chủ quyền của nước này đã bị vi phạm. Trong khi đó, các đồng minh thân cận của Hoa Kỳ là Úc và Nhật Bản, đã lên án rõ ràng các hành động của Trung Quốc là gây bất ổn và leo thang xung đột. Để làm rõ những sắc thái khác nhau này, bà Tổng biên tập "The Diplomat" Shannon Tiezzi đã xem xét các tuyên bố chính thức của Bộ Ngoại giao và các bình luận được lưu trữ trên các phương tiện truyền thông từ 33 quốc gia trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, bao gồm Đông Á, Đông Nam Á, Nam Á, Trung Á, Úc và New Zealand.
Sau đó, bà Tiezzi đánh giá tuyên bố của các nước trên thang điểm từ 1 đến 5, trong đó loại 1 là lối hùng biện phù hợp nhất và 5 là những lời lẽ ít gần gũi nhất với Trung Quốc (hoặc, diễn đạt theo cách khác, phù hợp với quan điểm của Hoa Kỳ và Đài Loan). Các kết quả được ánh xạ dưới đây : các quốc gia gần hơn với quan điểm của Trung Quốc có màu đỏ, những quốc gia gần Hoa Kỳ có màu xanh lam, còn các quốc gia trung lập có màu vàng. Quan điểm của các nước Châu Á – Thái Bình Dương về cuộc khủng hoảng eo biển Đài Loan trên thang điểm từ 1 đến 5, với loại 1 là gần nhất với quan điểm của Trung Quốc (màu xám là không nêu quan điểm). Ba quốc gia thể hiện rõ quan điểm ủng hộ Trung Quốc nhất : Myanmar, Triều Tiên và Nga.Cả ba đều đổ lỗi rõ ràng cho Hoa Kỳ, vì đã kích động những căng thẳng hiện nay và cáo buộc Hoa Kỳ vi phạm "nguyên tắc cơ bản về bình đẳng chủ quyền của các quốc gia".
Ngày 17/8, Đại diện hàng đầu của Đài Loan tại Washington, bà Tiêu Mỹ Cầm, phát biểu với Reuters : "Cách đáp trả hung hăng của Trung Quốc đối với chuyến thăm của Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi tới Đài Loan khiến Quốc hội các nước khác càng muốn thực hiện các chuyến thăm tương tự". Bà Tiêu trên thực tế là Đại sứ của Đài Loan tại Mỹ. "Kể từ đó, chúng tôi thấy Quốc hội các nước khác cũng tỏ ra quan tâm đến việc thăm Đài Loan", bà nói và nêu tên Đức, Canada, Anh quốc và Nhật trong số các nước có thể gửi phái đoàn sang thăm Đài Loan. "Nạn nhân bị hiếp đáp cần có bạn bè", bà Tiêu nói."Thái độ của họ đang khiến tình hình của chúng tôi càng được thêm nhiều sự chú ý và thông cảm", bà Tiêu nói về các hành động quân sự của Trung Quốc. Một phái đoàn Quốc hội Canada sẽ sang thăm Đài Loan vào tháng 10 này.
Việt Nam : "Lòng riêng mừng sợ khôn cầm…"
Trong thang điểm trên, Shannon Tiezzi đã đưa ra nhận xét : "Có 4 nước – Ấn Độ, New Zealand, Singapore và Việt Nam – thể hiện lập trường của mình gần hơn với Hoa Kỳ, trong khi không trực tiếp lên án Trung Quốc". Kết luận này là một ghi nhận đối với nền ngoại giao thực dụng của Hà Nội. Ngày 3/8, trả lời câu hỏi phóng viên về tình hình eo biển Đài Loan hiện nay, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng nêu rõ : "Việt Nam kiên trì thực hiện ‘chính sách một Trung Quốc’ và mong muốn các bên liên quan kiềm chế, không làm căng thẳng tình hình eo biển Đài Loan, đóng góp tích cực vào việc duy trì hòa bình, ổn định, thúc đẩy hợp tác và phát triển của khu vực và trên thế giới". Nhấn mạnh lại, "trên cơ sở kiên trì ‘nguyên tắc Một Trung Quốc’, Việt Nam mong muốn các bên liên quan kiềm chế, không làm gia tăng căng thẳng tình hình eo biển Đài Loan,đóng góp tích cực vào việc duy trì hòa bình ổn định thúc đẩy hợp tác và phát triển của khu vực cũng như trên toàn thế giới" - Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng khẳng định.
Việt Nam "quan ngại" đối với cả Trung Quốc lẫn Hoa Kỳ. Nhưng chỗ "lòng riêng", Việt Nam theo dõi sát sao quan hệ Mỹ - Đài. Cũng trong cuộc họp báo nói trên, chia sẻ quan điểm của mình khi quan hệ Mỹ và Trung Quốc - hai đối tác lớn - trở nên căng thẳng sau chuyến thăm Đài Loan của bà Nancy Pelosi, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng chỉ rõ, Mỹ và Trung Quốc đều là các cường quốc và đối tác quan trọng hàng đầu của Việt Nam. Quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc có ảnh hưởng đến hòa bình, ổn định và thịnh vượng trên phạm vi toàn cầu. Việt Nam mong muốn hai nước duy trì quan hệ lành mạnh, ổn định, giải quyết mọi bất đồng thông qua đối thoại dựa trên luật pháp quốc tế. Bà Hằng chia sẻ thêm : "Về phần mình, Việt Nam sẽ tiếp tục thúc đẩy quan hệ với hai nước trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, tự chủ, tôn trọng lẫn nhau, hợp tác cùng có lợi, vì lợi ích của người dân, vì hòa bình, ổn định, thịnh vượng của khu vực cũng như trên thế giới".
Phát biểu của bà Hằng được đưa ra trong bối cảnh Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị vừa có lời cảnh báo các nước trong khu vực "không được theo đuôi để trình diễn các màn chính trị của Mỹ về Đài Loan". Ngoại trưởng Vương cảnh báo rằng "có một số nước đang hành xử vì lợi ích chính trị của bản thân và điều này sẽ gây tổn hại nghiêm trọng cho nền tảng mối quan hệ với Trung Quốc", theo tường thuật của tờ South China Morning Post. Việt Nam cố tránh để không rơi vào "tầm ngắm" của Trung Quốc. Mặc dù hai Đảng cộng sản cầm quyền ở Việt Nam và Trung Quốc duy trì quan hệ hữu hảo, nhưng hai nước lại có tranh chấp chủ quyền gay gắt trên Biển Đông và Hà Nội rất cần sự ủng hộ của Washington để đối đầu với những yêu sách phi pháp của Bắc Kinh. Vì vậy, tính thực dụng của Việt Nam thể hiện :không chọc giận Trung Quốc nhưng cũng không phê phán công khai cả Mỹ lẫn Đài Loan về chuyến công du Đài Bắc của Chủ tịch Nancy Pelosi.
Đài Loan là một trong những nền kinh tế đầu tiên "đổ tiền" vào thị trường Việt Nam từ đầu "mở cửa" và hiện vẫn tiếp tục là nhà đầu tư lớn, chỉ đứng sau ba "anh đại" khác là Hàn, Nhật và Singapore. Các doanh nghiệp Đài Loan đang vận hành gần 2.500 dự án với tổng giá trị lên đến hơn 30 tỷ Mỹ kim. Tổng giá trị mậu dịch song phương cũng lên đến 16 tỷ Mỹ kim với hàng loạt các ngành nghề từ sản xuất cho đến dịch vụ. Hiển nhiên, so với con số 100 tỷ Mỹ kim giữa Việt Nam và Trung Quốc thì con số này còn khiêm tốn. Song nếu cân nhắc việc Việt Nam vẫn còn tiếp tục nhập siêu từ Trung Quốc, lợi ích từ những đồng đô-la Mỹ do thương nhân Đài đem đến tận nơi tận chỗ là không thể chê bai. Việt Nam còn là một phần quan trọng trong chính sách Hướng Nam của Đài Loan, với kỳ vọng,sự kết nối chặt chẽ về mặt kinh tế sẽ giúp ràng buộc các mối quan hệ bang giao hơn. Tính đến 1995, Việt Nam là quốc gia nhận nhiều viện trợ nhất của Đài Loan.
Việt Nam cũng không thờ ơ với dư luận của dân Trung Quốc phê phán chính quyền Bắc Kinh. Dân mạng truyền nhau bài báo của Li Yuan trên New York Times ngày 4/8/2022, người ký biệt danh @shizhendemaolulu, chế nhạo : "Khi Trung Quốc nói ‘cực lực lên án,’ hay ‘long trọng tuyên bố,’ những chữ này chắc chỉ dùng để nói với đám dân đen thôi !". Dân Việt cũng "sướng cái bụng" khi nghe dân Trung Quốc diễu nhà đương cục : "Cai trị dân thì cứng rắn, đối với nước ngoài thì hèn nhát !". Kết luận : "Hoàn toàn thất vọng !". Bên cạnh nỗi tức giận là tâm trạng hổ thẹn. Có người xưng là đảng viên nói cảm thấy xấu hổ, sẽ xin ra khỏi đảng. Một cựu quân nhân, biệt hiệu @xiongai, viết : "Tức quá ngủ không nổi !" và nói rằng, từ nay ông sẽ không bao giờ kể kinh nghiệm cuộc đời chiến đấu của mình với ai nữa. Những lời tâm sự này xuất hiện trên Weibo rồi bị gỡ.Có ý kiến trên mạng dám nói thẳng : "Chính quyền không xứng đáng cai trị những người dân đã đợi bao nhiêu ngày giờ, chờ chứng kiến lịch sử diễn ra trước mắt mình". Có người mỉa mai : "Đại cường quốc ! Đúng là khôi hài !".
Hoàng Trường
Nguồn : VOA, 21/08/2022
Trọng Nghĩa, RFI, 07/08/2022
Hôm 07/08/2022, Trung Quốc kết thúc 4 ngày tập trận rầm rộ chưa từng thấy chung quanh Đài Loan. Theo ghi nhận của giới quan sát, bất chấp hành động rõ ràng là thị uy của Trung Quốc, Đài Loan đã tung lực lượng Hải Quân và Không Quân ra để sẵn sàng nghênh chiến. Chiến hạm Đài Loan ngày hôm nay không ngần ngại bám sát đội tàu Trung Quốc tại eo biển Đài Loan.
Một quân nhân Trung Quốc theo dõi chiến hạm Lan Yang của Đài Loan ngày 05/08/2022. Trung Quốc tổ chức tập trận quy mô lớn quanh Đài Loan từ ngày 04-07/08/2022. AP - Lin Jian
Theo hãng tin Anh Reuters, trích dẫn một nguồn thạo tin, chiến hạm hai bên như đã chơi trò "mèo vờn chuột" trên biển vào hôm nay. Khoảng 10 tàu chiến của mỗi bên đã bám sát nhau dọc theo đường trung tuyến trên eo biển Đài Loan, một vùng đệm không chính thức ngăn cách hai bên.
Nguồn tin trên cho biết là khi tàu Trung Quốc tìm cách vượt qua đường trung tuyến như họ đã làm vào hôm qua, phía Đài Loan vẫn ở sát bên để theo dõi và cản phá hành động của Trung Quốc : "Một bên cố gắng vượt qua, còn bên kia cản đường và đẩy đối phương họ vào vị trí bất lợi để và cuối cùng phải quay trở lại phía bên kia lằn ranh". Tuy nhiên, cũng theo nguồn tin trên, cả hai bên đều chứng tỏ khả năng "tự kiềm chế".
Bộ Quốc Phòng Đài Loan vào hôm qua cũng cho biết đã cho chiến đấu cơ cất cánh để cảnh báo 20 máy bay Trung Quốc, trong đó có 14 chiếc đã băng qua đường trung tuyến. Đài Loan cũng đặt tên lửa chống hạm và tên lửa địa đối không Patriot trong tình trạng sẵn sàng ứng phó.
Theo Tân Hoa Xã, các cuộc tập trận của Trung Quốc, tập trung vào sáu địa điểm xung quanh Đài Loan, đã bắt đầu từ ngày 04/08 và kết thúc vào hôm nay, 07/08.
Các cuộc tập trận của Trung Quốc quanh Đài Loan tiếp tục bị Mỹ lên án. Theo hãng Reuters, một phát ngôn Nhà Trắng đã cho rằng các hành động của Bắc Kinh là "một bước leo thang đáng kể trong nỗ lực thay đổi nguyên trạng (về Đài Loan), mang tính khiêu khích, vô trách nhiệm và làm tăng nguy cơ tính toán sai lầm".
Trọng Nghĩa
************************
Thu Hằng, RFI, 07/08/2022
Theo dự kiến, cuộc tập trận của Trung Quốc quanh Đài Loan kết thúc ngày 07/08/2022. Trong bốn ngày phô trương sức mạnh đe dọa hòn đảo và để đáp trả chuyến công du Đài Bắc của chủ tịch Hạ Viện Mỹ, Bắc Kinh đã gây rối loạn giao thông và đe dọa chuỗi cung ứng toàn cầu khi "cấm" tầu thuyền lưu thông và khuyến cáo các hãng hàng không tránh khu vực.
Cảng Cao Hùng (Kaohsiung), Đài Loan, ngày 05/08/2022. Reuters - A nn W ang
Cuộc tập trận dài ngày diễn ra tại một trong những tuyến thương mại nhộn nhịp nhất thế giới, đặc biệt là con đường vận chuyển thiết bị điện tử, chất bán dẫn từ các nhà máy ở Đông Á ra thế giới, trong đó Đài Loan là nhà sản xuất chip điện tử lớn nhất.
Trước đó, chính quyền Đài Bắc đã cảnh báo : 18 hành lang bay quốc tế và 7 hải cảng bị ảnh hưởng. Các tầu chở container phải chuyển hướng sang phía đông Đài Loan, mất thêm 3 ngày, theo một số nhà kinh doanh khi trả lời Bloomberg. Vẫn theo hãng tin Mỹ, chỉ riêng 7 tháng đầu năm 2022, gần một nửa số tầu chở container của thế giới đều đi qua eo biển Đài Loan.
Ngày 07/08, trang NHK của Nhật Bản cho rằng Trung Quốc có khả năng duy trì áp lực đối với Đài Loan kể cả sau khi kết thúc đợt tập trận, trong bối cảnh Bắc Kinh luôn đe dọa dùng vũ lực thống nhất Đài Loan. Một nguy cơ xung đột vũ trang như vậy, nếu xảy ra, sẽ tác động đến nền kinh tế toàn cầu, kinh khủng hơn cả hệ quả từ chiến tranh Ukraine, theo nhà nghiên cứu Jean-Vincent Brisset, Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến lược Pháp (IRIS).
Trả lời RFI ngày 07/08, ông Brisset giải thích :
"Vấn đề ở chỗ liệu số vũ khí mà Đài Loan muốn mua có thể chặn được cuộc đổ bộ lên bờ tây hòn đảo hay không, ở những vị trí hiếm hoi có thể đổ bộ và ngăn Trung Quốc chiếm một hải cảng trong trường hợp xảy ra. Ngoài ra, chiếm một hòn đảo khó tiếp cận là vấn đề vô cùng phức tạp và còn phức tạp hơn trong trường hợp của Đài Loan, được Hoa Kỳ ủng hộ và chắc hẳn một phần cộng đồng quốc tế cũng có ý tưởng đó. Tuy vậy, việc Trung Quốc chiếm hòn đảo có thể sẽ xóa sổ việc sản xuất một số thứ, bao gồm cả chất bán dẫn, và như vậy sẽ giáng một đòn khủng khiếp vào nền kinh tế quốc tế, còn kinh khủng hơn những gì đang diễn ra ở Ukraine".
Thu Hằng
Minh Anh, RFI, 01/12/2021
Bắc Kinh không ngừng gia tăng áp lực quân sự với Đài Bắc. Trong tháng 11/2021, Trung Quốc đã tiến hành 159 vụ xâm nhập vào vùng nhận dạng phòng không của Đài Loan.
Ảnh do bộ quốc phòng Đài Loan cung cấp : Chiến đấu cơ F16 của Đài Loan (dưới) áp sát máy bay ném bom H6 của Trung Quốc xâm nhập vùng ADIZ của Đài Loan hôm 10/02/2020. © AP
AFP hôm 01/12/2021 cho biết, đây là tháng thứ ba liên tiếp Trung Quốc cho điều hơn 100 chiến đấu cơ và 6 oanh tạc cơ đời mới H6 có khả năng mang đầu đạn hạt nhân đi vào vùng không phận nhạy cảm này. Tuy số vụ xâm nhập quy mô lớn có ít hơn, nhưng máy bay quân sự Trung Quốc hầu như đổ vào mỗi ngày, ngoại trừ ba ngày trong tháng.
Theo dữ liệu của AFP, kể từ khi bộ quốc phòng Đài Loan hồi tháng 9/2020 quyết định cho công bố các vụ xâm nhập của chiến đấu cơ Trung Quốc vào vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) của Đài Loan, trong vòng 14 tháng gần đây nhất, Bắc Kinh không ngừng gia tăng dọa dẫm Đài Bắc. Số chiến đấu cơ bay vào vùng ADIZ của Đài Loan mỗi lúc nhiều hơn với tần số dày đặc hơn.
Thứ Hai, 29/11, bộ trưởng quốc phòng Đài Loan Khâu Quốc Chính tố cáo Trung Quốc tiến hành một "cuộc chiến tiêu hao" nhắm vào Đài Loan. Ông cho rằng "tình hình đặc biệt đen tối với những cuộc xâm nhập hầu như không dứt". Bình luận này được đưa ra một ngày sau khi Trung Quốc lại cho 27 chiếc máy bay quân sự đi vào ADIZ của Đài Loan, một kỷ lục trong tháng 11 và vụ xâm nhập thường nhật thứ năm quan trọng nhất được ghi nhận.
AFP nhắc lại, tháng 10/2021 vừa qua là tháng "nóng bỏng" nhất với khoảng 196 vụ xâm nhập, trong đó có 149 vụ được thực hiện chỉ trong vòng có 4 ngày liên tiếp vào thời điểm Bắc Kinh và Đài Bắc chuẩn bị mừng Quốc Khánh. Nếu tính từ đầu năm đến nay, tổng cộng đã có gần 900 vụ xâm nhập.
Hành động leo thang căng thẳng này của Bắc Kinh tại eo biển Đài Loan khiến các đồng minh phương Tây, đặc biệt là Hoa Kỳ và Nhật Bản lo ngại Trung Quốc sẽ tấn công Đài Loan, mà Bắc Kinh xem như một tỉnh "nổi loạn".
Trong bối cảnh này, thứ Ba, 30/11, Lầu Năm Góc tiết lộ kế hoạch mở rộng căn cứ quân sự tại đảo Guam và Úc để đối phó với Trung Quốc.
Chi Phương, RFI, 29/11/2021
Nhiều máy bay chiến đấu của Trung Quốc đã xâm nhập vào vùng nhận dạng phòng không của Đài Loan, hôm Chủ nhật, 28/11/2021, sau chuyến thăm của các nhà lập pháp Hoa Kỳ bất chấp yêu cầu của Bắc Kinh đòi hủy bỏ chuyến đi. Về phía Đài Loan, tổng thống Thái Anh Văn kêu gọi tăng cường hợp tác với Châu Âu để "thoát khỏi chế độ độc tài".
Cờ Trung Quốc và Đài Loan với hình máy bay chiến đấu Trung Quốc. © Reuters/Dado Ruvic/Illustration//File Photo/File Photo - Ảnh minh họa chụp ngày 09/04/2021
Bộ quốc phòng Đài Loan, được Reuters trích dẫn, cho biết hôm 28/11, Trung Quốc đã điều 27 máy bay, bao gồm 8 máy bay chiến đấu J-16, tiến vào vùng nhận dạng phòng không ở phía tây nam của Đài Loan. Trong số này, lần đầu tiên có sự xuất hiện của máy bay tiếp dầu trên không Y-20 của Trung Quốc. Máy bay này có thể chở khoảng 60 tấn nhiên liệu.
Trong một tin nhắn đăng trên tài khoản Twitter được Bloomberg trích dẫn, ngoại trưởng Đài Loan Ngô Chiêu Tiếp (Joseph Wu) tố cáo hành động hăm dọa của Trung Quốc "muốn Đài Loan khuất phục và khiến chúng ta xa lánh các đối tác dân chủ". Và lãnh đạo ngoại giao Đài Loan khẳng định "sẽ không bao giờ cúi đầu trước áp lực của Đảng cộng sản Trung Quốc".
Theo Bloomberg, đây là hành động khiêu khích quân sự lớn nhất kể từ tháng 10/2021, diễn ra sau khi một nhóm các nhà lập pháp Hoa Kỳ đến thăm Đài Loan, trong đó có bà Elissa Slotkin. Bà cho biết đã nhận được nhiều tin nhắn từ phía Đại sứ quán Trung Quốc, yêu cầu hủy chuyến đi này. Và ngay khi họ đến Đài Loan vào đầu tháng 11, quân đội Trung Quốc đã tiến hành các hoạt động quân sự ở eo biển Đài Loan "để đáp trả những hành động sai lầm của các quốc gia" liên quan đến vấn đề Đài Loan.
Trong cuộc tiếp các nhà lập pháp đến từ Litva, Latvia và Estonia hôm nay, ngày 29/11, tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn, tuyên bố rằng Đài Loan và Châu Âu cần phải "cùng nhau hợp tác để chống lại chủ nghĩa độc tài và các thông tin sai lệch". Bà Thái cũng nhấn mạnh việc 3 quốc gia vùng Baltic, trước kia thuộc Liên Xô cũ, có điểm chung với Đài Loan để có thể "chia sẻ các kinh nghiêm nhằm thoát khỏi sự cai trị của chế độ độc tài và đấu tranh cho nền tự do dân chủ".
Tại cuộc họp, nhà lập pháp Litva, Matas Maldeikis được Reuters trích dẫn, cho biết,, " việc bảo vệ tự do và trật tự quốc tế dựa trên luật pháp là lợi ích quan trọng đối với cả Đài Loan và Litva. Chúng tôi đến đây để bày tỏ tình đoàn kết với Đài Loan". Trên tài khoản Twitter của mình, ông nhấn mạnh việc Litva chọn "dân chủ, tự do và tình hữu nghị", với hashtag "StandwithTaiwan" – Sát cánh cùng Đài Loan
Litva đã phải đối mặt với các áp lực liên tục từ Trung Quốc khi quốc gia này tuyên bố cho phép mở cơ quan đại diện ngoại giao Đài Loan trên lãnh thổ của mình vào năm 2022. Chưa có thành viên nào của Liên Hiệp Châu Âu có quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Loan. Hoa Kỳ đã hậu thuẫn mạnh mẽ cho Litva, đồng minh của khối Liên Minh Bắc Đại Tây Dương (NATO), trong cuộc tranh đấu với Trung Quốc.
Minh Anh, RFI, 21/10/2021
Ngày 10/10/2021 đánh dấu 110 năm cuộc Cách Mạng Tân Hợi 1911 tại Trung Quốc. Đó cũng là ngày thành lập Trung Hoa Dân Quốc (Republic of China – ROC), hay còn gọi là Đài Loan. Đối với Trung Quốc và Đài Loan, "Ngày hai số 10" (Double Tenth Day) còn là một diễn đàn quan trọng để chứng tỏ tính chính đáng của mỗi chế độ và cũng là dịp để báo hiệu cho một kỳ chính trị sắp tới từ bên này gởi đến bên kia.
Lãnh đạo Đài Loan – bà Thái Anh Văn phát biểu khai mạc đợt tập trận Han Kuang hồi tháng 7 của lực lượng phòng vệ hòn đảo. Ảnh : Reuters
Kể từ ngày bà Thái Anh Văn thuộc đảng Dân Tiến trở thành tổng thống Đài Loan năm 2016, chính sách về Đài Loan của Trung Quốc ngày một quyết đoán hơn, vừa sử dụng áp lực ngoại giao vừa tăng cường răn đe quân sự. Bốn ngày đầu tháng Mười năm nay là một minh chứng. Nhân dịp lễ mừng quốc khánh, Trung Quốc cho điều gần 150 chiến đấu cơ bay vào vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) của Đài Loan. Một con số kỷ lục chưa từng có.
Đối với bà Gudrun Wacker, chuyên gia về Châu Á, German Institute for International and Security Affairs, "nhát kiếm này của Trung Quốc là một thông điệp gởi đến Đài Loan, rằng nhìn vào cán cân sức mạnh giữa hai phía, thì việc đi đến thống nhất là điều tất yếu và sự phản kháng là vô nghĩa".
Nhưng vài ngày sau, nhà nghiên cứu Zhenze Huang, trên trang mạng The Diplomat ghi nhận bài diễn văn của chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình "kỷ niệm 110 năm cuộc Cách Mạng Tân Hợi ngày 10/10/1911" năm nay, có một giọng điệu đặc biệt chừng mực hiếm có, hạn chế đưa ra một hình ảnh diều hâu.
Một mặt, Tập Cận Bình khẳng định chỉ có Đảng cộng sản Trung Quốc mới là người kế tục hợp pháp của cuộc cách mạng dân tộc do Tôn Trung Sơn khởi xướng. Mặt khác, ông cam kết thống nhất Đài Loan bằng "con đường hòa bình", trái với những lần tuyên bố trước đây cho rằng sẽ thống nhất Đài Loan bằng mọi giá kể cả "bằng sức mạnh quân sự".
Giới quan sát cho rằng có nhiều lý do để giải thích.
Thứ nhất, chiến lược hăm dọa quá đà của Bắc Kinh đã bị phản tác dụng. Sự việc đẩy người dân Đài Loan xa rời Hoa lục hơn, cảm giác bài Trung Quốc tăng cao trong công chúng.
Theo một thăm dò do Quỹ Tự do thực hiện, gần 77% số người được hỏi tự cho là "người Đài Loan", so với con số 7,5% cho mình là người Trung Quốc. Hơn nữa, chỉ có hơn 11% số người được thăm dò là ủng hộ "thống nhất", so với gần 47% chủ trương "độc lập cho Đài Loan" và 26,4% kêu gọi "duy trì nguyên trạng".
Thứ hai, chính sách hung hăng của Bắc Kinh đối với Đài Bắc cũng đã làm thổi bùng lên những phản ứng mạnh mẽ, và trong chừng mực nào đó đã bị quốc tế hóa. Nhiều nước Châu Âu trước đây có lập trường trung lập nay bắt đầu thoát ra khỏi sự im lặng. Cụ thể, Litva là nước thành viên đầu tiên của Liên Hiệp Châu Âu đã cho lập "văn phòng đại diện" mang tên Đài Loan, khiến cho quan hệ hai nước trở nên căng thẳng. Paris gần đây còn gởi một phái đoàn nghị sĩ đến thăm Đài Bắc.
Dù vậy, nhà nghiên cứu Đông Bắc Á, Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược (FRS) trên đài ARTE lưu ý trong mọi trường hợp điều đó không có nghĩa là Liên Hiệp Châu Âu có mối quan hệ bang giao với Đài Loan, công nhận Đài Loan, và có thể can thiệp quân sự khi có xung đột.
Bởi vì, theo nhà nghiên cứu, "năng lực quân sự của Liên Hiệp Châu Âu và nhiều nước thành viên cực kỳ thấp. Ngoại trừ Pháp, không một nước nào có thể triển khai lực lượng quân đội xa đến như vậy. (…) Trong vụ việc này, Liên Hiệp Châu Âu giữ một vai trò để can ngăn Trung Quốc và dự báo một cuộc xung đột".
Yếu tố thứ ba là đến từ Washington. Ông Zhenze Huang nhắc lại ngày 06/10/2021, cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan đã có cuộc gặp với lãnh đạo ngoại giao cao cấp nhất của Trung Quốc là ông Dương Khiết Trì, ủy viên Bộ Chính Trị, chánh văn phòng phụ trách đối ngoại Trung ương Đảng cộng sản Trung Quốc tại Zurich, Thụy Sĩ. Không như lần gặp thứ nhất tại Alaska hồi tháng Ba năm nay, lần này đôi bên đã có những cuộc "trao đổi đầy đủ, thẳng thắn và sâu rộng" về nhiều vấn đề liên quan đến những lợi ích chung của cả hai nước.
Kết quả của cuộc gặp là lãnh đạo hai nước sẽ có cuộc họp thượng đỉnh trực tuyến từ đây đến cuối năm 2021. Trong đà tích cực đó, Bộ Tư pháp Mỹ đúc kết một thỏa thuận liên quan đến bà Mạnh Vãn Châu, giám đốc tài chính của Hoa Vi, từng bị cáo buộc có gian lận. Mạnh Vãn Châu được về nước mà không bị kết tội.
Hơn nữa, Bắc Kinh dường như cũng đã có được một số nhượng bộ, cam kết từ phía Washington, vốn dĩ cũng muốn hạ nhiệt căng thẳng, duy trì sự ổn định tại vùng Đông Á. Chính quyền Biden không thể gánh lấy rủi ro đối đầu quân sự, vì đó cũng là một thất bại ngoại giao trong chiến lược mơ hồ của Hoa Kỳ đối với Đài Loan. Theo ông Zhenze Huang, Washington dường như đã đưa ra điều kiện tiên quyết là Bắc Kinh nên kềm chế không kích động xung đột. Ở một khía cạnh nào đó, Bắc Kinh và Washington đã đạt được một thỏa thuận ngầm về Đài Loan.
Về điểm này, nữ chuyên gia người Đức Gudrun Wacker trên kênh truyền hình quốc tế Deutsch Well của Đức, có giải thích thêm như sau : "Hoa Kỳ có nghĩa vụ chính thức là giúp Đài Loan tự vệ. Chính nhờ điều này mà mối quan hệ với Đài Loan được tồn tại. Mỹ với sự mơ hồ chiến lược của mình, luôn để ngỏ việc liệu họ có can thiệp hay không vì điều đó phụ thuộc vào kịch bản mà chúng ta đang thấy.
Họ cố tình làm như vậy không phải để khuyến khích tinh thần hăng hái của phía Đài Loan. "Tuyên bố độc lập, Hoa Kỳ sẽ hỗ trợ chúng tôi, điều đó được đảm bảo". Hoa Kỳ không muốn gửi thông điệp ấy nhưng họ cũng cố gắng gửi một lời bảo đảm cho cả hai bên, nhất là với phía Trung Quốc, rằng họ thực sự không ủng hộ nền độc lập của Đài Loan và do đó, có một trò chơi mơ hồ và đảm bảo ở đây".
Ngược lại, ở phía bên kia eo biển, tổng thống Thái Anh Văn lại có bài phát biểu cứng rắn nhất trong "Ngày hai số 10" đó. Ở cấp độ quốc tế, Thái Anh Văn nhấn mạnh đến tầm quan trọng hợp tác lẫn nhau với các nền dân chủ và nhiều tổ chức đa phương khác, bao gồm "G7, NATO, Liên Hiệp Châu Âu", để duy trì "hòa bình và an ninh tại eo biển Đài Loan".
Trong quan hệ xuyên eo biển, tổng thống Đài Loan đặc biệt nhiều lần nhắc đến con số 72 kể từ khi Trung Hoa Dân Quốc phải chạy sang đảo Đài Loan. Khi nói nhiều đến "72 năm" hơn là "110 năm", bà Thái Anh Văn nhấn mạnh tầm quan trọng của cuộc Cách Mạng Tân Hợi đối với sự ra đời của Trung Hoa Dân Quốc và làm nổi bật lịch sử của Trung Hoa Dân Quốc.
Trong bài phát biểu, tổng thống Đài Loan đưa ra bốn cam kết : Duy trì một hệ thống hiến pháp tự do và dân chủ, Trung Hoa Dân Quốc và Cộng hòa Nhân Dân Trung Hoa không phục tùng lẫn nhau, Kiên quyết bảo vệ quyền chủ quyền của Đài Loan, và Tương lai của Trung Hoa Dân Quốc phải được quyết định theo ý nguyện của người dân Đài Loan.
Nói một cách ngắn gọn, bài phát biểu của Thái Anh Văn mang hơi hướm của một phiên bản được nâng cấp về "mối quan hệ đặc biệt giữa Nhà nước với Nhà nước", như cố tổng thống Lý Đăng Huy từng đề xướng.
Theo phân tích của nhà nghiên cứu Zhenze Huang, bài diễn văn này nhắm đến nhiều mục tiêu. Thứ nhất là nhằm củng cố vai trò lịch sử hàng đầu của phong trào đòi ly khai Đài Loan. Thứ hai, khi bằng cách đưa ra những yêu sách rõ ràng trong các vấn đề xuyên eo biển, Thái Anh Văn còn muốn mở rộng ảnh hưởng chính trị của đảng Dân Tiến (DDP) trong đời sống chính trị Đài Loan. Do đó, cử chỉ này của bà Thái Anh Văn còn nhằm tối đa hóa số phiếu bầu cho đảng Dân Tiến bằng cách kích động tình cảm chống Trung Quốc và gây áp lực lên Quốc Dân Đảng, vốn dĩ luôn có lập trường không rõ ràng trong mối quan hệ xuyên eo biển Đài Loan.
Về điểm này, nhà nghiên cứu chuyên gia Gudrun Wacker còn đưa ra một luận điểm thứ ba : Đó còn là một thông điệp gởi đến Hoa Kỳ. "Không chỉ vì các lý do chính trị trong nước và một tín hiệu cho Trung Hoa đại lục mà còn là một thông điệp cho Hoa Kỳ. Washington đôi khi nghi ngờ về khả năng Đài Loan thực sự sẵn sàng tự vệ. Bà ấy buộc phải có một lập trường cứng rắn. Tôi nghĩ họ không để bà Thái Anh Văn một lựa chọn nào nhưng bà ấy cũng sẽ không lèo lái mọi việc tiến triển đi đến hướng "chúng tôi tuyên bố độc lập"".
Dẫu sao thì luôn có một câu hỏi được đặt ra : Từ 30 năm qua, Bắc Kinh không ngừng hiện đại hóa quân đội với mục tiêu đầu tiên là nhắm vào hòn đảo ly khai. Xét về mặt tương quan lực lượng, Trung Quốc sẽ làm được điều này. Nếu xảy ra xung đột thật sự, Đài Loan có thể đẩy lùi một cuộc đổ bộ từ Trung Quốc hay không ?
Nhà nghiên cứu Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên cứu và Chiến lược (FRS), cho rằng Bắc Kinh trước hết phải có được lời giải cho bài toán : Cái giá nhân mạng cho một chiến dịch quân sự như vậy là bao nhiêu ? Bởi vì, một trong những chiến lược của Đài Bắc là khiến Bắc Kinh phải trả một giá nhân mạng rất cao nếu tiến hành một cuộc chiến tranh chiếm đảo.
"Bởi vì, Đài Loan có năng lực phòng thủ, có hệ thống phòng không, nhất là hệ thống chống tầu chiến. Hiện tại, trong tương quan lực lượng cho dù Trung Quốc có lợi thế, nhưng bất lợi cũng không hẳn nghiêng về Đài Loan. Điều đó không chỉ mang tính quân sự mà còn có cả vấn đề xã hội. Chiến lược của Đài Loan ngày nay là thể hiện rõ sự "bất diệt" với xã hội Trung Quốc".
Cuối cùng, nhà nghiên cứu người Pháp lưu ý thêm, "ở đây còn có một điểm quan trọng : Đài Loan là một mô hình phản biện, đó là một xã hội đậm chất văn hóa Trung Quốc nhưng đã tự thân dân chủ hóa, chứ không phải bằng một sự can thiệp từ bên ngoài. Điều này đối với Đảng cộng sản Trung Quốc là không thể chấp nhận !"
Minh Anh
Nguồn : RFI, 21/10/2021
**********************
Thanh Phương, RFI, 21/10/2021
Trong cuộc điều trần hôm 20/10/2021 trước Ủy ban Ngoại giao Thượng Viện Mỹ để chuẩn y việc bổ nhiệm tân đại sứ Mỹ tại Bắc Kinh, Nicholas Burns cho rằng "không nên tin vào Trung Quốc trên vấn đề Đài Loan". Ông lên án các vụ chiến đấu cơ Trung Quốc gần đây xâm nhập vùng nhận dạng phòng không của Đài Loan. Đại sứ Mỹ được bổ nhiệm đề nghị Hoa Kỳ bán thêm vũ khí cho Đài Bắc để tăng cường khả năng phòng thủ của Đài Loan.
Nicholas Burns tại Ủy ban Đối ngoại Thượng Viện Mỹ trong phiên họp để phê chuẩn bổ nhiệm ông làm đại sứ Mỹ tại Trung Quốc, ngày 20/10/2021, Washington. Reuters – Elizabeth Frantz
Trong cuộc điều trần hôm qua, ông Nicholas Burns, một nhà ngoại giao kỳ cựu, từng phục vụ dưới nhiều đời tổng thống Mỹ Cộng hòa lẫn Dân chủ, cũng tuyên bố Trung Quốc đã là một kẻ tấn công Ấn Độ tại vùng biên giới Hymalaya, tấn công Việt Nam, Philippines và các nước khác ở vùng Biển Đông và tấn công Nhật Bản ở vùng Biển Hoa Đông.
Ông còn lên án Cộng hòa nhân dân Trung Hoa về những hành động "diệt chủng" đối với người Duy Ngô Nhĩ tại Tân Cương, những hành động bạo lực tại Tây Tạng, đàn áp các quyền tự do ở Hồng Kông.
Tuy nhiên, ông Nicholas Burns cho rằng không nên đánh giá quá cao sức mạnh của Trung Quốc. Ông kết luận : "Trung Quốc có rất ít bạn và không có những đồng minh thật sự".
Hôm qua, tổng thống Mỹ Joe Biden đã bày tỏ quan ngại về các tên lửa siêu thanh của Trung Quốc sau khi cuối tuần qua nhật báo Anh Financial Times tiết lộ là trong tháng 8 vừa qua, Bắc Kinh đã bắn thử nghiệm một tên lửa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân.
Trung Quốc đã bác bỏ thông tin của tờ Financial Times, khẳng định họ chỉ thử nghiệm công nghệ phi thuyền tái sử dụng. Nhưng theo hãng tin Kyodo, khi được các phóng viên hỏi trước khi ông lên chuyên cơ Air Force One để bay đến bang Pennsylvania là ông có quan ngại về các tên lửa của Trung Quốc hay không, tổng thống Biden đã trả lời : "Có".
Về phần phát ngôn viên Nhà Trắng Jen Psaki, bà nói với các phóng viên là bà không bình luận về các thông tin cụ thể, nhưng tuyên bố : " Nói chung, chúng tôi đã nói rõ mối quan ngại của chúng tôi (về việc Trung Quốc phát triển các vũ khí siêu thanh)"
Thanh Phương
Nguồn : RFI, 21/10/2021
Trung Quốc uy hiếp Đài Loan
Căng thẳng quân sự giữa Bắc Kinh và Đài Bắc đã lên đến đỉnh điểm. Bộ trưởng Quốc phòng Đài Loan Khâu Quốc Chính (Chiu Kuo-cheng) tố cáo Trung Quốc đang chuẩn bị cho một cuộc chiến và nhiều khả năng sẽ tiến hành một cuộc xâm lược toàn diện vào năm 2025 (1).
Hải quân Đài Loan tập trận chống tấn công giả định ở Cảng Đài Bắc hôm 4/5/2019. Reuters
Tình hình xung quanh Đài Loan nóng lên từ đầu tháng 10, khi gần 150máy bay quân sự Trung Quốc, gồm cả máy bay ném bom chiến lược H-6 có khả năng mang vũ khí hạt nhân, đã nhiều lần quần thảo vùng trời ngoài khơi hòn đảo này. Tuy máy bay Trung Quốc không xâm phạm không phận Đài Loan, song chính quyền Đài Bắc đã tỏ rõ sự lo ngại. Ông Khâu Quốc Chính cảnh báo tình hình "đáng báo động nhất trong hơn 40 năm qua", đồng thời cảnh báo"chúng tôi sẽ làm tất cả những gì có thể để bảo vệ hòn đảo trước mối đe dọa, dù luôn cố gắng chung sống hòa bình với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa" (2 ).
Theo chính sách lâu nay, Mỹ hỗ trợ chính trị và quân sự cho Đài Loan, nhưng không đưa ra cam kết rõ ràng sẽ bảo vệ Đài Loan trước các cuộc tấn công của Trung Quốc.
Ngày 5/10, Tổng thống Mỹ Joe Biden lên tiếng khẳng định rằng trong cuộc trao đổi hồi tháng 9 với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, hai bên đã tái khẳng định tôn trọng"thỏa thuận Đài Loan". Bình luận ngắn gọn của Tổng thống Biden về "thỏa thuận Đài Loan" ngụ ý nhắc đến lập trường"một Trung Quốc" của chính quyền Mỹ. Theo đó, Washington chính thức công nhận Trung Quốc cùng lúc với việc cắt đứt"quan hệ ngoại giao" với Đài Loan vào năm 1979. Mỹ khi đó kỳ vọng tương lai của Đài Loan sẽ được xác định bằng các biện pháp hòa bình và Mỹ không có quan điểm gì về chủ quyền của Đài Loan. Tuy nhiên, cũng trong năm này, Mỹ đã ban hành Đạo luật về Quan hệ Đài Loan, đảm bảo cung cấp cho Đài Loan các phương tiện để tự vệ.
Sau phát biểu của tổng thống Mỹ, Bộ Ngoại giao Đài Loan cho biết đã yêu cầu phía Mỹ làm rõ những bình luận của Tổng thống Biden và được trấn an rằng chính sách của Mỹ đối với Đài Loan sẽ không thay đổi, và cam kết bảo vệ của Washington đối với Đài Bắc là "vững chắc". Bộ Ngoại giao Đài Loan sau đó nhấn mạnh : "Đối mặt với các đe dọa quân sự, ngoại giao và kinh tế của chính quyền Trung Quốc, Đài Loan và Mỹ luôn duy trì các kênh liên lạc chặt chẽ và thông suốt" (3).
Bắc Kinh muốn gì khi đe dọa Đài Loan ?
Thời điểm mà Trung Quốc chọn lựa để uy hiếp Đài Loan khá quan trọng. Trước tiên, Trung Quốc kỷ niệm Quốc khánh nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa vào ngày 1/10. Trung Quốc muốn biểu dương sức mạnh tinh thần dân tộc bằng một hình thức nào đó. Một sự kiện quan trọng khác chính là cuộc tập trận chung ngoài khơi Okinawa giữa Mỹ, Nhật Bản, Australia, Anh, Canada và Hà Lan. Cuộc tập trận quy tụ hai tàu sân bay của Mỹ, một tàu sân bay của Anh, một tàu sân bay trực thăng Nhật Bản. Như vậy, đây cũng là một cuộc biểu dương lực lượng của Mỹ nhưng là ở phía bên kia chuỗi đảo Okinawa. Bên cạnh đó, ngày 10/10 là ngày lễ lớn của Trung Hoa Dân Quốc, là ngày"Quốc khánh" của Đài Loan. Người ta có thể đoán là "sẽ có một cuộc biểu dương sức mạnh mới từ Trung Quốc". Tuy nhiên, theo nhiều nhà nghiên cứu, khả năng dẫn đế n chiến tranh toàn diện giữa Đài Loan và Trung Quốc trong ngắn hạn vẫn rất hạn chế dù Bắc Kinh không ngừng gia tăng khiêu khích. Những hành động của Bắc Kinh vẫn rất được cân nhắc, có chừng mực bởi cho đến lúc này, Trung Quốc vẫn chưa đi vào vùng không phận của Đài Loan mà chỉ ở ADIZ. Đó là vùng không gian do Đài Bắc đơn phương tuyên bố và không phải là một khoảng cách hợp pháp về mặt pháp lý.
Nhà nghiên cứu chính trị Scott W Harold, làm việc tại Tập đoàn Rand, cho rằng thời điểm này, một cuộc xâm lược thực sự sẽ là một "thách thức rất lớn" đối với Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA), và rằng các hoạt động quân sự thời gian gần đây có lẽ chỉ là nhằm đe dọa hòn đảo dân chủ này. Ông nói :"Những gì Trung Quốc làm là gây áp lực với Đài Loan - thử đặt ra một số ranh giới đỏ - và cố gắng leo thang chiến dịch chiến tranh tâm lý chống lại hòn đảo dân chủ và nhà lãnh đạo Thái Anh Văn" (4).
Euan Graham, nhà phân tích về quốc phòng của Viện Nghiên cứu Chiến lược quốc tế Singapore, cho rằng điều quan trọng và đáng chú ý hơn số lượng máy bay được triển khai là sự tinh vi và hiện đại của các phương tiện này, gồm máy bay chiến đấu, máy bay ném bom và máy bay cảnh báo sớm trên không. Ông nói :"Trông nó giống như một chiến dịch tấn công, và một phần của các bước tăng áp lực. Đây không phải là một vài máy bay chiến đấu áp sát (không phận) và sau đó quay trở lại khi chỉ mới chạm vào ranh giới, đây là một hoạt động có chủ đích hơn nhiều" (5). Kiểm soát Đài Loan và không phận của hòn đảo này là chìa khóa trong chiến lược quân sự của Trung Quốc, với thực tế là các khu vực chứng kiến các cuộc xuất kích gần đây nhất đều dẫn đến Tây Thái Bình Dươ ng và Biển Đông.
Theo bà Bonnie Glaser - một chuyên gia từ Trung Quốc, Đài Loan là vấn đề duy nhất có thể thực sự dẫn đến một cuộc chiến tranh giữa Mỹ và Trung Quốc. Hãy nhớ rằng Trung Quốc và Mỹ đều có vũ khí hạt nhân, vì vậy nếu tình hình xung quanh Eo biển Đài Loan leo thang, điều đó sẽ thực sự thảm khốc. Tất nhiên, Trung Quốc cho rằng Đài Loan về cơ bản là một tỉnh của nước này. Và vì vậy, Tập Cận Bình (như nhiều người lo sợ) có thể từ bỏ việc thống nhất hòa bình và có thể sử dụng vũ lực để xâm lược Đài Loan. Từ quan điểm đó, việc các chiến đấu cơ Trung Quốc xâm phạm ADIZ của Đài Loan mới đây thực sự nhằm mục đích cảnh báo Đài Loan không nên đi quá xa trong việc tìm kiếm độc lập. Ngoài ra, động thái đó cũng nhằm gây ra tâm lý tuyệt vọng cho người dân Đài Loan, từ đó họ có th ể sẽ từ bỏ khát vọng độc lập và chấp nhận trở thành một phần của Trung Quốc (6).
Đài Loan liên quan Việt Nam và Biển Đông ra sao ?
Ngày 5/10, phát biểu với các phóng viên tại Đài Bắc, Thủ tướng Đài Loan Tô Trinh Xương cảnh báo : "Đài Loan phải cảnh giác. Trung Quốc ngày càng vượt lên dẫn trước. Thế giới cũng đã chứng kiến Trung Quốc nhiều lần lặp lại những hành động gây tổn hại tới hòa bình khu vực và gây áp lực đối với Đài Loan", đồng thời nói thêm rằng Đài Loan cần phải "tự tăng cường sức mạnh" và đoàn kết lại. Ông khẳng định : "Chỉ có như vậy, các nước muốn thôn tính Đài Loan mới không dám dễ dàng sử dụng vũ lực. Chỉ khi chúng ta tự giúp mình, người khác mới có thể giúp chúng ta" (7).
Câu chuyện của Đài Loan cũng là câu chuyện của Việt Nam. Trung Quốc không chỉ đặt mục tiêu vào Đài Loan mà còn có dã tâm chiếm đoạt toàn bộ Biển Đông. Trung Quốc đã xây dựng những tiền đồn ở đây để biến thành các căn cứ quân sự. Vì vậy, Trung Quốc đã điều động những tàu hải cảnh rất lớn và đe dọa các quốc gia khác, trong đó có Việt Nam. Trung Quốc muốn cấm các nước này khai thác các nguồn tài nguyên ở vùng biển mà trên thực tế thuộc chủ quyền của họ theo Công ước về Luật Biển của Liên hợp quốc (UNCLOS) năm 1982, bao gồm cả quyền đánh bắt cá và khai thác năng lượng. Và Trung Quốc cũng đã sử dụng các căn cứ quân sự này để báo hiệu rằng Bắc Kinh có thể có một số yêu sách vượt ra ngoài các tuyên bố về quyền hàng hải hợp ph áp.Do đó, Mỹ và các nước phương Tây khác lo ngại Trung Quốc sẽ ngăn cản tự do hàng hải trong khu vực. Các lực lượng hải quân - không chỉ của Mỹ, mà còn của Nhật Bản, Australia, Pháp và các quốc gia khác - đã tiến hành các cuộc tập trận ở Biển Đông chỉ để chứng minh rằng vùng biển này phải được duy trì tự do cho tất cả các quốc gia khác.
Cách mà Đài Loan chống lại đe dọa từ Bắc Kinh sẽ là bài học kinh nghiệm quý báu cho Việt Nam. Và nếu Bắc Kinh thành công trong việc xâm lược Đài Loan thì chẳng mấy chốc sẽ tới việc Trung Quốc tiếp tục xâm chiếm những căn cứ mà Việt Nam đang nắm giữ ở Trường Sa.
Tú Anh, RFI, 20/12/2020
Chiến đấu cơ và tàu chiến Trung Quốc "theo dõi và giám sát" một khu trục hạm Mỹ hôm 19/12/2020, lúc đi ngang eo biển Đài Loan. Washington gọi đây là một chuyến hải hành bình thường nhưng Bắc Kinh lên án Mỹ khiêu khích.
Khu trục hạm USS Mustin của Hải quân Hoa Kỳ ghé cảng Cam Ranh vào trung tuần tháng 12/2016. Nguồn : usindopacom
Theo Reuters, khu trục hạm Mỹ USS Mustin đi ngang qua eo biển Đài Loan ngày 19/12/2020. Thông báo tin này, Hải quân Mỹ gọi đây là một cuộc di chuyển bình thường trong eo biển Đài Loan "theo luật quốc tế và chứng minh lời cam kết của Mỹ ủng hộ một vùng Ấn độ- Thái Bình Dương tự do và rộng mở".
Đây là lần thứ 12 trong năm nay, chiến hạm Mỹ sử dụng eo biển Đài Loan để ra vào Biển Đông.
Tuy nhiên, Bắc Kinh tố cáo Washington khiêu khích và đã cho tàu chiến, máy bay quân sự theo dõi khu trục hạm Mỹ. Thông cáo của Quân Đội Trung Quốc lên án Mỹ "cố tình làm vấn đề Đài Loan nóng lên và bắn tiếng khuyến khích thành phần chủ trương độc lập Đài Loan, đe dọa hòa bình khu vực".
Tại Đài Bắc, Bộ Quốc phòng Đài Loan cho biết cũng theo dõi các động thái của khu trục hạm Mustin nhưng thấy "tình hình bình thường".
Theo giới phân tích, xung đột có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Asia News trích dẫn nhận dịnh của giáo sư Graham Allison, Đại Học Harvard.
Truyền hình Hoa Lục liên tục quảng cáo sức mạnh quân đội và các cuộc tập trận thiết giáp đổ bộ.
Lầu Năm Góc loan báo chiến lược mới, tăng cường hải thuyền tại Biển Đông, Đài Loan đóng thêm 8 tàu ngầm và một chục chiến hạm đa năng, Nhật Bản, hôm 18/12, thông báo phát triển tên lửa mới diệt hạm có khả năng đánh trúng mục tiêu thật xa.
Tú Anh
*************************
Trọng Nghĩa, RFI, 19/12/2020
Ngoại trưởng Hoa Kỳ và Philippines vào hôm qua, 18/12/2020, đã đàm phán về cách tăng cường liên minh giữa hai quốc gia, trong đó có cách thức duy trì phán quyết Tòa Trọng tài Thường trực năm 2016, vốn đã bác bỏ các yêu sách quá đáng của Trung Quốc ở Biển Đông.
Tổng thống Mỹ Donald Trump và đồng nhiệm Philippines Rodrigo Duterte gặp nhau bên lề Hội nghị của ASEAN tại Manila, ngày 13/11/2017. AP - Andrew Harnik
Trong một thông cáo, phó phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ Cale Brown cho biết : Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, và đồng nhiệm Philippines Teodoro Locsin Jr. đã nói chuyện qua điện thoại và đã khẳng định hợp tác song phương về phán quyết của tòa trọng tài.
Thông cáo nói rõ là hai ngoại trưởng "đã thảo luận về các cơ hội củng cố hơn nữa liên minh Mỹ-Philippines và tính chất ràng buộc của phán quyết của Tòa Trọng Tài năm 2016 đối với tất cả các bên có liên quan ở Biển Đông".
Thông cáo còn cho biết thêm : "Hai ngoại trưởng cũng thảo luận về các quan hệ kinh tế, an ninh, dân chủ và giao lưu nhân dân tạo nên mối quan hệ bền chặt giữa hai nước".
Hoa Kỳ đã lên tiếng khẳng định quyền tự do hàng hải ở vùng biển tranh chấp, Trung Quốc vẫn khẳng định quyền sở hữu đối với gần như toàn bộ vùng biển, trong khi Philippines, Việt Nam, Malaysia, Brunei và Đài Loan tuyên bố một phần chủ quyền.
Mỹ cũng ủng hộ quyền của các quốc gia Đông Nam Á trong việc phát triển dầu khí trong các vùng đặc quyền kinh tế của mình ở Biển Đông, đả kích Trung Quốc về các hành vi áp đặt các "yêu sách hàng hải phi pháp" bằng cách bắt nạt các nước láng giềng.
Về phần tổng thống Philippines, ông Rodrigo Duterte đã xác định với các lãnh đạo Đông Nam Á gần đây rằng không ai có quyền giảm bớt giá trị hay phủ nhận phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực La Haye năm 2016 bác bỏ các yêu sách rộng khắp của Bắc Kinh ở Biển Đông.
Theo ông Duterte, phán quyết năm 2016 được Liên Hiệp Quốc hậu thuẫn, dựa trên Công ước Liên Hiêp Quốc về Luật Biển, đã trở thành "một phần của luật pháp quốc tế".
Trọng Nghĩa
