Khi nhắc về Trung Quốc trong diễn từ tại Quốc hội, tổng thống Joe Biden đã khẳng định rằng, Hoa Kỳ chào đón sự cạnh tranh và không tìm kiếm xung đột nhưng sẽ tuyệt đối bảo vệ quyền lợi quốc gia trên mọi phương diện. Tổng thống Joe Biden đã nói với chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình rằng Hoa Kỳ duy trì một sự hiện diện quân sự hùng hậu ở vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương, như đã làm với khối NATO ở Châu Âu, không phải để gây xung đột, mà là ngăn ngừa xung đột . Ông cũng cho biết thêm là Hoa Kỳ cũng sẽ không quay lưng với cam kết cùng thế giới trong vấn đề nhân quyền cùng các quyền tự do căn bản, không có một tổng thống Mỹ có trách nhiệm nào có thể lại im lặng khi nhân quyền bị vi phạm.
Tổng thống Joe Biden diễn thuyết trước lưỡng viện Hoa Kỳ ngày 28/04/2021
Khác với thái độ phi ngoại giao và lên giọng tại hay sau cuộc hội đàm cấp cao giữa giới chức ngoại giao hai quốc gia, Trung Quốc dường như đã né tránh việc bày tỏ thái độ theo sau diễn từ này. Lướt qua các trang mạng của những cơ quan ngôn luận chính thức của Trung Quốc như thông tấn xã Xinhua, Nhân Dân Nhật Báo, Quân Đội Giải Phóng (PLA), Hoàn Cầu Thời Báo (Global Times)... trong vài ngày qua, đã không có các xã luận cứng rắn đáp trả thông thường, ngoài các bản tin mang tính tường trình sự kiện, khai thác sự chia rẽ giữa Dân chủ và Cộng hòa, cùng dăm clip ngắn, phỏng vấn một số người dân Mỹ về 100 ngày đầu tiên của tổng thống và nội các Biden.
Theo sau một đôi cuộc hội đàm giữa các cấp lãnh đạo hai quốc gia, có lẽ Trung Quốc đã phần nào hiểu rõ thái độ dù điềm tĩnh và chuyên nghiệp nhưng rất thẳng thắn, rõ ràng và cương quyết của nội các tổng thống Biden. Hoa Kỳ đang thực hiện đối sách chiến lược mà Trung Quốc e ngại : tái củng cố một liên minh để sẳn sàng cho một cuộc đối đầu nếu thật sự cần thiết và khi xảy ra. Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng thấy rằng, nếu phía Cộng hòa có thể bất hợp tác với tổng thống Biden vô số điều thì đó không phải là việc đối phó với Trung Quốc, bởi các nghị quyết hay dự luật liên quan đến các chế tài Trung Quốc luôn đạt được sự đồng thuận cao.
Tuyên bố chính thức và duy nhất từ Trung Quốc có lẽ ở những câu trả lời của phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc trong cuộc họp báo trong ngày 29 tháng Tư, vài giờ sau bài phát biểu của tổng thống Biden. Ký giả của hãng thông tấn AFP đã lặp lại các phát biểu nói trên cùng cam kết hiện diện quân sự tại vùng biển Đông để hỏi về thái độ của Bộ Ngoại giao Trung Quốc. Để tường tận hơn về thái độ của Trung Quốc, có thể tóm tắt trả lời của Wang Wenbin đăng trên trang mạng Bộ Ngoại giao Trung Quốc như sau :
Thứ nhất, Wang cho rằng Trung Quốc đi theo con đường "phát triển và cổ vũ hòa bình thế giới, cam kết nối quan hệ không xung đột và tránh đối đầu với Hoa Kỳ theo sự hợp tác đôi bên cùng có lợi (win-win solution). Thứ nhì là vấn đề dân chủ là thuộc quyền tự quyết và tùy thuộc thực tế mỗi quốc gia, không riêng nước nào xem như một "sản phẩm cầu chứng". Thứ ba là hai bên cần có sự cạnh tranh công bằng, tránh việc sống thác (zero-sum game). Và cuối cùng Wang cũng không quên chỉ trích Hoa Kỳ mới là quốc gia phạm luật chơi, cổ vũ cho cuộc chiến tranh lạnh và định kiến về ý thức hệ.
Trung Quốc tuy có nhe nanh giương móng, nhưng không thể đối đầu với Hoa Kỳ cùng khối đồng minh trong lúc này.
Tất nhiên Trung Quốc luôn có những điều để chống chế và phản bác Hoa Kỳ kiểu này nhưng các điều trả lời như đang nói về chính họ. Bởi trên thực tế thì thế giới cũng thấy rõ mưu đồ cùng tham vọng của Trung Quốc ra sao. Một kẻ bắt nạt, hiếp đáp nước khác lại tự nhận đang "cổ vũ cho hòa bình". Kẻ tận dụng mọi thủ đoạn để thủ lợi và đi ra ngoài luật chơi lại kêu gọi "cạnh tranh công bằng". Tuy có nhe nanh giương móng, nhưng rõ ràng Trung Quốc không muốn và không thể đối đầu với Hoa Kỳ cùng khối đồng minh trong lúc này.
Tưởng cũng nên nhắc lại thái độ nhường nhịn, không muốn gây hấn với hải quân Iran của hải quân Hoa Kỳ trong những năm qua tại vùng Vịnh. Nay thái độ này đã thay đổi, hải quân Hoa Kỳ đã bắn cảnh cáo các chiến thuyền Iran tiến gần đến chiến hạm của mình hồi tuần trước. Phát ngôn viên của Hạm đội 5 Hoa Kỳ tại Trung Đông thông báo các tàu thuyền Iran "cần hoạt động đúng theo luật quốc tế để bảo đảm sự an toàn của các tàu thuyền quốc tế qua lại trong vùng". Liệu thái độ này sẽ được áp dụng tại vùng biển Đông Á-Thái Bình Dương khi tàu chiến và tàu dân quân Trung Quốc áp sát chiến hạm Mỹ không ?
Trung Quốc vừa phản đối các chiến thuyền của hải quân Hoa Kỳ đã gia tăng tuần tra khu vực tại gần hải phận của họ đến 20% và gia tăng hoạt động chiến đấu cơ đến 40% so với cùng thời gian năm trước, gây trở ngại cho các cuộc tập trận của họ. Cơ quan think tank tại đại học Bắc Kinh là South China Sea Strategic Situation Probing Initiative đưa ra kết luận trong báo cáo 38 trang của mình rằng, hoạt động quân sự của Hoa Kỳ "đã gây sức ép tối đa tại Biển Đông, hiếm thấy trong những năm gần đây và đưa ra sự răn đe chưa từng có với Trung Quốc".
Tàu tác chiến cận duyên (LCS) : lá bài tẩy của hải quân Hoa Kỳ trong khu vực Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương
Đã qua rồi những màn tung hô, ca ngợi, trải thảm đỏ đón tiếp tưng bừng lẫn nhau trong quyết sách ngoại giao của nội các tổng thống Joe Biden. Nội các Biden không cần thảm đỏ, yến tiệc để vuốt ve Trung Quốc mà đang vẽ lại đường ranh cho luật chơi quốc tế để buộc Bắc Kinh phải kiêng dè, cân nhắc kỹ lưỡng hơn trong những chuyển động hải quân mang tính đe dọa sự qua lại và tàu thuyền quốc tế và địa phương trên vùng Biển Đông.
Có lẽ cả Trung Quốc lẫn Hoa Kỳ đều không mong muốn khơi mào cho một cuộc xung đột vũ trang, nhưng trước thái độ xác quyết của tổng thống Joe Biden, Bắc Kinh hiểu rằng họ đang đối đầu với một đối thủ nguy hiểm gấp bội lần so với trước.
"Đừng đánh cược chống lại Hoa Kỳ. Càng không phải vậy với hiện nay", đó là lời tái nhắc nhở của tổng thống Joe Biden trong kết thúc diễn từ của mình.
Nhã Duy
01/05/2021