Tổng thống cộng hòa Donald Trump đã quay lưng với quyền con người ở Việt Nam khi ông ta nhặt được nhiều đồng xu trong chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc từ ngày 29 đến 31/05/2017.
Quang cảnh cuộc hội đàm cấp cao Việt Nam - Hoa Kỳ. Ảnh: VGP
Bằng chứng như tin Chính phủ Việt Nam phổ biến : "Chúng tôi đã ký hợp đồng gần 15 tỷ USD, chủ yếu từ nhập khẩu các thiết bị dịch vụ từ Hoa Kỳ", Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thông báo với gần 300 doanh nghiệp Hoa Kỳ.
Các báo Việt Nam đồng loạt đưa tin : "Tối 30/5, giờ Washington (sáng 31/5, giờ Hà Nội), Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc có cuộc tọa đàm với các tập đoàn, doanh nghiệp hàng đầu của Hoa Kỳ và tiệc chào mừng do Phòng Thương mại Hoa Kỳ (USCC) và Hội đồng Doanh nghiệp Hoa Kỳ-ASEAN (USABC) đồng chủ trì với sự tham dự của Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Robert Lighthizer, Chủ tịch Hội đồng kinh doanh Hoa Kỳ-ASEAN Alexander C. Feldman, Chủ tịch Phòng Thương mại Hoa Kỳ Thomas J.Donohue và gần 300 doanh nghiệp Việt Nam và Hoa Kỳ.
Thủ tướng cho biết, tổng vốn đầu tư của Hoa Kỳ vào Việt Nam là 10,2 tỷ USD, nhiều doanh nghiệp Hoa Kỳ hoạt động hiệu quả, mang lại lợi ích cho doanh nghiệp và việc làm cho Việt Nam, phần lớn các doanh nghiệp đều muốn đóng góp vào thúc đẩy quan hệ song phương. Xuất khẩu của Hoa Kỳ vào Việt Nam tăng 77% trong những năm gần đây".
Tiền lớn hơn nhân quyền
Đó là kết qủa chuyến sang Mỹ của phái đoàn Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc. Ông Phúc đã biết chọn người và tiêu tiền đúng chỗ nên theo Bản Tuyên bố chung và tường thuật của các Phóng viên báo chí nhà nước đi theo đoàn Việt Nam thì trong suốt cuộc hành trình 3 ngày ở Mỹ của ông Nguyễn Xuân Phúc (29-31/05/2017), không nơi đâu, kể cả tại Tòa Bạch Ốc và Bộ Ngoại Giao, những vi phạm quyền con người ở Việt Nam đã được chính quyển Trump quan tâm.
Hành động xoay chiều của chính quyền Trump coi quan hệ kinh tế quan trọng và cần thiết hơn các quyền cơ bản của con người, kể cả nhân quyền và các quyền tự do tư tưởng và tôn giáo của đồng bào trong nước là một bài học rất đắt giá cho cuộc tranh đấu của người Việt Nam.
Bời vì, chỉ một cuộc gặp ngắn ngủi ngày 31/05/2017 tại Bạch Ốc thôi, mà ông Donald Trump đã xóa đi tất cả những thành tích bảo vệ quyền con người Việt Nam trong 24 năm cầm quyền (từ 1993 đến 2016) của ba đời Tổng thống Hiệp Chủng Quốc (42) Bill Clinton (Dân chủ), (43) George W. Bush (Cộng hòa) và (44) Barack Obama (Dân chủ).
Kinh tế hơn nhân quyền
Bằng chứng là ông Donald Trump, một nhà kinh doanh thành công trước khi đắc cử Tổng thống tháng 11/2016, đã không nói hay viết một chữ về tình trạng nhân quyền ở Việt Nam trong cuộc nói chuyện với Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, mặc dù Việt Nam đã bị
các Tổ chức Nhân quyền, Tôn giáo Liên Hiệp Quốc và Thế giới lên án từ nhiều năm qua.
Ngay Bộ Ngoại giao Mỹ, dưới thời các vị Tổng thống tiền nhiệm, năm nào cũng ra Báo cáo tình trạng nhân quyền trên thế giới và chưa hề bao giờ Việt Nam được coi là quốc gia có thành tích tốt về các quyền con người.
Chính quyền Donald Trump, tuy mới cầm quyền ít tháng đã nhanh chóng coi nhẹ chuyện nhân quyền. Vì vậy, không ngạc nhiên khi thấy Tuyên bố chung đã nói nhiều đến hợp tác kinh tế và mối lợi nhuận của hai nước.
Những điểm hai bên thỏa hiệp sau đây được phổ biến tại Hà Nội sáng ngày 1/6/2017, theo đó :
- Hai nhà lãnh đạo cam kết tích cực tăng cường quan hệ kinh tế cùng có lợi và ngày càng phát triển, góp phần thúc đẩy thịnh vượng cho cả hai nước. Hai nhà lãnh đạo khẳng định tiếp tục ủng hộ hợp tác phát triển giữa hai nước. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khẳng định Việt Nam thực hiện nhất quán chính sách đổi mới kinh tế và hội nhập quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho các công ty nước ngoài, bao gồm các công ty Hoa Kỳ kinh doanh, đầu tư tại Việt Nam ; thực thi và bảo vệ sở hữu trí tuệ ; hoàn thiện luật lao động phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam.
- Hai bên khẳng định tầm quan trọng của việc thúc đẩy thương mại song phương và tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp hai bên, đặc biệt thông qua việc triển khai có hiệu quả Hiệp định khung về Thương mại và Đầu tư để xử lý các vấn đề trong quan hệ Việt Nam– Hoa Kỳ trên tinh thần xây dựng.
- Hai nhà lãnh đạo hoan nghênh việc xử lý một số vấn đề thương mại ưu tiên, bao gồm dịch vụ chuyển vùng điện thoại và thuốc thú y, và cam kết sẽ tiếp tục phối hợp trên tinh thần xây dựng nhằm giải quyết các vấn đề ưu tiên khác của mỗi bên, như sở hữu trí tuệ, dịch vụ tài chính và quảng cáo, sản phẩm an ninh thông tin, nội tạng trắng, bột bã ngô, cá da trơn, tôm, xoài và các vấn đề khác.
- Phía Hoa Kỳ ghi nhận quan tâm của Việt Nam đạt được quy chế kinh tế thị trường và hai bên nhất trí tiếp tục tham vấn một cách hợp tác và toàn diện thông qua việc đẩy mạnh nhóm làm việc song phương. Hai bên hoan nghênh việc công bố các thỏa thuận thương mại mới với tổng trị giá hơn 8 tỉ USD.
- Hai nhà lãnh đạo nhất trí tăng cường quan hệ quốc phòng song phương trên cơ sở Bản ghi nhớ về thúc đẩy hợp tác quốc phòng song phương năm 2011 và Tuyên bố tầm nhìn chung về quan hệ quốc phòng năm 2015.
Hai nhà lãnh đạo trao đổi về quyết định vừa qua của Chính phủ Hoa Kỳ chuyển giao tàu tuần tra lớp Hamilton cho Việt Nam nhằm tăng cường năng lực thực thi pháp luật trên biển của Việt Nam, và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tỏ quan tâm tới việc tiếp nhận thêm trang thiết bị quốc phòng từ Hoa Kỳ, bao gồm các tàu tuần tra cho lực lượng cảnh sát biển.
Quyền con người ở đâu ?
Trong lĩnh vực quyền con người, mặc dù ai cũng biết đang tiếp tục bị nhà nước xâm hại nghiệm trọng ở Việt Nam, nhưng Tuyên bố chung chỉ nói cho có nói nguyên văn như sau :
- "Tổng thống Trump và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc hoan nghênh kết quả của các cuộc đối thoại thẳng thắn, xây dựng về quyền con người, đặc biệt là vòng 21 Đối thoại nhân quyền Việt Nam – Hoa Kỳ diễn ra vào tháng 5 năm 2017, nhằm thu hẹp khác biệt và tiếp tục xây dựng lòng tin. Lãnh đạo hai nước nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ, thúc đẩy quyền con người và sự liên hệ giữa quyền con người với an ninh và phát triển bền vững của mỗi quốc gia.
- "Hai nước khuyến khích tăng cường hợp tác để bảo đảm tất cả mọi người, bao gồm cả những thành viên của các nhóm dễ bị tổn thương, không phân biệt giới tính, chủng tộc, tôn giáo và khuynh hướng giới tính, cũng như người khuyết tật, được hưởng đầy đủ các quyền con người. Hoa Kỳ hoan nghênh nỗ lực của Việt Nam trong việc cải thiện hệ thống pháp luật nhằm bảo vệ và thúc đẩy quyền cho mọi người dân".
Nên nhớ, đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam không ngừng lên án và cáo buộc những người đấu tranh cho tự do, dân chủ và quyền tự do tư tưởng, báo chí, thông tin ở Việt Nam luôn luôn bị đàn áp và bắt bỏ tù vì lý do bịa đặt được gọi là xâm phạm "an ninh quốc gia".
Do đó, khi Tổng thống Donald Trump đồng ý ghi câu này vào Tuyên bố chung là ông đã mắc bẫy Nguyễn Xuân Phúc.
Nhân quyền Việt Nam dưới ba đời Tổng thống Mỹ
Ngược lại, nước Mỹ, kể từ thời tổng thống Bill Clinton đến hai đời tổng thống Gorge W. Bush và Barack Obama, không khi nào tình hình nhân quyền tồi tệ ở Việt Nam đã bị các ông làm ngơ.
Bằng chứng năm 2006, khi thăm Việt Nam, hai nước đã ra Tuyên bố chung, trong đó có đoạn viết : "Tổng thống George Bush thông báo về Chiến lược An ninh quốc gia của Hoa Kỳ, trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tôn trọng đầy đủ các quyền con người và các quyền tự do cơ bản đối với hoà bình thế giới cũng như đối với sự phát triển ổn định của mỗi quốc gia. Chủ tịch Nguyễn Minh Triết thông báo cho Tổng thống George Bush về các luật và quy định mới được ban hành về tự do tôn giáo cần được thực thi tích cực tại tất cả các địa phương của Việt Nam. Hai nhà lãnh đạo cũng ghi nhận tầm quan trọng của việc tiếp tục đạt tiến bộ trong đối thoại song phương về quyền con người và tái khẳng định rằng đối thoại cần được tiến hành một cách toàn diện, xây dựng và có kết quả".
Sau đó năm 2007, trong chuyến thăm Mỹ của Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết, Thông cáo của Tòa Bạch ốc viết về tuyên bố của Tổng thống Bush về nhân quyền như sau :
"Tôi cũng nói rất rõ là để có được mối quan hệ vững chắc hơn, tôi nghĩ rất quan trọng là những người bạn của chúng ta cũng cần có những cam kết về nhân quyền, các quyền tự do và dân chủ. Tôi cũng đã giải thích tôi mãnh liệt tin rằng xã hội chỉ có thể phồn vinh khi con người hoàn toàn được phép bầy tỏ quan điềm của mình và quyền được tự do thờ phượng".
("I also made it very clear that in order for relations to grow deeper that it's important for our friends to have a strong commitment to human rights and freedom and democracy. I explained my strong belief that societies are enriched when people are allowed to express themselves freely or worship freely").
Đến năm 2013, khi Chủ tịch nước Trương Tấn Sang thăm Mỹ và gặp Tổng thống Obama tại Bạch Ốc, bản Tuyên bố chung cũng viết :
"Hai bên cũng đã trao đổi về một số vấn đề còn khác biệt, trong đó có vấn đề quyền con người ; nhất trí tiếp tục thông qua đối thoại xây dựng và tôn trọng lẫn nhau để tăng cường hiểu biết, giảm thiểu khác biệt, không để vấn đề này ảnh hưởng tới quan hệ đang phát triển tốt đẹp giữa hai nước".
Và sau cùng, trong chuyến thăm Mỹ lần đầu tiên của Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng tháng 7/2015, hai bên đã ra Tuyên bố về Tầm nhìn chung, trong đó khẳng định :
"Hai nước hứa hẹn tiếp tục ủng hộ việc thúc đẩy và bảo vệ quyền con người và ủng hộ việc duy trì đối thoại tích cực, thẳng thắn và xây dựng về quyền con người nhằm tăng cường hiểu biết lẫn nhau và thu hẹp khác biệt.
Hai nước khuyến khích sự hợp tác hơn nữa nhằm bảo đảm rằng mọi người, bao gồm cả những thành viên của các nhóm dễ bị tổn thương, không phân biệt giới, chủng tộc, tôn giáo hoặc khuynh hướng giới tính, và bao gồm cả người tàn tật, được hưởng đầy đủ các quyền con người".
Biển Đông
Bên cạnh những vấn đề của hai nước, Mỹ và Việt Nam cũng lên tiếng về tình hình Biển Đông như sau :
- Tổng thống Trump và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khẳng định Biển Đông là tuyến đường hàng hải có tầm quan trọng chiến lược đối với cộng đồng quốc tế. Hai nhà lãnh đạo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đảm bảo tự do hàng hải, hàng không và các hình thức sử dụng biển hợp pháp khác ; bày tỏ lo ngại về tác động bất ổn mà những hạn chế bất hợp pháp đối với tự do trên biển gây ra đối với hòa bình và thịnh vượng của khu vực Châu Á –Thái Bình Dương.
- Hai bên cũng khẳng định hoàn toàn ủng hộ giải quyết hòa bình các tranh chấp, không đe dọa vũ lực hoặc sử dụng vũ lực, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có việc tôn trọng đầy đủ các tiến trình ngoại giao và pháp lý, đồng thời kêu gọi tất cả các bên liên quan thực hiện nghiêm túc các nghĩa vụ pháp lý quốc tế trong quá trình giải quyết tranh chấp. Hai nhà lãnh đạo nhấn mạnh các bên cần kiềm chế, không có các hành động có thể gây gia tăng căng thẳng, như việc quân sự hóa các cấu trúc có tranh chấp. Tổng thống Trump nhấn mạnh Hoa Kỳ sẽ tiếp tục cho tàu và máy bay di chuyển và hoạt động tại bất kỳ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép.
Tuyên bố của hai nước về Biển Đông không có gì mới hơn lập trường cố hữu của Mỹ thời Tổng thống Barack Obama. Nhưng Ông Obama đã mất hơn 7 năm để hoàn tất Hiệp dịnh Hợp tác kinh tế chiến lược Xuyên Thái Bình Dương (Trans-Pacific Partnership, TPP) với 11 nước khác, kể cả Việt Nam với chủ trương khống chế ảnh hưởng bành trướng quân sự và kinh tế của Trung quốc.
Nhưng khi lên cầm quyền, ông Trump đã rút Mỹ khỏi TPP nên Trung Quốc đã rảnh tay hơn để phát động chiến lược Một Vành Đại - Một con đường để bành trướng thế lực kinh tế và chính trị (hay còn gọi là Con đường tơ lụa trên đất liền và trên biển).
Bây giờ, chính quyền Donald Trump lại coi chuyện nhân quyền không lớn bằng đồng xu thì nhân dân các nước bị độc tài và độc quyền đán áp biết trông cậy vào ai ?
Phạm Trần
(01/06/2017)