Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Published in

Diễn đàn

10/09/2022

Hình ảnh Nữ hoàng Anh sống mãi trong tâm tưởng nhiều người

Ngô Nhân Dụng - Nguyễn Hùng

Elizabeth II, con người phm cách

Ngô Nhân Dụng, VOA, 10/09/2022

Elizabeth II sut đi hết sc làm bn phn, không b lôi cun bi nhng th nm ngoài phn s, lúc nào cũng biết mình đang làm gì, vng chãi và thnh thơi.

nuhoang1

N hoàng Elizabeth không thuc mt phe nhóm, mt đa phương nào, không thiên t hay thiên hu, trong mt chế đ dân ch vn được dng lên vi mc đích cho mi người có cơ hi t do đ kích, đu tranh, giành git ln nhau.

N hoàng Elizabeth Đ Nh, mi qua đi, là hình nh mt con người có Phm Cách (Dignity). Nước Anh may mn có mt người đóng vai trò lãnh đo, trong 70 năm làm biu tượng vng vàng khi quc gia tri qua bao sóng gió.

Nghe tin bà qua đi, nht báo The Wall Street Journal đã trích li mt ý kiến ca ký gi Walter Bagehot trong cun "Hiến Pháp Anh Quc" viết năm 1867. V ch bút báoThe Economist nhn thy chế đ quân ch hiu qu nht đ gây dng phm cách : "to ra và gi gìn nim kính trng ca dân chúng."

Chế đ Cng Hòa khi cai tr dân cũng da trên nim kính trng, nhưng các đi biu dân c không gây được nim tin vào phm cách đáng kính như thế. Năm 2012, sau 60 năm tr vì, n hoàng vn được 90 phn trăm dân chúng ngưỡng m. Uy tín các v tng thng M thì tri st bt thường, có khi xung dưới 40%. Lòng tin tưởng vào Quc hi, và bây gi đến Ti cao Pháp vin, còn t hơn na.

Nhưng phm cách đáng kính ca N hoàng Elizabeth II không do chế đ to ra mà do chính con người và hành đng ca bà. Có th nói, chính bà đã cu vãn chế đ quân ch trong lúc ch hết sc làm bn phn ca mình. Khi gi li phân ưu, Giáo hoàng Phan Xi Cô ca ngi n hoàng "là tm gương ca mt người chu toàn bn phn."

Chu toàn bn phn có nghĩa là làm đúng vai trò được giao phó : Làm mt n hoàng. Đài BBC mi nhc li mt bài din văn đc năm 1947, bà đã phát li th : "c cuc đi tôi, dài hay ngn không biết, s đ phng s quý v…". Năm 1977, k nim 25 năm tr vì, bà nhc li li th nguyn đó : "Mc dù được phát biu trong lúc tui còn quá tr, nhưng khi trưởng thành hơn, tôi không tiếc đã nói như thế và không mun thay đi mt li nào c." Bà làm vic vi 15 v th tướng Anh, người sau cùng được bà ch đnh hai ngày trước khi qua đi. Bà đã đi thăm hơn 50 quc gia cu thuc đa trong Khi Thnh Vượng Chung, tr Cameroon, mi gia nhp năm 1995, và Rwanda năm 2009. Bà đến thăm Canada 20 ln, Australia 16, New Zealand 10 và Jamaica sáu ln. Năm 85 tui, bà vn làm phn s, tham d 325 sinh hot công cng trong mt năm, gn như mi ngày mt ln !

Đóng đúng vai trò n hoàng, không phô bày con người riêng tư, khó nht là phi ít nói. Không ai biết ý kiến ca n hoàng trước nhng biến c đo ln c nước Anh, như cuc đ b chiếm kinh đào Suez tht bi năm 1956, cuc chiến tranh vi Argentina đo Falkland ; c khi nước Anh rút khi Liên hip Châu Âu. Khi dân Bc Ái Nhĩ Lan b phiếu hay khi dân Scotland trưng cu ý kiến xem có mun ly khai khi Vương quc Hip nht (United Kingdom) hay không, bà gi im lng. Như hiến pháp bt thành văn quy đnh, N hoàng không bao gi nêu ý kiến v các xung đt chính tr, đng phái, nếu không được mi. Và các v th tướng cũng tôn trng hiến pháp, không bao gi mi.

Mt cuc xung đt ni b đm máu trong triu đi Elizabeth II din ra Bc Ái Nhĩ Lan. IRA (Quân Gii Phóng Ái Nhĩ Lan) mun vùng này được nhp vào nước Ireland ; lc lượng Sinn Féin đã gây nhiu cuc bo đng, ám sát, cho đến khi chu hòa gii và không b kết ti. Năm 2011 n hoàng là v quc trưởng Anh đến thăm Cng Hòa Ireland t khi nước này tách khi vương quc UK. Năm 2012 n hoàng bt tay Martin McGuinnes, mt lãnh t Sinn Féin đã tr thành phó th tướng Bc Ái Nhĩ Lan. Ai cũng biết chính nhóm Sinn Féin, năm 1979, đã giết Lord Mountbatten, mt người anh h rt thân thiết vi bà.

Bà đóng vai nguyên th quc gia mt cách bình thn lng l ; dùng nhng li ái ng va phi ; mi c ch, hành vi đu có chng mc như th tt c đã được quy đnh trước ; nhưng bà biu l rt thoi mái, t nhiên, như th đã được sinh ra đ sng đúng theo nn nếp đó. Trước mt dân chúng, bà không bao gi t biu l cá tính, ngoài thú vui yêu chó và nga đua. Ông chng bà, Hoàng tế Philips nhiu khi tuyên b nhng câu gây phn ng n ào, các con bà cũng hay ăn nói quá t do ; bà thì không bao gi. Là mt ph n giàu nht thế gii nh di sn nhiu đi, bà không cn dùng đa v đ sinh li. Đc báo thy nhng li than phin rng công qu phi chi nhiu quá đ nuôi mt hoàng gia, bà tình nguyn đóng thuế. Bà không bày t ý kiến v c các xung đt trong gia đình, không tr thành đ tài cho nhng t báo lá ci như các con, các cháu.

Li sng, ngôn ng và hành vi ca n hoàng tr thành mt im c đnh tĩnh lng trong mt thế gii chuyn vn," (the still point in the turning world) như li thơ ca Thomas Stearns Eliot (1888 1965), mt thi sĩ gc M đã xin làm công dân Anh quc năm 39 tui. Đim tĩnh lng mang danh hiu Elizabeth II là nn tng ca mt vương quc bao gm nhng sc dân khác bit gc English, Scots, Welsh, Irish, và bây gi thêm hàng trăm sc dân khp thế gii đến cư ng. Hai b trưởng quan trng trong chính ph mi t nhim, mt gc n Đ, mt gc Pakistan, đu hy vng có ngày s làm th tướng. N hoàng là mt biu tượng to thành mi đoàn kết quc gia, tiêu biu cho mt truyn thng văn hóa c truyn nhưng chp nhn thay đi.

Bà không thuc mt phe nhóm, mt đa phương nào, không thiên t hay thiên hu, trong mt chế đ dân ch vn được dng lên vi mc đích cho mi người có cơ hi t do đ kích, đu tranh, giành git ln nhau.

Dân Anh có khi bu cho đng Bo Th chiếm đa s Vin Dân Biu, có khi chn đng Lao Đng. Mi ln thay đi, vic đu tiên ca người lãnh đo đng là đi triu kiến n hoàng, đ được bà mi đng ra lp chính ph mi. Hình nh đó cho thy hai đng, dù luôn luôn tranh giành quyn lc, nhưng vn theo cùng mt mc đích, phc v cùng mt quc gia. Mi ln bà đến đc din văn trước quc hi, nhng đi biu n ào quá khích nht cũng phi đóng vai các thn dân ngoan ngoãn.

Nht báo Financial Times ghi nhn trong lch s Anh quc ba v n hoàng đu đánh du các biến chuyn ln. Elizabeth I tr vì t 1558 đến 1603 đã m rng nh hưởng đế quc Châu Âu, các nước Hồi giáo và sang châu M ; Victoria, ng tr t 1837 đến 1901 là thi đế quc Anh bành trướng khp thế gii.

N hoàng Elizabeth II chng kiến tình trng đế quc tan rã, các thuc đa giành đc lp, nhưng cui cùng vn gi được mi liên h ngoi giao, kinh tế và văn hóa.

Năm 1922, trước khi bà ra đi, Ireland đã giành đc lp, mt nhân vt trong tiu thuyết "Ulysses" ca James Joyce nói, "Nước Anh c l đang chết dn." Triu đi 70 năm ca N hoàng Elizabeth II cho thy li tiên đoán đó "hơi quá đáng." Có th nh phm cách vng chãi thnh thơi ca bà mà Vương quc Hip nht, UK, vn tn ti. Bà đã sng qua 14 đi tng thng M, t Harry Truman đến Joe Biden. Nước M hin đang chia r cùng cc không biết bao gi mi hàn gn được. Dân chúng c nước Anh đang cùng nhau tưởng nim mt người lãnh đo biết gi phm cách.

Mười năm trước, trong mt bui l k nim nhà th St. Paul, tng giám mc Rowan Williams lúc đó đã coi 60 năm tr vì ca n hoàng là "mt tm gương sng, chng t rng người ta vn có th phng s công ích ;" và trong khi phc v h tìm thy hnh phúc." Elizabeth II sut đi hết sc làm bn phn, không b lôi cun bi nhng th nm ngoài phn s, lúc nào cũng biết mình đang làm gì, vng chãi và thnh thơi. Có th đoán N hoàng đã sng mt cuc đi hnh phúc.

Ngô Nhân Dụng

Nguồn : VOA, 10/09/2022

*********************

Vĩnh bit N hoàng có mt không hai

Nguyễn Hùng, VOA, 10/09/2022

Mt trong các dân biu, bà Hariet Harman, k li khi bà b cho ngh chc B trưởng An sinh Xã hi dưới thi Th tướng Tony Blair hi cui thp niên 1990, chính N hoàng là người gi đin hi thăm bà trong lúc mà "chng ai quan tâm" ti người mt chc na.

nuhoang2

Mt người dân Anh đến viếng ti trước ca đin Buckingham Palace, London.

Ngày 8/9/2022 s đi vào lch s như mt ngày thế gii mt đi mt biu tượng ca s t tế và chng mc cũng như ch da tinh thn ln nht không ch ca người Anh mà còn là ca người dân rt nhiu nước trên thế gii sau s ra đi ca N hoàng Elizabeth tui 96.

Tình c thế nào ngày 8/9 cũng là ngày tôi ti trường đi hc mi, University of East London, trường đã có vinh d đón N hoàng ti khai trương mt s toà nhà trong đó có thư vin và toà mang tên Bến Kiến thc mà tôi được mt đng nghip dn ti thăm. Anh nói anh đã ti đưa tin v chuyến thăm ca N hoàng hi năm 2007 cho BBC trước khi quay tr li dy trường vài năm sau đó. Cũng tương t như vi trường mi ca tôi, N hoàng đ li du n nhiu nơi trên khp nước Anh.

Nhưng du n sâu đm nht nm trong tâm khm ca nhng người N hoàng đã tiếp xúc. Ngh vin Anh hôm 9/8 đã t chc bui ghi nh N hoàng đ các chính tr gia có th chia s k nim và cm nghĩ ca h. Mt trong các dân biu, bà Hariet Harman, k li khi bà b cho ngh chc B trưởng An sinh Xã hi dưới thi Th tướng Tony Blair hi cui thp niên 1990, chính N hoàng là người gi đin hi thăm bà trong lúc mà "chng ai quan tâm" ti người mt chc na. Cu Th tướng Boris Johnson nhc li rng ch hai ngày trước khi bà qua đi bà đã t bit ông, th tướng th 14 dưới s cai tr ca bà và tn phong th tướng th 15, bà Liz Truss.

Ngay t hôm 6/9,báo New York Post đã bình lun v vết bm tím trên bàn tay N hoàng mà mi người đu có th thy khi N hoàng bt tay bà Liz Truss trong cùng ngày. Mt người bn ca tôi cũng nói chng cô nhìn thy vết bm tím đó và nói khi bà anh sp mt tay bà cũng có nhng vết như thế. N hoàng đã bước sang tui 96 t tháng Tư năm nay (sinh nht bà là ngày 21/4) và người ta đã lo ngi cho sc kho ca bà t nhiu tháng nay. Trong phát biu ti Ngh vin Anh hôm 9/9, cu Th tướng Johnson nói khi BBC phng vn ông vài tháng trước h còn đ ngh ông dùng thi quá kh đ nói v N hoàng, có l đ tin phát ngay khi N hoàng mt. Nhưng ông Johnson nói ông đt nhiên nghn ngào không nói nên li và t chi tr li.

Mt trong nhng người Vit Nam tng ba ln gp N hoàng Elizabeth là cu Đi s Vit Nam ti Anh, ông Vũ Quang Minh. Ông Minh k v ln đu ra mt N hoàng trong vai trò đi s : "Năm đó bà đã 85 tui, cc k minh mn, thông tu. Dù s hu khí cht hoàng gia cao quý được bi đp sut my chc năm tr vì, nhưng N hoàng li cho tôi có cm giác ging như tôi đang nói chuyn vi bà mình.

"Trong bui gp đu tiên, bà thân tình và ân cn hi tôi : "Vì sao Đi s đến trình Quc thư mà không có phu nhân đi cùng ?".

"Tôi tr li : "Phu nhân ca tôi đang làm vic ti Đi s quán Vit Nam Canada nên không th có mt trongs kin này. Tuy nhiên, phu nhân và con trai tôi vn đang dưới s tr vì ca N hoàng (vì Canada thuc khi Thnh vượng chung, N hoàng Anh vn là Nguyên th Quc gia tr vì Canada, v nguyên tc)".

"Bà cười ln khi nghe tôi nói và hào hng k : "Các hoàng t và công chúa con tôi đu rt yêu Vit Nam và có nhiu chuyến đi ti Vit Nam. Riêng Hoàng t Andrew còn đc bit thích mua các món đ Vit Nam t tranh v, gm s trang trí… và đem v treo khp cung đin. Có c mt b sưu tp tranh Vit Nam trong Hoàng gia Anh.

"…Ln th 2 din kiến N hoàng trong bui chiêu đãi tiL hi  Mùa hè trong vườn Cung đin Buckingham, va nhìn thy v tôi, bà cười : "Đây chính là Phu nhân Đi s mi t Canada sang đúng không ?". Tôi rt ngc nhiên vì bà còn nh."

Nhiu người tng gp N hoàng như Đi s Minh đu nói N hoàng có kh năng khiến h cm thy h là người quan trng nht đó. Mt cu th tướng Anh được dn li nói N hoàng là người duy nht mà ông có th th l mi th mà không s rng nhng điu ông nói s đến tai người khác.

Khi t chc liên hoan mng Đi l Bch kim nhân 70 phng s ca N hoàng cùng các hc viên karate ca tôi hi tháng Sáu, trong thâm tâm tôi đã nghĩ s không còn nhiu dp đ chia vui cùng N hoàngnhư tôi viết khi đó . N hoàng là người không th thay thế và Vua Charles đ tam s phi vt v đ chng t bn thân trong vai trò người đng đu Vương quc Liên hip Anh cũng như ca Khi Thnh vương chung gm hơn 50 nước trong đó có 10 nước s vn tm thi coi Vua Charles là nguyên th quc gia.

nuhoang3

Tác gi ghi s chia bun nhà th đa phương ngày 9 tháng Chín.

Sáng 9/9, tôi là người đu tiên ghi vào s chia bun ti nhà th đa phương nơi tôi sng. Người ph trách nhà th nói mt lot các s kin nhà th có th s b hu trong mt hai tun ti. Nhiu người ti Anh nhng ngày này có th có cm giác như thi gian ngng trôi khi nước Anh hu mt lot các s kin đã được lên lch đ tưởng nh cũng như tán dương hơn 70 năm vì dân vì nước ca N hoàng có mt không hai ca Anh.

Nguyễn Hùng

Nguồn : VOA, 10/09/2022

Quay lại trang chủ

Additional Info

  • Author: Ngô Nhân Dụng, Nguyễn Hùng
Read 267 times

Viết bình luận

Phải xác tín nội dung bài viết đáp ứng tất cả những yêu cầu của thông tin được đánh dấu bằng ký hiệu (*)