Thanh trừng tham nhũng sẽ có tác động đến chính sách đối ngoại của Việt Nam ?

Maria Siow

Đội ngũ lãnh đạo mới của Việt Nam thiếu kinh nghiệm đối ngoại

Việt Nam thanh lọc hàng ngũ lãnh đạo sau chiến dịch trấn áp tham nhũng - Ảnh minh họa : Nguyễn Xuân Phúc, Vũ Đức Đam, Phạm Bình Minh và Phạm Minh Chính

Cuộc đàn áp chống tham nhũng gần đây dẫn đến việc Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc phải từ chức có nghĩa là đội ngũ lãnh đạo mới của Việt Nam thiếu kinh nghiệm về chính sách đối ngoại

Hà Nội phải đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan khi cố gắng hình thành mối quan hệ đối tác ‘chiến lược’ tiềm năng với Hoa Kỳ, trong khi vẫn duy trì quan hệ chặt chẽ với Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của Hà Nội

Khi Việt Nam thanh lọc hàng ngũ lãnh đạo sau chiến dịch trấn áp tham nhũng, nhiều câu hỏi đã được đặt ra về việc đội ngũ mới thiếu kinh nghiệm về chính sách đối ngoại và điều đó có thể ảnh hưởng như thế nào đến khả năng điều hướng các thách thức ngoại giao trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ-Trung.

Tuần trước, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã từ chức sau khi có tin đồn ông sắp bị cách chức trong chiến dịch chống tham nhũng dẫn đến việc một số bộ trưởng bị cách chức.

Truyền thông nhà nước Việt Nam nói ông Phúc "nhận trách nhiệm chính trị với tư cách là người đứng đầu khi để một số cán bộ, trong đó có hai phó thủ tướng và ba bộ trưởng có vi phạm, khuyết điểm gây hậu quả rất nghiêm trọng".

Đầu tháng này, Phạm Bình Minh và Vũ Đức Đam đã bị cách chức phó thủ tướng vì hai vụ tham nhũng liên quan đến việc mua sắm bộ dụng cụ thử nghiệm Covid-19 và các chuyến bay giải cứu công dân Việt Nam bị mắc kẹt ở nước ngoài trong đại dịch.

Phạm Bình Minh là bộ trưởng bộ ngoại giao và Vũ Đức Đam phụ trách xử lý đại dịch. Thay thế họ là Trần Hồng Hà và Trần Lưu Quang. Cả hai đều không có kinh nghiệm chính sách đối ngoại.

Hà Hoàng Hợp, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện ISEAS Yusof-Ishak có trụ sở tại Singapore, cho biết thủ tướng đương nhiệm Phạm Minh Chính đã lãnh đạo ngoại giao của Việt Nam.

"Dưới sự lãnh đạo đối ngoại của ông Chính, quan hệ Việt-Mỹ và hành vi phòng ngừa rủi ro của Việt Nam đối với Trung Quốc [sẽ] không thay đổi," ông nói, đề cập đến mối quan hệ được cải thiện của Hà Nội và Washington trước những lo ngại chung về sự hung hăng ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực.

Việc gìn giữ các mối quan hệ hiện tại đặt ra một tình thế tiến thoái lưỡng nan đối với Việt Nam, vốn đang xem xét khả năng chuyển từ quan hệ đối tác toàn diện sang quan hệ đối tác "chiến lược" với cựu thù Hoa Kỳ đồng thời duy trì quan hệ hữu hảo với Trung Quốc, quốc gia láng giềng của Việt Nam. đối tác thương mại lớn nhất.

Ông Nguyễn Khắc Giang, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam, cho biết xuất thân của chủ tịch nước tiếp theo sẽ không có tác động đáng kể đến định hướng chính sách đối ngoại của Việt Nam vì vai trò này "phần lớn mang tính nghi thức".

Ông cho biết chính sách đối ngoại của đất nước đã được Đại hội Đảng năm 2021 quyết định và hướng dẫn chung và khó có thể thay đổi hướng đi.

Vì vậy, mặc dù ông Trần Lưu Quang "không có kinh nghiệm ở cấp chính quyền trung ương, chứ chưa nói đến chính sách đối ngoại", ông Giang cho biết việc bổ nhiệm phó thủ tướng sẽ không làm thay đổi đáng kể chính sách đối ngoại.

Ông Giang nói thêm : "Một phần vì vai trò chỉ giới hạn trong việc "giám sát" các hoạt động của Bộ Ngoại giao hơn là đưa ra các quyết định chính sách do Bộ Chính trị và Ban Chấp hành Trung ương quyết định.

Tuy nhiên theo ông Gianh, việc ra đi của hai ông Nguyễn Xuân Phúc và Phạm Bình Minh, cả hai đều đóng "vai trò quan trọng trong thành công ngoại giao của Hà Nội trong những năm gần đây, có khả năng làm giảm khả năng điều hướng cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc cũng như đối phó với tranh chấp ở Biển Đông của Việt Nam".

Zachary Abuza, giáo sư về an ninh chiến lược tại Đại học Chiến tranh Quốc gia ở Washington xem sự thiếu kinh nghiệm về chính sách đối ngoại của ông Trần Lưu Quang là điều "đáng lo ngại". Ông Zachary Abuza cho biết ngoại trưởng Bùi Thanh Sơn có thể "là người ra đi tiếp theo", do chức bộ trưởng trong vụ bê bối chuyến bay giải cứu.

Nếu Bộ trưởng Công an Tô Lâm trở thành chủ tịch nước thì sẽ có "sự thiếu hụt kinh nghiệm về chính sách đối ngoại thực sự trong giới lãnh đạo cấp cao", Abuza nói.

Như vậy ông Lê Hoài Trung, đương kim Trưởng ban Đối ngoại Trung ương sẽ trở thành "chuyên gia chính sách đối ngoại cao cấp nhất", ông nói.

"Nếu ông Sơn bị đuổi, ông Lê Hoài Trung rất có thể sẽ trở thành Bộ trưởng Bộ Ngoại giao mới," ông nói thêm.

Bill Hayton, cộng tác viên của Chương trình Châu Á-Thái Bình Dương tại Chatham House và theo dõi Việt Nam lâu năm, cho biết các vấn đề đối ngoại là "ưu tiên thấp" đối với Hà Nội trong những năm gần đây.

Hayton nói : "Điều đảng muốn nhất là được yên ổn củng cố quyền lực," đồng thời cho biết thêm rằng bộ ngoại giao đã bị loại khỏi bộ chính trị và bị gạt ra ngoài lề trong chính trị trong nước.

"Việc lựa chọn tân phó Thủ tướng là Trần Lưu Quang chỉ có kinh nghiệm đối ngoại chỉ giới hạn ở một tỉnh giáp biên giới Campuchia, cho thấy sẽ có sự liên tục," Hayton nói thêm.

Ai sẽ là chủ tịch nước kế tiếp ?

Nói về việc Tô Lâm có nhiều khả năng được bổ nhiệm làm chủ tịch nước, Hayton cho biết có "rất nhiều tin đồn rằng ông ấy đã đảm nhận vị trí này".

"Tuy nhiên, việc ông ấy không được bổ nhiệm ngay lập tức cho thấy rằng có một số phản đối trong đảng đối với việc thăng tiến của ông ta," Hayton nói, đồng thời cho biết thêm rằng thủ tướng đương nhiệm và một số thành viên trong ban lãnh đạo xuất thân từ Bộ Công an.

Ông nói, có khả năng là "cánh an ninh của đảng muốn quay trở lại chủ nghĩa Lenin chính thống và nhận tín hiệu từ Trung Quốc".

Lãnh đạo Việt Nam coi Đảng cộng sản Trung Quốc "là một người bạn trong cuộc đấu tranh duy trì quyền kiểm soát Việt Nam", Hayton nói, đồng thời cho biết thêm rằng việc chuyển hướng "hướng tới một Việt Nam ‘Tập Cận Bình-hóa'" có thể sẽ "đối mặt với sự phản kháng ngày càng tăng trong vài năm tới" từ các thành phần khác trong đảng".

Trong những năm gần đây, Trung Quốc dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình không chỉ giải quyết vấn đề tham nhũng mà còn tăng cường kiểm soát và định hướng của nhà nước đối với nền kinh tế cũng như đàn áp xã hội dân sự.

Các ứng cử viên khác cho chức chủ tịch nước, theo ông Hà Hoàng Hợp là ủy viên bộ chính trị Đảng cộng sản Việt Nam Võ Văn Thưởng, bí thư thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Nên, và Bí thư trung ương đảng Trương Thị Mai.

Maria Siow