Hôm Thứ Sáu, 17/03/2023 trang mạng VOV đưa tin có tựa đề Thanh niên cần "lấy cái đẹp, dẹp cái xấu" trên mạng xã hội (*).
Tin giả có thể đến từ bất cứ nguồn nào, kể cả từ Đảng cộng sản Việt Nam và Chính phủ... Người có trách nhiệm với quốc gia dân tộc phải góp sức ngăn chặn tin giả.
Buổi diễn đàn "Tiếng nói tuổi trẻ – Hành động của Đoàn" đặt vấn đề về mạng truyền thông xã hội ảnh hưởng tới tâm sinh lý và hành vi của thanh thiếu nhi, đặc biệt là các thông tin sai sự thật rất khó phân biệt, khó nhận diện. Nhóm người chủ tọa buổi diễn đàn hời hợt nêu chung chung một số giải pháp giúp thanh niên tăng cường "sức đề kháng trước các thông tin xấu, độc, sai sự thật trên mạng xã hội".
Bí thư thường trực Trung ương Đoàn, Chủ tịch Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam Nguyễn Ngọc Lương nói hiện Thủ tướng Chính phủ đã ban hành đề án giáo dục lý tưởng đạo đức cách mạng lối sống văn hóa trên không gian mạng giai đoạn 2022 – 2030. Trung ương Đoàn cũng đã ban hành nhiều kế hoạch, nội dung để thực hiện công việc, cần hình thành ý thức, thái độ và văn hóa sử dụng mạng xã hội tích cực. Ông ta cũng đem Luật An ninh mạng để căn cứ vào đó giúp đoàn viên thanh niên sử dụng mạng xã hội an toàn.
Những điều ông Nguyễn Ngọc Lương nêu ra chỉ là lập đi lập lại điều trong đảng đã dậy từ lâu. Các buổi hội nghị, hội thảo, diễn đàn, tọa đàm và vô số tài liệu giấy, điện tử, hệ thống báo chí của Đoàn Thanh Niên cung cấp thông tin liên quan đến việc sử dụng mạng xã hội cũng có từ lâu và lập đi lập lại nhiều lần. Đảng nói vậy, làm vậy, đoàn cũng nói vậy, làm vậy theo không có gì mới. Trong các đại hội, diễn đàn về phòng chống "tin giả", đảng viên, đoàn viên ai cũng nằm lòng với những diều được dậy, và nói ra thao thao bất tuyệt, không sai một chấm, một phẩy với lời ban tuyên giáo dậy, nhưng sao càng ngày đoàn viên, đảng viên càng mặn mà với những cái đảng, đoàn bảo "tin giả’, làm đoàn viên, đảng viên khô đảng nhạt đoàn ? Tất cả vì đảng và đoàn chỉ nói, và chỉ nói nửa chùng, không thể có giải pháp rốt ráo vì vướng cơ chế dộc tài, đảng trị mang tình thao túng, cưỡng ép và dối trá của cộng sản.
Việt Nam là một xã hội bị cai trị bởi chế độ độc tài, nơi quyền tự do thông tin, ngôn luận và ý tưởng bị cấm đoán, việc giáo dục những người trẻ tuổi về kỹ năng tư duy phản biện và thúc đẩy hiểu biết về truyền thông có thể là một thách thức. Chính phủ kiểm soát các phương tiện truyền thông và đàn áp các quan điểm không cộng sản, gây khó khăn cho mọi người, đặc biệt những người trẻ tuổi có nhu cầu thiết tha tiếp cận các nguồn thông tin đa dạng và phát triển kỹ năng tư duy phản biện của họ để có thể phân biệt thiệt gỉa trong thông tin.
Tuy nhiên, vẫn có thể thúc đẩy các kỹ năng tư duy phản biện và hiểu biết về phương tiện truyền thông trong một xã hội như vậy, dù có thể khó khăn. Dưới đây là một số chiến thuật khả thi :
Sử dụng các nguồn thông tin thay thế : Mặc dù chính phủ có thể kiểm soát các phương tiện truyền thông chính thống, nhưng vẫn có thể có các nguồn thông tin thay thế, chẳng hạn như báo ‘lề trái’ hoặc đài phát thanh có uy tín quốc tế. Những người trẻ tuổi có thể được khuyến khích tìm kiếm những nguồn thay thế này và so sánh thông tin được trình bày với những gì họ nghe được trên các phương tiện truyền thông chính thống của đảng.
Những người trẻ có học cần luyện tập tư duy phản biện : Biết tư duy phản biện đứng đắn, không thiên kiến giúp người trẻ tuổi đánh giá các nguồn, kiểm tra sự thật và so sánh thông tin với các nguồn khác. Nhà trường Việt Nam không dạy tư duy phản biện và trong hệ thống đảng đoàn tư duy phản biện có thể bị chụp mũ phản dộng, tự chuyển biến, tư chuyển hóa, xét lại rất nguy hiểm.
Sử dụng các ví dụ từ lịch sử : Những người trẻ tuổi có thể phải tự tìm hiểu về các sự kiện lịch sử từ xa xưa đến hiện đại, khi chính phủ kiểm soát các phương tiện truyền thông và đàn áp các quan điểm thay thế. Điều này có thể giúp họ hiểu tầm quan trọng của tư duy phản biện và hiểu biết về phương tiện truyền thông trong các chế độ độc tài đầy thách thức. Điều này cũng khó khăn trong xã hội độc tài, đảng trị. Đảng cộng sản Việt Nam đã và đang nỗ lực viết lại lịch sử dân tộc, bóp méo tất cả để chỉ dựng nên hình ảnh một đảng cộng sản hoàn thiện, bao trùm cả lên quá khứ. Tất cả những gì thuộc về đảng đều đúng.
Khuyến khích thảo luận cởi mở : Những người trẻ tuổi có thể được khuyến khích tham gia thảo luận cởi mở với bạn bè và các thành viên trong gia đình về các sự kiện hiện tại và các vấn đề xã hội. Điều này có thể giúp họ phát triển kỹ năng tư duy phản biện và học cách đánh giá các quan điểm khác nhau. Điều này là tối kỵ trong xã hội Việt Nam. Ngay cả trong gia đình người ta cũng không có sự cởi mở. Mạng lưới an ninh của Đảng mở rộng đến tận các ngóc ngách, hang cùng ngõ hẻm, tới tận từng gia đình cũng có tai mắt của Đảng. Những buổi phê và tự phê trong Đảng, trong đoàn là những buổi lên đồng tập thể, người dự đồng loạt nói dối, và ai cũng hài lòng với sư dối trá vui vẻ của nhau.
Tuy nhiên đối với những người trẻ thật sự muốn tìm hiểu sự thật, họ cần tự giáo dục và giáo dục người khác về tuyên truyền và kiểm duyệt. Khi biết rõ phương thức tuyên truyền và kiểm duyệt của Đảng người ta có thể hiểu cách chính phủ kiểm soát phương tiện truyền thông và định hướng dư luận như thế nào. Điều này cũng có thể giúp mọi người nhận ra khi nào họ bị thao túng và phát triển kỹ năng tư duy phản biện.
Thanh niên cần có thái độ tích cực khi sử dụng mạng xã hội và nền tảng trực tuyến. Dù chính phủ đang cố gắng kiểm soát mạng xã hội và nền tảng trực tuyến, nhưng những nền tảng này vẫn có thể được sử dụng để chia sẻ thông tin và ý tưởng. Việc khuyến khích mọi người sử dụng các nền tảng này một cách đúng đắn để chia sẻ các quan điểm thay thế và thách thức các câu chuyện chính- thống-giả-dối từ chính phủ có thể giúp thúc đẩy hiểu biết về truyền thông. Hiện chính phủ Việt Nam sử dụng Lực lượng 47, được Tổng cục Chính trị thành lập theo Chỉ thị 47/CT-CT ban hành ngày 8/1/2016. Lực lượng này gồm 10.000 người, sẽ ‘là hạt nhân đấu tranh trên không gian mạng’, ‘vừa hồng vừa chuyên, kiên định lập trường, có trình độ, kỹ năng sử dụng công nghệ cao’ (Thượng tướng Nguyễn Trọng Nghĩa). Ngoài ra còn lực lượng dư luận viên vài chục ngàn chuyện tung tin giả hoặc những luận điệu lừa gạt dư luận.
Đi xa hơn nữa, người không muốn bị nô lệ thông tin, cần mạnh dạn bước chân ra khỏi biên giới. Thanh niên không nên ngần ngại tham gia hợp tác quốc tế, gia nhập các diễn đàn thế giới và ngay cả các hoạt động văn hóa, nghệ thuật liên quốc gia để mở rộng kiến thức và tìm hiểu thông tin đa chiều, đó có thể là công cụ quan trọng để thúc đẩy hiểu biết về truyền thông và thách thức các chế độ độc tài. Khuyến khích mọi người thể hiện bản thân thông qua nghệ thuật, âm nhạc và các hình thức thể hiện sáng tạo khác có thể giúp chính mình và mọi người phát triển kỹ năng tư duy phản biện và thúc đẩy các quan điểm thay thế.
Để có thể giao tiếp một cách cởi mở ở Việt nam, dưới chế độ độc tài, có thể khó khăn, nhưng điều quan trọng là thúc đẩy tự do thông tin và ý tưởng, khám phá tin giả và tìm sự thật cần có một số kỹ năng khả thi :
Sử dụng thông tin liên lạc được mã hóa : Thông tin liên lạc được mã hóa có thể giúp bảo vệ quyền riêng tư của mọi người và ngăn chính phủ chặn thông tin liên lạc của mọi người. Giao thức Signal hay WhatsApp hay VPN chẳng hạn được mã hóa cả hai đầu và nhắn tin tức thời có thể sử dụng trong các cuộc trao đổi, giúp thúc đẩy giao tiếp cởi mở, bảo vệ người sử dụng khỏi bị rình mò, can thiệp và kiểm duyệt.
Để có thể giúp thúc đẩy giao tiếp cởi mở người ta có thể ẩn danh, dung một tên giả, nick name. Ẩn danh có thể giúp bảo vệ mọi người khỏi sự giám sát và trả thù của chính phủ. Khuyến khích mọi người sử dụng các công cụ giao tiếp ẩn danh, chẳng hạn như Tor hoặc các tài khoản truyền thông xã hội ẩn danh khác.
Như đã nói trên, tin giả dù phát xuất ở bất cứ nguồn nào, kể từ ngoại quốc, những kẻ phá hoại, hay từ chính phủ có thể làm tha hóa xã hội, người có trách nhiệm cần tố giác tin giả. Điều đó đóng một vai trò quan trọng trong việc vạch trần những hành vi sai trái của bất cứ ai, kể cả chính phủ và thúc đẩy tính minh bạch. Giúp người tố giác bằng cách cung cấp cho họ sự hỗ trợ pháp lý và tài chính có thể giúp khuyến khích giao tiếp cởi mở và thúc đẩy trách nhiệm giải trình.
Sử dụng áp lực quốc tế là một công cụ quan trọng để thúc đẩy giao tiếp cởi mở ở các quốc gia có chế độ độc tài. Làm việc với các tổ chức quốc tế và các quốc gia khác để gây áp lực buộc chính phủ phải tôn trọng quyền tự do thông tin và liên lạc có thể giúp tạo ra áp lực thay đổi.
Tóm lại, việc ngăn chặn tin giả ở Việt Nam cần nhiều nỗ lực thực hiện. Tin giả có thể đến từ bất cứ nguồn nào, kể cả từ Đảng cộng sản Việt Nam và Chính phủ, hệ thống truyền tin với hàng ngàn báo đài và qua các hội đoàn. Người có trách nhiệm với quốc gia dân tộc không thể không góp sức ngăn chặn tin giả. Ngoài các nỗ lực trình bày trên, điều quan trọng là mọi người cần thúc đẩy tự do báo chí, thông tin, hội họp. Trước mắt nên biết cách sử dụng thông tin liên lạc được mã hóa, khuyến khích ẩn danh, hỗ trợ người tố giác sự tung tin giả, sử dụng áp lực quốc tế và giáo dục mọi người về quyền của họ, để thúc đẩy giao tiếp cởi mở trong dân chúng.
Quang Nguyên
Nguồn : VNTB, 20/03/2023
-----------------------
(*) https://vov.vn/xa-hoi/thanh-nien-can-lay-cai-dep-dep-cai-xau-tren-mang-xa-hoi-post1008090.vov