Ngày 27/05/2023, Ban chỉ đạo quốc gia phòng chống dịch Covid-19 họp phiên cuối để công bố kết thúc nhiệm vụ. Sau hơn ba năm dịch Covid-19 bùng phát, Việt Nam ghi nhận hơn 11,6 triệu ca nhiễm, đứng thứ 13/231 quốc gia và vùng lãnh thổ và có hơn 43.200 ca tử vong. Dù từ đầu tháng 04/2023, số ca nhiễm mới, bệnh nhân nặng có xu hướng gia tăng, nhưng không nguy cấp nên Việt Nam chuẩn bị hồ sơ để công bố hết dịch.
Một khu phố ở Vũng Tàu bị phong tỏa trong thời gian dịch Covid-19 phát triển mạnh ở Việt Nam, ngày 13/09/2021. AP - Hau Dinh
Trước đó, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố Covid-19 không còn là tình trạng khẩn cấp về y tế toàn cầu. Tuy nhiên, tiến sĩ Angela Pratt, đại diện WHO tại Việt Nam, đã khuyến cáo Việt Nam cần tiếp tục theo dõi sát sao năng lực các cơ sở chăm sóc, đồng thời có thể cần điều chỉnh các biện pháp ứng phó phù hợp. Đại diện của WHO nhấn mạnh : "Chúng ta không muốn quay trở lại tình trạng mà các quốc gia phải trải qua trong hơn 3 năm qua. Vì vậy, tất cả những điều trên thực sự rất quan trọng ngay tại thời điểm hiện tại khi mà số ca mắc đang gia tăng tại Việt Nam".
Khuyến cáo được đưa ra vào thời điểm, Việt Nam, cũng như khu vực Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương, ghi nhận số ca nhiễm mới gia tăng mạnh, chiếm tới 40% số ca Covid-19 được báo cáo trên toàn cầu trong chu kỳ 28 ngày gần nhất, theo báo cáo ngày 19/05 của WHO.
Trả lời RFI tiếng Việt ngày 20/05, bác sĩ Trương Hữu Khanh, nguyên trưởng khoa Nhiễm-Thần kinh, Bệnh viện Nhi Đồng 1, nhận định :
"Theo tôi, khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới đối với Việt Nam là hơi quá. Mới đây thủ tướng chính phủ Việt Nam đã đề nghị Bộ Y tế làm một tờ trình để đưa bệnh Covid ra khỏi nhóm A để trở thành nhóm B, có nghĩa là thành bệnh đặc hữu. Ở Việt Nam phân ra nhóm A, nhóm B. Nhóm A là bệnh truyền nhiễm rất độc hại. Còn nhóm B là bệnh đặc hữu. Và thủ tướng chính phủ đã đề nghị Bộ Y tế làm việc đó.
Còn theo tôi, ở Việt Nam, nền miễn dịch gần như vững hơn nhiều nước. Tại vì tỉ lệ chích mũi 3 rất là cao. Cho nên, số người thoát miễn dịch không phải là vấn đề. Tỉ lệ đó rất thấp. Và chúng ta nên nhớ là dù là đặc hữu hay không đặc hữu thì bệnh gì cũng vậy, cũng sẽ có đối tượng nguy cơ, cũng sẽ có người trở nặng. Chứ không bao giờ chúng ta nói là Covid sẽ không hiện hữu hoặc là Covid sẽ không làm một người nào chết hết. Điều đó không đúng vì bây giờ nó đã là một virus của con người".
Đầu tháng 05, số ca nhiễm Covid-19 ở Việt Nam tăng vọt so với những tháng trước, đỉnh điểm là gần 3.400 ca hôm 06/05. Sau nhiều ngày trung tuần tháng 5 ở mức khoảng 2.000 ca, số ca nhiễm mới hàng ngày đã giảm xuống, hiện khoảng 1.100 đến 1.400 ca, theo số liệu đến ngày 26/05. Bác sĩ Trương Hữu Khanh giải thích xu hướng ca nhiễm tăng trở lại ở Việt Nam trong thời gian qua :
"Theo tôi, một bệnh lý hô hấp quay trở lại với một virus mà độ miễn dịch của người dân kém đi thì phải mất 3-4 tuần, thậm chí 5 tuần mới lui, cho nên biến thể này có thể sẽ gặp lại những người mà miễn dịch chưa hoàn hảo. Họ sẽ mắc bệnh nhưng sẽ hết, chứ không có gì đặc biệt. Cho nên tiếp tục phát hiện những đối tượng nguy cơ sớm để đưa họ tới bệnh viện, đừng để họ tới trễ. Thứ hai là bù đắp lại vac-xin của những người chưa đủ mũi".
2023 vẫn miễn phí tiêm vac-xin ngừa Covid-19
Tính đến nay, Việt Nam đã hoàn thành tiêm chủng liều cơ bản cho người từ 12 tuổi trở lên, tiêm tổng cộng hơn 266,4 triệu liều. Phát biểu trong phiên họp của Đại hội đồng Y tế Thế giới lần thứ 76 tại Geneve ngày 23/05, thứ trưởng Y tế Việt Nam Nguyễn Thị Liên Hương nhấn mạnh "Việt Nam đạt mức bình quân 273,7 liều vac-xin ngừa Covid-19 đã tiêm/100 người dân, cao gấp 1,6 lần mức trung bình toàn thế giới (170,1) và cao hơn hầu hết các nước phát triển. Tỉ lệ tiêm đủ liều cơ bản của Việt Nam cao gấp 1,4 lần và tỉ lệ tiêm nhắc lại cao gấp 2 lần so với mức trung bình của thế giới".
Tuy nhiên, Tổ chức Y tế Thế giới vẫn tỏ ra lo ngại về độ bao phủ của các liều nhắc lại ở Việt Nam, bởi vì dù tỉ lệ tiêm liều cơ bản rất tốt nhưng tỉ lệ mũi nhắc lại lại không như mong đợi. Mới đây, Bộ Y tế đã lập kế hoạch tiếp tục triển khai tiêm cho các đối tượng mới đến độ tuổi tiêm vac-xin ngừa Covid-19 và tiêm các mũi nhắc lại. Đối tượng được ưu tiên cao là người cao tuổi, người trưởng thành có bệnh nền nặng (như tiểu đường/tim mạch), người có bệnh lý miễn dịch kể cả trẻ em từ 6 tháng tuổi trở lên, phụ nữ có thai và cán bộ y tế tuyến đầu. Đối tượng ưu tiên trung bình là người trưởng thành khỏe mạnh dưới 50 hoặc 60 tuổi không có bệnh nền, trẻ em và trẻ vị thành niên mắc các bệnh nền. Đối tượng ưu tiên thấp là trẻ em và trẻ vị thành niên từ 6 tháng tới 17 tuổi.
Theo tính toán, đến hết năm 2023, Việt Nam cần gần 4 triệu liều vac-xin. Năm 2023, tiêm vac-xin ngừa Covid-19 vẫn được miễn phí và có thể lồng ghép với hoạt động tiêm chủng thường xuyên vì Covid-19 sẽ còn hiện diện trong cuộc sống trong tương lai gần. Nguồn kinh phí để thực hiện kế hoạch tiêm phòng này được lấy từ ngân sách nhà nước, Quỹ vac-xin phòng Covid-19 và nguồn viện trợ, tài trợ, hỗ trợ của các tổ chức, cá nhân trong nước, ngoài nước cùng các nguồn vốn hợp tác khác.
Làn sóng dịch nhỏ hiện nay ở việt Nam một phần là do biến thể phụ Omicron. Vào cuối tháng 03, trên thế giới ghi nhận khoảng 500 biến thể phụ Omicron nhưng con số này hiện đã lên đến 600. Các biến thể phụ lưu hành ở các nước thì cũng được ghi nhận ở Việt Nam. Liệu những biến thể đó có nguy hiểm hơn không ? Bác sĩ Trương Hữu Khanh giải thích :
"Thực ra trên thế giới, người ta cũng không thấy những biển thể mới này nguy hiểm. Nó vẫn lây nhanh hơn, và có một số đối tượng sẽ thoát miễn dịch, chứ không phải là tất cả những người khác đều thoát miễn dịch. Cho nên, đó cũng không phải là gánh nặng gì đối với ngành y tế.
Chúng ta biết khi một dịch bệnh xảy ra thì số ca bệnh không quan trọng bằng việc có làm quá tải khối điều trị hay không. Đó mới là điều quan trọng. Ở Việt Nam cũng có nhiều dịch bệnh, cả trăm ngàn, mấy trăm ngàn nhưng không quá tải đối với khối điều trị, thì người ta vẫn phòng ngừa như thông thường, chứ không đến nỗi phải huy động giống như đợt đại dịch trước đó".
Tuyên bố hết dịch để phục hồi kinh tế mạnh mẽ hơn
Phó giáo sư Đỗ Văn Dũng, trưởng khoa Y tế Công cộng trường Đại học Y-Dược Thành phố Hồ Chí Minh, nhận định với trang Tuổi Trẻ (21/05) rằng thời điểm lý tưởng nhất để công bố hết dịch Covid-19 là vào khoảng nửa sau tháng 6 do tình hình dịch hiện nay tương đối lạc quan, khi số ca mắc và tử vong vì Covid-19 đã giảm mạnh.
Thủ tướng chính phủ Việt Nam cũng đã yêu cầu Bộ Y tế căn cứ khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới và thực tế dịch bệnh Covid-19 tại Việt Nam để xây dựng kế hoạch kiểm soát, quản lý bền vững đối với dịch giai đoạn 2023-2025. Có nghĩa là có thể coi Covid-19 là dịch cúm thông thường ở Việt Nam không ? Bác sĩ Trương Hữu Khanh, nguyên trưởng khoa Nhiễm-Thần kinh, Bệnh viện Nhi Đồng 1, nhận định :
"Sắp tới đây tôi nghĩ nó cũng sẽ là một bệnh như những bệnh đường hô hấp khác. Thực sự ở Việt Nam còn nhiều gánh nặng đối với những bệnh chưa có vac-xin hoặc là những bệnh xảy ra hàng năm, như tay chân miệng, sốt xuất huyết có gánh nặng nhiều hơn nhiều so với Covid-19. Cho nên chỉ vài ngàn ca bệnh Covid-19 vẫn không là gì so với các đợt dịch bệnh của sốt xuất huyết hay tay chân miệng. Vì thế đổ sức vào phòng ngừa căn bệnh đó (Covid-19) thì rất tốn kém trong khi cho tới giờ nó không có gì đặc biệt. Mình để lực để phòng ngừa những căn bệnh thông thường mà hàng năm xảy ra mà phải đối phó".
Theo truyền thông Việt Nam, dù chưa chuyển Covid-19 từ nhóm A - các bệnh truyền nhiễm rất độc hại sang nhóm B - các bệnh đặc hữu, nhưng Việt Nam đã chuyển sang giai đoạn "quản lý bền vững" dịch bệnh, như mở cửa biên giới, không cấm đi lại, tổ chức hội họp, sự kiện, không yêu cầu xét nghiệm bắt buộc, nới lỏng cách ly Hiện chỉ còn một số hoạt động coi Covid-19 là nhóm A như quy định giám sát dịch, chữa bệnh miễn phí cho người nhiễm Covid-19, tiêm vac-xin miễn phí… Điều này cũng có nghĩa khi chuyển Covid-19 sang nhóm B, người bị bệnh sẽ không còn được điều trị miễn phí như trước.
Sau khi công bố dịch trên toàn quốc từ ngày 01/04/2020, khoảng hai năm sau, từ đầu năm 2022, nhiều lần thủ tướng Việt Nam đã yêu cầu các đơn vị liên quan tham khảo kinh nghiệm quốc tế, tiến tới bình thường hóa với dịch bệnh, xem Covid-19 là bệnh đặc hữu. Tuy nhiên, Bộ Y tế vẫn chưa cụ thể hóa được các chủ trương này. Kể cả khi đã tiêm đủ hai mũi vac-xin cho nhóm từ 12 tuổi nhưng Bộ Y tế vẫn đề xuất chưa công bố hết dịch vì lo ngại biến thể mới nguy hiểm hơn. Đề xuất xây dựng kế hoạch ứng phó Covid-19 lần này lại diễn ra vào đúng thời điểm Việt Nam có đợt dịch bùng phát nhỏ và có thể xuất hiện các biến chủng mới của virus SARS-CoV-2 trong thời gian tới.
Tình hình này khiến Tổ chức Y tế Thế giới đưa ra khuyến cáo và cam kết đồng hành với Việt Nam trong công cuộc phòng chống dịch. Ngoài ra, tổ chức của Liên Hiệp Quốc cũng đưa ra 7 khuyến nghị trong công tác phòng, chống dịch Covid-19 tại các quốc gia khi chuyển từ phòng chống dịch khẩn cấp sang chiến lược kiểm soát dịch bền vững, lâu dài.
Công bố hết dịch sẽ giúp Việt Nam mở cửa kinh tế mạnh hơn, tăng tốc phục hồi kinh tế. Do đó, theo ông Trần Đắc Phu, nguyên cục trưởng Cục Y tế dự phòng được báo Tuổi Trẻ trích dẫn hôm 22/05, kế hoạch phòng chống dịch Covid-19 trong thời gian tới của Việt Nam phải "làm sao theo dõi được sát tình hình dịch bệnh để có đáp ứng phù hợp, không bất ngờ, vừa kiểm soát được dịch trong mọi tình huống nhưng không tốn kém, bảo vệ sức khỏe và quyền lợi người dân, đặc biệt lưu ý các hoạt động giám sát, dự phòng cá nhân, tiêm chủng, truyền thông, bảo vệ nhóm dễ bị tổn thương".
Thu Hằng
Nguồn : RFI, 29/05/2023