"Không có gì quý hơn độc lập tự do"
Tôi biết nó, thằng nói câu nói đó
Nguyễn Chí Thiện
Vào buổi khai trường đầu tiên của nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa, 3 tháng 9 năm 1945, Chủ tịch nước Hồ Chí Minh long trọng tuyên bố : "Từ giờ phút này trở đi các em nhận một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam, một nền giáo dục của một nước độc lập". Ngay "giờ phút" đó, chắc chắn, toàn dân không ai có thể hình dung ra được là cái "nền giáo dục của một nước độc lập" nó mắc (tới) cỡ nào ?
"Từ giờ phút này trở đi các em nhận một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam, một nền giáo dục của một nước độc lập".
Phải đợi đến gần hai phần ba thế kỷ sau, giá cả mới được ghi rõ - theo Mỹ Kim bản vị - trên báo Sài Gòn Tiếp Thị :
"Tháng Bảy mới là thời điểm chính thức các trường đầu cấp nhận hồ sơ tuyển sinh, nhưng hiện nay tại Hà Nội, cuộc chạy đua vào lớp 1 đã lên đến đỉnh điểm. Dù không giấy mực hay tuyên bố chính thức ‘giá’ vào trường điểm là bao nhiêu, nhưng các bậc phụ huynh đều hiểu muốn cho con vào trường mình mong muốn đều phải mở hầu bao. Một suất vào trường điểm lên đến cả vài nghìn USD".
"Vài" là bi nhiêu ?
Tổ Chức Minh Bạch Quốc Tế có con số chính xác hơn : Việt Nam đứng hạng nhì trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương về giá hối lộ cho một năm học vào trường công lập. Phải trả ba ngàn đồng để mua một chỗ ngồi học trong những trường công lập uy tín là một khoảng tiền rất lớn trong một đất nước mà lợi tức trung bình hằng năm chỉ nhỉnh hơn hai ngàn hai trăm đô chút xíu.
("A Transparency International report has found Vietnam to have the second highest bribery rates for public schools in the Asia Pacific region. It costs up to $3,000 to buy a place at the most sought after public schools, a huge expense in a country where annual average incomes barely top $2,200").
Không có thông tin nào về giá để được dậy ở trường điểm Hà Nội cả nhưng chắc chắn là cũng không rẻ lắm vì ngay ở những vùng xa/vùng sâu mà số tiền ("chạy cho một suất") cũng đã cao ngất trời rồi - theo báo Lao Động, số ra ngày 14 tháng 3 năm 2018 : "Để được ký hợp đồng ngắn hạn và lời hứa vào biên chế, có giáo viên phải chi từ 200-300 triệu đồng nhưng cuối cùng vẫn không có việc làm ổn định".
Nguyên do đưa đến hoạn nạn ("tiền mất tật mang") được báo Tiền Phong, số ra cùng ngày, cho biết thêm chi tiết :
"Chuyện hàng trăm giáo viên huyện Krông Pắk (Đắk Lắk) sắp mất việc có nguồn cơn từ việc 3 đời lãnh đạo huyện này đã ‘ký bừa’ hợp đồng với hơn 600 giáo viên, nhân viên giáo dục".
May mắn là Bộ Giáo dục và đào tạo đã lên tiếng "can thiệp" kịp thời, và "đề nghị" một phương cách giải quyết (hết sức vô tư) như sau :
"Công đoàn giáo dục Việt Nam đã có công văn gửi Liên đoàn lao động tỉnh Đắk Lắk, Sở Giáo dục và đào tạo có giải pháp can thiệp... đề nghị các cơ quan liên quan sớm có phương án sắp xếp, bố trí việc làm cho giáo viên theo hướng tiếp nhận tối đa các giáo viên làm việc tại địa phương".
Với "hướng tiếp nhận tối đa" thế này thì nhiều lớp học sẽ có hai hay ba giáo viên phụ trách. Người đứng đầu, người đứng cuối, và nếu vẫn dôi dư thì nhét thêm một ngồi giữa (lớp) nữa là xong. Học sinh sẽ được dậy dỗ kỹ càng hơn, và - chung cuộc - chả ai bị mất việc cả. Nhờ vậy, giới quan chức địa phuơng sẽ hết phải thấp thỏm, và phải nhờ đến trung ương can thiệp - như tin loan của báo Dân Trí hôm 28 tháng 3 năm 2018 : "Đắk Lắk đề nghị báo chí tạm dừng đưa tin 500 giáo viên mất việc... nhằm tránh làm nóng vấn đề".
Vấn đề, thực ra, không chỉ giới hạn vào chuyện bạc tiền. Giáo giới còn phải trả giá bằng nhiều hình thức khác nữa cơ.
Hôm 16 tháng 11 năm 2016, tờ Vietnamnet ái ngại cho hay : "Chuyện giáo viên ở thị xã Hồng Lĩnh được điều đi tiếp khách đã làm nóng phiên chất vấn Bộ trưởng Giáo dục và đào tạo sáng nay". May thay, câu chuyện đã nguội ngay, ngay sau khi ông Phùng Quang Nhạ giải thích (xuê xoa) rằng có nhiều vị khách tưởng giáo viên là tiếp viên nên chỉ "vui vẻ chút thôi" - chứ cũng không có gì là nghiêm trọng lắm !
Đến đầu tháng ba năm 2018 thì có "sự cố" khác, nóng hơn chút xíu, khi báo chí đồng loạt loan tin : Cô giáo phải qùi gối trước phụ huynh. Đến cuối tháng này lại có thêm chuyện nóng mới : Phụ huynh đánh cô giáo mang thai nhập viện !
Bạo lực học đường, nói cho nó công tâm, không chỉ đến từ một phía. Cha mẹ học sinh, đôi khi, chỉ vì "nóng lòng báo thù" cho con cái nên hơi quá tay chút xíu thôi. Giáo chức, không ít vị, cũng rất đáng bị trách phạt bằng những hình thức nặng nề hay thô bạo :
- Thầy giáo đánh học sinh dã man trong lớp học
- Thầy tát trò như kẻ thù trong lớp
- Cô giáo mầm non dùng dép đánh vào đầu trẻ
- Viết sai chính tả học sinh bị cô giáo đánh thâm tím mặt
- Thầy giáo gạ nữ sinh đổi tình lấy điểm
- Thầy giáo đưa nữ sinh 16 tuổi vào nhà nghỉ
- Giảng viên đại học lừa tiền hơn 100 sinh viên
- Thầy giáo cấp 1 bị tố dâm ô 9 học sinh lớp 3
Ảnh : giaoduc.net
Điều an ủi là loại cô thầy bất nhân tuy nhiều nhưng... không nhiều lắm. Bên cạnh thành phần bất hảo, vẫn có những nhà mô phạm tận tâm và khả kính.
Ngày 23 tháng 3 năm 2018 - ông Trần Tuấn Khanh, phó giám đốc Sở Giáo dục và đào tạo An Giang - cho biết : "Đến thời điểm này toàn tỉnh có trên 3.000 em học sinh không trở lại lớp từ sau Tết Nguyên đán Mậu Tuất 2018... Đa số là học sinh lớp 8, 9. Các em này một phần do hoàn cảnh khó khăn, ăn tết xong các em theo gia đình lên những thành phố lớn để làm ăn. Mặc dù các em chưa đến tuổi lao động nhưng cũng đi theo cha mẹ".
Đây là tình trạng phổ biến trên toàn quốc chứ không riêng chi ở An Giang. Đôi nơi, giáo viên đã hết sức tận tụy trong việc tìm lại học trò - theo như lời tự thuật của thầy giáo Vũ Văn Tùng :
"Những ngày tháng Ba khi hoa Pơ Lang đang nở đỏ rực trời Tây Nguyên, những giáo làng vùng sâu chúng tôi lại tất bật với hành trình lên nương tìm kiếm học trò. Khoác vội chiếc ba lô và cưỡi lên ‘con ngựa sắt’ già, tôi lại bắt đầu một cuộc hành trình hơn 40km đi tìm kiếm học trò. Sau gần 2 giờ đồng hồ rong ruổi đường rừng, tôi tìm thấy em trong một túp lều giữ rẫy của người dân vào đúng giờ nghỉ trưa.
Vừa nhìn thấy tôi, em ngượng ngùng đứng nép vào vai bạn. Tôi tiến lại gần em và nói : về với thầy với lớp đi em. Bỗng có tiếng lanh lảnh của một người phụ nữ trạc tuổi 40 ‘sao anh lại cướp công của tôi ?’ và kèm sau đó là những ngôn từ chua chát khác.
Loay hoay tìm hết lời lẽ vận động, giải thích, mãi đến xế chiều thầy trò tôi mới được người phụ nữ ấy tha cho về với 60.000 đồng là nửa ngày công của em.
Đưa em về nhưng trong lòng tôi vẫn canh cánh một nỗi lo vì không biết sẽ giữ được em bao lâu khi mà gánh nặng mưu sinh đang đè nặng trên đôi vai cô học trò bé nhỏ".
Thầy Tùng khiến tôi thốt nhớ đến tâm sự của một một nhà văn tiền bối :
"Sau khi đỗ tiểu học, tôi thi vào Trung-học. Những bạn của tôi ở từ các tỉnh tới, nói nhiều giọng khác nhau : Quảng-nam, Quảng-ngãi, Thừa-thiên, Bình-thuận, Ban-mê-thuột... Sau mỗi kỳ nghỉ Tết mỗi kỳ nghỉ Hè, lũ bạn đi học mang theo quà địa phương của mình. Bạn Quảng-nam mang theo khoai lang khô và bánh tổ, bạn Quảng-ngãi mang theo đường phổi, bạn Phan-thiết mang theo nước mắm nhĩ, còn rim mức, kẹo mè, bánh in, bánh cốm thì gần như không ai không có...
Ngoài những bạn học người kinh, ký túc xá còn nhận những học sinh người Rhadé, những Y Bliêng, Y Phơm, Y Bih, R’om Rock, Nay Phin... Họ đồng phục kaki vàng và trao đổi trò chuyện với chúng tôi bằng tiếng Pháp... Những buổi chiều trong sân trường, Y Phơm hay biểu diễn môn bắn ná cho chúng tôi xem và mách rằng : ‘Thằng Y Bliêng đó, nó giầu lắm. Nhà nó có năm con voi và nhiều con trâu... Ở ký túc xá ăn, học, ngủ đều đúng giờ giấc nhưng khi thích chúng tôi vẫn lén nhẩy rào hay chun rào ra phố xem xi-nê" (Võ Hồng, Người Về Đầu Non, Nhà xuất bản Văn, Sài Gòn, 1968).
Nhà văn/nhà giáo Võ Hồng sinh năm 1921, và bắt đầu dậy học từ năm 1943. Tuổi ấu thơ và tuổi học trò của ông đều gói trọn trong thời gian nước nhà còn bị đô hộ và lệ thuộc. Phải đợi đến ngày 3 tháng 9 năm 1945, ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh mới long trọng cho biết : "Từ giờ phút này trở đi các em nhận một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam, một nền giáo dục của một nước độc lập".
"Không có gì quý hơn độc lập tự do"
Tôi biết nó, thằng nói câu nói đó
Tôi biết nó, đồng bào miền Bắc này biết nó
Việc nó làm, tội nó phạm ra sao"
(Nguyễn Chí Thiện)
Đến giờ thì không riêng đồng bào miền Bắc mà dân chúng mọi miền, kể luôn miền ngược, cũng đều biết việc nó làm, tội nó phạm ra sao !
Tưởng Năng Tiến
Nguồn : RFA, 18/04/2018 (tuongnangtien's blog)