Trong một cuộc họp mặt với các vị thống đốc và Đại biểu quốc hội thuộc đảng Cộng Hòa từ những tiểu bang nông nghiệp, Tổng thống Donald Trump ra lệnh cho ông Larry Kudlow, cố vấn kinh tế Tòa Bạch Ốc, và Robert Lighthizer, người đứng đầu về ngoại thương trong chính phủ, hãy nghiên cứu việc chính phủ Mỹ có thể trở lại tham dự vào thỏa ước Hợp tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương tức TPP (Trans-Pacific Partnership).
TPP : Donald Trump đã ra nay lại muốn vào
Ông Trump thường hay nói những điều bất ngờ, vào những lúc bất ngờ. Năm ngoái, ông tuyên bố Mỹ rút ra khỏi TPP ngay trong những ngày đầu tiên bước vào Tòa Bạch Ốc. Năm nay, ông đưa ý kiến quay về với TPP trong cuộc họp để trấn an các cử tri miền Trung Tây chuyên trồng bắp và đậu nành vì họ đang lo chính quyền Trung Quốc sẽ đánh thuế trên nông sản do Mỹ xuất cảng, để trả đũa chính phủ Trump đánh thuế trên hàng ngàn món hàng nhập cảng từ Trung Quốc.
Các nhà nông ở Iowa, Wisconsin hay Illinois đang lo lắng, vì họ sắp phải quyết định năm nay sẽ trồng bắp hay đậu nành. Nếu trồng đậu nành, cuối năm đến mùa gặt họ có thể lỗ to nếu Bắc Kinh đánh thuế 25% trên đậu nhập cảng từ Mỹ. Nếu họ trồng bắp, các nơi khác cũng trồng bắp, giá bắp trên thế giới sẽ tụt xuống, cũng lỗ to !
Tổng thống Trump muốn cất bỏ cho họ mối băn khoăn đó. Cho nên ông nói với các đại biểu của họ rằng, sau cùng, Mỹ và Trung Quốc có thể sẽ chẳng bên nào đánh thuế trên hàng xuất cảng của bên kia cả. Bởi vì, chỉ cần nghe ông Trump đe dọa thôi cũng khiến Trung Quốc phải sợ rồi. Họ chịu thương thuyết và sẽ đối xử công bằng với Mỹ trong việc mậu dịch !
Nhưng tại sao tổng thống Mỹ lại nhắc đến chuyện TPP trong khi tiết lộ bí mật về cuộc đấu với nước Tàu để cắt bớt số thâm thủng mậu dịch 375 tỷ USD một năm (ông Trump thường nói đến con số 500 tỷ USD). Có lẽ vì ông nhìn thấy một số nghị sĩ ở các tiểu bang vùng Trung Tây ngồi họp với ông đã từng ký tên yêu cầu ông quay trở về với thỏa ước TPP, có 25 nghị sĩ Cộng Hòa đã khuyến cáo ông như vậy ngay sau khi ông rút ra khỏi cái "thỏa ước tệ hại nhất" đó.
Nhưng việc quay trở về với TPP không dễ dàng. Bởi vì sau khi nước Mỹ rút ra khỏi TPP, 11 nước còn lại vẫn tiếp tục nuôi nó sống ; đã ký kết lại và nhân dịp đó xóa bỏ một số điều khoản mà trước đây vì phải nhượng bộ Mỹ nên họ chịu chấp nhận. Nếu quay trở lại TPP, Mỹ sẽ yêu cầu tái lập những điều khoản đó, việc này không dễ dàng. Chưa đủ, Tổng thống Trump còn báo trước ông sẽ đòi hỏi những điều nhượng bộ khác để chứng tỏ ông giỏi hơn người tiền nhiệm.
Thỏa ước TPP được ký giữa 12 nước lần vào tháng Hai đầu năm 2016 ở New Zealand, sau năm năm bàn cãi, mặc cả gay go. Chính phủ Obama lúc đó đòi hỏi 11 nước kia chịu nhận một số điều mà lúc đầu nhiều nước không chấp nhận. Thí dụ, các nước trong TPP phải tôn trọng độc quyền về dữ liệu khi sáng chế một số thuốc dùng sinh học (data exclusivity for biologics) trong tám năm, điều mà nước Úc phản đối, coi là thời gian dài quá. Một điều khác, quyền sở hữu các sản phẩm văn nghệ kéo dài 70 năm sau khi tác giả qua đời, thay vì 50 năm như thường lệ. Điều này bị Canada và New Zealand chống ; nhưng sau cùng chịu nhượng bộ. Sau khi Mỹ bỏ cuộc, 11 nước còn lại đồng ý xóa bỏ những điều khoản trên, khi họ ký lại bản văn TPP mới, gọi tên là CPTPP (Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership), tại Chile vào tháng Ba. Chỉ còn chờ Quốc hội sáu nước thông qua là CPTPP sẽ được thi hành, có thể trong năm 2019.
Bây giờ, nếu chính phủ Mỹ muốn quay trở lại gia nhập CPTPP, chắc chắn họ sẽ đòi phải tái lập các điều khoản trên, và đòi thêm nhiều điều kiện khác. Họ có thể yêu cầu kéo dài thời hạn 12 năm cho bản quyền thuốc, điều mà chính phủ Obama đã đòi lúc đầu, trước khi chấp nhận rút xuống tám năm. Họ cũng có thể đòi Nhật Bản phải xóa bỏ thuế nhập cảng trên gạo, điều mà không chính quyền Nhật Bản nào có thể chấp nhận vì lo mất phiếu của nông dân. Tổng thống Donald Trump không quên đả kích Nhật Bản trong bản văn "tuýt" của ông về TPP, nói rằng Nhật đã lạm dụng Mỹ trong suốt bao nhiêu năm qua về thâm hủng mậu dịch.
Nhưng 11 nước trong CPTPP không chắc đã đồng ý với chính phủ Trump. Họ sẽ coi nước Mỹ không khác gì các quốc gia khác, cũng đang ngỏ ý muốn gia nhập khối mậu dịch này. Thái Lan, Indonesia, Đài Loan, Indonesia, Nam Hàn đã ngỏ ý muốn gia nhập, Anh Quốc cũng cũng vậy. Chính phủ Mỹ có chịu bị coi ngang hàng với các nước này không, khi biết rằng chính Mỹ là quốc gia sáng lập và đóng vai lãnh đạo trong công việc thương thuyết để thành lập TPP ngay từ đầu ?
Một khó khăn nữa cho các nước Châu Á và Châu Mỹ La Tinh khi bàn lại về việc Mỹ quay trở lại, là họ không biết khi nào ông tổng thống Mỹ sẽ thay đổi lập trường ; khi tiến, khi lui, khi chiến, khi hòa, như khi ông nói chuyện mậu dịch với Trung Quốc !
Bộ trưởng thương mại Australia, ông Steve Ciobo, lo ngại : "Chúng tôi đã ký kết một thỏa ước. Một thỏa ước rất tốt. Mười một nước đã ký rồi và không muốn thay đổi nữa. Khó nói chuyện xóa tất cả đi để bàn lại, để làm cho nước Mỹ hài lòng".
Ông Yoshihide Suga, phát ngôn viên chính phủ Nhật, cũng nói : "Bây giờ rút một phần trong bản thỏa ước ra để thương thuyết lại, thật là khó khăn !".
Nhưng các nước ký CPTPP cũng phải thấy rằng nếu có Mỹ tham dự thì liên minh 12 nước sẽ mạnh hơn nhiều. Và nhiều nước sẽ được lợi gấp bội nếu được vào thị trường tiêu thụ lớn ở Mỹ. Mười một nước còn lại chỉ đóng góp 13% tổng sản lượng thế giới, trong khi riêng nước Mỹ đã chiếm 24,5%, gần gấp đôi. Một bài nghiên cứu năm 2017 của Viện Nghiên cứu kinh tế quốc tế Peterson ước tính rằng nếu còn TPP với nước Mỹ trong đó, kinh tế các nước Việt Nam và Malaysia sẽ tăng thêm 8% từ năm 2015 đến 2030, cao hơn khi không buôn bán tự do với Mỹ.
Hơn nữa, đối với nhiều nước Châu Á, một TPP có Mỹ tham dự có ý nghĩa chính trị quan trọng, vì tạo thêm một lợi điểm trong lúc phải đối phó với cuộc bành trướng của Trung Quốc trong vùng.
Trong lúc chính phủ Trump rút khỏi TPP, Trung Quốc đang mở cửa cho các nước Châu Á tham dự vào dự án Nhất Đới Nhất Lộ và Đối tác Kinh tế vùng toàn diện (Regional Comprehensive Economic Partnership, tức RCEP). Với 16 nước trong khuôn khổ RCEP, Trung Quốc sẽ đóng vai chủ động kinh tế ở miền Đông Nam Á, và gồm những nước ASEAN, Australia, Nhật Bản và Ấn Độ.
Nhật Bản chắc chắn muốn có một TPP, với Mỹ trong đó hay không, thay vì một RCEP. Thủ tướng Nhật Shinzo Abe và Thủ tướng Australia Malcolm Turnbull là hai người đã cố gắng thúc đẩy việc giữ gìn TPP sau khi Mỹ rút.
Nhưng các nước này có chịu nhượng bộ các đòi hỏi của chính phủ Trump để lôi kéo Mỹ trở lại với TPP hay không ?
Cũng chưa ai biết chắc cuối cùng Tổng thống Trump có muốn trở lại TPP thực sự hay không ? Ông có quyết tâm hay không ? Nhưng dù chính phủ Mỹ có muốn trở lại, việc trở lại cũng không dễ dàng.
Ngô Nhân Dụng
Nguồn : Người Việt, 17/04/2018