 | Tổng quan: | 3636501 |
Không có gì bất ngờ trước niềm phấn khích của nhiều người Việt Nam với Hội nghị Thượng định Trump-Kim được tổ chức ở Hà Nội lần này vì đã lâu rồi Việt Nam mới có chút gì đó đóng góp để giải quyết những vấn đề quốc tế.
Cảnh sân sau một căn nhà tại Hà Nội ngày 13/2/2019 -AFP
Cảm xúc này của công chúng đáng được trân trọng bởi lẽ sâu xa nó phản ánh khát vọng của một dân tộc muốn thoát dần ra khỏi thân phận tầm gửi luôn dựa vào sự giúp đỡ của quốc tế để vươn lên có một địa vị nào đó trên trường quốc tế và đóng góp cho quốc tế.
Hân hoan một chút như thế cũng tốt, nhưng dĩ nhiên không nên để cảm xúc dẫn chúng ta đi xa quá.
Nhất là khi nhìn vào lý do mà Việt Nam được chọn đăng cai hội nghị lần này.
Bên cạnh việc thuận tiện về hậu cần đi lại, còn có một hậu ý chính trị mà cả đôi bên, Hoa Kỳ và Triều Tiên đều không hề giấu giếm.
Với Triều Tiên, Việt Nam mặc dù đã cải tổ kinh tế song đảng cộng sản vẫn giữ được địa vị thống lĩnh xã hội. Với Mỹ và cộng đồng quốc tế, việc Bắc Hàn trở thành một Việt Nam thứ hai không phải là lựa chọn tồi, nếu không muốn nói là khá lý tưởng, bởi thế giới bớt được một nỗi lo hạt nhân, bù lại bằng việc cho phép Triều Tiên hội nhập, mở mang kinh tế.
Tóm lại Việt Nam được chọn như một tấm gương cho Bắc Hàn noi theo.
Nhưng không phải lúc nào được chọn làm gương cũng đáng tự hào. Câu hỏi đặt ra là vì sao Việt Nam không được chọn làm gương cho các nước như Thái Lan, Indonesia, Malaysia, hay ngay cả là Cambodia, Myanmar, mà chỉ là cho Bắc Hàn - một thảm họa cả về kinh tế lẫn nhân quyền ?
Kim Jong-un và trò chơi phóng hỏa tiễn mang đầu đạn nguyên tử
Phải chăng Bắc Hàn như một đứa bé ngỗ nghịch vừa quậy nhà mình vừa phá nhà hàng xóm khiến cộng đồng quốc tế không mong gì hơn là đứa bé ấy thành một Việt Nam thứ hai, vẫn còn ngỗ nghịch nhưng khi được cho kẹo thì chỉ quậy nhà mình thôi để hàng xóm làng giếng được yên thân ?
Mà nếu thế thì liệu có gì đáng tự hào ?
Chỉ khi nào kinh tế phát triển vượt bậc đi kèm với pháp trị được củng cố, dân chủ được thúc đẩy, nhân quyền được tôn trọng, như những gì được chứng kiến ở Nhật Bản (Sự thần kỳ Nhật Bản), Hàn Quốc (Kỳ tích sông Hán), hay Đài Loan (Kỳ tích Đài Loan) thì chúng ta mới có nhiều lý do hơn để tự hào.
Nguyễn Anh Tuấn
Nguồn : RFA, 27/02/2019
Thủ tướng chọn Tập đoàn bán sushi lập chiến lược phát triển kinh tế Đà Nẵng đến năm 2030
Trong buổi họp báo trước thềm Tọa đàm Mùa xuân 2019 ngày 1/3, UBND Thành phố Đà Nẵng cho biết sẽ ký kết với 2 công ty Singapore hợp đồng tư vấn phát triển thành phố, cụ thể như sau :
- Với công ty Sakae Corporate Advisory : Tư vấn hợp phần thiết kế chiến lược phát triển kinh tế đến năm 2030 ;
- Với công ty tư vấn Surbana Jurong : Tư vấn hợp phần quy hoạch chung [1].
Tập đoàn Sakae Corporate Advisory vẫn tự nhận họ là tập thể ‘những người sáng tạo ẩm thực’, với sứ mệnh ‘cung cấp thực phẩm chất lượng an toàn với dịch vụ tốt nhất’.
Nếu như công ty Surbana Jurong là một tên tuổi lớn trong lĩnh vực quy hoạch đô thị và được giới chức Đà Nẵng giới thiệu rất chi tiết [2] thì với công ty còn lại, Sakae Corporate Advisory, chính quyền thành phố lại kiệm lời đến mức chẳng hề nói gì.
Không quá khó hiểu cho động thái này của Đà Nẵng bởi lẽ cái tên Sakae lâu nay chỉ được biết đến là một thương hiệu chuỗi nhà hàng sushi băng chuyền ở Singapore nên nghe sẽ thật ngớ ngẩn nếu một đơn vị như vậy lại được giao lập chiến lược phát triển kinh tế dài hạn cho một trong những thành phố quan trọng nhất Việt Nam.
Thành lập năm 1997 với tiệm sushi băng chuyền đầu tiên, Tập đoàn Sakae vẫn đang hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực ăn uống (F&B) khi mà trên website của mình tập đoàn vẫn tự nhận họ là tập thể ‘những người sáng tạo ẩm thực’, với sứ mệnh ‘cung cấp thực phẩm chất lượng an toàn với dịch vụ tốt nhất’. Đặc biệt hơn, slogan của cả tập đoàn đã định vị họ trong lĩnh vực ăn uống một cách không thể rõ ràng hơn : ‘Think Sushi, Think Sakae’ (Nghĩ tới Sushi, Nghĩ tới Sakae) [3].
Những năm gần đây chứng kiến sự sa sút của Sakae với việc họ phải dẹp tiệm hàng loạt và chủ tịch tập đoàn, ông Douglas Foo - người mà tới đây sẽ ký kết hợp đồng tư vấn với UBND Thành phố Đà Nẵng lại đang phải vật lộn trong cuộc chiến pháp lý hao tiền tốn của với cựu giám đốc điều hành [4]. Cũng trong khoảng thời gian này, Sakae đã mở rộng hoạt động ra một số lĩnh vực khác, bao gồm giao nhận, công nghệ tài chính, an ninh mạng, tư vấn doanh nghiệp.
Tuy nhiên kết quả có vẻ không được khả quan cho lắm. Đơn cử như công ty con Sakae Corporate Advisory - đơn vị đứng tên ký hợp đồng tư vấn với Đà Nẵng, kể từ khi thành lập năm 2014 đến nay mới ghi nhận có hai hợp đồng tư vấn cho công ty nha khoa Q&M và Giken Sakata vào năm 2015 [5]. Hoạt động của công ty con này mờ nhạt tới mức trong báo cáo cuối năm 2018 của toàn tập đoàn chẳng có đoạn nào nhắc đến nó [6]. Tương tự, website của công ty tư vấn doanh nghiệp này cũng quá nghèo nàn thông tin với những rất nhiều mục không có nội dung [7] (Những công ty con mới thành lập khác, tệ hơn, còn không có website).
Tóm lại, cả công ty con Sakae Corporate Advisory lẫn công ty mẹ, tập đoàn Sakae đều không hề có chút kinh nghiệm nào trong việc tư vấn chiến lược phát triển kinh tế cho chính quyền, song không hiểu vì lý do gì lại được chọn để tư vấn cho Đà Nẵng lần này.
Đây có lẽ chính là lý do vì sao Đà Nẵng, theo thông tin cung cấp trong buổi họp báo, được Thủ tướng cho phép áp dụng Điều 26 Luật Đấu thầu 2013 [8] để chỉ định Sakae Corporate Advisory bởi lẽ nếu tiến hành đấu thầu theo thủ tục thông thường chắc chắn công ty này sẽ bị loại vì không đủ năng lực.
Được biết tổng kinh phí thực hiện hợp đồng tư vấn là 90,1 tỷ đồng, trong đó, ngân sách thành phố chi trả 36,1 tỷ đồng, còn lại kêu gọi xã hội hóa [9].
Nguyễn Anh Tuấn
Nguồn : RFA, 23/02/2019 (nguyenanhtuan's blog)
---
[1] https://vnexpress.net/thoi-su/da-nang-thue-tu-van-singapore-quy-hoach-la...
[3] https://www.sakaeholdings.com/about
[5] https://www.sakaeholdings.com/copy-of-investor
[6] https://docs.wixstatic.com/ugd/a0c38c_f6541aeed9fc49f3b880effbc6bf85b1.pdf
https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Dau-tu/Luat-dau-thau-2013-215838.aspx (Điều 26)
[9] https://infonet.vn/gan-4-ti-usd-von-dau-tu-dang-nham-vao-da-nang-post291...
Bài hát 'Lời tạm biệt trước lúc lên đường', phổ biến trong những năm tháng chống quân xâm lược Bắc Kinh, có một câu thật ám ảnh : ‘Dòng nước mắt, dù thiêng liêng, cũng không làm cho giặc kia lùi bước’.
Trung Quốc hiện nay, với sức mạnh kinh tế và quân sự vượt trội đặt nền móng bởi họ Đặng, đang chiếm đóng cương thổ, cản đà thăng tiến quốc gia và phủ bóng bành trướng lên dân tộc chúng ta.
Cũng tương tự vậy, nỗi uất hận của chúng ta với Đặng Tiểu Bình, kẻ hạ lệnh xâm lăng biên cương và thảm sát dân Việt năm 1979, dẫu có nghẹn ngào đẫm lệ ra sao cũng chẳng thể nào thay đổi thực tế là Trung Quốc hiện nay, với sức mạnh kinh tế và quân sự vượt trội đặt nền móng bởi họ Đặng, đang chiếm đóng cương thổ, cản đà thăng tiến quốc gia và phủ bóng bành trướng lên dân tộc chúng ta.
Nghĩa là, nếu muốn thoát khỏi thân phận tiểu quốc hạng hai mãi mãi bất an trong cái bóng của Đại Lục, thay vì chìm đắm trong uất hận, tất cả tâm sức của chúng ta, trong tư cách quốc dân, phải dành để trả lời câu hỏi làm sao có thể hiện đại hoá quốc gia nhanh nhất có thể và trở nên hùng mạnh nhất có thể, trước là để thoát hoạ bành trướng, sau là giúp dân tộc có cơ ngẩng mặt lên.
Chính ngay ở đây, bỏ qua những tự ái dân tộc, nhìn vào sự phát triển vượt bậc của Trung Quốc bốn thập kỷ sau khi xâm lược Việt Nam, có một bài học mà chúng ta nhất định không thể bỏ qua.
Cụ thể, Trung Quốc sẽ chẳng thể nào có được vị trí siêu cường thứ 2 thế giới ngày hôm nay nếu như chương trình 'bốn hiện đại hóa' của họ cách đây 40 năm không được hỗ trợ bởi siêu cường số 1 thế giới là Hoa Kỳ. Đến lượt mình, Hoa Kỳ sẽ chẳng bao giờ hỗ trợ Trung Quốc ở mức độ như họ đã làm nếu Trung Quốc không tỏ rõ là họ chọn phe Hoa Kỳ để chống lại Liên Xô. Và quan trọng bậc nhất, Trung Quốc đã làm gì để chứng minh họ dứt khoát đứng cùng phe với Hoa Kỳ ? - Đánh Việt Nam.
Trung Quốc đã mua tình đồng minh với Hoa Kỳ nhằm hiện đại hóa và phát triển quốc gia của họ bằng máu của người Việt Nam.
Thế bài học ở đây là gì ?
Không phải là tự lực tự cường. Dù nghe rất hấp dẫn, song ở vào địa vị một nước chậm tiến như Việt Nam hiện nay, tự lực tự cường mới chỉ là điều kiện cần, chứ chưa phải là điều kiện đủ để phát triển vượt bậc quốc gia, như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan và cả Trung Quốc đã từng. Cách đây 40 năm, với một quy mô dân số và diện tích vượt trội hơn hẳn mà Trung Quốc, ở giai đoạn đầu phát triển, còn phải tìm cho mình đồng minh hỗ trợ, thì Việt Nam hiện nay nếu chỉ tự lực tự cường liệu có ảo tưởng không ?
Vậy thì bằng mọi giá phải có mối quan hệ ở cấp đồng minh (chính thức hoặc phi chính thức) để có thể hợp tác toàn diện với siêu cường số một thế giới. Siêu cường này trong tương lai xa là ai thì chưa biết nhưng hiện tại và trong vài chục năm tới vẫn là Hoa Kỳ, vậy thì đối tác số một hỗ trợ cho công cuộc hiện đại hóa quốc gia của chúng ta trước mắt phải là Hoa Kỳ, và dĩ nhiên là toàn bộ khối Tây phương theo sau, bao gồm cả Nhật Bản. Việt Nam phải tận dụng sự hợp tác sâu rộng toàn diện bao gồm mọi lĩnh vực kinh tế, giáo dục, khoa học công nghệ, quân sự, chính trị, để nhanh nhất có thể phát triển vượt bậc quốc gia, đủ sức tự đứng vững, tự định đoạt số phận của mình.
Không ít người ngay lập tức sẽ tỏ ý quan ngại, viện dẫn việc Hoa Kỳ từng bỏ mặc đồng minh Việt Nam Cộng Hòa khi Trung Quốc chiếm Hoàng Sa năm 1974. Không phủ nhận đó là cách các nước lớn hay xử sự, nhưng thất vọng bởi điều đó chỉ chứng tỏ chúng ta vẫn ngây thơ về sự tử tế của các nước lớn trong khi châm ngôn ưa thích của họ vẫn luôn là ‘không có đồng minh vĩnh viễn, chỉ có lợi ích quốc gia là vĩnh viễn’.
Lưu ý rằng lúc bấy giờ (1974) Trung Quốc đang ra sức ve vãn Hoa Kỳ cùng chống Liên Xô - thành trì của toàn bộ hệ thống xã hội chủ nghĩa. So với Việt Nam Cộng Hòa vốn trong mắt Hoa Kỳ chỉ là một pháo đài ngăn chặn làn sóng đỏ ở Đông Nam Á, lời mời gọi của Trung Quốc dĩ nhiên là hấp dẫn hơn nhiều, nên đâu có gì khó hiểu khi họ bán đứng Việt Nam Cộng Hòa. Trong khi đó, hiện nay vẫn chưa có một lý do khả dĩ nào cho thấy Hoa Kỳ và Trung Quốc có thể bắt tay với nhau, nếu không muốn nói là trái lại, đã bắt đầu một cuộc so găng chiến lược giữa hai siêu cường nhằm tranh đoạt địa vị số một thế giới. Mọi lo ngại rằng Hoa Kỳ một lúc nào đó sẽ thông đồng với Trung Quốc bán đứng Việt Nam như cách họ từng làm với Việt Nam Cộng Hòa đều chưa có cơ sở, ít nhất là trong nhiều năm tới.
Một khi lo ngại trên được giải tỏa, quyết định chọn phe cũng đã rõ ràng, điều những người lãnh đạo Việt Nam cần làm là chứng minh với Hoa Kỳ sự dứt khoát trong quyết định của mình, dĩ nhiên không phải bằng máu của bất kỳ dân tộc nào như họ Đặng từng làm, nhưng mức độ thì phải không hề thua kém. Những việc có thể làm ngay :
1. Luôn giữ thái độ cứng rắn nhất có thể với vấn đề biển đảo, hoan nghênh sự can dự của Hoa Kỳ, Nhật Bản và các nước phương Tây.
2. Ngưng việc gửi các cán bộ, sĩ quan trung-cao cấp sang Trung Quốc đào tạo.
3. Chấm dứt ngay tuyên truyền chống Mỹ một cách hệ thống trong nhà trường, truyền thông nhà nước, lực lượng vũ trang.
4. Tìm lý do kĩ thuật ngăn cản Huawei trúng thầu mạng 5G nhằm hưởng ứng lời kêu gọi của Hoa Kỳ.
5. Xúc tiến đàm phán một hiệp định thương mại tự do với Hoa Kỳ và nhượng bộ nhân quyền để EU sớm phê chuẩn EVFTA.
Tất cả những việc này đều có thể thực hiện được ngay với thể chế hiện hành. Nên nhớ là Trung Quốc, lúc kình chống Liên Xô để tìm cơ hội hợp tác toàn diện với Hoa Kỳ, vẫn là một nước cộng sản. Bởi vậy, những người lãnh đạo cộng sản Việt Nam không thể lấy lý do ý thức hệ hay thể chế chính trị để trì hoãn thêm nữa.
Những hoạt động khác, thuộc về đối ngoại với nhiều cấp độ khác nhau, liên quan đến Đài Loan, Hong Kong, Tân Cương, Tây Tạng, Cambodia - những điểm nhạy cảm chính trị của Trung Quốc, nếu có thể giúp thể hiện lập trường chọn phe của Việt Nam cũng không nên loại trừ. Dĩ nhiên những hành động này thuộc thẩm quyền của các cơ quan tình báo và ngoại giao.
Tóm lại, bài học trả bằng máu ở đây là mặc dù các siêu cường đều không đáng tin, song trớ trêu thay cũng chỉ có họ, trong khi xung đột với siêu cường khác, mới bỏ công sức giúp đỡ đồng minh nhược tiểu một cách toàn diện (và cũng chỉ vì lợi ích chiến lược của họ). Bởi vậy nhân lúc các siêu cường đụng độ, nước nhỏ phải chọn đúng phe là siêu cường mạnh nhất và tranh thủ sự hợp tác toàn diện với họ để hiện đại hóa quốc gia nhanh nhất có thể, trở nên hùng mạnh nhất có thể để dẫu thời thế thay đổi thì vẫn còn có thể phần nào đó tự định đoạt số phận của mình, thay vì mãi nhược tiểu để rồi các siêu cường cứ thế đổi chác trên lưng.
Nhìn lại những gì đã xảy ra cách đây 40 năm trên biên giới phía Bắc, chợt rùng mình khi nghĩ đến những di họa sẽ đến với dân tộc một khi thế hệ chúng ta bỏ lỡ cơ hội phát triển vượt bậc quốc gia, bỏ lỡ cơ hội lần đầu tiên trong lịch sử vượt thoát khỏi cái bóng của Trung Quốc.
Nguyễn Anh Tuấn
Nguồn : RFA, 18/02/2019 (nguyenanhtuan's blog)
Bản chất cuộc so găng
Không giống như sự nổi lên của Nhật Bản thập niên 70s-80s biến nước này thành một hội viên được đón chào của câu lạc bộ phương Tây, sự trỗi dậy của Trung Quốc mang dáng dấp của Nga Sô sau Thế Chiến II ở chỗ đều thách thức trật tự quốc tế hiện hành do phương Tây kiểm soát với sự tự tin rằng họ đang vận hành một mô hình phát triển ưu việt hơn.
Việt Nam làm gì trước cuộc so găng Trung - Mỹ (phương Tây) ?
Những thành tựu phát triển của Nga Sô thời bấy giờ và của Trung Quốc hiện nay quả nhiên có thể biện minh cách tiếp cận này của họ. Hơn thế nữa, trở thành siêu cường khi mà phương Tây đã bao vây khắp mọi nơi, không có nhiều lựa chọn cho Nga Sô và Trung Quốc trong cuộc cạnh tranh sinh tồn này ngoài việc phải xô đổ trật tự cũ. Nếu Nga Sô phải phá vòng vây bằng cách hỗ trợ các dân tộc thuộc địa vùng lên chống thực dân phương Tây và sau đó tham gia vào hệ thống xã hội chủ nghĩa do họ dẫn dắt, thì Trung Quốc đang tổng hợp những nỗ lực tương tự của mình trong Sáng kiến Vành đai Con đường đầy tham vọng nhằm chia lại vùng ảnh hưởng toàn cầu.
Như vậy, cũng như Nga Sô trước đây, cuộc so găng của Trung Quốc với phương Tây không chỉ bó hẹp trong một lãnh vực cụ thể mà thực chất là sự cạnh tranh chiến lược giữa hai mô hình phát triển : Về kinh tế, một bên nhấn mạnh vai trò quyết định của nhà nước, bên kia coi trọng sáng kiến tư nhân ; về chính trị, một bên tăng cường độc đoán cưỡng bách đảng trị, bên kia dựa vào dân chủ tự do pháp trị.
Bản chất mô hình phát triển dựa vào nhà nước là không khác nhưng Trung Quốc hơn Nga Sô ở chỗ tận dụng thành công bối cảnh toàn cầu hoá để học hỏi phương Tây bổ sung các yếu tố thị trường vào nền kinh tế ; và cũng vì thế mà kém Nga Sô ở chỗ chưa thể xây dựng một hệ thống toàn cầu theo mô hình của mình bởi lẽ chính Trung Quốc cũng chưa đủ thời gian để hệ thống hoá chặt chẽ một mô hình mà họ chỉ mới mày mò nhờ ‘dò đá qua sông’.
Nghĩa là hơn Nga Sô về chiến thuật nhưng kém về chiến lược vậy.
Đấu trường chính của cuộc so găng
Lenin từng nói một câu mà hậu bối của ông ít khi muốn nhớ, rằng xét đến cùng chủ nghĩa xã hội nếu muốn thắng chủ nghĩa tư bản sẽ phải thắng về năng suất lao động [1]. Cuộc đối đầu giữa các mô hình phát triển cuối cùng cũng nằm ở chỗ mô hình nào tạo ra năng suất lao động cao hơn.
Đó là lý do vì sao người ta đang dần nhận ra cuộc chiến Mỹ-Trung hiện nay chính yếu không phải về thương mại, mà là về công nghệ [2] - yếu tố quan trọng bậc nhất để tăng năng suất. Điều này cũng giải thích vì sao hai nước vừa tuyên bố đình chiến thương mại tạm thời nhưng ngay sau đó con gái chủ tịch Huawei - tập đoàn chủ đạo trong tham vọng cường quốc công nghệ của Trung Quốc - vẫn bị bắt.
Trung Quốc hiểu hơn ai hết tầm quan trọng của vấn đề này khi mà sự phát triển vượt bậc vài thập kỷ qua của họ không dựa vào công nghệ phát triển tự thân. Phương Tây sáng tạo công nghệ, Trung Quốc sao chép và tận dụng lợi thế quy mô (economies of scale) không thể so bì của mình để tăng năng suất, giảm giá thành rồi tranh thủ bối cảnh toàn cầu hóa để vươn lên thành thế lực sản xuất hùng mạnh bậc nhất.
Công thức phát triển này của Trung Quốc, bởi vậy, đặt trọng tâm vào việc sao chép công nghệ của phương Tây bằng 3 cách thức chủ yếu sau :
1) gián điệp công nghệ,
2) mua bán & sát nhập tập đoàn phương Tây để chiếm lấy công nghệ, và
3) dùng thị trường nội địa khổng lồ để áp lực các tập đoàn phương Tây muốn làm ăn ở Trung Quốc phải chuyển giao công nghệ.
Không phải Tây phương không nhận ra chiến lược này của Trung Quốc, song chỉ khi họ vỡ mộng rằng sự phát triển kinh tế của Trung Quốc không dẫn đến cởi mở về chính trị mà trái lại còn giúp gia tăng quyền lực độc đoán đảng trị, và bừng tỉnh rằng siêu cường mới nổi này muốn tiếp bước Nga Sô thách thức trật tự quốc tế hiện hành, họ mới bắt đầu ra tay tấn công vào công thức phát triển của Đại lục với 3 đòn tương ứng sau :
1) truy bắt gián điệp công nghệ,
2) siết chặt việc mua bán & sát nhập có yếu tố Trung Quốc (qua cơ chế CFI/Ủy ban Đầu tư Nước ngoài), và
3) đẩy mạnh thương chiến nhằm sắp xếp lại chuỗi sản xuất toàn cầu vào tạo thế bảo vệ các tập đoàn làm ăn trên đất Trung Quốc.
Trung Quốc quả thật nên lo lắng, nhất là khi mới đây họ đã thất bại trong việc dùng lợi ích gây chia rẽ nội bộ khối Tây phương [3] và đang chứng kiến mỗi khi một quốc gia Tây phương ra đòn thì cả khối lại hùa theo hưởng ứng. Giờ đây vận mệnh của Trung Quốc, như Tập tuyên bố, sẽ được đặt trong nỗ lực của quốc gia này tự lực phát triển công nghệ. [4]
Phe nào thắng ?
Thái độ cẩn trọng không cho phép chúng ta dựa trên thiên kiến mà vội vàng đưa ra câu trả lời, đặc biệt khi chứng kiến sự phát triển vũ bão của Trung Quốc vài thập niên qua.
Tuy nhiên nếu đồng ý rằng công nghệ là đấu trường chính của cuộc so găng, Trung Quốc rõ ràng đang gặp quá nhiều bất lợi :
Đầu tiên, những diễn biến thời gian gần đây cho thấy mặc dù rất nỗ lực, Trung Quốc vẫn chưa chế ngự được khả năng sáng tạo công nghệ. Sự khốn đốn của ZTE - tập đoàn công nghệ hàng đầu Trung Quốc, dưới lệnh cấm vận công nghệ của Hoa Kỳ là một minh chứng không thể rõ nét hơn.
Hơn thế, trong khi nhiều nghiên cứu chỉ ra tự do chính trị quan trọng thế nào đối với khả năng sáng tạo về dài hạn [5], yếu tố này lại không thể chấp nhận được đối với mô hình phát triển của Trung Quốc. Nghĩa là tham vọng tự lực công nghệ thông qua chiến lược Made in China 2025 của họ, ngay cả khi không bị để ý cũng đã không dễ thành công, huống hồ hiện nay lại đang là đích nhắm tấn công của toàn khối Tây phương thì lại càng khó khăn bội phần.
Hi vọng sót lại của Trung Quốc được nuôi dưỡng bằng niềm tin rằng tinh thần quốc gia phục thù một khi được thổi bùng lên sẽ là nhiên liệu cho cỗ máy sáng tạo quốc gia như những gì từng xảy ra ở Đức sau Thế Chiến I. Chưa rõ nỗ lực này sẽ đi về đâu nhưng nếu nhớ rằng trong khi Đức thuộc về nòng cốt của khối Tây phương, thừa hưởng sinh lực sáng tạo mạnh mẽ bắt rễ trong lối nghĩ, lối sống lý tính hóa cao độ hàng trăm năm của Tây phương nên đã chế ngự được khả năng sáng tạo, thì Trung Quốc, dù tăng trưởng liên tục những thập kỷ vừa qua nhưng chỉ mới chập chững những bước đầu tiên trong việc hiện đại hóa quốc gia và xã hội, sẽ thấy hi vọng của Trung Quốc dẫu chưa tới mức áo tưởng nhưng vẫn khá mong manh.
Một thước đo khác, trực quan hơn, có thể giúp dự đoán kết quả cuộc so găng. Sáng tạo vốn dĩ gắn liền với nhân tài, là sản phẩm của cá nhân và tập thể nhân tài. Thử xem nhân tài trên thế giới đã, đang và sẽ đổ về Mỹ và phương Tây hay là về Trung Quốc để thấy viễn cảnh Trung Quốc u ám ra sao nếu vẫn đẩy quốc gia dấn sâu vào cuộc cạnh tranh chiến lược này [6].
Việt Nam phải chọn
Câu hỏi đầu tiên đặt ra là liệu Việt Nam có thể đứng bên lề cuộc so găng lịch sử này với một tư thế trung lập được không ? Khả năng cao là không. Việt Nam là một nước nhỏ yếu nằm ở vị trí trung tâm của đấu trường so găng là khu vực Biển Đông, mà đã nhỏ yếu thì khó thoát vòng chi phối của các siêu cường mỗi khi họ đụng độ. ‘Các nước Đông Nam Á có thể bị buộc phải chọn một trong hai’[7], lời phát biểu mới tháng trước của Lý Hiển Long tuy ngắn gọn nhưng đủ cho thấy đảo quốc này, nhờ đứng chân trên một di sản và kinh nghiệm ngoại giao phong phú, đã thấu hiểu thời cuộc ra sao.
Nghĩa là, dù Việt Nam có muốn hay không thì các siêu cường cũng sẽ tính toán trên lưng các nước nhỏ như Việt Nam, thế thì chi bằng Việt Nam chọn lựa vị trí của mình trước, ít ra cũng chiếm được đôi chút thế chủ động.
Tuy đáng lo ngại khi lịch sử chứa đầy các ví dụ cho thấy nước nhỏ, gồm cả Việt Nam, đã trở thành chiến trường ủy nhiệm của các siêu cường ra sao, nhưng lịch sử đồng thời cũng cho thấy các quốc gia chậm tiến chỉ có thể phát triển vượt bậc nhờ khéo léo khai thác mâu thuẫn giữa các siêu cường như thế nào. Nếu Nhật Bản nương vào cuộc tranh giành thuộc địa giữa các thực dân Tây phương thì Hàn Quốc tận dụng mâu thuẫn Chiến tranh Lạnh, nếu Đài Loan khai thác thù địch Mỹ-Trung thì chính Trung Quốc sau đó lại chủ động khoét sâu mâu thuẫn Mỹ-Nga Sô (mà việc xâm lược Việt Nam năm 1979 là một phần trong kế hoạch đó) - tất cả đều là để tìm cơ hội phát triển và hiện đại hóa quốc gia.
Vì sao lại thế ? Vì chỉ khi đụng độ lớn các siêu cường mới sẵn sàng hỗ trợ hết mình cho đồng minh nhược tiểu nhằm phục vụ cho lợi ích của chính các siêu cường. Bên cạnh đó, vì nhu cầu chứng minh mô hình phát triển của mình là tốt nhất, sự hỗ trợ của các siêu cường cũng mang tính toàn diện, không chỉ gói gọn trong lãnh vực quân sự, mà lan rộng ra cả kinh tế, chính trị, văn hoá, giáo dục, xã hội.
Hiểu như thế để thấy Việt Nam chẳng nên lo ngại cuộc so găng lịch sử này mà trái lại cần hoan nghênh nó như một cơ hội, nếu đã coi phát triển quốc gia là mục tiêu tối thượng.
Cũng có nghĩa là, câu hỏi bây giờ không phải là có chọn phe hay không, mà là phải chọn phe nào ?
Chọn phe nào ?
Với những phân tích ở trên rõ ràng là nên nghiêng về phương án Mỹ/phương Tây bởi ưu thế vượt trội của phe này. Thực tế thì tất cả những nước Đông Á kể trên (Nhật, Hàn, Đài, Trung) cũng đã từng lựa chọn tương tự trong những thời điểm quốc gia đòi hỏi hiện đại hóa.
Đó là chưa nói đến có nhiều lý do khiến việc đứng về phe Trung Quốc không hề đảm bảo một kết cục tốt đẹp.
Trước hết, chiến lược ngoại giao bẫy nợ của Trung Quốc đang dấy lên lo ngại khắp nơi và thực tế là chưa có nước nhỏ yếu nào trở nên thịnh vượng nhờ gắn vận mệnh của mình vào Trung Quốc khi mà cách tiếp cận cùng thắng (win-win) chưa bao giờ là ưu tiên của quốc gia này.
Thứ nữa là tâm lý chống Trung Quốc lan rộng của người dân Việt Nam, hàm ý rằng ngay cả khi những người lãnh đạo bằng cách nào đó nhìn thấy lợi ích quốc gia trong việc tăng cường hợp tác với Trung Quốc thì sự hợp tác đó cũng khó lòng được công chúng ủng hộ, nghĩa là đã để ngỏ sẵn sự thất bại.
Cuối cùng nhưng quan trọng không kém là hồ sơ tranh chấp chủ quyền biển đảo sẽ khiến mọi chọn lựa đứng về phía Trung Quốc, nếu thành hiện thực, đồng nghĩa với đánh đổi chủ quyền quốc gia trên thực tế.
Phải làm gì ?
Ngoại giao dù khéo léo đến đâu chỉ có thể trì hoãn chứ không thể chấm dứt được hiểm họa bành trướng Trung Quốc phủ bóng lên dân tộc chúng ta, và cũng không thể ngăn các siêu cường thương lượng trên lưng những nước nhược tiểu như chúng ta.
Ở một vị trí như nước ta trong tình thế hiện nay, ngoại giao cùng lắm chỉ giúp mua thời gian để chúng ta hiện đại hóa quốc gia nhanh nhất có thể. Mục tiêu của chúng ta không bao giờ là đổi danh dự lấy hòa bình để rồi đánh mất cả hai trong ô nhục, mà phải tìm mọi cách để xây dựng quốc gia hùng mạnh nhất có thể. Chỉ khi quốc gia chúng ta đủ hùng mạnh thì Trung Quốc mới phải cân nhắc thật kỹ trước khi chọn chúng ta làm đối tượng bành trướng của họ, và chính chúng ta mới đủ khả năng xoay sở vượt thoát thân phận con cờ trên bàn cờ nước lớn.
Mà muốn thế thì :
Đầu tiên, phải xóa bỏ tâm lý yếm thế, lo ngại xung đột của một thứ chủ nghĩa hòa bình thiếu chân đế. Nếu tin rằng phát triển quốc gia là mục tiêu tối thượng, trước là để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ sau là để dân tộc có cơ ngẩng mặt lên, chúng ta phải hoan nghênh và đón chào cuộc so găng lịch sử này như một cơ hội trăm năm cho dân tộc chúng ta. Vì rằng ngay cả khi chúng ta ở một vị trí chiến lược song nếu không có mâu thuẫn giữa các siêu cường thì chúng ta cũng chẳng vin vào đâu để phát triển vượt bậc cho được ; tương tự, nếu mâu thuẫn giữa các siêu cường có nảy sinh đi chăng nữa nhưng nếu chúng ta nằm ngoài khu vực đấu trường trung tâm thì cũng rất khó tìm thấy cơ hội.
May thay chúng ta chẳng những có cả hai mà lại đang sở hữu lợi thế thời gian vì cuộc mâu thuẫn này chỉ mới chớm nở và còn nhiều đánh giá khác nhau xung quanh nó. Nhiều người, dựa trên tính khí thất thường của Trump cũng như động thái xuống nước gần đây của Trung Quốc, nghĩ rằng cuộc đụng độ này chỉ khởi lên tạm thời và mang tính chất giai đoạn, trong khi chúng ta, nhìn vào đồng thuận chống Trung Quốc của giới lãnh đạo chính trị phương Tây hiện nay [8] và dựa trên trải nghiệm va đập với Trung Quốc suốt chiều dài lịch sử của chính chúng ta, sẽ thấy cuộc so găng chiến lược này còn kéo dài, mở rộng nhiều thập kỷ tới, và Trung Quốc sẽ không bao giờ dừng lại cho đến khi nó thất bại. Thời gian ở đây là một lợi thế chỉ khi chúng ta nhanh chóng đưa ra quyết định chọn phe của mình thay vì mải mê đu dây, bởi lẽ một khi cuộc đụng độ đã định hình, phe phái đã phân chia, sự lựa chọn chậm trễ của chúng ta sẽ không còn ý nghĩa, hay nói đúng hơn, chúng ta khi đó sẽ không còn quyền chọn lựa nữa.
Sau khi đã có một thái độ đúng đắn với cuộc so găng lịch sử và chọn đúng phe của mình, chúng ta mới có thể đưa ra những đối sách phù hợp. Đó là dù có khoác mặt nạ ngoại giao hòa hiếu với Trung Quốc tới cỡ nào, chúng ta cũng phải ý thức rõ rằng đó chỉ để mua thời gian nhằm ra sức hợp tác toàn diện với Mỹ và phương Tây, vốn đã tỏ rõ đồng thuận mong muốn một Việt Nam thịnh vượng (dĩ nhiên là vì lợi ích chiến lược của chính họ). Sự hợp tác này phải ở mức đồng minh bất luận tên gọi của nó là gì, phải đủ toàn diện ở tất cả các lãnh vực kinh tế, giáo dục, chính trị, quân sự, xã hội và với cả ba chủ thể là nhà nước, thị trường, xã hội dân sự, phải đủ sâu sắc tới mức tạo được sự chuyển biến về chất. Trong sự hợp tác toàn diện đó, lẽ dĩ nhiên là nước chậm tiến đi sau, Việt Nam phải đóng vai một người học trò siêng năng, học lấy học để một cách chủ động như Nhật, Hàn, Đài, Trung đã từng (nghĩa là không chỉ sao chép máy móc mô hình), và còn phải chạy đua với thời gian, vì như đã nói, ngoại giao dù khéo léo đến đâu cũng không kéo dài được cuộc hòa hoãn quá lâu. Sự chủ động của chúng ta là tối quan trọng : chúng ta phải đòi hỏi hợp tác 10 ngay cả khi họ chỉ sẵn lòng hợp tác 1, chứ không phải ngược lại như hiện nay.
Dĩ nhiên là sẽ có những trở ngại đến từ thế chế chính trị hiện hành của Việt Nam nhưng cần lưu ý rằng hiện đại hóa quốc gia là quá trình diễn ra rộng khắp trên nhiều lãnh vực mà hình thức chế độ chỉ là một trong số đó, có thể thay đổi trước hoặc sau tùy hoàn cảnh, miễn sao mục đích phát triển đạt được. Trung Quốc cũng có thể phá hoại những nỗ lực ngoại giao câu giờ của Việt Nam bằng cách chất vấn vì sao các đồng chí là cộng sản mà lại hợp tác sâu rộng với Mỹ/phương Tây, nhưng không khó để đáp trả bằng cách nhắc họ nhớ rằng chính những người cộng sản Trung Quốc thời Đặng Tiểu Bình đã từng mong muốn liên minh quân sự với Mỹ và trên thực tế là đã hợp tác sâu rộng với siêu cường này nhiều thập kỷ sau đó để mưu tìm phát triển.
Tóm lại, trở lực lớn nhất ngăn Việt Nam chớp lấy cơ hội trăm năm có một này không đến từ bối cảnh quốc tế bên ngoài hay hiện tình chính trị nội bộ mà chính là viễn kiến của những người lãnh đạo Việt Nam hiện nay.
Với lề lối thực hành chính trị thiếu minh bạch ở đất nước chúng ta, người dân hiện không ở vị trí có thể biết được liệu những người lãnh đạo có nhìn ra cơ hội này không và có đang tìm cách chớp lấy hay không. Song khả năng cao là không, nếu chúng ta để ý những động thái sau :
1) tuyên truyền chống Mỹ/phương Tây trong hệ thống giáo dục, báo chí chính thống, và đặc biệt trong lực lượng vũ trang vẫn tiếp tục được duy trì,
2) sự cương quyết không nhượng bộ Mỹ/phương Tây khi đụng đến một số vấn đề nhân quyền không quá cốt yếu phản ánh tâm lý thắng-thua với Mỹ/phương Tây còn đậm nét, và
3) sự rụt rè trong hợp tác với Mỹ/phương Tây mà gần đây là việc hủy bỏ nhiều chương trình giao lưu quốc phòng với Mỹ - tất cả đều cho thấy những người lãnh đạo cộng sản Việt Nam hiện nay chỉ coi việc hợp tác với Mỹ/phương Tây mang tính chất tình thế và giai đoạn nhằm cân bằng áp lực từ Trung Quốc, chứ hoàn toàn không thấy ở đó cơ hội phát triển và hiện đại hóa vượt bậc cho quốc gia như nó nên là.
Cũng có nghĩa là, cơ hội để Việt Nam không bị nhỡ tàu như bao lần trước đây trong lịch sử nằm ở chỗ liệu mỗi chúng ta, trong tư cách phần tử quốc gia, có làm đủ không trong việc khiến những người lãnh đạo phải đặt quyền lợi dân tộc lên trên đảng phái, phe nhóm, cá nhân để từ đó thấu triệt vấn đề thời cuộc, hoặc chúng ta đã sẵn sàng chưa trong việc thay thế họ một khi thời gian không cho phép sự chậm trễ của họ thêm một giây phút nào nữa.
Nguyễn Anh Tuấn
Nguồn : RFA, 01/01/2019 (nguyenanhtuan's blog)
---
[1] https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1919/jun/19.htm
[5] https://www.weforum.org/agenda/2018/01/why-political-and-economic-freedom-drives-creativity
[6] https://relocateme.eu/blog/11-tech-talent-relocation-trends-to-expect-in-2018/
[8]https://www.nytimes.com/2018/12/07/business/european-union-trump-china-trade.html
Không ít người tỏ ra phiền lòng trước sự kiện 152 người Việt đồng loạt bỏ trốn ngay khi đặt chân đến Đài Loan, với lo ngại rằng chuyến đi của họ đến quốc đảo này sẽ gặp rắc rối vì liên lụy. Thái độ này hoàn toàn hợp lý và dễ hiểu, mà thực tế là đoàn khách Việt Nam ngay sau đó đã bị giới chức Đài Loan thẩm vấn nhiều giờ ngay tại sân bay trước khi nhập cảnh [1].
Ảnh chụp màn hình khách du lịch Việt Nam đến Đài Loan - Courtesy CNA
Chia sẻ thái độ đó, Đại biểu QH Lưu Bình Nhưỡng còn cho rằng sự việc sẽ "làm xấu hình ảnh của đất nước trong mắt bạn bè quốc tế" và coi hành động này là "làm nhục quốc thể" [2].
Sự thực là không phải đến bây giờ người Việt mới bị để ý về chuyện bỏ trốn ở Đài Loan, mà lâu nay với dư luận đảo quốc cái tên Việt Nam luôn xuất hiện đầu tiên mỗi khi bàn đến vấn đề lao động nhập cư bỏ trốn (runaway migrants). Trong số 70.000 lao động nước ngoài mất dấu ở Đài Loan, ít nhất một nửa là người Việt [3].
Đó là còn chưa nói đến những điều không hay mà lao động người Việt của chúng ta đã làm trong thời gian cư trú và làm việc bất hợp pháp.
Búa rìu dư luận Đài Loan đã nặng nề, mà những lời chì chiết từ đồng bào quê hương xứ sở cũng khắc nghiệt không kém.
Nhưng, còn một sự thực khác mà báo chí dư luận Việt Nam ít khi nhắc đến.
Để đến được Đài Loan, người lao động Việt Nam, mà đa phần là thanh niên xuất thân từ các gia đình nghèo ở nông thôn, đang phải trả một mức phí cao hơn bất kỳ quốc gia nào khác.
Trong khi một lao động Thái chỉ mất tối đa 2.700 USD, Philippines là 3.200 USD để được làm việc ở Đài Loan thì con số tương ứng cho một lao động Việt Nam là 7.000 USD [4]. Thực trạng này thật bất hợp lý khi mà chính quyền Đài Loan ấn định chung một mức sàn thấp đối với phí môi giới cho lao động từ mọi quốc gia, và lại càng khó chấp nhận nếu tính đến thực tế Việt Nam là nước nghèo nhất.
Với mức lương trung bình hiện tại vào khoảng $700, đa số lao động Việt Nam phải mất khoảng 1.5 năm lao động không công trả nợ với bản hợp đồng đầu tiên tối đa 3 năm. Trước 2017, khi Đạo luật Dịch vụ Lao động (Employment Services Act) chưa được sửa đổi và lao động nhập cư bị buộc phải rời khỏi Đài Loan sau 3 năm nếu muốn được tái tuyển dụng, thì lao động người Việt gần như không còn lựa chọn nào khác ngoài bỏ trốn để tiếp tục làm việc, nếu muốn có chút gì đó mang về sau thời gian bôn ba xứ người [5].
Kết quả là trong năm 2016, nếu chỉ có 0,47% lao động Thái và 0,42% Philippines được ghi nhận ‘mất dấu’, thì con số tương ứng của Việt Nam là 6,86% [6].
Làm việc bất hợp pháp có thể giúp người lao động Việt Nam có thêm thu nhập gửi về cho gia đình, nhưng đồng thời cũng mang tới nhiều rủi ro vì điều kiện làm việc không an toàn, quyền lao động không đảm bảo. [Nếu chăm theo dõi các diễn đàn trên Facebook của người Việt ở Đài Loan bạn sẽ thấy người lao động của chúng ta, dĩ nhiên là ở tuổi đời khá trẻ, chết khá thường xuyên vì tai nạn lao động hoặc đôi khi vì đột quỵ do làm việc quá sức. Đây cũng là một câu chuyện khác mà báo chí Việt Nam ít đề cập.
Vậy vấn đề mấu chốt ở đây là vì sao chi phí để lao động Việt Nam sang Đài Loan làm việc lại cao bất thường đến thế ?
Rất đơn giản, có những nhóm lợi ích hưởng lợi không muốn thay đổi. Năm 2017 Đài Loan tiếp nhận tới 67.000 lao động Việt Nam [7], và mức phí mà những người này phải bỏ ra, bởi thế, lên đến gần nửa tỷ USD. Không khó để biết ai hưởng lợi từ số tiền khổng lồ này : môi giới Đài Loan, môi giới Việt Nam, và cũng cần lưu ý rằng không dễ để xin được giấy phép xuất khẩu lao động từ các cơ quan lao động-thương binh-xã hội ở nước ta.
Thử nhìn ra các nước khác trong khu vực, chính phủ Phillpines từ năm 1999 đã ký với Đài Loan thỏa thuận về chương trình tuyển dụng trực tiếp (IDes) nhằm giảm chi phí cho người lao động nước này, Indonesia (cũng có tình trạng phí cao bất thường nhưng vẫn thấp hơn Việt Nam) đang xây dựng chính sách để lao động của họ không phải trả bất kỳ chi phí nào (zero cost policy) [8].
Trong khi đó, chính phủ của chúng ta, ngoài việc tung hô xuất khẩu lao động như một thành tích [9], đã và đang làm gì để chấm dứt tình trạng nhóm lợi ích xuất khẩu lao động ăn vào những đồng tiền còm cõi của các gia đình nghèo vùng nông thôn, ăn vào sức khỏe, tính mạng, tương lai của những người Việt Nam trẻ tuổi bôn ba xứ người ?
Điều đó liệu có đáng để nhục hơn không ?
Câu hỏi tương tự cũng dành cho chúng ta, nếu chỉ biết phàn nàn về một kết quả tồi tệ mà không làm bất kỳ điều gì để thay đổi nguyên nhân của nó.
Nguyễn Anh Tuấn
Nguồn : RFA, 29/12/2018
[3] http://www.taipeitimes.com/News/taiwan/archives/2016/03/18/2003641874
[5] http://www.taipeitimes.com/News/taiwan/archives/2017/04/10/2003668448
[6] https://statdb.mol.gov.tw/html/mon/c12070.htm
[7] http://baochinhphu.vn/Hoat-dong-Bo-nganh/Xuat-khau-lao-dong-xac-lap-ky-luc-moi/327248.vgp
[8] http://twc2.org.sg/wp-content/uploads/2016/06/Recruitment-Costs-Taiwan2.pdf
https://www.taiwannews.com.tw/en/news/3187374
[9] http://www.dangcongsan.vn/xa-hoi/xuat-khau-lao-dong-2018-ky-vong-vao-nhung-co-hoi-473125.html
https://laodong.vn/xa-hoi/18000-ngu-dan-sang-han-quoc-lao-dong-sau-su-co-formosa-611157.ldo
Vụ việc hiệu trưởng dâm ô nhiều học sinh trong thời gian dài ở Phú Thọ - với sự im lặng, thờ ơ, đôi khi là đùa cợt của các giáo viên trong trường [1], thực sự thách thức tâm can dư luận, không chỉ là bởi hành vi hủ hóa của hiệu trưởng, mà còn là vì sự tê liệt của toàn thể nhà trường trước sự hủ hóa đó.
Cần phải làm gì để ngăn chặn nạn bạo hành học sinh trong nhà trường?
Với thực tế bết bát của ngành giáo dục thời gian vừa qua, ai trong chúng ta có thể tự tin nói rằng sự việc tệ hại trên là cá biệt và sẽ không tiếp diễn ?
Những buổi họp rút kinh nghiệm, những phong trào chấn chỉnh đạo đức, hay cả những án tù liệu có ngăn được sự hủ hóa này tiếp diễn và ngày một trầm trọng hơn ?
Không, vì nó không giải quyết nguyên nhân của sự hủ hóa.
Thế nguyên nhân của hủ hóa là gì ?
‘Quyền lực có xu hướng [khiến người ta] hủ hóa, quyền lực tuyệt đối thì hủ hóa tuyệt đối’ [2].
Ở đâu xảy ra sự việc hủ hóa nghiêm trọng, có thể cần phải tìm nguyên nhân trong cách thức tổ chức quyền lực ở đó.
Trong trường học của ta hiện nay, với các quy định hiện hành, hiệu trưởng đang là người nắm giữ siêu quyền lực đối với toàn bộ giáo viên, học sinh [3].
Hiệu trưởng nếu có thì chỉ sợ mỗi quan chức bổ nhiệm mình : Trưởng phòng Giáo dục quận huyện (đối với bậc tiểu học, Trung học cơ sở), Giám đốc Sở Giáo dục (đối với bậc Trung học phổ thông).
Nghĩa là chỉ cần giao hảo với quan chức cấp trên, khép cánh cổng trường lại, hiệu trưởng là vua trong vương quốc nho nhỏ của mình.
Khả năng một người hiệu trưởng, trong khung cảnh tổ chức quyền lực như vậy, trở nên hủ hóa, dưới một hình thức nào đó, là rất cao. Nói thế nghĩa là, chính mỗi chúng ta, nếu được đặt ở vị trí đó, trong khung cảnh quyền lực như thế, cũng có thể hủ hóa cách này hoặc cách khác. Cũng có nghĩa là, giải pháp gốc rễ không nằm ở chỗ trừng trị kẻ hủ hóa, dù là điều cần làm, mà ở chỗ tổ chức lại quyền lực trong nhà trường theo hướng kiểm soát và đối trọng (checks and balances).
Cách đây 7 năm, trong một nỗ lực đổi mới cơ chế quản lý trường học, Bộ Giáo dục Đào tạo đã du nhập thiết chế Hội đồng trường hòng tạo ra một kênh giám sát trong trường học [4]. Chưa nói đến thực tế là chẳng mấy trường thực thi quy định này, ngay cả khi có thực thi đi chăng nữa, Hội đồng trường cũng sẽ nhanh chóng bị vô hiệu hóa bởi hiệu trưởng với thành phần được luật định như sau :
1) Đại diện tổ chức đảng nhà trường. [Hiệu trưởng thường là Bí thư hoặc Phó Bí thư cấp ủy].
2) Ban giám hiệu nhà trường [Hiệu trưởng là lãnh đạo Ban Giám hiệu].
3) Đại diện Công đoàn, Đại diện Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh [Chủ tịch công đoàn và Bí thư đoàn nằm trong cấp ủy đảng, đồng thời cũng là giáo viên dưới quyền quản lý của hiệu trưởng].
4) Đại diện các tổ chuyên môn, đại diện tổ Văn phòng. [Tổ trưởng do hiệu trưởng bổ nhiệm, đều là giáo viên dưới quyền quản lý hiệu trưởng].
Hoàn toàn không có chỗ cho học sinh, phụ huynh, cộng đồng địa phương trong Hội đồng trường ; và trên thực tế, hiệu trưởng thường kiêm nhiêm luôn chức danh Chủ tịch Hội đồng trường khiến thiết chế này phá sản hoàn toàn trong mục tiêu giám sát quyền lực.
Trong khi đó, Hội đồng trường (local school council) ở một trường công lập của Chicago (Mỹ) có thành phần gồm : 6 đại diện phụ huynh (do phụ huynh bầu), 2 đại diện cộng đồng địa phương (cư dân địa phương bầu), 2 đại diện giáo viên (giáo viên bầu), 1 đại diện nhân viên nhà trường (nhân viên nhà trường bầu), và 1 đại diện học sinh (học sinh bầu, áp dụng với cấp Trung học phổ thông).
Quyền hạn của Hội đồng trường lại còn rất lớn, bao gồm quyết định phân bổ nguồn lực, kế hoạch đường hướng của trường, lẫn LỰA CHỌN và ĐÁNH GIÁ HIỆU TRƯỞNG [5]
Khả năng hiệu trưởng hủ hóa trong một cơ chế như thế là thấp hơn rất nhiều, bởi lẽ người này hiểu rằng, chưa cần tới báo chí và dư luận, Hội đồng trường cũng đã sẵn đó để truy xét mọi hành vi thiếu chuẩn mực của mình, và hoàn toàn có thể sa thải mình.
Tóm lại, mỗi nơi một mô hình nhưng bài học vẫn nguyên đó là quyền lực phải được kiểm soát và đối trọng. Ngai vàng của hiệu trưởng phải bị lật đổ để nhà trường trở về với chủ nhân đích thực của nó : học sinh, phụ huynh, giáo viên, cộng đồng xã hội. Và cũng là để phục vụ lợi ích của học sinh, phụ huynh, giáo viên, cộng đồng xã hội.
Đó cũng là bài học dân chủ hóa vậy. Và không chỉ trong nhà trường.
Nguyễn Anh Tuấn
Nguồn : RFA, 19/12/2018 (nguyenanhtuan's blog)
---
[1] https://dantri.com.vn/giao-duc-khuyen-hoc/giao-vien-khong-vo-can-neu-bie...
[2] ‘Power corrupts ; absolute power corrupts absolutely’, Lord Acton.
[3] - Thông tư 12 (2011) - https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Giao-duc/Thong-tu-12-2011-TT-BGDDT-Dieu-le-truong-trung-hoc-co-so-pho-thong-va-truong-120867.aspx (Điều 12) Thông tư 41 (2010) - https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Giao-duc/Thong-tu-41-2010-TT-BGDDT-Dieu-le-Truong-tieu-hoc-116657.aspx (Điều 20)
[4] Thông tư 12 (2011) - https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Giao-duc/Thong-tu-12-2011-TT-BGDDT-Dieu-le-truong-trung-hoc-co-so-pho-thong-va-truong-120867.aspx (Điều 20)
Thông tư 41 (2010) - https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Giao-duc/Thong-tu-41-2010-TT-BGDDT-Dieu-le-Truong-tieu-hoc-116657.aspx (Điều 23)
[5] https://cps.edu/Pages/Localschoolcouncils.aspx
Trong khi dự án Công viên Đại dương dưới chân núi Sơn Trà đang bị cộng đồng phản đối quyết liệt, một dự án khác, ở khúc đẹp nhất của sông Hàn cũng đang được tiến hành âm thầm và cấp tập, nhằm né tránh búa rìu dư luận [1].
Một mô hình phối cảnh quảng cáo cho Làng Châu Âu ở Đà Nẵng của Tập đoàn Sungroup. Courtesy of sunland.com.vn
Hình hài của dự án thế nào thì cứ nhìn Làng Châu Âu (Euro Village) của SunGroup là có thể mường tượng được : Một khu đô thị biệt lập mà cộng đồng không thể bén mảng - nơi đoạn đẹp nhất của sông Hàn trở thành chốn vãn cảnh riêng của một nhóm rất nhỏ các gia đình quyền thế của thành phố, bao gồm cả cựu Giám đốc Công an Lê Văn Tam, người cư trú trong căn biệt thự có giá cả trăm tỷ mà dư luận xôn xao cách đây ít lâu [2].
Vài ngày trước đã có 2 tờ báo đưa tin về dự án ven sông Hàn này, song ngay lập tức đã bị gỡ bỏ không một lời giải thích [3].
Những người nắm quyền ở Đà Nẵng dường như đang quên mất quyền lực của họ đến từ đâu và họ ngồi đó để làm gì.
Họ ngang nhiên coi công thổ thành phố như của riêng, khi thì giành giật lẫn nhau, lúc thì chia phần với nhau, cho bản thân, gia đình và vòng thân hữu.
Họ cười vào mũi người dân thành phố chúng ta, cười cả vào khẩu hiệu ‘dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra’ trong mỗi cuộc thương thảo ăn chia...
Là người Đà Nẵng, bạn có thấy đau không ?
Mỏm núi này, khúc sông nọ, góc biển kia đâu chỉ đơn thuần là núi, là sông, là biển, chúng còn chứa đựng biết bao ký ức tập thể của thành phố và cùng cộng đồng đi qua bao thăng trầm lịch sử - những ngày mưa thuận gió hòa, những buổi bão bùng giông tố.
Cộng đồng thành phố chúng ta định nghĩa mình bằng cách nào nếu không phải bằng những ký ức và thăng trầm ấy ?
Mỏm núi, khúc sông, góc biển đó, bởi vậy, phải được dành cho toàn bộ cộng đồng thành phố và mãi mãi các thế hệ về sau, chứ đâu thể chỉ là đôi ba công ty, vài chục gia đình quyền thế ?
Người dân Đà Nẵng chúng ta, vì làm chưa đủ trong tư cách chủ nhân thành phố, có thấy tủi hổ không khi luôn trở nên vô hình trong mỗi quyết định giao núi giao biển giao sông của chính quyền ?
Chúng ta có thấy phẩm giá cá nhân mình, phẩm giá cộng đồng mình bị sỉ nhục trong tiếng cười hỉ hả của những kẻ nắm quyền ?
Và rồi chúng ta còn biết làm gì ngoài lặng im trong ô nhục trước chất vấn của con cháu rằng sao lại im lặng khi người ta bán núi, bán sông, bán biển của thành phố.
Chúng ta còn bị khinh rẻ đến bao giờ ?
Nguyễn Anh Tuấn
Nguồn : RFA, 06/12/2018
---
[1] Đây là dự án khu nghỉ dưỡng và căn hộ cao cấp Olalani Riverside Towers trên có diện tích hơn 81.400m2, tổng vốn đầu tư 45 triệu USD. Dự kiến, dự án gồm 3 tòa tháp cao 25-30 tầng với trung tâm thương mại ; văn phòng ; khách sạn, chung cư cao cấp, đất ở chia lô liền kề, 211 căn nhà phố và 25 biệt thự, khu luyện tập thể thao… (Pháp Luật Việt Nam).
Năm 2016, chính quyền thành phố chi tới 2 tỷ đồng tổ chức cuộc thi thiết kế cảnh quan sông Hàn, với rất nhiều đề xuất giữ hai bên bờ sông làm không gian công cộng. Nhưng với việc cấp phép cho những dự án thế này, chính quyền cho thấy họ đang khiến cuộc thi mà họ tổ chức hai năm trước vô nghĩa ra sao.
https://viettimes.vn/thiet-ke-canh-quan-song-han-12-don-vi-lot-vao-vong-...
[2] https://dantri.com.vn/kinh-doanh/muc-so-thi-biet-thu-tram-ty-cua-giam-do...
[3] Bài "Bắt đầu thi công rầm rộ dự án "triệu đô" ven sông Hàn – Đà Nẵng" đăng trên Báo Tổ Quốc (Bộ VH-TT-DL)
Link cũ (bài đã bị thay đổi) : http://toquoc.vn/bat-dau-thi-cong-ram-ro-du-an-trieu-do-ven-song-han-da-nang-20181129114833171.htm
Xem bản lưu ở đây : https://bit.ly/2FXO7c0
Bài "Đà Nẵng : Dư luận lo lắng về những dự án triệu đô ven sông Hàn" đăng trên Báo Pháp luật Việt Nam.
Link cũ (bài không hiển thị nữa) : http://baophapluat.vn/bat-dong-san/da-nang-du-luan-lo-lang-ve-nhung-du-an-trieu-do-ven-song-han-426849.html
Xem bản lưu ở đây : https://bit.ly/2EeVqui
Đúng như dự đoán và mong đợi, Chu Hảo đã tuyên bố từ bỏ Đảng Cộng sản Việt Nam bằng một lá thư thẳng thắn, rõ ràng và đầy đủ.
Bức thư bỏ Đảng và Giáo sư Chu Hảo - Courtesy FB, RFA edit
Thẳng thắn ở chỗ ông không ngần ngại khẳng định tổ chức chính trị mà ông tham gia 45 năm trước - Đảng Cộng sản Việt Nam - đã "không có tính chính danh, hoạt động không chính đáng, có nhiều khuất tất, ngày càng thoái hóa, đi ngược lại quyền lợi của dân tộc và xu thế tiến bộ của nhân loại".
Rõ ràng ở chỗ ông chỉ ra có một kế hoạch gần 10 năm nhằm triệt hạ ông, bất chấp mọi ý kiến của cấp ủy cơ sở, phớt lờ mọi nguyên tắc dân chủ được tuyên xưng, chỉ nhằm đưa ra một bản cáo trạng mà ông cho là "vô căn cứ và thâm độc".
Cuối cùng, lá thư đầy đủ ở chỗ, và cũng là điểm thú vị nhất, khẳng định nguyên nhân sâu xa mà Chu Hảo từ bỏ đảng cộng sản, chẳng phải vì bản án kỷ luật vớ vẩn, mà bởi ông nhận thấy ánh sáng từ một con đường khác, thông qua một con người khác.
Con đường đó là "dân tộc, dân chủ và phát triển" bằng "khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh".
Con người đó là Phan Châu Trinh.
Phan Châu Trinh (9/9/1872 – 24/3/1926) Blog Nguyễn Trang Nhung
Và đây có lẽ chính là điểm gặp nhau giữa Chu Hảo và những người bỏ đảng khác như Nguyên Ngọc, Mạc Văn Trang - họ từ bỏ một con đường đơn giản là vì nhìn thấy một con đường khác sáng rạng hơn cho tiền đồ dân tộc.
Mà đã nhắc tới Phan Châu Trinh trong câu chuyện này thì thật khó để không liên tưởng tới lá thư [2] gần trăm năm trước Phan Châu Trinh từ Marseille gửi Nguyễn Ái Quốc - người sau này sáng lập ra cái đảng mà Chu Hảo vừa từ bỏ.
Trong thư, Phan Châu Trinh khuyên Nguyễn Ái Quốc nên từ bỏ lối "nương náu ngoại bang để rung chuông, gõ trống" mà phải trở về "ẩn náu trong thôn dã, hô hào quốc dân đồng bào đồng tâm hiệp lực đánh đổ cường quyền áp chế".
Không tranh cãi với Nguyễn Ái Quốc việc chủ nghĩa Mác-Lê là đúng hay sai, song Phan Châu Trinh tin tưởng mãnh liệt vào lựa chọn của mình, "dựa vào lý thuyết nhân quyền để cổ động sĩ khí dân tình", "kết đoàn hợp xã, dân tình thức tỉnh, kháng thuế cự sưu, tố giác tham quan lại nhũng, lại bất hợp tác từ cái này đến cái nọ, đến chừng đông tay vỗ nên tiếng mà đoạt lại lợi quyền".
Và đáng quý thay, ngay cả khi biết trước nhiều rủi ro sẽ đến với mình vì nhà cầm quyền sẽ "vin cớ này, cớ nọ để mà làm tội làm tình", Phan Châu Trinh vẫn chấp nhận với niềm tin "chẳng may mà bị sa cơ, thế tất chẳng có người nối tiếp mình thức tỉnh nhân quần ; bằng cái lối đó, chắc là cuồn cuộn dâng lên, rồi một ngày kia khác nào như ngọn thủy triều lôi cuốn mất cường quyền áp chế".
Cuối thư, Phan Châu Trinh hẹn Nguyễn Ái Quốc "thấy mặt nhau ở quê hương xứ sở".
Lịch sử dẫn những lối thật bất ngờ. Nguyễn Ái Quốc, vô tình hay hữu ý, đã làm giống lời khuyên của Phan Châu Trinh, trở về Việt Nam, ẩn nơi núi rừng, hô hào quốc dân, để rồi vạch một con đường cho dân tộc Việt Nam dưới bóng đảng cộng sản mà ông góp công sáng lập.
Phan Châu Trinh ba năm sau đó về lại Việt Nam để rồi mãi mãi nằm lại Sài Gòn trong một quốc tang thực thụ đầu tiên và duy nhất của người Việt. Ông đã không thấy mặt Nguyễn Ái Quốc như lời hẹn cuối thư, và lại càng chẳng thể "gặp" Hồ Chí Minh ở bất kỳ nơi đâu trên đường tìm lối thăng tiến cho dân tộc.
Không hội ngộ cố nhân nhưng có lẽ Phan Châu Trinh giờ đây sẽ ngạc nhiên lắm nếu "thấy mặt" biết bao người đang "nối tiếp mình thức tỉnh nhân quần" đúng như lời dự đoán. Trớ trêu, và cũng thú vị thay, rất nhiều người trong số đó, như Nguyên Ngọc, Chu Hảo, và còn nhiều người khác nữa, đã, đang và sẽ đến với Phan Châu Trinh sau khi bước qua và từ bỏ cả con đường lẫn tổ chức mà Nguyễn Ái Quốc đã vạch ra và sáng lập.
Cũng có nghĩa là, sự cạnh tranh giữa hai hướng đi, một vạch lối bởi Nguyễn Ái Quốc, một phác thảo bởi Phan Châu Trinh, sẽ còn định hình đường nét của quê hương xứ sở tương lai tới đây.
Nguyễn Anh Tuấn
Nguồn : RFA, 31/10/2018
---
[1] Toàn văn Tuyên bố Từ bỏ Đảng Cộng sản Việt Nam của Chu Hảo (https://bit.ly/2PsDzoW)
[2] Thư Phan Châu Trinh gửi Nguyễn Ái Quốc 1922 (https://nghiencuulichsu.com/2016/05/16/thu-gui-nguyen-ai-quoc-cua-phan-c..)
Chưa cần đợi tới sau này mà ngay bây giờ người ta đã bàn đến di sản của Chu Hảo.
Giáo sư Chu Hảo chủ trì việc dịch và xuất bản hàng trăm đầu sách kinh điển về chính trị, kinh tế, văn hóa giúp nhiều thế hệ người Việt nhìn thế giới theo một cách khác với cách mà cảnh sát tư tưởng mong muốn
Một di sản thật đáng tự hào :
Góp công đầu đưa Internet vào Việt Nam - điều đã giúp Việt Nam không rẽ theo hướng bế quan tỏa cảng như Bắc Hàn trong một giai đoạn gay go của lịch sử, và sẽ còn mang đến vô vàn những thay đổi tốt tươi cho đất nước.
Chủ trì việc dịch và xuất bản hàng trăm đầu sách kinh điển về chính trị, kinh tế, văn hóa giúp nhiều thế hệ người Việt nhìn thế giới theo một cách khác với cách mà cảnh sát tư tưởng mong muốn.
Và, quan trọng hơn cả, Chu Hảo, trong những giờ phút buộc phải tỏ bày một thái độ - khi sửa đổi Hiến pháp, bàn thảo Luật An ninh Mạng, hay lúc Trần Huỳnh Duy Thức tuyệt thực, đã cho công chúng thấy một trí thức chân chính khác một trí thức gian ngụy như thế nào, bằng cách đặt những gì cao quý lên trên những thứ thấp hèn, dẫu bản thân có rơi vào vòng rủi ro.
Trong khi đó, ở phía bên kia, Trần Cẩm Tú - người ký quyết định kỷ luật Chu Hảo, có lẽ rồi cũng như những tiền nhiệm Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương của mình - Trần Quốc Vượng, Ngô Văn Dụ, Nguyễn Văn Chi - sẽ chẳng thể để lại ngay cả là một vết gợn trong lòng công chúng.
Mà ngay cả cấp trên của Tú - người đứng sau quyết định kỷ luật kia và đang ở tột đỉnh quyền lực - có lẽ rồi cũng chỉ chìm vào lịch sử như một thứ bọt biển. Hãy nhìn tiền nhiệm của ông ta, Nông Đức Mạnh chẳng hạn, nếu được công chúng nhắc nhớ đến thì chỉ như một trò cười đi kèm đôi ba lời vớ vẩn ‘trồng cây gì, nuôi con gì’. Hay như một tiền nhiệm khác vừa nằm xuống, để lại gì trong lòng công chúng ngoài chút xôn xao về chuyện quá nhiều đất lúa bị lấy làm lăng mộ, trong khi báo chí quốc doanh dẫu có tới 1000 tờ sục sạo mãi cũng chỉ được câu chuyện đom đóm mơ hồ thuở ấu thơ làm nén nhang hồi tưởng ?
Đáng thương thay cho một đám người, dẫu ở đỉnh cao quyền lực, có tên tuổi hẳn hoi nhưng rồi lại thành vô danh với lịch sử và nhanh chóng bị lãng quên bởi công chúng vì chẳng để lại di sản gì. Án kỷ luật mà họ vừa tuyên, bởi thế, chỉ như tiếng thở dài tị nạnh với Chu Hảo - một người có di sản.
Nguyễn Anh Tuấn
Nguồn : RFA, 26/10/2018 (nguyenanhtuan's blog)
Hội nghị Trung ương 8 đang họp, ngoài việc quyết định nhất thể hóa, còn dự kiến đưa ra một quy định về vấn đề nêu gương của cán bộ cao cấp.
Chức vụ càng cao càng phải gương mẫu
Điểm cốt lõi của quy định này là : "Chức vụ càng cao càng phải gương mẫu". Nhằm cho thấy sự cần thiết của quy định này, Tổng Bí thư, trong phát biểu khai mạc Hội nghị của mình, đã cảnh báo tình trạng không ít cán bộ lãnh đạo chủ chốt "nói không đi đôi với làm, nói nhiều làm ít" [1].
Thế nhưng, trớ trêu thay, chính Tổng bí thư tới giờ lại chưa gương mẫu trong việc thực hiện quy định công khai bản kê khai tài sản cá nhân theo đúng yêu cầu của Quyết định 99 Ban Bí thư dù đã tròn một năm kể từ khi Quyết định này được ban hành [2].
Mà cũng khó có thể cho rằng Tổng bí thư vô tình quên được, bởi lẽ hồi tháng 5 vừa rồi hàng chục đảng viên lão thành cách mạng, tướng lĩnh, nhân sĩ trí thức đã có thư kêu gọi Tổng bí thư nêu gương làm đúng Quyết định 99. Song chẳng hiểu sao tới giờ Tổng bí thư vẫn chưa có bất kỳ động thái gì.
Giờ thì Tổng bí thư sẽ kiêm Chủ tịch nước, nghĩa là chức vụ đã nhân hai. Mà chức vụ đã nhân hai thì với tinh thần chỉ đạo nêu trên món nợ công khai tài sản của Tổng bí thư hẳn phải nhân đôi.
Với riêng những ai kỳ vọng động thái nhất thể hóa này sẽ mở đường cho cải cách thể chế và thúc đẩy công cuộc chống tham nhũng thì càng cần phải thúc giục vị Tổng bí thư kiêm Chủ tịch nước nêu gương, bởi lẽ công khai minh bạch luôn nằm ở trung tâm của mọi thể chế hiện đại cũng như mọi chương trình chống tham nhũng hiệu quả.
Nguyễn Anh Tuấn
Nguồn : RFA, 03/10/2018 (nguyenanhtuan's blog)
---
[1] https://thanhnien.vn/chinh-tri/chuc-vu-cang-cao-cang-phai-guong-mau-1009638.html
[2] nhiều đảng viên yêu cầu Tổng bí thư làm gương công khai tài sản cá nhân trước thềm Hội nghi trung ương 7
https://www.facebook.com/nguyen.anh.tuan8690/posts/2138315182850030
