Toàn cầu hóa "kiểu Trung Quốc" đe dọa nước yếu
Thứ Hai, 15/05/2017, báo Pháp nhất loạt nói về tân tổng thống Macron, người vừa nhậm chức hôm trước. Libération : "Hãy cố lên". Les Echos : "Vào cuộc". Báo Le Figaro nói đến "Những thách thức lớn". Về thời sự quốc tế, Le Monde chú ý đến thượng đỉnh "Con Đường Tơ Lụa Mới" tại Bắc Kinh, diễn ra trong hai ngày, 14 và 15/05, với bài phân tích : "Một cuộc toàn cầu hóa kiểu Trung Quốc".
Bản đồ Con Đường Tơ Lụa thời cổ đại nối liền Âu-Á - ảnh : Wikipedia
Le Monde ghi nhận một thực tế rất mới là, kể từ một năm nay, cứ mỗi tuần lại có một đoàn tàu chở hàng từ Trung Quốc vượt qua hơn 10.000 km, tới khoảng 15 thành phố Châu Âu, từ Lyon, đến Luân Đôn, Madrid, Duisburg (Đức)… Việc hàng hóa lưu chuyển bằng đường sắt từ Đông qua Tây, và ngược lại, là một trụ cột trong dự án Con Đường Tơ Lụa Mới của Bắc Kinh, còn gọi là dự án "Một vành đai, một con đường", khởi sự từ năm 2013, có tham vọng bao trùm hơn 60 quốc gia, với hai phần ba dân số và gần một nửa GDP toàn cầu.
Phải chăng đây là dấu hiệu cho thấy một "thời kỳ vàng son" cho thương mại song phương Châu Âu – Trung Quốc đang đến ?
"Hoàn toàn không có gì chắc chắn" ! Bên cạnh một loạt các cản trở hiện tại, như hàng rào thuế quan còn tồn tại ở nhiều nơi, tuyến đường sắt hiện chưa được nối liền hoàn toàn, an ninh tại nhiều khu vực bất ổn suốt dọc tuyến đường sắt… Le Monde nhấn mạnh đến "tính chất nguy hiểm của dự án đối với các nước dễ tổn thương nhất".
Đầu tư rất khó hoàn vốn
Hồi tháng 1/2017, công ty thẩm định tài chính Ficht cho rằng các nước nghèo rất ít có khả năng hoàn trả các khoản tín dụng khổng lồ, để xây dựng các cơ sở hạ tầng, vay từ Trung Quốc. Cụ thể như, dự án đường sắt cao tốc qua Lào, có trị giá ước tính 7 tỉ đô la, tương đương một nửa GDP quốc gia nghèo nhất hành tinh này. Theo chuyên gia văn phòng tư vấn Gavekal Dragonomics, một số quan chức Trung Quốc thừa nhận rằng sẽ phải chấp nhận mất đến 80% số vốn đầu tư vào Pakistan chẳng hạn.
Dự án cơ sở hạ tầng khổng lồ của Trung Quốc, về mặt hình thức, có vẻ rất hấp dẫn. Khoảng 140 thỏa thuận về giao thông các loại đã được Trung Quốc ký kết với các đối tác, riêng tại khu vực Trung Á. Thế nhưng theo chuyên gia François Godement của một viện tư vấn hàng đầu của Châu Âu (European Council on Foreign Relations), cách làm ăn của Trung Quốc rõ ràng mang tính manh mún, bởi các thỏa thuận song phương như vậy hoàn toàn không thể thay thế cho một thỏa thuận thương mại toàn thể.
Theo chuyên gia nói trên, phần lớn các dự án bắt nguồn từ mục tiêu "địa chính trị" hơn là "thuần túy thương mại". Rất nhiều quốc gia ký kết hợp đồng với Trung Quốc ở trong trạng thái rất mong manh về tài chính, bất ổn về an ninh và nạn tham nhũng đè nặng.
Chủ yếu để giải quyết hàng dư thừa
Phân tích của Le Monde nhấn mạnh đến động lực ẩn đằng sau quyết tâm mở ra dự án "toàn cầu hóa theo kiểu Trung Quốc" này, trước hết là để Bắc Kinh xuất khẩu khối lượng lớn hàng hóa công nghiệp đang dư thừa trong nước, sau nhiều thập niên tăng trưởng quá nóng. Bao nhiêu thép, xi măng, máy móc không có người tiêu thụ tại Trung Quốc cần đến các thị trường mới.
Theo Ngân hàng Phát Triển Châu Âu, từ nay đến 2030, nhu cầu xây dựng cơ sở hạ tầng riêng tại Châu Á ước tính là 26.000 tỉ đô la. Với lý do này, nhiều người hy vọng, nếu được quản lý tốt dự án Một Vành Đai Một Con Đường có thể thúc đẩy nhiều khu vực kinh tế "chậm phát triển nhất". Nhưng nhiều thực tế như đã dẫn ở trên cho thấy trong hiện tại, dự án khổng lồ của Trung Quốc rõ ràng là một mối nguy với nhiều nước nghèo.
Cũng về chủ đề này, báo La Croix dẫn nhận định của đại sứ Liên Hiệp Châu Âu tại Trung Quốc, ông Hans Dietmar Schweisgut, lưu ý : để khẳng định thiện chí thúc đẩy tự do thương mại của mình, trước hết Trung Quốc nên thực hiện, ngay tại nước mình, những điều mà Bắc Kinh thường "rao giảng" trên trường quốc tế, cụ thể là không ngăn cản hàng hóa của Châu Âu vào Trung Quốc.
Bắc Triều Tiên dùng tên lửa mặc cả với Mỹ
Về thời sự Châu Á, Le Figaro cũng chú ý đến vụ Bắc Triều Tiên bắn thử tên lửa hôm qua, với bài "Bình Nhưỡng thách thức sự kiên nhẫn của tổng thống Mỹ". Vụ bắn tên lửa diễn ra chỉ bốn ngày sau khi tổng thống Hàn Quốc, một người chủ trương đối thoại với Bắc Triều Tiên, tuyên thệ nhậm chức.
Le Figaro cũng ghi nhận vụ bắn thử diễn ra song song với việc đại diện ngoại giao Bắc Triều Tiên tuyên bố sẵn sàng đối thoại với Hoa Kỳ, kể cả với mục tiêu giải trừ vũ khí hạt nhân, một hồ sơ vốn bị bế tắc từ năm 2008.
Theo Le Figaro, thử tên lửa, đối lại chiến lược xoa dịu của Donald Trump, Bình Nhưỡng đang đi vào một con đường nguy hiểm. Theo đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc, việc Bình Nhưỡng thử tên lửa càng khiến Washington không chấp nhận đàm phán với Bắc Triều Tiên.
Pháp : Macron hãy cố lên !
Về tân tổng thống Macron, Libération chạy tựa "Hãy cố lên", với bức hình cuộc chia tay của Emmanuel Macron với người tiền nhiệm tại Điện Elysée. Báo Les Echos chọn tựa lớn trang nhất : "Vào cuộc", trên nền bức ảnh tân tổng thống đầu trần dưới trời mưa bụi trên đại lộ Champs-Elysées.
Xã luận báo Le Figaro thiên hữu, mang tựa đề "Điều cơ bản, đó là nước Pháp", bày tỏ : "Mong sao ông ấy thành công", "với tư cách là người Pháp, với tư cách các công dân, hãy thực sự mong muốn điều đó ! Đừng sa đà vào những mặc cả vụn vặt". Điều quan trọng "không phải là cánh tả, cánh hữu hay cánh trung, mà là nước Pháp… Nước Pháp nghìn lần xứng đáng hơn là những cuộc tranh cãi thấp kém". Le Figaro kêu gọi hãy thừa nhận một điều là Emmanuel Macron phải kế thừa một nước Pháp đang trong tình trạng được gọi là "thê thảm", về kinh tế, tài chính và xã hội.
"Sự hồi sinh kỳ diệu"
Trong khi đó, với tựa trang nhất "Bước đi đầu tiên", báo công giáo La Croix dẫn lại lời hiệu triệu mang đầy hy vọng của tân tổng thống : "Chúng ta đang đứng trước ngưỡng cửa của một sự hồi sinh kỳ diệu". Bài xã luận "Hương vị của tương lai" nhắc lại một diễn đạt đặc biệt của tân tổng thống Macron trong thời gian tranh cử : "En même temps" (tạm dịch là "Cùng lúc"). Cụm từ - vốn bị một bộ phận công luận Pháp nhạo báng – được Emmanuel Macron khẳng định như là tiêu biểu cho "khát vọng nhìn nhận toàn bộ tính phức tạp của thực tế, thay vì lập trường đơn giản hóa, đối lập triệt để thiện với ác".
La Croix đúc kết lại thông điệp của tân tổng thống. Đó là trước mắt cần đến "một nỗ lực bền bỉ", nhằm "trả lại cho người Pháp niềm tự tin, vốn bị suy yếu từ quá lâu, để làm sống dậy "khát vọng tương lai", với ba trọng điểm : giải phóng (thị trường) lao động, hỗ trợ doanh nghiệp, khuyến khích sáng kiến.
Xã luận của tờ báo thiên tả Libération, với tựa đề "Di sản", ghi nhận một loạt đòi hỏi trái ngược, đang chờ đợi người tổng thống thứ tám của nền Đệ Ngũ Cộng Hòa. Tân tổng thống Emmanuel Macron có tham vọng kế thừa "toàn bộ tinh hoa" của nền Đệ Ngũ Cộng Hòa, trong khi nhiều người cho rằng định chế này đang rơi vào giai đoạn "kiệt sức" ; người được cử tri hy vọng sẽ nhúng tay giải quyết mọi việc, lại chủ trương là một nguyên thủ đứng bên trên để điều hành, một tổng thống "rất kiệm lời"…
Macron phải thuyết phục được Châu Âu và Đức
Bên cạnh cuộc tranh cử Quốc hội, hồ sơ số một đợi tân tổng thống là Châu Âu. Chuyến công du Đức của Emmanuel Macron hôm nay cũng là chủ đề chính của nhiều báo. Báo Libération có bài "Châu Âu : Macron còn phải quyến rũ được Bruxelles và Berlin".
Libération ghi nhận một nghịch lý là : Nước Đức nằm ở trung tâm trong chiến lược tương lai của Emmanuel Macron, nhưng dịp thể hiện đầu tiên lập trường của lãnh đạo 39 tuổi về vấn đề này lại là một bài diễn văn bằng tiếng Anh, đọc tại Đại học Humboldt, Đức, hôm 10/01/2017. Một phát biểu gần như không được công chúng Pháp và Đức biết đến.
Trong bài diễn văn này, ứng cử viên Macron cho biết để lấy lại niềm tin với Đức, ông chủ trương thực thi cam kết không bội chi quá 3%, giảm nợ công và cải cách thị trường lao động. Cùng lúc đó là một loạt dự kiến cải cách táo bạo, đặc biệt là việc cải cách khu vực đồng euro, ngay từ cuộc họp đầu tiên của Hội Đồng Châu Âu vào tháng 6 tới. Theo Libération, dự án cải cách khu vực đồng euro của lãnh đạo Pháp trẻ tuổi bị Bộ trưởng tài chính Đức cho là "phi thực tế".
Ngân sách riêng cho khối euro, hồ sơ hàng đầu
Báo kinh tế Les Echos giới thiệu 6 hồ sơ chính về Châu Âu trong cuộc hội kiến giữa tổng thống Pháp và thủ tướng Đức hôm nay, trong đó có việc xây dựng ngân sách chung của khối euro, thúc đẩy đầu tư công, xây dựng nền quốc phòng Châu Âu, khuyến khích mua hàng sản xuất tại Châu Âu (Buy European Act), chính sách phân bổ người tị nạn.
Về ngân sách chung của khối Euro, được coi là một hồ sơ hàng đầu, theo tân tổng thống Pháp, cần có một bộ trưởng Tài Chính chung của khối, hoạt động dưới sự kiểm soát của một Nghị Viện của toàn khối. Đề nghị này của ông Macron vốn được đảng Xã Hội Dân Chủ Đức ủng hộ, nhưng đảng này vừa lãnh thêm một thất bại nặng nề tại cuộc bầu cử Nghị Viện vùng Nordrhein-Westphalen.
Dầu sao, theo Les Echos, Bộ trưởng tài chính Đức không bác bỏ hoàn toàn sáng kiến của Pháp, nhưng cho rằng "trước mắt" đề nghị nói trên là bất khả thi. Vì để thực hiện, cần điều chỉnh một loạt các hiệp ước của Châu Âu. Điều này đồng nghĩa với việc phải tổ chức trưng cầu dân ý tại nhiều quốc gia thành viên. Theo phía Đức, nên sử dụng các cơ chế sẵn có, như chuyển đổi Cơ Chế Bình Ổn Châu Âu (MES) thành Quỹ Tiền Tệ Châu Âu, có vai trò quản lý ngân sách của khối các nước sử dụng đồng euro.
Bài "Liên Âu nín thở chờ đợi dự án Châu Âu của tổng thống Macron" của Le Figaro tỏ ra lạc quan là : khác với năm 2016, "năm của những kịch bản đen tối nhất, sau khi Anh Quốc quyết định rời Liên Âu và Donald Trump dự kiến Liên Hiệp Châu Âu tan vỡ", năm 2017 này có thể sẽ là năm khởi đầu cho một "sự trỗi dậy tập thể". Theo Le Figaro, Paris và Berlin đã tìm được đồng thuận trong nhiều chủ đề : đoàn kết trong hồ sơ Brexit, bảo vệ các giá trị dân chủ tại khu vực các nước Đông Âu, hay chính sách an ninh…
Bắc Cực : Ngoại trưởng Mỹ lại khẳng định sẽ thực thi Thỏa thuận khí hậu
Trong lĩnh vực môi trường, báo kinh tế Les Echos có bài thông báo Mỹ vừa thông qua một tuyên bố về Bắc Cực, trong một thượng đỉnh được tổ chức hai năm một lần, cùng với 7 quốc gia vùng Bắc Cực.
Tuyên bố nói trên kêu gọi thực thi Thỏa thuận khí hậu Paris, một hiệp ước quốc tế được coi là thành tựu hàng đầu của thời Obama, vốn bị Tổng thống kế nhiệm Donald Trump đe dọa hủy bỏ. Tuyên bố được Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson ký tại Fairbanks, Alaska, hôm 11/05.
Tuy nhiên, Les Echos không mấy lạc quan với lập trường của Ngoại trưởng Mỹ, vì tuyên bố nói trên không mang tính ràng buộc. Mặt khác, cựu lãnh đạo tập đoàn dầu khí ExxonMobil khẳng định Hoa Kỳ không vội vã.
Tốc độ nóng lên của Bắc Cực được dự đoán sẽ nhanh gấp từ hai đến ba lần so với tốc độ trung bình của Trái đất. Nếu vào cuối thế kỷ, nhiệt độ Trái đất tăng 2°C, thì xứ sở của loài gấu trắng sẽ nóng lên từ 4°C đến 6°C. Hệ quả của mức tăng nhiệt độ này gây lo sợ.
Thành tựu sinh thái thời Hollande : Công lớn của bà Royal
Vẫn về sinh thái, báo Le Monde có bài tổng thuật "Sinh thái bị coi nhẹ" đáng chú ý, điểm lại những hay, dở của nhiệm kỳ tổng thống Pháp Hollande trong lĩnh vực môi trường. Ngoài Thỏa thuận khí hậu Paris, được coi là một "chiến thắng ngoại giao mang tính lịch sử không thể phủ nhận được", theo Le Monde, nhiệm kỳ của tổng thống Hollande để lại hai bộ luật quan trọng : luật chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và luật đa dạng sinh thái (xem thêm : Môi trường : Bất đồng sâu sắc giữa 2 ứng cử viên tổng thống Pháp).
Điều đáng chú ý là vấn đề sinh thái đã từng là con ghẻ của tổng thống trong hai năm đầu của nhiệm kỳ. Chỉ đến khi chính trị gia Segolène Royal, vợ cũ của tổng thống Hollande, trở thành bộ trưởng Môi Trường thì lĩnh vực này mới thực sự khởi sắc. Lần đầu tiên, tội gây "tổn hại cho sinh thái" được ghi vào luật Dân Sự. Tuy nhiên, bộ trưởng Môi Trường đã bị thua trong cuộc chiến chống nạn bùn đỏ, do công ty Alteo sản xuất alumium, xả vào khu bảo tồn biển Calanques, Địa Trung Hải.
Nhìn chung, cho dù nhiệm kỳ của tổng thống Hollande đã tạo lập được một số nền tảng quan trọng cho cuộc chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, nhưng chính sách chung về môi trường của tổng thống tiền nhiệm thiếu một đường lối nhất quán. Hàng loạt mảng quan trọng bị bỏ ngỏ, như cuộc chiến chống ô nhiễm không khí, chống thuốc trừ sâu, các chất gây rối loạn nội tiết tố, thiết lập một sắc thuế thực sự vì sinh thái, hay bảo vệ đại dương…
Trọng Thành