Chiến tranh Ukraine : Quân đội Nga đối mặt với nguy cơ "Potemkin hóa"
Trọng Nghĩa, RFI, 31/08/2022
Ngày 25/08/2022, tổng thống Nga Vladimir Putin đã ký một sắc lệnh thông báo rằng quân đội nước này sẽ có thêm 137.000 tân binh ngay trong năm nay, để đạt được tổng số 1,15 triệu lính chiến đấu vào đầu năm tới. Đối với hầu hết các chuyên gia về các vấn đề quân sự của Nga được đài truyền hình Pháp France 24 phỏng vấn, đây là một mục tiêu dường như không tài nào đạt được.
Ảnh minh họa : Lính Nga diễu hành tại thành phố Sevastopol ở vùng Crimea ngày 05/05/2022. AP
Theo nhật báo Anh The Guardian ngày 25/08, đây sẽ là mức tăng quân số lớn nhất trong nhiều năm qua. Nỗ lực tăng quân gần đây bắt đầu từ năm 2017, khi quân đội Nga được bổ sung thêm 13.698 người.
Khi quyết định tăng thêm quân số, Vladimir Putin rõ ràng là muốn tung thêm nhiều binh sĩ vào Ukraine, gia tăng lợi thế về quân số trên chiến trường, với hy vọng tạo được những đột phá đáng kể ở miền Nam và Đông Ukraine.
Vladimir sẽ bị lừa như Catherine II
Tuy nhiên, giới chuyên gia về quân đội Nga không tránh khỏi hoài nghi về sự tồn tại của một đạo quân được tăng cường với cả trăm ngàn lính mới. Trong bài phân tích ngày 29/08 về "Các chiến binh ma của Vladimir Putin", đài France24 đã nêu bật nhận xét trên mạng Twitter ngày 25/08 của Mark Galeotti, giám đốc Mayak Intelligence, một công ty tư vấn về các vấn đề an ninh Nga, cho rằng thông báo tăng quân của tổng thống Nga "có thể mở rộng cửa cho điều gọi là ‘Potemkin hóa’ (potemkinisation) hơn nữa quân đội Nga".
Theo France24, thuật ngữ "Potemkin hóa" gợi lại những "ngôi làng Potemkin", tên gọi những cảnh trí mô phỏng các ngôi làng đẹp đẽ dựng lên để đánh lừa con mắt người xem, mà theo truyền thuyết, từng được hoàng thân Grigory Potemkin, sủng thần của nữ hoàng Catherine II, xây dựng ở Crimea vào thế kỷ 18 để che giấu sự nghèo đói thực sự của khu vực mà nữ hoàng đến thăm.
Nếu truyền thuyết lịch sử này phần lớn đã bị phủ nhận, nhưng thuật ngữ này vẫn còn được sử dụng ở Nga để chỉ những nỗ lực nhằm tạo ra vẻ ngoài tốt đẹp giả tạo cho một tình huống. Trong trường hợp cụ thể liên quan đến sắc lệnh của tổng thống Putin, quân đội Nga có thể tìm cách tăng quân số một cách giả tạo để đạt được các mục tiêu mà Putin đề ra vì làm sao có thể nâng quân số lên thành 1,15 triệu lính tác chiến trong vỏn vẹn vài tháng.
Trước hết, theo các chuyên gia được France24 trích dẫn, tiền đề số học mà ông Putin dựa vào, ngay từ đầu đã có một lỗ hổng lớn. Tổng thống Nga đã căn cứ vào dữ liệu chính thức về một đạo quân hùng hậu có hơn một triệu người. Tuy nhiên, theo ông Huseyn Aliyev, một nhà nghiên cứu về xung đột Ukraine-Nga tại Đại Học Glasgow (Scotland), chuyên theo dõi vấn đề huy động lực lượng quân sự tại Nga : "Ai cũng biết là kể từ khi bắt đầu cuộc chiến ở Ukraine, quân số của Nga ít hơn nhiều".
Chuyên gia này giải thích : Theo các ước tính, Nga chỉ có khoảng từ 250.000 đến 300.000 người sẵn sàng chiến đấu. Phần còn lại là nhân viên dân sự của quân đội đăng ký thành lính, thậm chí là người nhà của các quan chức chính quyền mà tên đã được bổ sung để lương quân nhân được rót cho những quan chức này.
Do đó, quân đội Nga sẽ còn lâu mới đạt đến con số 1,15 triệu người với sự tăng cường của 137.000 binh sĩ "mà thôi".
Tù nhân, lính đánh thuê và người trên 40 tuổi cũng không đủ
Tuy nhiên, ngay cả con số tân binh dự trù này cũng có vẻ không thực tế. Jeff Hawn, chuyên gia về các vấn đề quân sự Nga và cố vấn đối ngoại cho Viện New Lines, một trung tâm nghiên cứu Mỹ về địa chính trị, nhấn mạnh : "Nga có rất ít lựa chọn để nhanh chóng tìm được nhiều binh sĩ như vậy. Chiến dịch gọi nhập ngũ vào mùa xuân có kết quả đáng thất vọng, với rất nhiều thanh niên tránh được nghĩa vụ quân sự".
Quân đoàn 3 hoàn toàn mới, mà Moskva hôm 27/08 đã quyết định tung vào mặt trận Ukraine, minh họa cho những khó khăn của Nga trong việc tuyển mộ tân binh. Chuyên gia Huseyn Aliyev giải thích : "Đó là một đạo quân dự bị, chỉ mới được thành lập cách đây vài tháng với quân số trên nguyên tắc là khoảng 18.000 người. Thế nhưng Điện Kremlin chỉ có thể huy động được khoảng 15.000, mặc dù đã tung ra hàng loạt biện pháp khuyến khích".
Mức lương trả cho các tân binh cao hơn gấp 3 lần so với mức lương truyền thống của lính Nga. Mức tuổi tối đa để nhập ngũ - mà trước đây là 40 - đã được bãi bỏ từ cuối tháng 5 để khuyến khích những người lớn tuổi tham gia vào nỗ lực quân sự tại Ukraine.
Trong những tháng gần đây, Quân Đội Nga hết sức sáng tạo để tăng cường quân số và thay thế số lính bị mất đi ở Ukraine. Theo nhật báo The Moscow Times vào đầu Tháng Bảy, các nhà tuyển mộ đã đến các nhà tù ở một số thành phố, đề nghị giảm án cho những tù nhân có kinh nghiệm quân sự nếu đồng ý ra trận.
Ngoài ra, theo ông Jeff Hawn : "Quân Đội Nga cũng thu nhận lính đánh thuê, chiến binh đến từ Syria và tuyển quân từ các dân tộc thiểu số ở Trung Á" (chủ yếu là ở Tajikistan và Kirgizstan). Các sáng kiến trên nhằm bù đắp phần nào những tổn thất trên mặt trận, "phần lớn vẫn không đủ để đạt được chỉ tiêu 137.000 lính mới".
Nhà nghiên cứu này cho rằng những tân binh có nguồn gốc đa dạng và khác nhau đó không có kiến thức về văn hóa quân sự Nga và "hội nhập này rất kém vào hệ thống chỉ huy của quân đội". Nói cách khác, vấn đề của Quân Đội Nga không chỉ là số lượng mà còn là chất lượng.
Chuyên gia Aliyev bổ sung : "Những tiểu đoàn 'quân tình nguyện' mới hiện được huấn luyện hai tuần trước khi được đưa ra mặt trận, một khoảng thời gian hoàn toàn không đủ". Theo ông, đây cũng là một vấn đề khác liên quan đến cuộc chạy đua về số lượng binh sĩ : "Ngay cả khi Moskva tìm được 137.000 binh sĩ, quân đội Nga vẫn còn lâu mới có đủ sĩ quan huấn luyện để đảm bảo rằng các tân binh có thể nhanh chóng sẵn sàng chiến đấu".
Thổi phồng số liệu để chạy theo chỉ tiêu
Khó khăn trong việc tuyển quân dẫn đến nguy cơ "Potemkin hóa", với việc giới chỉ huy quân đội thổi phồng số liệu để phù hợp với chỉ tiêu đề ra.
Theo chuyên gia Jeff Hawn, "khả năng cao nhất là mỗi doanh trại sẽ nhận được những chỉ tiêu về số lượng tân binh cần tuyển mộ. Họ sẽ tìm mọi cách để đạt chỉ tiêu, kể cả khi điều đó có nghĩa là tạo ra những tân binh ma. Ngân sách của họ sẽ phụ thuộc vào đó".
Khi ký sắc lệnh tăng quân số, Vladimir Putin đã thúc đẩy thuộc cấp của mình gian lận với các số liệu. Nhưng đối với chủ nhân Điện Kremlin, điều quan trọng hơn là ông phải chứng minh rằng mình có thể tăng quân số mà không gặp vấn đề gì.
Đầu tiên hết là vì mục đích tuyên truyền nội bộ. Chuyên gia Huseyn Aliyev lưu ý : "Điều đó giúp duy trì ảo tưởng trong dân chúng Nga rằng vẫn mọi người vẫn phấn khởi khi sang chiến đấu ở Ukraine".
Ngoài ra, "đó cũng là một cách để nói với phương Tây rằng Moskva đã sẵn sàng cho một cuộc xung đột kéo dài". Điện Kremlin sẽ không quyết định tăng quân như vậy nếu muốn kết thúc chiến tranh càng sớm càng tốt.
Tuy nhiên, còn một giả thuyết cuối cùng. Theo ông Jeff Hawn : "Vladimir Putin đang sống trong một bong bóng thông tin đến nỗi rất có khả năng ông thực sự tin rằng quân đội có thể dễ dàng bổ sung thêm 137.000 lính mới" Đối với chuyên gia này, sắc lệnh tăng quân ngày 25/08 rất có thể sẽ là bằng chứng cho thấy chủ nhân Điện Kremlin hoàn toàn bị cắt đứt khỏi thực tế.
Trọng Nghĩa
***************************
Kherson : Một bước ngoặt trong cuộc chiến tranh Ukraine
Thanh Phương, RFI, 31/08/2022
Lần đầu tiên kể từ khi nổ ra cuộc chiến tranh Ukraine, Kiev không còn ở tư thế phòng thủ, mà đã chuyển sang phản công để giành lại phần lãnh thổ bị Nga chiếm đóng. Bị chậm trễ một thời gian, cuộc phản công của quân Ukraine vào vùng Kherson ở miền nam đã thật sự bắt đầu kể từ thứ hai 29/08/2022. Có thể xem đây là một bước ngoặt quan trọng trong cuộc chiến tranh Ukraine, là lần đầu tiên trong lịch sử đương đại Ukraine, quân đội nước này tấn công trực diện quân đội Nga.
Thành phố Kherson (Ukraine) ngày 20/05/2022. AFP – Andrey Borodulin
hành phố Kherson là thành phố lớn duy nhất mà quân Nga chiếm được kể từ khi mở cuộc chiến tranh xâm lược Ukraine, vì họ đã thất bại trong việc đánh chiếm hai thành phố quan trọng khác là Kiev và Kharkiv.
Trước khi mở cuộc phản công để chiếm lại thành phố Kherson, phía Ukraine đã phải chuẩn bị rất kỹ lưỡng. Theo nhật báo Pháp Le Figaro, ngay từ ngày 10/07, Oleksiy Reznikov, bộ trưởng quốc phòng Ukraine đã thông báo là "hơn 1 triệu binh lính" đang được tập hợp để "chiếm lại miền nam đất nước". Trong vòng gần hai tháng qua, quân Ukraine chỉ chiếm lại được vài làng, nhưng đồng thời họ gia tăng oanh kích vào những vùng sau chiến tuyến Nga, nhắm chủ yếu vào các cơ sở hạ tầng, kho đạn, đến tận bán đảo Crimea.
Cũng theo Le Figaro, phía Ukraine phải cấp tốc mở cuộc phản công vào Kherson chính là nhằm ngăn cản phía Nga tiến hành các cuộc trưng cầu dân ý tại những vùng mà họ đã chiếm đóng để qua đó chính thức hóa quyền kiểm soát của Moskva tại những vùng này. Phản công vào Kherson cũng sẽ làm cho người dân Ukraine lên tinh thần, để cho phương Tây tiếp tục yểm trợ Ukraine chống Nga. Về mặt chiến lược, chiếm lại được Kherson sẽ bảo đảm được an toàn cho toàn bộ miền nam Ukraine, đồng thời trực tiếp đe dọa vùng Crimea. Nói tóm lại đó là chuyển chiến trường đến đất của đối phương.
Tờ báo trích lời cựu sĩ quan và nhà sử học quân sự Michel Goya ghi nhận, trong trận phản công vào Kherson, pháo binh Ukraine "đã tập trung một hỏa lực lớn nhất kể từ đầu cuộc chiến và hội đủ những điều kiện cần thiết cho một cuộc tấn công quy mô qua việc vô hiệu hóa hệ thống phòng thủ của quân địch".
Cũng để chuẩn bị cho cuộc phản công vào Kherson, quân Ukraine đã phá hủy toàn bộ các cây cầu trên sông Dniepr nối vùng này với các vùng bị Nga chiếm đóng, khiến quân Nga sẽ không thể vận chuyển hàng tiếp liệu đến đây. Một chuyên gia Ukraine, đại tá Vladislav Seleznev, được nguyệt san Courrier International trích dẫn, gọi đó là "chiến thuật cú nhảy của ếch", tức là phá hủy một cách có hệ thống các cơ sở hạ tầng bên phía đối phương, rồi nhanh chóng chiếm lấy một phần lãnh thổ.
Tuy nhiên, theo đánh giá của nhà sử học Michel Goya, chiếm được vùng Kherson không có nghĩa là dễ dàng chiếm được thành phố Kherson, vì theo ông, Kherson là một thành phố lớn và nếu quân Nga quyết định kháng cự đến cùng, đây sẽ là một trận chiến rất khó khăn. Ấy là chưa kể quân Nga có thể khởi động lại cuộc tấn công ở vùng Donbass, buộc quân Ukraine phải phân tán một phần lực lượng ở Kherson.
Hiện hãy còn quá sớm để dự đoán về diễn tiến cuộc phản công vào Kherson, nhất là vì phía Kiev kiểm soát rất chặt chẽ những thông tin về cuộc phản công này, đồng thời yêu cầu các nhà báo và các chuyên gia quân sự của họ nên tỏ ra kín đáo để bảo đảm cho thành công của các chiến dịch quân sự đang diễn ra.
Về phần quân Nga, theo nhật báo Libération, họ đã củng cố 3 tuyến phòng thủ trước Kherson, nhưng dường như tinh thần của các binh sĩ Nga tại đây, được ước lượng là khoảng 20.000, đang xuống rất thấp, trước nguy cơ bị kẹt trong một cái bẫy do phía Ukraine giương ra khi đánh sập toàn bộ cây cầu bắt qua sông Dniepr.
Thanh Phương
**********************
Ukraine : Kiev khẳng định có "giao tranh ác liệt" trên "gần như toàn bộ" vùng Kherson
Minh Anh, RFI, 30/08/2022
24 tiếng đồng hồ sau khi chính thức thông báo một chiến dich phản công ở miền nam Ukraine, chính quyền Kiev vào sáng sớm hôm 30/08/2022 cho biết là những cuộc "giao tranh ác liệt" giữa lực lượng Ukraine với quân Nga đang diễn ra ở "gần như toàn bộ" vùng Kherson bị Nga chiếm đóng. Thực tế chiến trường cho thấy, lực lượng Kiev đã gặt hái một vài thành công, cho dù Moskva khẳng định là cuộc phản công của Ukraine hoàn toàn thất bại.
Hố bom ở cầu bắc qua sông Dnipro, trong vùng Kherson, Ukraine, ngày 21/07/2022. AFP - STRINGER
Từ Kiev, thông tín viên Stéphane Siohan tường trình :
"Bất kỳ hoạt động quân sự nào cũng cần được giữ bí mật. Bà Natalya Humenyuk, phát ngôn viên của bộ chỉ huy quân sự Ukraine đã khẳng định như trên. Thế nhưng vào hôm qua, 29 tháng 8, theo các nguồn tin trùng hợp, các lực lượng vũ trang Ukraine đã đột ngột phát động một chiến dịch phản công trên toàn bộ chiến tuyến phía nam, từ khu vực xung quanh Zaporijjia cho đến tận Biển Đen.
Tính đến lúc này, quân Đội Ukraine có vẻ như đã phá vỡ được một số điểm trong tuyến phòng thủ đầu tiên trong số ba tuyến mà Nga dựng lên trước Kherson, có nơi tiến sâu được hơn mười km.
Pháo binh Ukraine đã nã ồ ạt vào Nova Kakhovka và vùng phụ cận Kherson, khiến cho các cầu tạm mà Nga lắp đặt trên sông Dnieper không thể sử dụng được.
Khuya hôm qua, binh sĩ Ukraine đã đăng nhiều video lên mạng xã hội, chứng minh sự hiện diện của họ rất sâu bên trong chiến tuyến của kẻ thù, trong khi các video tương tự của phía Nga dường như cho thấy phản ứng bất ngờ, với nhiều đơn vị bị thất thần trước trận mưa pháo đến từ phía Ukraine.
Dường như Kiev đã tái chiếm được nhiều hơn là bốn địa phương được loan báo trong 24 giờ qua. Dù sao chăng nữa thì trong những ngày sắp tới, thách thức đối với Ukraine là bao vây hơn 20.000 binh sĩ Nga ở phía tây sông Dnepr, bằng cách ngăn chăn việc vượt qua sông".
Zelensky kêu gọi quân đội Nga rút khỏi miền nam Ukraine
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vào tối thứ Hai 29/08 đã kêu gọi các binh sĩ Nga chạy trốn khỏi các cuộc tấn công do quân đội Ukraine phát động gần thành phố Kherson, nói rằng Kiev đang giành lại quyền kiểm soát lãnh thổ của mình. Trong một bài phát biểu hàng ngày, Volodymyr Zelensky hứa rằng quân đội Ukraine sẽ đánh đuổi quân đội Nga "đến tận biên giới".
Moskva khẳng định cuộc phản công "thất bại"
Nga tuyên bố đã đẩy lùi các "nỗ lực tấn công" của Ukraine ở khu vực Kherson và Mykolaiv, cũng ở miền nam Ukraine. Bộ quốc phòng Nga vào hôm qua, 29/08 khẳng định : "Trong ngày quân đội Ukraine đã cố gắng tấn công theo ba hướng, ở khu vực Mykolaiv và Kherson", nhưng phía Ukraine đã "thất bại một cách thê thảm", và lực lượng Ukraine đã phải "chịu tổn thất nặng nề".
Phát ngôn viên của bộ chỉ huy "Miền Nam" của Quân Đội Ukraine, Natalia Goumenyuk, trước đó, đã nói rằng lực lượng Kiev đang tấn công "theo nhiều hướng" trên mặt trận này nhằm đẩy quân Nga qua bên kia sông Dnepr.
Minh Anh