Ukraine : Nga thắng thế ở Soledar bất chấp thiệt hại nhân mạng nặng nề
Sự kiện lính đánh thuê Wagner khẳng định đã kiểm soát thành phố Soledar ở Donetsk được báo chí chú ý nhất hôm nay. Thành phố này chỉ nằm cách điểm nóng Bakhmut vài cây số, nơi quân Nga tập trung đánh ròng rã sáu tháng nay vẫn chưa chiếm được.
Các chiến binh Ukraine tại tiền tuyến gần Soledar (Donetsk) ngày 11/01/2023. AP - Libkos
Quân Nga có bước tiến tại Soledar, gây khó cho việc tiếp tế của Ukraine
Libération cho biết "Tại Soledar, những cuộc giao tranh thuộc loại đẫm máu nhất kể từ một năm qua". Cho đến nay, thành phố này được biết đến nhờ các mỏ muối, một loại vàng trắng tinh khiết được khai thác từ hai thế kỷ qua. Trong ngôn ngữ Ukraine, soledar có nghĩa là "muối trời cho". Hàng triệu tấn muối đã được sản xuất mỗi năm, trữ lượng có thể dùng cho hai ngàn năm nữa. Nhưng nay thành phố 11.000 dân Soledar đang làm mồi cho một cuộc chiến tranh đô thị ác liệt. Được biết thành phố bị Nga chiếm gần đây nhất là Lysychansk tận đầu tháng Bảy.
Le Monde nhận định "Quân Nga thay đổi chiến thuật, tiến lên ở Soledar với cái giá rất nhiều mạng lính". Lực lượng đánh thuê Wagner giúp Moskva có được một thắng lợi nho nhỏ sau nhiều tháng trời chịu đòn. Cụ thể, cuối buổi chiều 10/01, video đầu tiên xuất hiện trên mạng xã hội cho thấy nhóm Wagner hiện diện ở trung tâm Soledar, trước các trụ sở chính quyền đã bị phá hủy mất phân nửa. Một video khác từ phía Ukraine quay cảnh lính biên phòng rời khỏi thành phố với vẻ thất vọng. Bộ quốc phòng Anh xác nhận "trong bốn ngày qua, quân Nga và Wagner đã có những bước tiến ở Soledar, kiểm soát được đa số thành phố".
Đến tối, giao tranh tập trung gần mỏ muối, mà nếu giành được, phía Nga có thể cất giấu đạn dược, còn lính tráng núp dưới hầm cũng tránh được pháo của Ukraine. Phát ngôn viên quân sự Ukraine bác tin Nga chiếm được toàn thành phố, nhưng phóng viên chiến trường Iouri Boutoussov xác nhận quân Nga dùng hỏa lực mạnh chận con đường tiếp tế chính cho Soledar. Nhóm chuyên gia quân sự độc lập Conflict Intelligence Team nhấn mạnh, tình hình này gây khó khăn cho việc tiếp liệu cho lực lượng Ukraine, kể cả ở Bakhmut.
Chiến thuật mới của Nga : Bốn lớp tấn công
Taras Berezovets, thành viên lực lượng đặc nhiệm Ukraine nhận thấy bộ binh Nga dùng chiến thuật mới để chiếm Soledar. Từng nhóm 8 lính Nga áp sát chiến tuyến Ukraine, mỗi người vác súng phóng lựu cá nhân Chmel dùng đạn nhiệt áp có tiếng là hiệu quả để phá công sự. Những nhóm "lừa tải đạn" này mang tối đa vũ khí trên mình. Họ báo cáo vị trí cụ thể của Ukraine cho các đơn vị moọc-chê 82 ly và 120 ly để oanh kích tuyến phòng thủ đầu tiên.
Đến lượt các đơn vị tác chiến Nga tiến ra thực địa, tận dụng những loại súng ống của nhóm trước nếu người sử dụng đã chết. Cách đó 500 mét, một đơn vị thứ hai của Nga vũ trang nhẹ hơn bắt đầu hành động. Được pháo binh yểm trợ, họ tấn công các vị trí của Ukraine. Nếu thất bại, đơn vị thứ ba rồi thứ tư tiến lên. Tổng cộng bốn đợt tiến công ồ ạt cho mỗi địa điểm của Ukraine.
Cũng theo Berezovets, sai lầm của lực lượng Ukraine là dùng pháo binh để tiêu diệt những đơn vị tiên phong Nga, thay vì phản pháo, tức ưu tiên làm câm các khẩu moọc-chê đang oanh kích tuyến phòng thủ. Không được pháo yểm trợ, những toán tấn công sẽ nhanh chóng bị diệt.
Soledar : "Nhất tướng công thành vạn cốt khô"
Tuy thành công với chiến thuật mới, nhưng thiệt hại về sinh mạng của Nga vô cùng lớn. Hai bên đều dùng drone để quan sát trận địa, hướng dẫn hỏa lực, thả lựu đạn trực tiếp xuống những người lính bộ binh trong chiến hào.
Những hình ảnh drone ghi lại được phía Ukraine công bố cho thấy vô số xác lính Nga nằm đầy trên mặt đất đông cứng ở Bakhmut và Soledar. Có cảm giác như quân Nga, và đặc biệt là Wagner, bỏ lại thi thể của lính mình trên trận địa. Thảm cảnh này khiến một câu đùa đáng buồn mới đây được lan truyền : "Đừng bao giờ hỏi tuổi một phụ nữ, hỏi tiền lương của một người đàn ông, hay tìm đâu ra thức ăn cho một con chó ở Bakhmut".
Thiệt hại vật chất cũng khủng khiếp. Không còn một căn nhà nào nguyên vẹn ở Bakhmut cũng như những làng mạc xung quanh. Moskva không từ một cách nào để đạt được mục tiêu tối thiểu trong cuộc xâm lăng : chiếm toàn bộ Donbass, hiện còn thiếu một phần ba ! Chiếm được Soledar rồi Bakhmut, sẽ mở đường sang những thành phố lớn hơn như Konstantiniivka, Droujkiiva, Kramatorsk, Sloviansk.
Mỏ muối khổng lồ, chiến lợi phẩm giá trị của chủ hãng Wagner
Chuyên gia Vincent Tourret của Quỹ Nghiên cứu Chiến lược cho rằng trận Bakhmut giúp Nga níu chân một phần quân đội Ukraine khiến Kiev không thể phản công ở những nơi khác. Đồng thời giúp Moskva có thời gian bổ sung quân số, vũ khí. Theo ông, việc mất Bakhmut không thể làm lực lượng Ukraine sụp đổ, họ rất có tổ chức. Hôm nay tổng thống Volodymyr Zelensky tuyên bố "sẽ làm mọi việc cần thiết" để bảo vệ Soledar và Bakhmut.
Đối với ông chủ Wagner, Yevgeny Prigozhin, chiếm được Soledar còn có lợi ích thương mại, bên cạnh việc qua mặt đối thủ Sergey Shoigu về quân sự. Doanh nhân vốn đã từng dùng đội quân đánh thuê của mình để chiếm hữu các mỏ ở Sudan, Trung Phi và Mali, khẳng định mỏ muối Soledar là chiến lợi phẩm.
Trang web điều tra Nga Important Stories có trụ sở ở Riga (Latvia) đặt câu hỏi : Yevgeny Prigozhin chống lại ai trong cuộc chiến này ? Có thể không phải là người Ukraine – ông ta là nhân vật duy nhất phía Nga công khai ca ngợi lòng dũng cảm của các chiến binh Ukraine trên chiến địa – mà muốn tấn công vào các kẻ thù trong quân đội Nga, ở Phủ tổng thống và ngành tình báo, vẫn luôn coi Prigozhin là người ngoài, trong thế giới khép kín của các siloviki. Một kẻ lạ mặt nguy hiểm, vì chừng như không kiểm soát nổi và vẫn có những ưu tiên trong tiếp xúc với ông chủ điện Kremlin.
Đôi bên đều dưỡng sức chờ thời
Ngoài khu vực Bakhmut, nhìn chung về cuộc chiến, Les Echos nhận thấy "Kiev và Moskva đều tìm cách lấy lại hơi sức trước những trận đánh quyết định". Tờ báo nhắc đến chữ "shaping", thuật ngữ quân sự để chỉ động thái trắc nghiệm, nhử cho quân địch mệt mỏi để chuẩn bị tấn công. Giống như một võ sĩ quyền Anh làm đối thủ chao đảo, tìm nhược điểm để nốc ao.
Dù hôm qua Nga loan báo chiếm được Soledar, chiến thắng đầu tiên với cái giá quá đắt này vẫn không làm thay đổi bộ mặt chiến trường. Kể từ khi Ukraine tái chiếm Kherson cách đây hai tháng, các giới tuyến vẫn như cũ. Một tình thế mang lại cảm giác sa lầy, với những chiến hào như thời Đệ nhất Thế chiến. Đạn pháo bắn đi của cả hai bên chỉ chừng 1/3 so với trước, mỗi bên có khoảng 100.000 quân đã bị loại khỏi vòng chiến.
Tuy có những dự báo là Nga sẽ đánh lớn vào cuối mùa đông, từ miền đông hay từ Belarus ở phía bắc, Les Echos cho rằng khả năng này khó thể xảy ra. Quân đội Nga đã mất phân nửa số xe bọc thép, không đủ bộ binh thiện chiến để tấn công. Không được huấn luyện, không trang bị ngoài áo giáp và những khẩu kalachnikov, không có chỉ huy giàu kinh nghiệm vì nhiều sĩ quan giỏi đã tử trận, tân binh Nga chỉ là những tấm bia sống. Những "người lính sử dụng một lần rồi bỏ", như những tướng lãnh vẫn nói.
Về phía Kiev từ những tuần qua cố gắng chiếm Svatove và Kreminna ở Donbass. Theo cựu đại tá thủy quân lục chiến Michel Goya, rất logic nếu Ukraine tấn công ở Zaporijia để cắt quân Nga làm đôi, và cũng logic khi Nga đã chuẩn bị công sự chống đỡ. Ông Goya cho rằng phương Tây cần tiếp sức cho Kiev trong lúc này. Việc chuyển giao xe bọc thép cho Ukraine là quan trọng, nhưng không đủ để thay đổi chiều hướng cuộc chiến.
Cầm cự được lâu mới mong chiến thắng
Trả lời Les Echos, chuyên gia Mick Ryan chú ý đến hai trận đánh quan trọng ở miền đông. Thứ nhất là nỗ lực của Ukraine ở khu tam giác Svatove, Kreminna ; thứ hai tại Bakhmut, nơi quân đội chính quy Nga và quân đánh thuê Wagner cạnh tranh nhau, cố chiếm để lấy tiếng. Trận đánh này làm nhớ đến trận Somme hay Verdun hồi Đệ nhất Thế chiến.
Mục đích của Đức hồi đó là tiêu diệt càng nhiều lính Pháp càng tốt, mỉa mai thay, ngày nay cả bộ tham mưu Nga lẫn ông chủ Wagner đều không quan tâm đến số phận những người lính của họ. Cũng nhắc đến khái niệm "shaping", ông Ryan nhận thấy Ukraine rất giỏi về trinh sát và năng động trên chiến trường. Ngoài xe tăng như đã nêu trên, Kiev đang cần hệ thống phòng không tân tiến và hỏa tiễn đi kèm, bên cạnh đó là thông tin tình báo. Vụ oanh kích Makiivka, tiêu diệt hàng trăm lính Nga chứng tỏ sự quan trọng của tình báo, bằng Rohum (con người) hoặc Roso (từ những nguồn mở).
Cũng theo Mick Ryan, Moskva chắc chắn sẽ cho động viên tiếp vì đã mất quá nhiều lính. Tình trạng tân binh bị bỏ rơi ngoài đồng trống hay trong những doanh trại tồi tàn, không thực phẩm và vũ khí, dường như đã được cải thiện nên không thể coi thường. Ông không tin rằng Nga sẽ cho tấn công từ Belarus, tuy nhiên vẫn phải cảnh giác.
Còn về chiến lược phá hoại cơ sở hạ tầng của Ukraine, dù không ảnh hưởng đến quyết tâm chống xâm lược của người dân, nhưng có hai tác hại. Trước hết, Ukraine buộc lòng phải tập trung cho phòng không, những giàn hỏa tiễn phải dành cho việc bảo vệ Kiev, không thể đưa ra tiền tuyến để yểm trợ các đơn vị tác chiến. Thứ hai, chiến lược này gây lo sợ cho các nhà đầu tư ngoại quốc mà đất nước này đang rất cần. Doanh nghiệp nào muốn đầu tư vào Ukraine trước những rủi ro quá lớn cho nhân viên ? Moskva đã hoàn toàn áp dụng tầm vóc kinh tế và kỹ nghệ vào cuộc chiến tranh này. Nói cho cùng, đó là một cuộc chiến kinh tế, mà kết quả tùy thuộc khả năng duy trì lực lượng, sản xuất được nhiều vũ khí, thiết bị hơn kẻ địch.
Nhà vô địch karaté Iran : "Con bị án tử, ba đừng cho mẹ biết !"
Nhìn sang Trung Đông, Libération đề cập đến trường hợp một thanh niên biểu tình bị chế độ Iran treo cổ cách đây vài ngày. Những lời nói cuối cùng qua điện thoại của Mohammad Mehdi Karami, 22 tuổi, vô địch quốc gia về karaté, đã gây xúc động cho nhiều người : "Con bị kết án tử hình, ba đừng nói cho mẹ biết". Cha mẹ anh đã van lạy nhà cầm quyền, cố gắng huy động mạng xã hội nhưng chỉ hoài công. Võ sĩ karaté trẻ tuổi cùng với bạn tù Seyyed Mohammad Hosseini, 39 tuổi, bị treo cổ công khai hôm thứ Bảy 07/01, không có quyền chọn luật sư. Đoạn ghi âm và hình ảnh người cha khóc con bên nấm mồ cũng làm rúng động cả bên ngoài biên giới.
Liên Hiệp Quốc tố cáo bản án bất công dựa trên những lời "thú tội" nhờ tra tấn, Liên Hiệp Châu Âu "bàng hoàng". Về mặt chính thức có khoảng 40 người biểu tình Iran đã bị kết án tử hình, nhưng nhà xã hội học Mahnaz Shirali cho rằng con số thực lớn hơn rất nhiều. Việc hành quyết nhà vô địch trẻ tuổi làm tăng lo sợ của người dân Iran đối với giới trẻ đang đi đầu trong cuộc tranh đấu. Một hiện tượng đáng ngại khác : hơn một chục vụ thanh niên biểu tình tự tử sau khi ra tù. Ông Shirali nghi ngờ họ bị cho dùng ma túy hay đầu độc.
Trung Quốc xuất khẩu công cụ giám sát cho các chế độ đàn áp
Về Châu Á, Le Monde giải thích "Trung Quốc xuất khẩu các công cụ giám sát như thế nào". Từ khoảng 15 năm qua, các nhà sản xuất camera và hệ thống giám sát của Trung Quốc thống trị thị trường thế giới, không ngần ngại bán cho các chế độ đàn áp như Iran, Miến Điện…
Ở Uganda - quốc gia Châu Phi có tiếng về gian lận bầu cử, tham nhũng, bắt cóc các nhà đối lập – các camera Hoa Vi (Huawei) hiện diện tại tất cả các thành phố của nước này, trên tất cả đường phố thủ đô Kampala. Cảnh sát lắp đặt cả trước nhà những người bất đồng chính kiến và các hiệp hội. Theo điều tra của Wall Street Journal, các kỹ sư Hoa Vi còn giúp an ninh Uganda xâm nhập vào nhóm WhatsApp của ca sĩ Bobi Wine, đối lập chính trị với tổng thống.
Không chỉ có Hoa Vi. Hải Khương Uy Thị (Hikvision) ở Hàng Châu đứng đầu thế giới về video giám sát, có doanh số trên 10 tỉ đô la, công ty đứng thứ nhì là Đại Hoa (Dahua) cũng ở Hàng Châu, 5 tỉ đô la. Các doanh nghiệp Trung Quốc chiếm 1/3 trong số 50 công ty hàng đầu thế giới trong lãnh vực này, gây lo ngại vì hầu hết camera an ninh nối với mạng internet và ngày càng đề nghị thêm chức năng nhận diện khuôn mặt. Ở Thượng Hải còn trang bị thêm đèn LED để nhận dạng ban đêm. Được trợ giá ồ ạt, camera an ninh Trung Quốc giá chỉ bằng phân nửa so với các đối thủ. Tuy nhiên gần đây lo ngại bị dọ thám, một số nước phương Tây bắt đầu ngăn cản Trung Quốc xâm nhập thị trường.
Thụy My