Các phe cánh làm giàu nhờ Putin dòm ngó tài sản phương Tây tại Nga
Les Echos hôm 20/07/2023 nói về việc Putin ra lệnh quốc hữu hóa chi nhánh tập đoàn Pháp Danone tại Nga, giao cho phe Kadyrov, thủ lãnh Chechnya. Tập đoàn Carlsberd của Đan Mạch thì bị rơi vào tay phe Patruchev. Một sự quay lại với thập niên 90 đầy hỗn loạn ! La Croix phân tích các phe cánh dưới trướng Putin đa số xuất thân từ KGB, tất cả đã trở thành tỉ phú nhờ trung thành với chủ nhân điện Kremlin.
Yakub Zakriev, cháu ruột của thủ lãnh Chechnya, Ramzan Kadyrov trong một cuộc họp tại Grozny ngày 01/02/2023. Zakriev nay trở thành người lãnh đạo của Danone tại Nga sau khi Vladimir Putin quốc hữu hóa các cơ sở của tập đoàn Pháp. via Reuters – Head of the Chechen Republic
Tập đoàn Pháp bị quốc hữu hóa, giao cho cháu của Kadyrov
Sau thông tin gây bàng hoàng là chi nhánh tập đoàn Pháp Danone tại Nga bị Putin ra lệnh quốc hữu hóa, hai ngày sau số tài sản này rơi vào tay… phe Kadyrov ! Theo Les Echos, thủ lãnh Chechnya trung thành với Kremlin lâu nay vẫn dòm ngó các công ty Châu Âu chuẩn bị rời khỏi Nga.
Những ngày trước đó, Danone, sau những cuộc thương lượng dài, đang chuẩn bị thông báo chuyển giao cho đối tác được chọn lựa, thì hôm Chủ nhật 16/07 tổng thống Vladimir Putin bất ngờ ra nghị định chuyển hầu hết tích sản của Danone ở Nga cho cơ quan liên bang Rosimushestvo. Trên thực tế, đây là một vụ tịch biên và quốc hữu hóa, không bồi thường một đồng nào cho tập đoàn Pháp.
Đến tối thứ Ba 18/07 thêm một đòn mới : Truyền thông Nga loan báo việc bổ nhiệm phó thủ tướng kiêm bộ trưởng nông nghiệp Chechnya, Yakub Zakriev làm tổng giám đốc. Một nguồn tin thông thạo ở Grozny cho Les Echos biết đó là người cháu được Ramzan Kadyrov yêu mến nhất, lâu nay vẫn được giao quản trị các lãnh vực kinh tế, kỹ nghệ, nông nghiệp. Năm nay 32 tuổi, Yakub Zakriev là con trai người chị của lãnh đạo Chechnya.
Nga quay lại với thập niên 90 hỗn loạn
Tháng 10 năm ngoái, Danone thông báo muốn nhượng lại 12 nhà máy sản xuất sản phẩm sữa và rau quả, chỉ giữ lại một nhà máy duy nhất về sữa trẻ em. Vụ đột ngột quốc hữu hóa được cho là có bàn tay của bộ trưởng nông nghiệp Dmitri Patruchev - con của thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia, cựu KGB Nikolai Patruchev, nhân vật có ảnh hưởng nhất trong giới "siloviki" thân cận với Vladimir Putin.
Từ nhiều tháng qua, các công ty liên quan tới phe Patruchev cũng lượn lờ xung quanh các tập đoàn phương Tây trong ngành thực phẩm. Một tập đoàn Châu Âu khác là nhà sản xuất bia Carlsberg cũng đã bị chuyển vào tay Rosimushestvo. Rốt cuộc, các tài sản của hãng này nay thuộc về Yuri và Mikhail Kovalchuk, hai tài phiệt thân thiết với Putin.
Các vụ tịch biên trên đây là khởi đầu cho một đợt tái phân phối nguồn lợi tại Nga, tước đoạt từ các sở hữu chủ phương Tây. Một doanh nhân phương Tây ở Moskva, choáng váng trước vụ quốc hữu hóa Danone và Carlsberg, nói : "Tất cả là quản lý theo kiểu mafia, giữa bạn bè và đồng minh, thâu tóm vô tội vạ. Họ sẽ nhân danh Nhà nước để đứng đầu các tài sản phương Tây mà chẳng chi ra một xu nào. Một sự trở lại với thập niên 90…".
Đó là thập niên hỗn loạn sau khi nước Nga ra khỏi chủ nghĩa cộng sản, tư bản hoang dã đã giúp một số doanh nhân thân cận với chính quyền làm giàu qua việc chiếm dụng những đầu tàu kỹ nghệ của Liên Xô cũ với cái giá rẻ mạt. Ba mươi năm sau, Danone và Carlsberg, mà các hoạt động ở Nga từ lâu vẫn sinh lợi lớn, chuẩn bị rời đi. Tuân theo quy định Châu Âu, họ không thể chuyển cho phe cánh Patruchev, Kadyrov hay Kovalchuk, chưa kịp giao cho các đối tác không bị trừng phạt thì bị cướp trắng.
Từ KGB thành tài phiệt với cuộc sống vương giả
Tương tự, La Croix phân tích "Phe cánh bạn bè của Putin, mang hơi hướng của KGB và rất nhiều dầu lửa". Đây là bài cuối trong loạt bài về các tài phiệt Nga. Khi lên nắm quyền, Vladimir Putin đã gạt sang một bên các doanh nhân đã làm giàu trước mình, hỗ trợ cho một thế hệ trung thành nhanh chóng trở thành tỉ phú, đa số từng phục vụ trong KGB.
Chẳng hạn Vladimir Yakunin, điệp viên Nga tại Hoa Kỳ, nay là chủ tịch tập đoàn xe lửa Nga ; Igor Sechin, cựu thông dịch viên KGB được cho đứng đầu tập đoàn dầu lửa Rosneft ; Nicolai Tokarev, làm cùng văn phòng KGB với Putin, được bổ nhiệm làm chủ tịch Transneft, sở hữu tất cả những đường ống dẫn dầu khí lớn của cả nước.
Bên cạnh đó là một số người từng có liên hệ cá nhân với tổng thống trong những thời kỳ khác nhau, như vào thập niên 90, khi Putin còn làm ở Tòa thị chính Saint-Petersburg. Đó là trường hợp của Alexei Miller, người phó của Putin, nay là giám đốc tập đoàn khí đốt Gazprom. Một số là đối tác trong "hợp tác xã Ozero" lập ra để xây dựng những datcha sang trọng bên bờ hồ Carélie.
Trong số các tài phiệt mới, cũng phải kể thêm một số khuôn mặt tư nhân thân thiết với Putin, được giao cho những gói thầu béo bở. Chẳng hạn Arkadi Rotenberg, người tập judo chung với Putin, chỉ trong vài năm công ty SGM của ông ta đã trở thành đơn vị thầu xa lộ hàng đầu ở Nga. Chính Rotenberg đã xây cây cầu Crimea.
Tất cả đều hưởng lợi khi Vladimir Putin lên ngôi, tha hồ biển thủ của công và nhận hối lộ. Họ có cuộc sống vương giả hơn hẳn lớp tài phiệt trước. Và bản thân tổng thống sở hữu khối tài sản bí mật, thông qua một mạng lưới những cái tên cho mượn và các công ty bình phong. Nổi bật nhất là tòa lâu đài rộng đến 18.000 mét vuông nằm bên bờ Hắc Hải bị nhà đối lập Alexei Navalny tiết lộ. Dinh cơ có tất cả những tiện nghi có thể tưởng tượng ra trên đời này, như một sân trượt băng dưới tầng hầm.
Tất cả bạn bè thời trẻ của Putin đều thành tỉ phú
Nhà báo điều tra Nga Nastia Kirilenko mỉa mai : "Tất cả những người bạn thời trẻ của Putin đều trở thành tỉ phú, trong khi ông ta về mặt chính thức chỉ sở hữu một chiếc xe Lada cũ có rờ-moọc". Đáng chú ý nhất là Guennadi Timchenko, chủ Volga Group, một tập đoàn năng lượng và xây dựng, hiện là người giàu thứ 8 ở Nga với tài sản khoảng 13 tỉ euro. Bộ Tài chánh Mỹ cho rằng ông ta cất giấu giúp một phần gia tài của Vladimir Putin. Timchenko bị Mỹ trừng phạt sau khi Nga chiếm Crimea năm 2014, còn Châu Âu mãi đến 2022 mới cho ông ta vào danh sách đen.
Con cái của giai cấp quý tộc mới này thừa kế những chức vụ ở đỉnh cao quyền lực, tất cả đều được gởi đi học ở những trường đại học danh tiếng phương Tây. Đã có nhiều cuộc kết hôn "môn đăng hộ đối" trong giới. Katerina, một trong các con gái của Putin lãnh đạo một quỹ phát triển công nghệ mới là Innopraktika, đã lấy Kirill Chamalov, con trai của Nikolai, cổ đông ngân hàng Rossia và thành viên hợp tác xã Ozero. Tương tự, một trong các con gái của tài phiệt Timchenko lấy con một cựu bộ trưởng giao thông…
Họ ủng hộ Putin vì lợi ích riêng tư nhưng còn vì quan điểm. Theo Kirilenko, thế hệ tài phiệt đầu tiên là các doanh nhân, còn thế hệ thứ hai được đào tạo từ KGB sau khi có quyền, có tiền thì bắt đầu những việc mà họ có thể làm tốt nhất : chống lại phương Tây. Điều này cũng không cản trở họ kiếm thêm quốc tịch thứ hai và nhà cửa ở phương Tây để đề phòng khi "trái gió trở trời". Điều chắc chắn là tất cả những gì họ có được là nhờ Putin, và nếu ông chủ điện Kremlin mất ghế thì họ có cơ mất tất cả.
Thế vận hội Paris : Cho Nga và Belarus tham dự hay không ?
Cũng liên quan đến Nga nhưng trên lãnh vực thể thao, xã luận của Le Monde nói về "Thế vận hội 2024 : Nỗi đau đầu về sự tham gia của các vận động viên Nga". Còn một năm nữa đến Thế vận hội Paris, Ủy ban Olympic Quốc tế (CIO) vẫn chưa có quyết định rõ ràng, trong khi các bên liên quan rất kiên quyết. Một bên là Ukraine từ chối tham gia nếu có các vận động viên Nga, bên kia là Moskva đe dọa là nếu bị tẩy chay, họ sẽ tổ chức một thế vận hội gồm các nước mới nổi để cạnh tranh.
Giải pháp tạm thời là để cho các liên đoàn quyết định cho các vận động viên Nga và Belarus "trung dung" không thuộc quân đội hay an ninh được tranh tài nhưng không dưới màu cờ quốc gia, và nếu đoạt huy chương thì không kéo cờ hay hát quốc ca. Thế nhưng, rất khó xác định quan điểm của vận động viên, và chưa chi tài khoản của một số trên mạng xã hội đã được tẩy rửa sạch sẽ. Le Monde cho rằng ưu tiên phải là tránh bằng được kịch bản thảm họa : các vận động viên Ukraine vắng mặt, còn vận động viên Nga được tham dự.
Erdogan khiến Châu Âu khó xử
Một vấn đề đau đầu khác cho Châu Âu liên quan đến một đồng minh của Putin : Le Figaro dành hồ sơ và tựa chính cho việc "27 nước thành viên một lần nữa đứng trước bài toán khó Erdogan". Quan hệ đang hòa dịu trở lại giữa Liên Hiệp Châu Âu (EU) và Thổ Nhĩ Kỳ có lợi cho cả đôi bên. EU không có chọn lựa nào khác ngoài việc "sống chung hòa bình" với Recep Tayyip Erdogan, người láng giềng thất thường, nhưng có vai trò quan trọng cho sự ổn định của khu vực, vị trí trung gian với Nga và hồ sơ tị nạn. Ngược lại, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ rất cần sự ủng hộ của Châu Âu để trấn an các nhà đầu tư trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế.
Đầu tháng Bảy, Erdogan ủng hộ kết nạp Thụy Điển vào NATO với điều kiện phải hỗ trợ ông tái lập đàm phán về việc Thổ Nhĩ Kỳ gia nhập EU. Yêu sách này làm nhiều nước Châu Âu bất bình, kể cả những người chủ trương hòa giải với Ankara. Cuộc thương lượng đã bị đóng băng năm 2018 vì các vấn đề nhà nước pháp quyền, độc lập tư pháp, nhân quyền. Ủy ban đối ngoại của Nghị Viện Châu Âu hôm thứ Ba đã ra tay trước bằng cách thông qua một báo cáo đề nghị EU không thương thảo trở lại, nhắc nhở rằng tỉ lệ đồng thuận của Thổ Nhĩ Kỳ với các chính sách Châu Âu chỉ có 7%. Tuy Đức, Ý, Romania, Hungary ủng hộ cho Thổ Nhĩ Kỳ gia nhập ; các nước khác như Pháp, Hà Lan chờ đợi những hành động có ý nghĩa lớn nơi Ankara.
"Giáo sư trong chiến hào" nay là đại sứ Ukraine tại Hungary
Trên chiến trường Ukraine, La Croix cho biết Sandor Fegyir, vị "giáo sư trong chiến hào" nổi tiếng trên mạng xã hội với những hình ảnh đang soạn bài giảng cho sinh viên ngay trên chiến địa, sắp trở thành đại sứ Ukraine ở Budapest. Fegyir đã thay chiếc áo sơ-mi khi đứng trên bục giảng bằng quân phục, ngay từ đầu cuộc xâm lăng, và nay chuẩn bị mặc bộ com-lê của các nhà ngoại giao.
Sự kiện trung sĩ Sandor Fegyir đại diện cho Ukraine tại Hungary mang nặng ý nghĩa, vì ông là người thiểu số gốc Hung, hậu duệ của một gia đình di cư sang Ukraine từ thế kỷ 19. Năm nay 48 tuổi, "giáo sư trên chiến hào", từng là trưởng khoa xã hội học đại học Oujhorod ở Transcarpatia, gần biên giới Hungary, thực ra đã là cầu nối trên mạng xã hội với những người gốc Hung. Trong khi đó, không ít người cực đoan tuyên truyền rằng Kiev dùng người thiểu số làm "bia đỡ đạn", và chính quyền Hungary thì đang "câu giờ" trong việc chấp nhận tân đại sứ.
Pháp : Bài học từ đợt nóng bất thường năm 2003
Thời tiết nóng nực ở Châu Âu và Cúp bóng đá nữ thế giới là hai chủ đề được báo chí Pháp đề cập nhiều hôm nay. La Croix có hồ sơ mang tựa đề "Đợt nóng bất thường : Liệu chúng ta có rút được bài học của năm 2003 ?". Năm đó, thời tiết nóng kéo dài chưa từng thấy đã làm 15.000 người chết tại Pháp, chủ yếu là người lớn tuổi.
Vào thời đó, một xứ lạnh như Pháp không tin rằng cái nóng có thể làm chết người với tầm cỡ như vậy. Giáo sư Jean-Louis San Marco, bệnh viện Timone ở Marseille cho đến nay vẫn bị ám ảnh. Ông kể : "Vào một cuối tuần, số bệnh nhân nhập viện gấp đôi bình thường, và ba phần tư trong số đó chỉ vài tiếng đồng hồ sau là qua đời. Do tất cả đều sốt 40°C, ban đầu chúng tôi nghĩ rằng do viêm phổi, nhưng sau mới biết khí trời nóng đã giết chết họ".
Tại vùng Gard ở miền nam, nhiệt độ ngày 12/08/2003 lên mức lịch sử là 44,1°C còn tại Paris phải chịu đựng cái nóng 35°C trong suốt 9 ngày liên tiếp. Sau hai tuần lễ nóng như thiêu như đốt, những người dễ tổn thương nhất ngã gục. Cú sốc này khiến chính quyền sau đó lập ra kế hoạch quốc gia để đối phó, trong đó có việc trang bị cho các nhà dưỡng lão. Nhưng giờ đây là việc thích ứng nhà ở, vì 80% người trên 70 tuổi sống tại nhà riêng. Mùa hè rất thiếu nhân viên y tế, và chỉ riêng hè 2022 đã có 5.000 người Pháp thiệt mạng vì nóng, theo phúc trình ngày 10/07/2023 của Nature Medicine.
Thụy My